Lubtur przew low

Page 1

SPIS TREŚCI / Inhaltsverzeihnis Wstęp / Vorwort . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 Szlak „Rządzone Habitem” / Route „Vom Ordenskleid regiert” . . . . . . . . . . . 6 Szlak „Zamki, dwory i pałace” / Route „Schlösser, Landhöfe und Paläste” . . 22 Szlak „Bunkry, tamy, mosty” / Route „Bunker, Dämme, Brücken” . . . . . . . . 36 Szlak „Słoneczne Plaże” / Route „Sonnige Strände” . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54 Atlas szlaków / Atlas der Routen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65

Wydanie I 2013 r. Tekst: Stowarzyszenie „LGD Działaj z Nami”, Stowarzyszenie „Kraina Szlaków Turystycznych - Lokalna Grupa Działania” Tłumaczenie: Translation Cafe, Kraków Opracowanie: Wydawnictwo Turystyczne PLAN Fotografie: Stowarzyszenie „LGD Działaj z Nami”, Stowarzyszenie „Kraina Szlaków Turystycznych - Lokalna Grupa Działania” Dtp: Tomasz Hauzer Druk: Drogowiec-PL, Kielce ISBN: 978-83-7868-073-4

Wydawnictwo Turystyczne PLAN 58-500 Jelenia Góra, ul. Słowackiego 14 tel./fax 75 75 260 77, e-mail: plan@plan.jgora.pl

www.plan.jgora.pl

PA RT N E R Z Y P R O J E K T U :

ISBN 978-83-7868-073-4

Stowarzyszenie „LGD Działaj z Nami” ul. Wałowa 1, 66-200 Świebodzin tel./ fax +48 68 475 46 23 e-mail: biuro@lgddzn.pl www.lgddzn.pl

Stowarzyszenie Kraina Szlaków Turystycznych-Lokalna Grupa Działania ul. Młynarska 1, 69-200 Sulęcin tel./fax +48 95 755 44 22 e-mail: rodzinnyraj@gmail.com www.kst-lgd.pl


Urząd Gminy Bledzew ul. Kościuszki 16 66-350 Bledzew tel. 95 74 36 610 fax 95 74 36 611 e-mail: poczta@bledzew.pl www.bledzew.pl Urząd Gminy w Bogdańcu ul. Mickiewicza 45 66-450 Bogdaniec tel. 95 751 02 10, 95 751 00 04 tel./fax 95 751 02 09 e-mail: urzad@bogdaniec.pl www.bogdaniec.pl

Urząd Gminy Lubrza ul. Świebodzińska 68 66-218 Lubrza tel./fax 68 38 130 21 e-mail: gmina@lubrza.pl www.lubrza.pl Urząd Gminy Łagów ul. 1 lutego 7 66-220 Łagów tel. 68 34 12 186 e-mail: internet@lagow.pl www.lagow.pl

Urząd Gminy Deszczno 66-446 Deszczno 63 tel. 95 728 76 50 e-mail: gmina@deszczno.pl www.deszczno.pl

Urząd Miejski w Międzyrzeczu Ul. Rynek 1 66-300 Międzyrzecz tel. 95 741 28 46 fax 95 742 02 28 e-mail: um@miedzyrzecz.pl www.miedzyrzecz.pl

Urząd Miejski w Dobiegniewie ul. Dembowskiego 2 66-520 Dobiegniew tel. 95 76 11 001 fax 95 76 11 041 e-mail: urzad@dobiegniew.pl www.dobiegniew.pl

Urząd Miasta i Gminy w Ośnie Lubuskim ul. Rynek 1 69-220 Ośno Lubuskie tel. 95 757 60 29 fax 95 757 50 80 e-mail: urzad@osno.pl www.bip.osno.pl

Urząd Miejski w Drezdenku ul. Warszawska 1 66-530 Drezdenko tel. 95 762 29 50 fax 95 762 02 20 e-mail umig@drezdenko.pl www.drezdenko.pl

Urząd Gminy Przytoczna ul. Rokitniańska 4 66 – 340 Przytoczna tel. 95 749 43 10 fax 95 749 43 11 e-mail: ug@przytoczna.pl www.przytoczna.pl

Urząd Gminy Kłodawa ul. Gorzowska 40 66-415 Kłodawa tel. 95 721 66 60 e-mail: sekretariat@klodawa.pl www.klodawa.pl

Urząd Gminy Pszczew ul. Rynek 13 66-330 Pszczew tel. 95 749 23 10 fax 95 749 23 12 e-mail: ug@pszczew.pl www.pszczew.pl

Urząd Gminy Krzeszyce ul. Skwierzyńska 16 66-435 Krzeszyce tel. 95 757 31 61-64 fax 95 757 30 86 e-mail: sekretariat@krzeszyce.pl www.krzeszyce.pl

Urząd Gminy Santok ul. Gorzowska 59 66-431 Santok tel. 95 728 75 10 e-mail: urzad@santok.pl www.santok.pl

Urząd Gminy Lubiszyn Plac Jedności Robotniczej 1 66-433 Lubiszyn tel. 95 727 71 30 fax 95 727 71 36 e-mail: urzad@lubiszyn.pl www.lubiszyn.pl Urząd Miejski w Lubniewicach ul. Jana Pawła II 51 69-210 Lubniewce tel. 95 755 70 52 fax 95 755 70 24 e-mail: urzad@lubniewice.pl www.lubniewice.pl

Urząd Gminy Skąpe Skąpe 65 66-213 Skąpe tel. 68 341 92 12 341 92 13 341 92 27 fax 68 341 91 80 e-mail: urzad@skape.pl www.skape.pl Urząd Miejski w Skwierzynie ul. Rynek 1 66-440 Skwierzyna tel. 95 721 65 10 721 65 14 fax 95 721 65 39 umig@skwierzyna.pl www.skwierzyna.pl

Urząd Gminy Stare Kurowo ul. Daszyńskiego 1 66-540 Stare Kurowo tel. 95 76 15 052 95 76 15 084 fax 95 76 15 102 e-mail: urzad@starekurowo.pl urzadsk@pro.onet.pl www.starekurowo.pl Urząd Miejski w Strzelcach ­Krajeńskich Aleja Wolności 48 66-500 Strzelce Krajeńskie tel. 95 763 11 30 fax 95 763 32 94 e-mail: urzad@strzelce.pl www.strzelce.pl Urząd Miejski w Sulęcinie ul. Lipowa 18 69-200 Sulęcin tel. 95 755 36 01 fax 95 755 21 22 e-mail: umig@sulecin.pl www.sulecin.pl Urząd Gminy Szczaniec Szczaniec 73 66-225 Szczaniec tel. 68 34 10 700 fax 68 34 10 379 e-mail: ug@szczaniec.pl www.szczaniec.pl Urząd Miejski w Świebodzinie ul. Rynkowa 2 66-200 Świebodzin tel. 68 475 08 80 fax 68 382 30 07 e-mail: poczta@um.swiebodzin.pl www.bip.swiebodzin.eu Urząd Miejski w Torzymiu ul. Wojska Polskiego 32 66-235 Torzym tel. 68 341 30 12 fax 68 341 31 81 e-mail: urzad@torzym.pl www.torzym.pl Urząd Gminy Zwierzyn ul. Wojska Polskiego 8 66-542 Zwierzyn tel. 95 761 75 80 fax 95 761 71 05 e-mail: urzad@zwierzyn.pl www.zwierzyn.pl


Podział atlasu Aufteilung des Atlasses


Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich: Europa inwestująca w obszary wiejskie Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach działania „Wdrażanie projektów współpracy” Osi IV LEADER Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 Instytucja Zarządzająca Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 - Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi.


Kraina Niezwykłych Miejsc Das Land Einzigartiger Orte Przewodnik po 4 szlakach turystycznych Führer über 4 touristische Routen

Szlak „Rządzone Habitem” / Route „Vom Ordenskleid regiert” Szlak „Zamki, dwory i pałace” / Route „Schlösser, Landhöfe und Paläste” Szlak „Bunkry, tamy, mosty” / Route „Bunker, Dämme, Brücken” Szlak „Słoneczne Plaże” / Route „Sonnige Strände”


Lubuskie – Ukazujemy ­Bogactwo Turystycznie Urozmaiconego Regionu / Woiwodschaft Lebus – Touristischer Reichtum Unserer Vielfältigen Region

Lubuskie – Ukazujemy ­Bogactwo Turystycznie Urozmaiconego Regionu

Woiwodschaft Lebus – Touristischer Reichtum Unserer Vielfältigen Region

P

D

W blasku słońca warto zajrzeć do Cysterskiego Raju, by parę kilometrów dalej wjechać do Państwa Joannitów i poszukać - zagubionych wśród lasów - posiadłości Templariuszy.

Bei Sonnenwetter lohnt es sich, einen Blick ins Paradies der Zisterzienser zu werfen, um ein paar Kilometer weiter den Staat der Johanniter und die zwischen den Wäldern verborgenen Besitztümer der Tempelritter zu besuchen.

ołożona w północno-wschodniej części województwa lubuskiego „Kraina LUBTUR” to ziemia niezwykła. Piękna zielenią lasów i błękitem jezior. Niemiecka przeszłość zaskakuje nas, gdy z kart historii wyłania się Polska. Dla rządnych wrażeń, przeszłość pozostawiła pod ziemią zdemilitaryzowaną krainę nietoperzy i zbiór portretów... trumiennych.

A może po prostu pójść na grzyby? Wziąć udział w „prawdziwej” wojnie podczas bitewnej rekonstrukcji? Spróbować sił na największym polu do golfa? Zanurkować w krystalicznej Zisterzienserkloster in Paradyż

as im Nordosten der Woiwodschaft Lebus gelegene „LUBTUR-Gebiet” ist ein ganz ungewöhnliches Landstück. Zunächst überrascht uns die deutsche Vergangenheit, um sich gleich danach mit polnischer Geschichte zu vermischen. Für diejenigen, die auf starke Eindrücke aus sind, hält die Vergangenheit das unterirdische, demilitarisierte Land der Fledermäuse und eine Sammlung von… Sargporträts bereit.

Oder vielleicht ganz einfach in die Pilze gehen? An einer „echten“ Bataille, d.h. an einer rekonstruierten Feldschlacht teilnehmen? Seine Kräfte auf dem größten Golfplatz ausprobieren? Im kristallklaren Seewasser tauchen oder eine Bergflussfahrt auf einem Fluss zu machen, der keinem Gebirge entspringt? An den Füßen des größten Christus stehen oder Straßen der kleinsten ummauerten Stadt durchqueren? So viele schöne Landflecken und sehenswerte Orte! Aber eigentlich kennen wir diese Region nicht wirklich, wir wissen kaum etwas über die reizvollen Winkel, einzigartigen Orte und die ungewöhnliche Geschichte.

