2
4
3
5
1. Hagesandros, Athenodoros en Polydoros van Rhodos (toegeschreven) Laocoön, kopie naar een origineel uit de 3e–2e eeuw v.C.; marmer; H: 184 cm Toen deze beeldengroep in 1506 in Rome werd ontdekt, was hij meteen een sensatie, niet alleen door de kwaliteit ervan en het pathos van de personages, maar ook omdat het beeld rechtstreeks in verband kon worden gebracht met een werk waarvan de Romeinse auteur Plinius de Oude vermeldt dat hij het had bewonderd in het paleis van keizer Titus (r. 79–81 n.C.). Deze 1e-eeuwse Romeinse kopie van een Grieks origineel stelt de Trojaanse priester Laocoön en zijn twee zonen voor die door slangen worden aangevallen. Die zijn volgens Vergilius’ Aeneïs gestuurd door de godin Athena als straf
voor Laocoöns waarschuwing aan de Trojanen om het houten paard niet in hun stad binnen te voeren. Tenzij het Apollo was, omdat Laocoön zijn eed om ongehuwd te blijven niet gestand deed. Paus Julius ii (r. 1503–13) verwierf de beeldengroep en stelde hem tentoon in het Belvedere in het Vaticaan. Michelangelo, Rafaël, Bernini, Titiaan, Rubens en anderen bewonderden het beeld en verwerkten er echo’s van in hun werk. 2. Hagesandros van Antiochië op de Menander Venus van Milo, late 2e eeuw v.C.; marmer; H: 204 cm
zit van de Franse staat. Lodewijk xviii (r. 1814– 1824) schonk het aan het Louvre. Samen met het beeld werd ook een marmeren voetstuk gevonden met een fragmentarische inscriptie die de beeldhouwer noemt: ‘…andros van Antiochië op de Menander’. Museummedewerkers die het beeld in verband brachten met de bekendere Atheense beeldhouwer Praxiteles (zie zaal 36) scheidden het voetstuk van het beeld. Ondanks het verlies van de armen, waarvan een hand misschien wel een appel vasthield (een woordspelletje met de naam van het eiland) blijft dit beeld een van de meest bewonderde bewaarde werken uit de oudheid.
3. Nikè van Samothrakè Dit beeld werd in 1820 aangetroffen op het Ege- Ca. 180 v.C.; marmer; H: 245 cm ïsche eiland Melos en kwam spoedig in het be-
Deze monumentale Griekse overwinningsgodin stond oorspronkelijk in het bovenste bassin van een fontein met twee verdiepingen in het Heiligdom van de grote goden op Samothrakè, waar ze was voorgesteld op de voorsteven van een schip. Ondanks het schijnbare naturalisme zijn haar wapperende kleren tegelijk vol en doorzichtig en onthullen ze anatomische details onder het deinende oppervlak met zijn beweeglijke, diepe plooien. De exuberantie van dit werk, dat wordt toegeschreven aan beeldhouwers uit Rhodos, en zijn illusionistische setting zijn typisch voor de hellenistische barok. 4. Aphrodite, Eros en Pan Ca. 100 v.C.; marmer; H (zonder voetstuk): 132 cm
Het opschrift op het voetstuk van deze groep uit Delos zegt dat Dionysios, zoon van Zenon van Berytos (Beiroet), hem heeft opgedragen aan de voorouderlijke goden. De liefdesgodin Aphrodite bedekt met haar linkerhand haar schaamstreek, een pose overgenomen van een bekend 4e-eeuws beeld van de Athener Praxiteles. Ze ‘bedreigt’ al spelend de halfgod Pan; haar zoontje Eros fladdert boven hen. Haar sandaal is behalve een wapen ook een allusie op seks: in erotische scènes is het meppen met sandalen een vorm van seksuele stimulering.
snor en het schild identificeren deze gevallen krijger als een Galliër. Hoewel gehouwen in de stijl die wordt verbonden met het hellenistische Pergamon (zaal 46), neemt men algemeen aan dat dit een Romeinse kopie uit de 2e eeuw v.C. is van een origineel bronzen beeld dat in de late 3e eeuw v.C. werd opgericht om de overwinningen te vieren van de Pergameners op de binnenvallende Kelten. Van wanneer het ook dateert, het werd sinds zijn eerste vermelding in de Ludovisicollectie in 1623 geprezen als een meesterlijke poging om een menselijk lichaam voor te stellen waaruit het leven verdwijnt door 5. Stervende Galliër de wonde onder de rechterborst van de figuur. Kopie naar een origineel uit de late 3e eeuw v.C.; Die moet ooit zijn geschilderd (of met brons inmarmer; L: 185 cm gelegd). De strop om zijn hals, het borstelige haar, de
ZAAL 44
HET OUDE GRIEKENLAND