55
DE TIJD VAN AUGUSTUS
De machtsovername door Augustus, Romes geaffronteerd. Dat leidde tot een nieuwe machtsstrijd, ren schoof, waren dat hij geen nieuw politiek systeem drukte hij zijn militaire geloofsbrieven. Tegelijk speelt eerste keizer, bracht behalve een nieuw poli- nu tussen zijn achterneef en erfgenaam Octavianus en had geïnstalleerd, maar de aloude republiek had her- het beeld in op de traditie, zowel door de houding als tiek systeem ook een nieuwe visuele cultuur. zijn oudere luitenant Marcus Antonius. Octavianus, steld na decennialange burgeroorlogen, en dat hij zijn door de fysionomie van Augustus, die lijkt op die van Zijn bewind luidde een tijdperk in waarin die Marcus Antonius als een marionet van de Egypti- uitmuntendheid vooral te danken had aan militaire de 5e-eeuwse Griekse Doryphoros van Polykleitos kunst ten dienste stond van politieke ideeën, sche koningin Cleopatra vii afschilderde, haalde het. verwezenlijkingen. De tekst met de titel Res gestae cir- (3). De cupido die aan de voeten van de keizer op een met de persoon en de rol van de keizer als In 27 v.C. werd hij Romes eerste keizer en kreeg hij de culeerde na zijn dood dankzij een senaatsbesluit in het dolfijn rijdt en die bij de breekbare enkels het marmer middelpunt. Het ruime en intense circuleren titel waaronder we hem beter kennen: Augustus. Hij hele imperium. Augustus’ aanspraken hadden symbo- ondersteunt, kan verwijzen naar Augustus’ verondervan beelden van de heerser was een nieuw regeerde tot aan zijn dood in 14 n.C. lisch al hun weg gevonden naar tal van monumenten stelde afkomst van de godin Venus, wat dan weer zijn facet van de kunst in de keizertijd. In een tijd zonder massacommunicatie werden die tijdens zijn leven werden opgericht. bijzondere status en zijn banden met de goden in het
over het hele imperium beelden verspreid om de poHet duidelijkst is dat in de Augustus van Prima Por- licht stelde. Al deze concepten waren belangrijke moIn de decennia voor Augustus’ bewind groeide de sitie en de rol van de keizer te laten zien en zijn bewind ta (2), een beeld dat in een villa van Augustus’ vrouw tieven in de kunst van Augustus’ tijd, hoewel ze op diwedijver tussen de aristocraten van de Romeinse repu- op te hemelen. Van munten die op grote schaal circu- Livia buiten Rome stond en dat naar verluidt een kopie verse plaatsen en in verschillende kunstvormen anders bliek en namen diverse generaals tijdelijk de controle leerden tot openbare standbeelden en monumenten: was van een groot bronzen standbeeld dat elders was werden uitgedrukt. van de staat over. Dat culmineerde bij Julius Caesar, die kunst was een belangrijk middel om politieke ideeën opgericht. Het beeld toont Augustus in militaire uitrusin 44 v.C. tot dictator perpetuus werd benoemd. Caesar tot uitdrukking te brengen. Augustus’ belangrijkste ting, ter herinnering aan een overwinning uit 20 v.C. werd vermoord nadat hij Romes senatoriale elite had verdiensten, die hij zelf in zijn autobiografie naar vo- tegen de rivaliserende Parthen (zie zaal 14). Zo bena-
1
1. Processie op de Ara Pacis (Vredesaltaar) 13–9 v.C.; marmer; H (fries): 155 cm
leden van de keizerlijke familie, ook vrouwen en kinderen, in een religieuze processie voor de wijding van het altaar. Dat moest ook de aanDe Ara Pacis werd door de Romeinse senaat op- dacht vestigen op de stichting van een dynastie gericht ter ere van Augustus’ succesvolle camdoor de keizer. De stijl is vaak vergeleken met pagnes waarmee hij de weerstand in Spanje en de processiefries van het Atheense Parthenon Gallië had gebroken. Het monument roemde de (zaal 37) en toont de fascinatie van Augustus’ recente militaire triomfen en vroomheid van de tijd voor 5e-eeuwse Griekse vormen, zoals ook nieuwe keizer. Deze fries aan de zuidkant toont in de Augustus van Prima Porta (2).
HET OUDE ROME
ZAAL 55
2. Augustus van Prima Porta Ca. 20 v.C.; marmer; H: 206 cm Dit beeld toont Augustus die in een retorisch gebaar zijn rechterarm opheft. Tot zijn militaire uitrusting behoort een borstplaat met het tafereel van een Parthisch krijger die buitgenomen Romeinse legioenstandaarden weer inlevert, een diplomatieke overwinning die Augustus
hier opblaast tot een militair succes. Het geïdealiseerde gelaat, de verhoudingen en Augustus’ houding herinneren aan klassieke Griekse stijlen en brengen de keizer symbolisch in verband met een verleden gouden tijd. De cupido aan zijn enkel symboliseert Augustus’ aanspraak op zijn afkomst van de godin Venus.
3. Doryphoros Vroege tot midden 1e eeuw; marmer; H: 200 cm Dit marmeren beeld is een reproductie van een bronzen beeld uit ca. 440 v.C. door de Griekse beeldhouwer Polykleitos. De naakte, gespierde jongeman hield oorspronkelijk een speer in zijn linkerhand. Van het werk werd niet alleen gezegd dat dit het paradigma was van jeugdige
mannelijke schoonheid en dat het de esthetische waarden van Polykleitos’ werk uitdrukte, maar ook dat het kwaliteiten als zuiverheid en uitmuntendheid belichaamde. Dit waren stuk voor stuk wenselijke kenmerken die in de Augustus van Prima Porta (2) geprojecteerd konden worden op Romes eerste keizer.