Pocysterski Zespół Klasztorny Paradyż w Gościkowie

2

Barlinecko-Gorzowski-Landschaftspark

Das Projekt LUBTUR – Woiwodschaft Lebus – Touristischer Reichtum Unserer Vielfältigen Region entstand für all diejenigen Touristen, die die Gegend durchstreifen, ohne den Reichtum unserer Woiwodschaft wahrzunehmen. Es soll den Zugriff auf touristische Information über unsere Region erleichtern, die einmaligen Orte vor Augen führen und so viele Bürger wie möglich zum Mitmachen bewegen – insbesondere diejenigen, deren Existenz von der Entwicklung und Förderung des Tourismus sowie von der Optimierung der Attraktivität der Region abhängig ist.

Barlinecko – Gorzowski Park Krajobrazowy

Das Projekt soll für den Tourismus werben, seiner Entwicklung dienen und die touristische Attraktivität vergrößern. Diesem Ziel dient die erste TouristenInformation im Nordosten der Woiwodschaft Lebus in Form einer interaktiven Webseite. Abrufbar sind Informationen über lokale touristische, historische, kulturelle und Umweltressourcen, die für den Besucher wichtig und interessant sein könnten. Neben Wissenswertem über die zahlreichen touristisch interessanten Attraktionen enthält die Webseite Informationen über Hotels, Ferienbauernhöfe, Gastronomie, Fremdenführer und alle Events, die in der Region stattfinden. Das Projekt entsteht in Zusammenarbeit zweier Partner – der Gesellschaft „LGD Działaj z Nami” (dt.: „LGD Mach mit“) aus Świebodzin und der Gesellschaft Kraina Szlaków Turystycznych Lokalna Grupa Działania (dt.: Land der Touristenrouten Lokale Aktionsgruppe) aus Sulęcin und ist für 25 Gemeinden vorgesehen: Bledzew, Bogdaniec, Deszczno, Dobiegniew, Drezdenko, Kłodawa, Krzeszyce, Lubiszyn, Lubniewice, Lubrza, Łagów, Międzyrzecz, Ośno Lubuskie, Przytoczna, Pszczew, Santok, Skąpe, Skwierzyna, Stare Kurowo, Strzelce Krajeńskie, Sulęcin, Szczaniec, Świebodzin (die Stadt ausgenommen), Torzym, Zwierzyn.

wodzie jeziora lub spłynąć górską rzeką, która nie wypływa z gór? Poznać smak dojrzewającego wina? Stanąć u stóp największego Chrystusa lub przejść ulicą najmniejszego miasta otoczonego murami?

Kanuroute „Johannes Paul II.“

Tyle pięknych terenów i miejsc wartych uwagi. A przecież my tego regionu tak naprawdę nie znamy,

Szlak kajakowy im. Jana Pawła II

Der Tourismusfolder „LUBTUR – das Land einzigartiger Orte ” entstand im Rahmen des Aktionsprogramms „Implementierung von Zusammenarbeitsprojekten” der Achse IV LEADER des Entwicklungsprogramms für ländlichen Raum für die Jahre 2007-2013, im Rahmen des Europäischen Agrarfonds für die Förderungen im ländlichen Raum. In der vorliegenden Veröffentlichung möchten wir Ihnen vier von insgesamt acht neu ausgesteckten Touristenrouten vorstellen.

3


Lubuskie – Ukazujemy ­Bogactwo Turystycznie Urozmaiconego Regionu / Woiwodschaft Lebus – Touristischer Reichtum Unserer Vielfältigen Region

Johanniter-Schloss in Łagów

Zamek Joannitów w Łagowie

jego urokliwych zakątków, niepowtarzalnych miejsc, niezwykłej historii. Projekt LUBTUR – Lubuskie – Ukazujemy Bogactwo Turystycznie Urozmaiconego Regionu powstał z myślą o wszystkich turystach, którzy przejeżdżając nieopodal, nie zauważają bogactwa naszego województwa. Projekt ma ułatwić dostęp do informacji turystycznej o naszym regionie, pokazać jego niepowtarzalne miejsca i zaangażować w jej funkcjonowanie jak najwięcej mieszkańców – szczególnie tych, którzy zależni są od rozwoju turystyki, jej promocji i zwiększenia atrakcyjności jej wykorzystania. Celem projektu jest promocja, rozwój turystyki oraz zwiększenie jej atrakcyjności poprzez powstanie pierwszej na terenie północnowschodniej części województwa lubuskiego informacji turystycznej w postaci interaktywnej strony internetowej. Dostępne w ten sposób są informacje o lokalnych zasobach turystycznych, przyrodniczych, historycznych oraz kulturowych - istotne i interesujące z punktu widzenia turysty. Strona internetowa oprócz atrakcji turystycznych o szerokim wachlarzu tematycznym zawiera również informacje związane z hotelarstwem, agroturystyką, gastronomią, usługami przewodników turystycznych oraz wszelkimi

Die vollständige Beschreibung mit detaillierter Schilderung und den Durchfahrtsvarianten stehen Ihnen auf der Webseite www.lubtur.pl zur Verfügung. Die neu ausgesteckten Touristenrouten können einen ausgezeichneten Vorschlag für Freizeitverbringung oder Familienausflüge darstellen. Wir empfehlen Ihnen auch, dass Sie sich die an der Route gelegenen Objekte in virtuellen Panoramen ansehen – sie sind ebenfalls auf der Webseite www.lubtur.pl zu finden. Wir laden Sie ein zu einem ungewöhnlichen Streifzug durch unsere einmalige Region ein!

Folder turystyczny „LUBTUR – kraina niezwykłych miejsc” powstał w ramach działania „Wdrażanie projektów współpracy” Osi IV LEADER Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007 – 2013 w ramach Europejskiego Funduszu Rolnego na Rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich. W ramach wydawnictwa chcemy Wam zaprezentować obiekty czterech z ośmiu nowo wyznaczonych szlaków turystycznych. Informujemy, że pełen opis szlaków wraz ze szczegółowym opisem i wariantami przejazdu można zobaczyć na stronie www.lubtur.pl. Nowo wyznaczone szlaki mogą być wspaniałą propozycją na spędzenie wolnego czasu

Zlot Miłośników Fortyfikacji w Boryszynie Treffen der Festungs-Liebhaber in Boryszyn

lub pomysłem na wycieczkę z rodziną. Zachęcamy również do obejrzenia obiektów położonych na szlaku w wirtualnych panoramach – dostępnych również na stronie www.lubtur.pl. Zapraszamy w niezwykłą podróż po naszej wyjątkowej krainie! See Lubikowskie

Nietoperze w MRU Fledermäusen – Festungsfront Oder-Warthe Bogen

4

wydarzeniami odbywającymi się w regionie. Projekt realizowany jest przez dwa Stowarzyszenia partnerskie – Stowarzyszenie „LGD Działaj z Nami” ze Świebodzina oraz Stowarzyszenie Kraina Szlaków Turystycznych Lokalna Grupa Działania z Sulęcina i działa na terenie obejmującym 25 gmin: Bledzew, Bogdaniec, Deszczno, Dobiegniew, Drezdenko, Kłodawa, Krzeszyce, Lubiszyn, Lubniewice, Lubrza, Łagów, Międzyrzecz, Ośno Lubuskie, Przytoczna, Pszczew, Santok, Skąpe, Skwierzyna, Stare Kurowo, Strzelce Krajeńskie, Sulęcin, Szczaniec, Świebodzin (z wyłączeniem miasta), Torzym, Zwierzyn.

Jezioro Lubikowskie

5


Szlak „Rządzone Habitem”

Route „Vom Ordenskleid regiert”

Szlak „Rządzone Habitem”

Zisterzienserkloster in Paradyż

P

rzebiega przez serce „Krainy Lubtur”. Przemierzając go, poznamy dziedzictwo Zakonów - Cystersów, Joannitów i … Templariuszy. Zwiedzimy powszechnie znane obiekty, jak Klasztor Cystersów w Paradyżu, Komandorie Joannitów w Łagowie i te mniej znane jak Bledzew czy Sulęcin. Istnieją też i takie, które czas zupełnie wymazał ze świadomości, to wioski będące dawniej we władaniu zakonów…

ETAP I – Perła i Raj Gościkowo - Nowy Dworek - Staropole - Sieniawa - Łagówek - Łagów 27,6 km Poźrzadło 2,5h

33,6 km Pocysterski Zespół Klasztorny Paradyż

ATLAS

11

Gościkowo

Pocysterski Zespół Klasztorny Paradyż – jedna z najwspanialszych budowli sakralnych województwa lubuskiego. We wnętrzu wiele wysokiej klasy zabytków. W muzeum paradyskim zobaczyć można pamiątki historyczne jakie pozostawili po sobie cystersi paradyscy. Obecnie siedziba Wyższego Seminarium Duchownego Diecezji Zielonogórski-Gorzowskiej. Szczególną atrakcją tego miejsca jest festiwal „Muzyka w Raju”. Opuszczając opactwo warto wstąpić do kawiarenki na kawę z tutejszym smakołykiem - sernikiem paradyskim. ATLAS

10

Route „Vom Ordenskleid regiert”

D

ie Route verläuft durch das Herz des „LubturLandes”. Während unserer Wanderung lernen wir das Erbe mehrerer Orden kennen – der Zisterzienser, der Johanniter und des … Templerordens. Wir werden berühmte Anlagen, wie das Zisterzienserkloster in Paradyż, die Komturei der Johanniter in Łagów und die weniger bekannten, in Bledzew und Sulęcin besuchen. Es gibt auch solche Orte, die die Zeit vollkommen aus dem Bewusstsein entgleiten ließ, es sind kleine Dörfer, die früher den Orden unterstanden…

ATLAS

10

Łagów

Johanniter-Schloss in Łagów

Gościkowo - Nowy Dworek - Staropole - Sieniawa Łagówek – Łagów 27,6 km - Poźrzadło 2,5h

ATLAS

11

33,6 km

Gościkowo

Zisterzienserkloster in Paradyż – Eine der schönsten Sakralbauten in der Woiwodschaft Lebus mit erstklassigen historischen Gegenständen im Inneren. Im Museum von Paradyż kann man Andenken an die Zisterzienser von Paradyż besichtigen. Gegenwärtig ist das Kloster Sitz des Höheren Geistigen Seminars der Diözese von Zielona Góra

Kirche in Sieniawa Lubuska

Sieniawa Lubuska

ETAPPE I. Perle und Paradies

Zamek Joannitów – wybudowany przez Zakon Joannitów. Na parterze zachowała się gotycka sala z krzyżowo – żebrowym sklepieniem, a na piętrze sala rycerska z bogato dekorowanym kominkiem z XVIII w. Obecnie zamek pełni funkcję hotelowo-

W 1350 r. weszła w skład dóbr Zakonu Joannitów.

Zisterzienserkloster in Paradyż

Kościół pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny – z II połowy XIX w., drewniana wieża przy kościele jest z 1740 r. i stanowi pozostałość poprzedniego kościoła. Pocysterski Zespół Klasztorny Paradyż

6

Kościół w Sieniawie Lubuskiej

Zamek Joannitów w Łagowie

7


Szlak „Rządzone Habitem” gastronomiczną. Otacza go zabytkowy park bukowy z drzewami sadzonymi jeszcze przez pierwszych Joannitów. U stóp zamku znajduje się neoklasyczny kościół pw. św. Jana Chrzciciela z 1726 r., wzniesiony z inicjatywy komtura Christiana Ludwika Hohenzollerna. Zakrystia kościoła kryje nagrobek Andreasa von Schlieben - pierwszego komtura Joannitów oraz nagrobek jego syna. Bramy obronne: Brama Polska – połączona z obwarowaniami miejskimi Łagowa, wzniesiona w XVI w., w całości z cegły, znajduje się bezpośrednio przy Zamku Joannitów. Polnisches Tor

Brama Polska

Brama Marchijska – połączona z obwarowaniami miejskimi Łagowa, wzniesiona w XV w. To druga broniąca zamku brama. Zbudowana w dolnej części z cegły, w górnej części szachulcowa. Bramy zamykają 120 m uliczkę z zabytkowymi domami z I poł. XIX w. W sąsiedztwie kościoła ciekawy dom szachulcowy. Gdy przekroczycie bramy Łagowa niech Was nie zdziwią przechadzający się rycerze i zakonnicy. Co roku Łagów jest miejscem Jarmarku Joannitów. Podczas którego obok inscenizacji historycznych dowiecie się jak wypiekać chleb, lepić garnki. Wielce prawdopodobne, że „średniowieczni” przekupnie złupią Was

und Gorzów. Eine besondere Attraktion ist das Festival „Musik im Paradies“. Beim Verlassen der Abtei sollte man das kleine Cafe besuchen und die hiesige Spezialität, den Quarkkuchen von Paradyż probieren.

ATLAS

10

1350 ist der Ort in Eigentum des Johanniterordens übergegangen. Kirche Maria-Geburt - aus der 2. Hälfte des 19. Jh. Der Holzturm an der Kirche stammt von 1740 und ist ein Überbleibsel aus der vorherigen Kirche. ATLAS

10

Łagów

Wenn Sie nach Łagów kommen, sollten Sie sich nicht über die hier flanierenden Ritter und Mönche wundern. Jedes Jahr findet in Most – wiadukt kolejowy Łagów der Johanniter-Jahrmarkt – powstał w 1905 r. w czasie statt, bei dem man interessante budowania linii kolejowej Inszenierungen sehen, aber auch Jarmark Joannitów w Łagowie Międzyrzecz – Toporów. Długość erfahren kann, wie Brot gebacken wird Der Johanniter-Jahrmarkt in Łagów 40 m, wysokość 25 m, tworzy trzy oder wie Töpfe entstehen. Wahrscheinlich łuki nad ulicą Mostową. Linia kolejowa jest ist auch, dass die „mittelalterlichen“ Händler Sie Ihr obecnie nieczynna. Na wiadukt można dostać się ganzes Geld loswerden lassen. Und wenn Sie Glück haben, schodkami. Jest on dobrym punktem widokowym. werden Sie zur Hochzeit des Komturen eingeladen. W 1955 r. w Łagowie nakręcono dramat wojenny film Jana Rybkowskiego „Godziny nadziei” – małą Die Eisenbahnbrücke entstand 1905, als die rolę odegrał w nim również łagowski wiadukt. Eisenbahnstrecke Międzyrzecz – Toporów gebaut wurde. Sie ist 40 m lang, 25 m hoch, ihre drei Bögen überspannen die Straße Mostowa. Die Eisenbahnstrecke co do grosza. A jeśli dopisze Wam szczęście, zostaniecie zaproszeni na ślub komtura.

Das Johanniter-Schloss wurde vom Ordensverein der Johanniter errichtet. Im Erdgeschoss ist der gotische Saal mit Kreuzrippengewölbe und im Obergeschoss der Rittersaal mit einem reich dekorierten Kamin aus dem 18. Jh. erhalten. Gegenwärtig beherbergt das Schloss ein Hotel und ein Restaurant. Umsäumt ist es von einem Buchenpark mit Bäumen, die noch die ersten Johanniter anpflanzten.

Eisenbahnbrücke in Łagów

Am Fuße des Schlosses steht die neuklassizistische Kirche St. Johannes des Täufers von 1726, die der Komtur Christian Ludwig Hohenzollern errichten ließ. Die Sakristei der Kirche birgt den Grabstein von Andreas von Schlieben – dem ersten Komturen der Johanniter und das Grab seines Sohnes. Wehrtore: Polnisches Tor – verknüpft mit der Stadtbefestigung von Łagów, im 16 Jh. komplett aus Backstein errichtet, direkt am Johanniter-Schloss. Mark-Tor in Łagów – Teil der Stadtbefestigung von Łagów, errichtet im 15. Jh., ihr unterer Teil ist aus Backstein und der obere Teil hat Flechtwerkwände.

Brama Marchijska Mark-Tor in Łagów

8

Sieniawa Lubuska

Route „Vom Ordenskleid regiert”

Die Tore schließen eine 120 m lange Straße mit historischen Häusern aus der 1. Hälfte des 19. Jh. ab. In der Nähe der Kirche steht ein interessantes Flechtwerkhaus.

Wiadukt kolejowy w Łagowie

Dl a w y t r w a ł y c h : ATLAS

10

Poźrzadło

Dla tych, którym podróż szlakiem Perła i Raj, pozostawiła niedosyt, proponujemy małą wycieczkę do oddalonego o 6 km Poźrzadła. Ta związana z Zakonem Joannitów wieś, chowa

wird gegenwärtig nicht mehr befahren. Auf die Eisenbahnbrücke führt eine Treppe, von oben hat man eine gute Sicht auf die Gegend. 1955 wurde in Łagów das Kriegsdrama „Stunden der Hoffnung“ von Jan Rybkowski gedreht – die Eisenbahnbrücke hat darin auch eine kleine Rolle übernommen.

9


Szlak „Rządzone Habitem” Für Ausdauernde:

w sobie nie lada gratkę architektoniczną – liczne domostwa szachulcowe i zabytkowy kościół reprezentujący ten sam typ budownictwa.

10

Kościół w Poźrzadle

ETAP II – Z Perły do Źródła Łagów - Łagówek - Sieniawa - Wielowieś Templewo - Pieski - Kursko - Stare Kursko - Chycina - Goruńsko - Bledzew - Zemsko Stary Dworek 3h 45min

Poźrzadło

ATLAS

Denjenigen, für die die Route Perle und Paradies nicht anstrengend genug war, schlagen wir einen kleinen Ausflug in den 6 km entfernten Ort Poźrzadło vor. Das in seiner Geschichte mit dem Johanniterorden verknüpfte Dorf birgt eine architektonische Überraschung - zahlreiche Flechtwerkhäuser und eine historische Fachwerkkirche.

ATLAS

10

3h 45min

11

Kościół pw. Matki Boskiej Różańcowej - z 1860 r. W 1945 r. wnętrze kościoła zostało zdewastowane przez stacjonujące tu wojska radzieckie. Na terenie przykościelnym, rzuca się w oczy cokół pomnika mieszkańców poległych w I Wojnie Światowej i krzyż pokutny.

ATLAS

10

Kirche in Poźrzadło

44,7km

Kursko

Pałac - wzniesiony w końcu XVII w. dla rodziny von Kalckreuth, w stylu neoklasycystycznym. Obecnie własność prywatna.

ATLAS

10

Templewo

Der Dorfname ist auf seine Begründer, den Templerorden zurückzuführen. Seit 1303 gehörte es dem Templerorden und nach 1312 den Johannitern aus Łagów. Auf einer kleinen Anhöhe im Dorfzentrum erhebt sich die 1798 gebaute klassizistische Kirche Christus König, die sich noch an die Zeiten des Johanniterordens erinnern kann. ATLAS

11

Kursko

Mittelalterliches Dorf, urkundlich erwähnt wird es bei der Verleihung des Dorfes Zemsko an die Zisterzienser. Zeuge dieses Ereignisses war Jarosław aus Kursko der Protoplast der Familie Kurski, welcher das Dorf bis Ende des 16. Jh. gehörte. Im 17. Jh. gehörte Kursko der Familie Bronikowski, deren Grabporträts sich in den Sammlungen des Museums in Międzyrzecz befinden. Nach Familie Bronikowski war das Dorf Eigentum der Familie Kalckreuth, die einen Palast bauen ließ, den es bis heute gibt. Palast - errichtet gegen Ende des 17. Jh. für die Familie von Kalckreuth, im neoklassizistischen Stil. Gegenwärtig Privatbesitz.

Palast in Kursko

Wielowieś Das Dorf wurde vermutlich in der 2. Hälfte des 13. Jh. auf dem Gebiet der Komturei des Templerordens gegründet. Mitte des 14. Jh. war das Dorf Bestandteil der Gruppe „polnischer Dörfer“, die nach der Auflösung des Templerordens in die Hände der Komturei des Johanniterordens in Łagów übergegangen sind. Kirche der Rosenkranzmaria (1860). 1945 wurde das Kircheninnere von den hier stationierenden Sowjetsoldaten zerstört. An der Kirche sieht man den Sockel des Denkmals für die im 1. Weltkrieg umgekommenen Einwohner und das Bußkreuz.

Kościół w Wielowsi Kirche in Wielowieś

Templewo

Średniowieczna wieś, w księgach historii pojawia się przy okazji nadania Cystersom wsi Zemsko. Świadkiem tego wydarzenia jest Jarosław z Kurska - protoplasta rodu Kurskich do których wieś należała do końca XVI w. Od XVII w. Kursko należało do rodziny Bronikowskich, której portrety trumienne są ozdobą kolekcji muzeum w Międzyrzeczu. Po Bronikowskich wieś staje się własnością Kalckreuthów, po których do dziś dnia pozostał pałac.

Den 2. Teil der Route „Von Ordenskleid regiert” beginnen wir in Łagów, auf dem Parkplatz am Johanniterschloss.

Wielowieś

Założona prawdopodobnie w II połowie XIII w. na terenach komandorii Templariuszy. W połowie XIV w. Wielowieś zaliczono do grupy „polskich wsi”, które po likwidacji Zakonu Templariuszy przeszły na rzecz komandorii Łagów Zakonu Joannitów.

10

ATLAS

Łagów - Łagówek - Sieniawa - Wielowieś Templewo - Pieski - Kursko - Stare Kursko - Chycina - Goruńsko - Bledzew - Zemsko - Stary Dworek

II część szlaku „Rządzone Habitem” rozpoczynamy w Łagowie, na parkingu przy Zamku Joannitów.

10

Nazwa wsi nawiązuje do jej założycieli – Templariuszy. W 1303 r. należała do Templariuszy, a po 1312 r. do Joannitów z Łagowa. Na niewielkim wzniesieniu w centrum wsi wznosi się pamiętający jeszcze rządy Joannitów, zbudowany w 1798 r. klasycystyczny kościół p.w. Chrystusa Króla.

ETAPPE II. Von der Perle bis zur Quelle

44,7km

ATLAS

Route „Vom Ordenskleid regiert”

Pałac w Kursku

11


Szlak „Rządzone Habitem” ATLAS

11

Goruńsko

Średniowieczna wieś, położona pomiędzy posiadłościami Cystersów i Joannitów, a wcześniej Templariuszy. Jest prawdziwą perełką ze względu na 3 poewangelickie cmentarze, kirkut żydowski, kaplicę grobową Bukowieckich i mauzoleum Buttnerów. Mausoleum der Familie Buttner

ATLAS

11

Goruńsko

Das Innere der Kirche in Bledzew

Mittelalterliches Dorf, das zwischen den Ländereien der Zisterzienser und Johanniter lag und früher dem Templerorden gehörte. Dank den ehemaligen evangelischen Friedhöfen, dem jüdischen Friedhof, der Grabkapelle der Familie Bukowiecki und dem Mausoleum der Familie Buttner ist der Ort eine echte Perle.

7

Bledzew

ATLAS

7

Alte polnische Siedlung, die eng mit der Geschichte des ehemaligen Zisterzienserklosters verknüpft ist. Mauzoleum Buttnerów

Mauzoleum Buttnerów – popadający w ruinę monumentalny grobowiec Buttnerów – dawnych właścicieli wsi. W wyłożonej niedużymi kafelkami podłodze zieje dziura otwartej i pustej już komory grobowej. Der Fußboden im Mausoleum

Die räumliche Einteilung von Bledzew stammt aus der Zeit, als dem Ort vom König Kazimierz Jagiellończyk Stadtrechte verliehen wurden. Ältestes Baudenkmal ist die Katharinenkirche, in der vieles an die hiesigen Zisterzienser erinnert. Archäologische Funde im Zisterzienserkloster – Touristeninformationsstelle, ul. Rynek 9, 66-350 Bledzew – ausgestellt sind Gegenstände des täglichen Gebrauchs Kirche in Bledzew

Posadzka Mauzoleum

ATLAS

7

Bledzew

Stara polska osada, której dzieje wiążą się ściśle z historią istniejącego tu dawniej klasztoru Cystersów. Rozplanowanie Bledzewa pochodzi z czasu nadania mu praw miejskich przez Kazimierza Jagiellończyka. Najstarszym elementem zabudowy jest kościół pw. Św. Katarzyny – można w nim odnaleźć liczne pamiątki po cystersach bledzewskich.

12

und Teile der Innenausstattung sowie Skizzen und Kupferstiche des Klosters. Wenn man Bledzew Ende August, Anfang September besucht, sollte man unbedingt den ZisterzienserJahrmarkt besuchen, der an die Zeiten erinnert, als Bledzew Sitz der Zisterzienser war. Man kann auch am sog. Zisterzienserlauf durch die Straßen von Bledzew teilnehmen, der zum Grand Prix der Woiwodschaft Lebus gehört. Melomanen empfehlen wir hingegen die Retrospektive der Kirchenlieder „Cystersiada“, die an die mit den Zisterziensern verknüpfte örtliche Tradition anknüpft.

Mausoleum der Familie Buttner – Das monumentale Grabmal der Familie Buttner, die einst Besitzer des Dorfes war, ist im schlechten baulichen Zustand. Im gefliesten Fußboden wirkt das offene, leere Grab eher erschreckend.

ATLAS

Route „Vom Ordenskleid regiert”

Wnętrze kościoła w Bledzewie

Eksponaty z wykopalisk archeologicznych po klasztorze cysterskim – Punkt Informacji Turystycznej, ul. Rynek 9, 66-350 Bledzew ekspozycję stanowią przedmioty codziennego użytku oraz wyposażenia pomieszczeń, w tym szkice i ryciny klasztoru.

Zemsko

Dorf mit mittelalterlicher Herkunft, zum ersten Mal 1260 erwähnt, als es von Władysław Odonic an die Zisterzienser verliehen wurde. Bis 1412 befand sich in Zemsko der später nach Bledzew verlegte Sitz des Abtes der Zisterzienser. Kirche der Verkündung der Heiligen Jungfrau Maria vom Ende des 19. Jh. Im Inneren sind eine Skulptur der Gottesmutter mit dem Kind aus dem 17. Jh. und das volkstümliche Kruzifix aus der 2. Hälfte des 18. Jh. erhalten.

Będąc w Bledzewie na przełomie sierpnia i września warto wziąć udział w Jarmarku Cysterskim, który nawiązuje do dawnych czasów, kiedy Bledzew był siedzibą Cystersów. Miłośnicy królowej sportu będą mogli sprawdzić się podczas Biegu Cysterskiego ulicami Bledzewa, zaliczanego do Grant Prix woj. lubuskiego, a melomani posłuchać zespołów śpiewaczych podczas przeglądu pieśni kościelnych Cystersiada, nawiązującego do cysterskich tradycji miejscowości.

Kościół w Bledzewie Jarmark Cysterski w Bledzewie Zisterzienser-Jahrmarkt in Bledzew

13


Szlak „Rządzone Habitem” ATLAS

7

ATLAS

Zemsko

7

Stary Dworek

Wieś o średniowiecznym rodowodzie, wzmiankowana w 1260 r., kiedy to Władysław Odonic nadał ją klasztorowi Cystersów. Do 1412 r. mieściła się w Zemsku przeniesiona do Bledzewa, siedziba opata Cystersów.

In der Geschichte des mittelalterlichen Dorfes waren die Zisterzienser fast immer anwesend. 1580 hat der Abt der Zisterzienser aus Bledzew dem Abt Piotr Ostroróg das Dorf in lebenslange Nutzung übergeben und seit dieser Zeit fungierte Stary Dworek als eine Residenz der Äbte.

Kościół p.w. Zwiastowania Najświętszej Marii Panny - z końca XIX w., we wnętrzu zachowała się XVII w. rzeźba, przedstawiająca Matkę Boską z Dzieciątkiem oraz krucyfiks ludowy z II połowy XVIII w.

Josefskirche – errichtet 1768 - 1778, dank den Bemühungen des Abtes Franciszek Rogaliński. In der Kirche befinden sich u.a. Gemälde aus dem aufgelösten Zisterzienserkloster in Bledzew.

ATLAS

7

Route „Vom Ordenskleid regiert”

Stary Dworek

Schusterhaus in Pszczew

Kirche in Stary Dworek

W tej sięgającej średniowiecza wsi Cystersi byli obecni niemal przez całą jej historię. W 1580 r. opat Cystersów z Bledzewa nadaje opatowi Piotrowi Ostrorogowi wieś w dożywocie, od tego czasu Stary Dworek zaczął pełnić rolę rezydencji opatów. Kościół p.w. Św. Józefa - wzniesiony w latach 1768 - 1778, staraniem opata Franciszka Rogalińskiego. Wyposażenie kościoła obejmuje m.in. obrazy pochodzące ze zlikwidowanego klasztoru Cystersów w Bledzewie. Dwór opatów – letnia rezydencja opatów bledzewskich, wybudowana pod koniec XVI w. Podczas III Wojny Północnej (1700-1721) gościli tutaj monarchowie, władcy państw walczących w tej wojnie: w 1708 r. król szwedzki Karol XII, w 1711 r. rosyjski car Piotr I Wielki, a w 1712 r. król Polski i elektor saski August II Mocny. Obecnie pozostaje w ruinie i możemy go oglądać tylko z zewnątrz.

ETAP III – Biskupi i Cystersi Pszczew - Szarcz - Lubikowo – Rokitno 1h 15 min

ATLAS

12

13,7 km

Pszczew

Podróż rozpoczniemy na pszczewskim rynku. To tu usytuowany jest drewniano - szachulcowy, tzw. Dom Szewca, w którym mieści się Muzeum Regionalne oraz Punkt Informacji Turystycznej,

14

Dom Szewca w Pszczewie

ETAPPE III. Bischöfe und Zisterzienser Pszczew - Szarcz - Lubikowo – Rokitno 1h 15 min

ATLAS

12

Kościół w Starym Dworku

Landgut der Äbte – Sommerresidenz der Äbte aus Bledzew, errichtet gegen Ende des 16. Jh. Während des 3. Nordkrieges (1700-1721) waren dort Monarchen, Staatsoberhäupter der an dem Krieg beteiligten Länder: der schwedische König Karl XII. (1708), der russische Zar Peter der Große (1711) und 1712 der polnische König und sächsischer Wahlkönig August der Starke zu Besuch. Gegenwärtig ist es eine Ruine und nur von Außen zu besichtigen.

13,7 km

Pszczew

Der Ausflug beginnt auf dem Markt in Pszczew, wo sich das hölzerne Fachwerkhaus, das sog. Schusterhaus mit dem Regionalmuseum und der Touristeninformationsstelle befindet. 2 0 0 m weiter erhebt sich die Maria-Magdalena-Kirche aus der späten Renaissance mit der kostbaren Darstellung der Gottesmutter unter den Engeln. Um die Kirche in Pszczew und für ihre Entwicklung waren die Bischöfe aus Poznań besonders besorgt. An der gegenüberliegenden Seite der Straße W. Sikorskiego steht ein barockes Pfarrhaus aus dem 18. Jh. Es

15


Szlak „Rządzone Habitem” Kirche in Pszczew

Das Innere der Kirche in Pszczew

biskupów poznańskich, których roli w kolonizacji ziem „Krainy Lubtur” nie można pominąć. Pszczewski Folwark to nie tylko pozostający w adaptacji dwór, to również stajnia dla miłośników jazdy konnej, budynek gorzelni zaadoptowanej na agroturystyczne miejsca noclegowe oraz spichlerz i park pełen chronionych drzew.

ATLAS

7

Kościół w Pszczewie

Dwór Biskupów – już XVI w. źródła mówią o istnieniu w Pszczewie dworu należącego do

Rokitno stało się w 1378r. własnością Cystersów zemsko-bledzewskich.

Wnętrze kościoła w Pszczewie

200 m dalej późnorenesansowy kościół pw. Św. Marii Magdaleny, z cennym obrazem Matki Boskiej wśród Aniołów – istnienie świątyni w Pszczewie jak i jego rozwój, było obiektem szczególnej troski biskupów poznańskich. Po drugiej stronie ulicy W. Sikorskiego barokowa plebania z XVIII w., otoczona zabytkowym parkiem z okazałymi pomnikami przyrody.

Rokitno

Barockes Pfarrhaus in Pszczew

Barokowa plebania w Pszczewie Landgut in Pszczew

Sanktuarium - to nie tylko piękny późnobarokowy kościół, ale też muzeum i malowniczo położona droga krzyżowa. Na pielgrzymów czekają tu piękne miejsca modlitewne: Kaplica Matki Bożej Fatimskiej, Ostra Brama, Golgota oraz drewniany domek - pustelnia Pięciu Braci Męczenników Międzyrzeckich. Bazylika p.w. Wszystkich Świętych - wybudowana przez Cystersów na początku XVIII w. Projektantem świątyni był nadworny architekt królów polskich Karol Marcin Frantz. Wnętrze kościoła ma bogaty wystrój barokowy i rokokowy. W ołtarzu głównym obraz z XVI w. przedstawiający Matkę Bożą Cierpliwie Słuchającą. Charakterystycznym elementem obrazu jest odsłonięte prawe ucho - stąd nazwa obrazu. Po wnikliwych badaniach w dniu 4.03.1670 r. obraz uznano za cudowny.

Route „Vom Ordenskleid regiert” ist mit einer historischen Parkanlage mit imposanten Naturdenkmälern umsäumt. Landgut der Bischöfe – in Literaturquellen ist bereits im 16. Jh. davon die Rede, dass es in Pszczew ein Landgut gibt, das den Bischöfen aus Poznań gehört. Sie spielten eine große Rolle bei der Kolonisierung der Ländereinen im „Lubtur-Land”. Das Vorwerk in Pszczew wird gegenwärtig renoviert, es gibt dort auch ein Gestüt für diejenigen, die das Reiten lieben, einen Speicher und einen Park mit altem Baumbestand. Das Gebäude der Schnapsbrennerei bietet Übernachtungsmöglichkeiten. ATLAS

7

Rokitno

Rokitno war seit 1378 Eigentum der Zisterzienser aus Zemsko und Bledzew. Wallfahrtskirche – eine schöne spätbarocke Kirche, aber auch ein Museum und ein malerisch gelegener Kreuzweg. Auf die Pilger warten schöne Gebetstellen: Kapelle der Gottesmutter von Fatima, Tor der Morgenröte, Golgatha und im kleinen Holzhaus die Einsiedelei der Fünf Gemarterten Brüder von Międzyrzecz. Allerheiligen-Basilika – Anfang des 18. Jh. von den Zisterziensern gebaut. Entworfen wurde die Kirche vom Hofarchitekten der polnischen Könige, Karl Martin Frantz. Das Kircheninnere hat eine reiche Barock- und Rokokoausstattung. Im Hauptaltar befindet sich ein Gemälde aus dem 16. Jh. mit der Darstellung der Geduldig Zuhörenden Gottesmutter. Charakteristisches Merkmal des Gemäldes ist das unbedeckte rechte Ohr – worauf

Dwór w Pszczewie

16

17


Szlak „Rządzone Habitem”

Route „Vom Ordenskleid regiert”

Ciekawostka: W przylegającym do bazyliki muzeum znajdują się liczne pamiątki po papieżu Janie Pawle II, który będąc biskupem kilkukrotnie modlił się w sanktuarium. Jedną z nich jest szata, w której papież odprawiał nabożeństwo na gorzowskich błoniach w 1997 r.

die Bezeichnung des Bildes zurückzuführen ist. Nach eingehenden Nachforschungen wurde das Gemälde am 4.03.1670 zum Gnadenbild erklärt. Wissenswert:

Wallfahrtskirche in Rokitno

Im Museum an der Basilika sind zahlreiche Erinnerungsstücke an Papst Johannes II. zu finden, der sich hier mehrmals aufhielt, als er noch Bischof war. Dazu gehört auch das Gewand, das der Papst anhatte, als er 1997 die Andacht auf den Flusswiesen in Gorzów hielt.

Sanktuarium w Rokitnie

18

19


Szlak „Rządzone Habitem”

Route „Vom Ordenskleid regiert”

Epitaphe in Sulęcin

ETAP IV – Komandoria Sulęcin

ETAPPE IV. Komturei Sulęcin

Sulęcin – Ostrów 20min

10

Sulęcin – Ostrów

3km

SUlęcin

ATLAS

Miasto – według niektórych – założone przez Templariuszy. Po kasacie Zakonu Templariuszy, dobra Sulęcińskie zostają odkupione od margrabiów askańskich, przez Joannitów z Łagowa. W ich rękach Sulęcin pozostaje jako lenno do 1810r.

Kirche in Sulęcin

20 min

ATLAS

10

3 km

Sulęcin

Die Stadt wurde vermutlich vom Templerorden angelegt. Nach der Auflösung des Templerordens, wurden die Landgüter von Sulęcin den askenischen Markgrafen durch die Johanniter aus Łagów abgekauft. Sulęcin blieb bis 1810 ihr Lehensgut. Sulęcin – tablica epitafijna

Kościół w Sulęcinie

Kościół pw. Św Mikołaja – gotycki kościół z XIV w., wzniesiony przez Templariuszy. Na zewnątrz, u podnóża ścian, zachowały się tablice nagrobne i epitafijne.

Regional- und Ausstellungsräume sowie die Grenzenübergreifende Touristeninformationsstelle untergebracht.

Sulęcin – Grabplatten an der Kirchenmauer Dom Joannitów w Sulęcinie Das Johanniter-Haus in Sulęcin

Dom Joannitów – przez stulecia siedziba Joannitów. W zabytkowym obiekcie, zlokalizowano Centrum Współpracy Polsko-Niemieckiej, mieszczą się także sale muzealne, regionalne, ekspozycyjne oraz Transgraniczny Punkt Informacji Turystycznej.

Nikolai-Kirche – gotische Kirche aus dem 14. Jh., vom Templerorden errichtet. Außen, an den unteren Mauerteilen, sind Grabtafeln und Epitaphe erhalten.

Sulęcin – nagrobki na kościele

Das Johanniter-Haus – über Jahrhunderte Sitz der Johanniter. Im historischen Haus ist das Zentrum für Polnisch – Deutsche Zusammenarbeit, Museums-, Das Johanniter-Haus in Sulęcin

ATLAS

10

ATLAS

10

Ostrów

Kaplica Templariuszy późnogotycki kościół p.w. Narodzenia Najświętszej Marii Panny, z kamiennym epitafium J.Ch. Simonsa w formie barokowego kartusza.

Kościół w Ostrowiu Kirche in Ostrów

Ostrów

Kapelle des Templerordens spätgotische Kirche der Geburt der Heiligen Jungfrau Maria mit dem steinernen Epitaph von J.Ch. Simons in Form einer barocken Kartusche.

Obiekty można zobaczyć również w wirtualnych wycieczkach na stronie www.lubtur.pl Die Objekte können auch bei virtuellen Ausflügen auf der Homepage www.lubtur.pl besichtigt werden Informacje gdzie jeść i gdzie spać na trasie szlaku znajdziesz na stronie www.lubtur.pl Informationen wo man essen und übernachten kann sind auf der Homepage www.lubtur.pl zu finden Zainteresował Cię jakiś obiekt? Więcej informacji oraz dane kontaktowe znajdziesz na stronie www.lubtur.pl Dom Joannitów w Sulęcinie

20

Hat ein Objekt Ihr besonderes Interesse erweckt? Mehr Infos sowie Kontaktangaben finden Sie auf der Webseite: www.lubtur.pl

21


Szlak „Zamki, dwory i pałace”

Szlak „Zamki, dwory i pałace”

Po przeciwnej stronie widnieją ruiny drugiego pałacu z XVI w. Niestety, po 1945r. nieużytkowany pałac popadł w ruinę. Obok zachowały się resztki parku krajobrazowego.

N

iektóre powstały, gdyż wymagało tego dobro władcy bądź zakonu, który wybrał je na swoją siedzibę. Inne miały być świadectwem wielkości ich mieszkańców. Miały cieszyć, gdy były letnią rezydencją. Powstawały wysiłkiem poddanych, a czasem, by je zbudować, wybierano się na wojnę… Dziś są elementem naszego krajobrazu, cieszą ciekawą historią i architektonicznym detalem. Poznajcie je na szlaku „Zamki, dwory i pałace”.

Pałac w Ojerzycach [52°15’27.28” 15°37’55.19”] Neorenesansowy pałac z 1885 r. Obecnie hotel, położony w otoczeniu parku krajobrazowego. ATLAS

15

ATLAS

Palast in Szczaniec 52°16’7.94” 15°40’44.2” Der Palast wurde im 19. Jh. gebaut. Nach dem 2. Weltkrieg bis 1948 stationierte dort die Rote Armee. Seit 2005 befindet sich der Palast im Privatbesitz und wird nicht genutzt. Außer dem Palast gibt es dort zahlreiche Wirtschaftsgebäude und einen Landschaftspark mit dem Grabmal der Familie von Kalkreuth aus der 2. Hälfte des 19. Jh. 11

21,7 km Pałac w Szczańcu [52°16’7.94” 15°40’44.2”] Wybudowany w XIX w. Po II Wojnie Światowej do 1948 r., pałac zajmowała Armia Czerwona. Od 2005 r. w rękach prywatnych, nieużytkowany. Obok pałacu obszerne zabudowania folwarczne i park krajobrazowy z grobowcem von Kalkreuthów z II połowy XIX w.

Etappe I. An Straßenkreuzungen 21,7 km

Szczaniec – Ojerzyce – Jeziory – Lubinicko – Chociule

11

Sommerresidenzen dienen. Gebaut wurden sie von den Untergebenen, zuweilen musste man sogar in den Krieg, um sie bauen zu können… Heute sind sie Bestandteil unserer Landschaft, erfreuen durch ihre interessante Geschichte und die architektonischen Details. Alle diese Bauten können Sie auf der Route „Schlösser, Landhöfe und Paläste” kennenlernen.

Szczaniec – Ojerzyce – Jeziory – Lubinicko – Chociule

Etap I – Na skrzyżowaniu dróg

ATLAS

Route „Schlösser, Landhöfe und Paläste”

Route „Schlösser, Landhöfe und Paläste” Einige dieser Bauten entstanden für die jeweiligen Besitzer, andere wiederum wurden von Orden gebaut, die sich hier niedersetzten. Noch andere sollten die Größe ihrer Einwohner bezeugen oder einfach als Palast in Szczaniec

Palast in Szczaniec

Pałac w Ojerzycach Palast in Ojerzyce

Pałac w Jeziorach [52°13’4.82” 15°35’57.25”] Pałac z XIX w. zbudowany przez rodzinę Schneider. W bryle budynku wyróżnia się wieża na planie koła i łuk Tudorów w otworze wejściowym. Obecnie nieużytkowany. Dostępny dla zwiedzających z zewnątrz. ATLAS

15

Palast in Jeziory

Pałac w Szczańcu

Gegenüber sieht man die Ruine eines anderen Palastes aus dem 16. Jh. Seit 1945 steht er jedoch leer und wird nicht genutzt, daher verfällt er immer mehr in Ruin. Daneben befinden sich Reste eines Landschaftsparks. Palast in Ojerzyce 52°15’27.28” 15°37’55.19” 1885 im Stil der Neorenaissance gebauter Palast, gegenwärtig Hotel inmitten eines Landschaftsparks.

ATLAS

15

Pałac w Szczańcu

22

Pałac w Jeziorach

23


Szlak „Zamki, dwory i pałace” Dwór i pałac w Lubinicku [52°14’11.46” 15°33’55.06”] Całość założenia składa się z dworu postawionego w 1800 r. i dobudowanego do niego w 1886 r. neorenesansowego pałacu. W otoczeniu park składający się z dwóch części. Pałac i dwór zachowały wiele elementów z oryginalnego wyposażenia i wystroju. Obecnie mieści się tu Agencja Nieruchomości Rolnych.

ATLAS

15

Palast in Jeziory 52°13’4.82” 15°35’57.25” Palast aus dem 19. Jh., errichtet von der Familie Schneider. Bemerkenswert sind der runde Turm und der Tudorbogen in der Eingangsöffnung. Gegenwärtig wird der Palast nicht genutzt und kann nur von Außen besichtigt werden.

ATLAS

15

Etap II – Ukryte wśród Pereł Przełazy - Mostki - Żelechów - Łagów - Garbicz - Kownaty - Glisno - Lubniewice - Rogi 58 km

Serce Krainy Lubtur skrywa nasz największy skarb, rozrzucone wśród lasów i jezior perły - Łagów, Lubniewice, Lubrza, Sulęcin. To w nich, albo ukryte przed ciekawskimi gdzieś obok, leżą zamki i pałace, które chcielibyśmy Wam przedstawić... Pałac w Przełazach [52°13’54.13” 15°22’55.65”] Neorenesansowy pałac, z połowy XIX w. Na elewacji ogrodowej kartusz herbowy właściciela - hrabiego von Castell-Rudenhausen (biało-czerwona szachownica). Obecnie w pałacu mieści się Centrum wypoczynkowo-rehabilitacyjne. W otoczeniu przypałacowego parku znajduje się kemping, pole namiotowe oraz plaża z pomostem. ATLAS

10

Pałac w Lubinicku

ATLAS

Pałac w Chociulach [52°12’18.95” 15°31’0.46”] Wzniesiony w połowie XIX w. przez Carla Augusta Ackermanna. W otoczeniu pałacu park krajobrazowy, ogrodzony murem z granitowych ciosów, ozdobiony kamiennymi basztami. Od 1955 r. miał tu siedzibę Państwowy Dom Dziecka. Obecnie własność prywatna. 15

Palast in Chociule 52°12’18.95” 15°31’0.46” Mitte des 19. Jh. von Carl August Ackermann errichtet. Den Palast umsäumt ein Landschaftspark mit einer Mauer aus Granitblöcken, die mit steinernen Turmspitzen dekoriert ist. Seit 1955 war hier das Staatliche Kinderheim untergebracht. Gegenwärtig Privatbesitz. ATLAS

15

Palast in Lubinicko

Route „Schlösser, Landhöfe und Paläste”

Etappe II. Unter Perlen verborgen Przełazy – Mostki – Żelechów – Łagów – Garbicz – Kownaty - Glisno – Lubniewice – Rogi, 58 km

Das Herz des Lubtur-Landes birgt unsere größten Schätze – die zwischen Wäldern und Seen verstreuten Perlen Łagów, Lubniewice, Lubrza, Sulęcin mit Schlössern und Palästen, die wir Ihnen vorstellen möchten... Palast in Przełazy 52°13’54.13” 15°22’55.65” Der Neorenaissance-Palast wurde Mitte des 19. Jh. gebaut An der Fassade zum Garten hin befindet sich die Wappenkartusche des Eigentümers, des Grafen von Castell-Rudenhausen (weiß-rot geschachtelt). Gegenwärtig beherbergt der Palast ein Erholungs- und Rehabilitationscenter. Im Schlosspark befinden sich ein Camping-, ein Zeltplatz und ein Strand mit Seebrücken.

ATLAS

10

ATLAS

Landgut und Palast in Lubinicko 52°14’11.46” 15°33’55.06” Die Anlage besteht aus dem 1800 erbauten Landhaus und dem 1886 entstandenen Neorenaissance-Palast, der mit einem aus zwei Teilen bestehenden Park umsäumt ist. Im Palast und im Landhaus sind viele Bestandteile der ehemaligen Ausstattung und Ausschmückung erhalten. Gegenwärtig ist hier die Agentur für Landwirtschaftsgrundstücke untergebracht.

15

Pałac w Przełazach Palast in Przełazy

24

Pałac w Chociulach Palast in Chociule

25


Szlak „Zamki, dwory i pałace” Pałac w Mostkach [52°15’43.99” 15°23’23.15”] Neorenesansowy pałac z II połowy XIX w. Szczególnie ciekawe są zdobienia naśladujące wzory antyczne i renesansowe. Obecnie w pałacu mieści się szkoła podstawowa. Otoczenie pałacu pozostaje dostępne dla zwiedzających.

ATLAS

10

Route „Schlösser, Landhöfe und Paläste”

Palast in Mostki 52°15’43.99” 15°23’23.15” Der Neorenaissance-Palast wurde in der 2. Hälfte des 19. Jh. erbaut. Besonders interessant sind die Verzierungen, die antike und Renaissancemuster nachahmen. Gegenwärtig beherbergt der Palast eine Grundschule. Die Umgebung des Palastes kann betreten und besichtigt werden.

ATLAS

10

Palast in Garbicz

Palast in Mostki

Palast in Żelechów 52°18’51.81” 15°21’2.01” Den Palast ließ Carl Rissman in der 2. Hälfte des 19. Jh. bauen. Ihm sind ebenfalls die Wirtschaftsgebäude, der Landschaftspark, der Obst- und Gemüsegarten und die in der Nähe der Kirche gelegene Wohnsiedlung für die Landwirtschaftsarbeiter zu verdanken. Gegenwärtig wird der Palast nicht genutzt.

ATLAS

10

Pałac w Mostkach

Pałac w Żelechowie [52°18’51.81” 15°21’2.01”] Pałac z II połowy XIX w., wznie­siony staraniem Carla Rissmana. Za jego sprawą powstały także obiekty gospodarcze, park krajobrazowy, ogród owocowo-warzywny oraz położona w pobliżu kościoła kolonia mieszkalna pracow­ników folwarku. Obecnie nieużytkowany.

ATLAS

Pałac w Garbiczu [52°18’35.81” 14°59’33.69”] Pałac z II połowy XVIII w., poprzedzony obszernym dziedzińcem. W jego są­siedztwie oranżeria, park krajobrazo­wy oraz dwukondygnacyjna oficyna. Obecnie pełni funkcje hotelowe i restauracyjne.

10

ATLAS

9

ATLAS

Zamek w Łagowie [52°20’4.57” 15°17’36.22”] Wybudowany przez Zakon Joannitów. Obok zamku znajduje się zabytkowy park bukowy, w którym rosną drzewa sadzone jeszcze przez pierwszych Joannitów. Wieża dostępna jest dla turystów (bilety do kupienia w głównym wejściu). Zamek pełni funkcje hotelowo – restauracyjne. Na parterze zachowała się gotycka sala z krzyżowo – żebrowym sklepieniem, a na piętrze sala rycerska z bogato dekorowanym kominkiem z XVIII w.

ATLAS

Dwór w Kownatach [52°21’19.58” 15°5’39.25”] Wzniesiony w 1798 r. przez rodzinę von Winnig w stylu klasycystycznym. Obiekt zamknięty, do obejrzenia z zewnątrz. 9

10

26

Pałac w Garbiczu

Pałac w Żelechowie Palast in Żelechów

Schloss in Łagów 52°20’4.57” 15°17’36.22” Das Schloss wurde von den Johannitern errichtet. Neben dem Schloss wächst ein alter Buchenpark. Die ersten Bäume wurden noch von den Johannitern gepflanzt. Man kann auch auf den Turm steigen (Eintrittskarten gibt es am Haupteingang). Im Palast sind gegenwärtig ein Hotel und ein Restaurant untergebracht. Im Erdgeschoss befindet sich der

gut erhaltene gotische Saal mit Kreuzrippengewölbe und im oberen Stock der Rittersaal mit üppig verziertem Kamin aus dem 18. Jh. Palast in Garbicz 52°18’35.81” 14°59’33.69” Palast aus der 2. Hälfte des 18. Jh., mit einem großen Atrium. In der nächsten Umgebung befinden sich eine Orangerie, ein Landschaftspark und ein zweistöckiges Hinterhaus. Gegenwärtig Hotel und Restaurant. ATLAS

9

Landgut in Kownaty 52°21’19.58” 15°5’39.25”

ATLAS

9

ATLAS

10

Zamek Joannitów w Łagowie Johanniter-Schloss in Łagów

Dwór w Kownatach

Errichtet 1798 im klassizistischen Stil von der Familie von Winnig. Das Objekt ist geschlossen und kann nur von Außen besichtigt werden.

Landgut in Kownaty

Pałac w Gliśnie [52°28’27.04” 15°14’24.18”] Wzniesiony w 1793 r., w stylu klasycystycznym. Park za pałacem skrywa dwa ciekawe obiekty mauzoleum rodu von Wartenberg i romantyczną ruinę będącą niegdyś mauzoleum rodu von Marwitz. ATLAS

10

Palast in Glisno 52°28’27.04” 15°14’24.18” Errichtet 1793 im klassizistischen Stil. Der Park hinter dem Palast birgt zwei interessante Objekte – das Mausoleum ATLAS

10

27


Szlak „Zamki, dwory i pałace” Pałac jest własnością Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Lubniewicach. Park pozostaje ogólnodostępny.

der Familie von Wartenberg und die romantische Ruine, das einstige Mausoleum der Familie von Marwitz. Der Palast gehört dem Zentrum für Landwirtschaftsberatung in Lubniewice. Die Parkanlage steht für Besucher offen.

Pałac w Gliśnie Palast in Glisno ATLAS

6

Stary Zamek w Lubniewicach [52°30’57.51” 15°14’57.98”] Neoklasycystyczny zamek z 1793 r., którego fundatorem była rodzina von Waldow. Obecnie własność prywatna, nowi właściciele planują zaadaptować zamek na funkcję turystycznopatriotyczną.

Altes Schloss in Lubniewice 52°30’57.51” 15°14’57.98” Neoklassizistisches, von der Familie von Waldow gestiftetes Schloss von 1793. Gegenwärtig Privatbesitz, die neuen Besitzer planen, das Schloss für touristischpatriotische Zwecke einzurichten. ATLAS

6

Neues Schloss in Lubniewice 52°31’2.32” 15°14’42.05” Schloss von 1907 mit neogotischem Aussichtsturm im Landschaftspark. Bemerkenswert ist das Portal mit dem Wappen der Familie von Waldow. Gegenwärtig Privatbesitz, die neuen Besitzer Planen, das Schloss für touristisch-patriotische Zwecke einzurichten.

Palast in Rogi

Pałac w Rogach

i większości sal I piętra. Od 2006 r. obiekt stanowi własność PWSZ w Gorzowie Wlkp. Pałac można oglądać tylko z zewnątrz.

Etap III – Polonica

27 km

6

Stary Zamek w Lubniewicach Altes Schloss in Lubniewice

6

Nowy Zamek w Lubniewicach [52°31’2.32” 15°14’42.05”] Zamek z 1907r. z neogotycką wieżą widokową, w otoczeniu parku krajobrazowego. Obchodząc go wkoło uwagę zwraca portal z herbem von Waldow. Obecnie własność prywatna, nowi właściciele planują zaadaptować zamek na funkcję turystyczno-patriotyczną.

6

Pałac w Rogach [52°34’11.8” 15°10’35.55”] Wybudowany w latach 1906 – 1913, należał do rodziny von Waldow, otoczony parkiem krajobrazowym. Oryginalny wystrój wnętrz zachował się w pomieszczeniach parteru

28

Etappe III. Polonica (Polnische Andenken) Kursko – Gorzyca – Międzyrzecz – Bobowicko – Pszczew

Dorzecze dolnej Obry to najbardziej na zachód wysunięty kraniec dawnej Rzeczpospolitej. Tu stare rody Kurskich, Gorzyckich, Bronikowskich czy w końcu Dziembowskich tkwiły przez wieki hołubiąc sarmackiej tradycji, zaszczepiając ją choćby w postaci portretu trumiennego, wśród osiadłych rodów niemieckich, a ich włości stanowiły oazę dla uciekających z Polski Arian. Pałac w Kursku [52°27’5,05” 15°27’27.55”] Wzniesiony w końcu XVIII w. jako rezydencja szlachecka Kalckreutzów. Obecnie stanowi własność obywatela Holandii i wkrótce zostanie udostępniony dla turystów.

27 km Das Zuflussgebiet der unteren Obra ist das am weitesten westlich vorgerückte Gebiet der ehemaligen Republik Polen. Hier lebten Jahrhunderte lang die Familien Kurski, Gorzycki, Bronikowski und Dziembowski, die die sarmatischen Traditionen pflegten. Das sieht man auch an den Sargepitaphen. Sie lebten hier auch, als sich in der Gegend deutsche Familien ansiedelten. Ihre Landgüter boten auch Schutz den aus Polen fliehenden Arianen.

ATLAS

11

Palast in Kursk

Nowy Zamek w Lubniewicach ATLAS

und in den meisten Räumen des Obergeschosses ist die authentische Innenausstattung erhalten. Seit 2006 ist das Objekt Eigentum der Staatlichen Berufshochschule in Gorzów Wielkopolski. Der Palast kann nur von Außen besichtigt werden.

Kursko – Gorzyca – Międzyrzecz – Bobowicko – Pszczew

ATLAS

ATLAS

Route „Schlösser, Landhöfe und Paläste”

Palast in Kursk 52°27’5,05” 15°27’27.55” Errichtet gegen Ende des 18. Jh. als Adelsresidenz der Familie Kalckreutz. Gegenwärtig Eigentum eines Bürgers aus den Niederlanden, soll in Kürze für Besucher geöffnet werden. ATLAS

11

Neues Schloss in Lubniewice ATLAS

Palast in Gorzyca 52°27’69.16” 15°29’43.18” Um 1780 von der Familie von Seydlitz errichtet. Der gegenwärtig renovierte Palast soll in Kürze für Besucher geöffnet werden. Sehr schön ist der bis zum Flussufer

Palast in Rogi 52°34’11.8” 15°10’35.55” Der 1906-1913 errichtete, im Landschaftspark gelegene Palast, gehörte der Familie von Waldow. Im Erdgeschoss ATLAS

11

6

Pałac w Kursku

29


Szlak „Zamki, dwory i pałace” ATLAS

Pałac w Gorzycy [52°27’69.16” 15°29’43.18”]

11

hin reichende Schlosspark, reizvoll ist auch die idyllische Kanustation, wo man auch essen und sich auffrischen kann. In der Nähe des Palastes stehen ein Fachwerkhaus und Wirtschaftsgebäude.

Wzniesiony przez rodzinę von Seydlitz ok. 1780r. Pozostający w remoncie pałac już wkrótce otworzy Pałac w Gorzycy swoje podwoje dla turystów. Palast in Gorzyca Dziś cieszyć może schodzący nad ATLAS brzeg rzeki pałacowy park i sielska atmosfera Schlossruine in Międzyrzecz 11 przystani kajakowej, w której można się posilić 52°26’42” 15°34’20” i orzeźwić. W pobliżu pałacu szachulcowa oficyna Das Schloss wurde im 14. Jh. zur Regierungszeit des oraz zabudowania folwarczne. Königs Kazimierz Wielki errichtet. Die Ruine umsäumt ein Wasserschutzgraben, der Bestandteil des Oder-WartheBogens ist. Gleich am Einfahrtsgebäude befindet sich im ATLAS Ruiny Zamku w Międzyrzeczu ehemaligen Wirtschaftsgebäude das Regionalmuseum 11 [52°26’42” 15°34’20”] und parallel dazu steht ein Landhaus von 1719. Die Wzniesiony w XIV w. za panowania Kazimierza Objekte können besichtigt werden. Wielkiego. Ruiny zamku otacza fosa wypełniona wodą. Stanowi jeden z elementów Międzyrzeckiego ATLAS Zespołu Muzealnego. Tuż przy budynku bramnym Palast in Bobowicko 11 oficyna dworska, w której mieści się Muzeum 52°26’37.4” 15°38’39.6” Regionalne, a prostopadle do niej dwór z 1719 r. Der Palast aus dem 19. Jh. gehörte der Familie Obiekty są dostępne dla zwiedzających. Dziembowski. In der Umgebung befinden sich

Route „Schlösser, Landhöfe und Paläste”

oraz rodzinne lapidarium Dziembowskich. Obecnie zamknięty dla zwiedzających, do obejrzenia tylko z zewnątrz.

Palast in Bobowicko

ATLAS

„Dwór Biskupów” w Pszczewie [52°28’29.3” 15°47’0.83”] Neoklasyczny dwór z połowy XIX w. Jedyną pozostałością po oryginalnym wyposażeniu są drewniane schody prowadzące na piętro. Pszczewski Folwark to nie tylko pozostający w adaptacji dwór, to również stajnia dla miłośników jazdy konnej, budynek gorzelni zaadoptowanej na agroturystyczne miejsca noclegowe oraz spichlerz i pełen chronionych drzew – park. 11

„Landgut Bischöfe” in Pszczew

Pałac w Bobowicku

„Landgut Bischöfe” in Pszczew 52°28’29.3” 15°47’0.83” Neoklassisches Landhaus aus der Mitte des 19. Jh. Die einzige Erinnerung an die ursprüngliche Ausstattung ist die in den ersten Stock führende Holztreppe. Das Vorwerk in Pszczew wird gegenwärtig überholt, es verfügt aber bereits über ein Gestüt für Reitfans, und bietet Übernachtungen im Gebäude der Schnapsbrennerei. Es gibt dort auch einen Speicher und einen Park mit vielen Bäumen, die unter Naturschutz stehen.

ATLAS

11

Etappe IV. Die Region Drezdenko „Dwór Biskupów” w Pszczewie

Drezdenko – Mierzęcin – Osiek – Ogardy – Tuczno – Pławin 79,4 km

Etap IV – Ziemia Drezdenecka

Schlossruine in Międzyrzecz

Drezdenko – Mierzęcin – Osiek – Ogardy – Tuczno – Pławin 79,4 km

Ziemia Drezdenecka to teren dawnego pogranicza Nowej Marchii. Przed wiekami przedmiot polskoniemieckich sporów. Dziś jeden z ciekawszych obszarów Krainy Lubtur.

Die Region Drezdenko ist das ehemalige Grenzgebiet der Neumark und war früher Gegenstand polnisch-deutschen Streits. Heute ist es eine der interessanteren Gegenden des Lubtur-Landes. Palast in Drezdenko 52°50’20.08” 15°50’20.01” Barocker Palast von 1766. Bis heute komplett erhalten, die Innenausstattung ist authentisch. Gegenwärtig beherbergt der Palast ein Gymnasium. ATLAS

4

ATLAS

Pałac w Drezdenku [52°50’20.08” 15°50’20.01”] Barokowy pałac z 1766 r., do dzisiaj zachował się w całości, a jego wnętrze zachowało oryginalne wyposażenie. Obecnie w pałacu mieści się gimnazjum. 4

Ruiny Zamku w Międzyrzeczu

Pałac w Bobowicku [52°26’37.4” 15°38’39.6”] Pałac z XIX w., należący do rodziny Dziembowskich, w otoczeniu folwarku oraz parku krajobrazowego. Obok pałacu, oficyna zwana Starym Dworkiem

ATLAS

11

30

Wirtschaftsgebäude und ein Landschaftspark. Direkt am Palast stehen das Hinterhaus Stary Dworek und das Lapidarium der Familie Dziembowski. Gegenwärtig für Besucher geschlossen und nur von Außen zu besichtigen.

Pałac w Drezdenku Palast in Drezdenko

31


Szlak „Zamki, dwory i pałace” Pałac w Ogardach [52°58’10,04” 15°35’5.95”] Wzniesiony pod koniec XIX w. przez hrabiego Friedricha Georga von Blankensee. W tympanonie pałacu zachował się herb rodowy. Najbliższe otoczenie pałacu jest dostępne dla zwiedzających. Sam pałac pełni dziś funkcje mieszkalne. ATLAS

Palast in Mierzęcin

ATLAS

3

3

Pałac w Tucznie [52°58’35.56” 15°29’59.48”] Neoklasycystyczny pałac z 1860 r. W pałacu mieści się Centrum hotelowo – konferencyjne. Atrakcję pałacu stanowi apartament von Bismarcka, który przebywał tu regularnie. W otoczeniu pałacu park o powierzchni 4 ha, z polaną parkową, częściowo ogrodzony kamiennym murem. Pałac można zwiedzać po wcześniejszym uzgodnieniu z właścicielem – kontakt przez stronę internetową. 3

Pałac w Mierzęcinie [52° 57’ 20” 15° 50’ 10”] Pięknie odrestaurowana XIX w. neogotycka rezydencja. W sali historycznej zgromadzono fragmenty elementów wyposażenia pałacu, stare fotografie byłych właścicieli oraz wnętrz, a także zdjęcia pokazujące obiekt przed i po renowacji. Obecnie mieści się tu hotel, na gości czekają miejsca noclegowe o wysokim standardzie w trzech budynkach: Pałac, Folwark, Oficyna, dwie restauracje, coraz bardziej słynna winnica i kompleks SPA! 16-sto ha park utrzymany w stylu angielskim, kryje w sobie staw i japońską pagodę.

ATLAS

4

Palast in Mierzęcin 52° 57’ 20” 15° 50’ 10” Im 19. Jh. wunderschön restaurierte, neogotische Residenz. Im historischen Saal sind Teile der ehemaligen Innenausstattung des Palastes, alte Fotografien der ehemaligen Besitzer und der Innenräume und Fotografien des Palastes vor und nach der Renovierung ausgestellt. Gegenwärtig ist hier in drei Gebäuden ein erstklassiges Hotel untergebracht: Palast, Vorwerk und Hinterhaus, außerdem zwei Restaurants, eine immer berühmter werdende Weinstube und eine Schönheitsfarm. Die 16 ha große Parkanlage im englischen Stil birgt einen Teich und eine japanische Pagode. ATLAS

4

Pałac w Osieku [52°58’3.54” 15°42’9.12”] Zespół pałacowy składający się z pałacu, dwóch oficyn oraz parku. Obiekt w rękach prywatnych do obejrzenia tylko z zewnątrz. 4

ATLAS

4

Schloss in Osiek 52°58’3.54” 15°42’9.12” Die Schlossanlage besteht aus dem Schloss, zwei Hinterhäusern und einer Parkanlage. Das Objekt ist im Privatbesitz und kann nur von Außen besichtigt werden.

Palast in Tuczno 52°58’35.56” 15°29’59.48” Neoklassizistischer Palast von 1860, heute ein Konferenzcenter und Hotel. Eine Attraktion ist die Bismarck-Suite, der Kanzler verweilte hier regelmäßig. Den Palast umsäumt ein 4 ha großer Park mit einer Lichtung. Der Park ist teilweise mit einer Steinmauer umgeben. Nach früherer Vereinbarung kann der Palast besichtigt werden – Kontakt mit dem Besitzer über die Palast-Homepage. ATLAS

3

Palast in Tuczno

Landhaus in Pławin 52°49’22.18” 15°39’56.63” Über die Vergangenheit des Landhauses gibt es nicht viele Informationen. Heute ist das verfallene Landhaus aus der Wende des 19. u. 20. Jh. ein Zeugnis der ehemaligen Blüte dieses Dorfes. Bemerkenswert sind die Reste der verzierten Fenster und Türen. ATLAS

3

Pałac w Tucznie ATLAS

Palast in Ogardy 52°58’10,04” 15°35’5.95” Errichtet gegen Ende des 19. Jh. vom Grafen Friedrich Georg von Blankensee. Im Tympanon ist das Familienwappen zu sehen. Die nächste Umgebung des Schlosses ist für Besucher offen. Das Schloss selbst dient heute als Wohnhaus.

Pałac w Ogardach Palast in Ogardy

ATLAS

Pałac w Mierzęcinie

Route „Schlösser, Landhöfe und Paläste”

Landhaus in Pławin

Dwór w Pławinie [52°49’22.18” 15°39’56.63”] Niewiele wiemy o jego historii, dziś będący w ruinie dwór z przełomu XIX/XX w., jest świadectwem świetności tej wsi. Uwagę przykuwają pozostałości zdobionej stolarki drzwiowej i okiennej. ATLAS

3

Dwór w Pławinie

32

Pałac w Osieku Palast in Osiek

33


Szlak „Zamki, dwory i pałace”

Etap V – Zamki i pałace Warty

Etappe V. Schlösser und Paläste an der Warthe

Krasne Dłusko - Nowy Dwór - Wiejce

Etap VI – Śladem dworów i pałaców

Etappe VI. Auf den Spuren der Landhöfe und Paläste

Ośno Lubuskie – Radachów – Grabno

Krasne Dłusko – Nowy Dwór – Wiejce

36,6 km

Route „Schlösser, Landhöfe und Paläste”

Ośno Lubuskie – Radachów – Grabno

40,3 km

36,6 km Krótki etap, obfitujący w gospodarstwa agroturystyczne. Wymarzony dla grzybiarzy, gdyż biegnie skrajem puszczy noteckiej. Również miłośnicy wędkowania, nie powinni być zawiedzeni - wszak Warta oferuje moc wędkarskich wrażeń…

Eine kurze Etappe, mit vielen agrotouristischen Bauernhöfen unterwegs. Sehr pilzreich, da sie entlang der Noteć-Urwalds verläuft. Auch Angler kommen hier nicht zu kurz, die Warthe ist sehr fischreich.

Pałac w Krasnym Dłusku [52°36’49.52” 15°37’18.94”] Pałac z końca XIX w. We wnętrzu zachowało się wiele elementów oryginalnego wyposażenia. W pałacu mieści się ośrodek wypoczynkowy.

Palast in Krasne Dłusko 52°36’49.52” 15°37’18.94” Palast vom Ende des 19. Jh. Im Inneren sind viele Bestandteile der authentischen Ausstattung erhalten. Im Palast befindet sich ein Urlaubscenter.

ATLAS

7

ATLAS

7

ATLAS

Palast in Nowy Dwór 52°38’0.6” 15°35’3.7” Neoklassizistischer Palast mit einem Turm aus dem 19. Jh. Von dem Palast ist nicht viel übrig geblieben – die hohen freigelegten Wände sind eindrucksvoll und einsturzgefährdet. 7

Pałac w Nowym Dworze [52°38’0.6” 15°35’3.7”] Neoklasycystyczny pałac z wieżą z XIX w. Z pałacu niewiele pozostało – odsłonięte ściany robią wrażenie swoją wysokością i grożą zawaleniem.

ATLAS

7

Pałac (ratusz) w Ośnie Lubuskim [52°27’08” 14°52’39”] Wzniesiony w latach 1841-1843 w stylu neorenesansu włoskiego. Obiekt jest przykładem architektury rezydencjonalnej. Obecnie siedziba Urzędu Miasta.

ATLAS

Palast in Krasne Dłusko

Pałac w Krasnym Dłusku

40,3 km

Palast in Wiejce 52°38’43.1844” 15°45’15.7428” Errichtet in der 2. Hälfte des 19. Jh. vom Major von Jena-Köthen, umgeben von einem ausgedehnten Landschaftspark. Heute beherbergt der Palast ein Hotel, ein Restaurant und ein Konferenz- und Schulungszentrum.

ATLAS

8

ATLAS

Pałac w Wiejcach [52°38’43.1844” 15°45’15.7428”] Wybudowany w II połowie XIX w. przez majora von Jena-Kothen, otoczony rozległym parkiem krajobrazowym. Dziś w pałacu mieści się hotel, restauracja i centrum konferencyjno szkoleniowe. 8

9

ATLAS

9

Palast (Rathaus) in Ośno Lubuskie 52°27’08” 14°52’39” Errichtet 1841-1843 im Stil der italienischen Renaissance. Das Objekt ist ein Musterbeispiel der Residenzbauweise. Gegenwärtig Sitz der Stadtbehörde.

Pałac w Radachowie [52°29’51” 14°55’06”] XIX w. pałac wzniesiony przez ród Papritz, mimo że do lat 90 XX w. pełnił funkcję ośrodka kolonijnego, popadł w ruinę. W swej 200 letniej historii radachowski pałac miał „ literacką przygodę”. Mieszkał tu i tworzył Hans Fallada znany w Polsce pisarz XX - lecia międzywojennego. Obecnie nieużytkowany. ATLAS

5

Pałac (ratusz) w Ośnie Lubuskim Palast (Rathaus) in Ośno Lubuskie

Palast in Radachów 52°29’51” 14°55’06” Der Palast wurde im 19. Jh. von der Familie Papritz errichtet. Obwohl es bis in die 90er Jahre des 20. Jh. als Ferienlagerunterbringungsstätte fungierte, ist er dem Ruin verfallen. In seiner 200 Jahre langen Geschichte hatte der Palast ein „literarisches Abenteuer“, als Wohn- und Arbeitsstätte des Schriftstellers Hans Fallada. Gegenwärtig wird der Palast nicht genutzt. ATLAS

Dwór w Grabnie 9 [52°25’39” 14°55’49.84”] Wzniesiony w końcu XVIII w., w czasie kiedy wieś stanowiła dobra szlacheckie rodziny von Winning. Dwór jest w końcowej fazie adaptacji na cele hotelowe. ATLAS

Dwór w Grabnie

Landgut in Grabno

5

Landgut in Grabno 52°25’39” 14°55’49.84” Errichtet Ende des 18. Jh., als das Dorf ein Adelsgut der Familie von Winning war. Das Landgut wird schon in nächster Zukunft für Hotelzwecke genutzt. ATLAS

9

Obiekty można zobaczyć również w wirtualnych wycieczkach na stronie www.lubtur.pl Die Objekte können auch bei virtuellen Ausflügen auf der Homepage www.lubtur.pl besichtigt werden Informacje gdzie jeść i gdzie spać na trasie szlaku znajdziesz na stronie www.lubtur.pl Informationen wo man essen und übernachten kann sind auf der Homepage www.lubtur.pl zu finden Zainteresował Cię jakiś obiekt? Więcej informacji oraz dane kontaktowe znajdziesz na stronie www.lubtur.pl

34

Pałac w Wiejcach Palast in Wiejce

Hat ein Objekt Ihr besonderes Interesse erweckt? Mehr Infos sowie Kontaktangaben finden Sie auf der Webseite: www.lubtur.pl

35


Szlak „Bunkry, tamy, mosty”

Szlak „Bunkry, tamy, mosty”

Stauwerk S604

Zasady zwiedzania fortyfikacji: budowle, które nie są objęte trasami turystycznymi są bardzo niebezpieczne. W wysadzonych obiektach, z licznymi otwartymi studniami, kanałami technicznymi i głębokimi szybami transportowymi spotkać można wiele niespodzianek i zagrożeń. Dlatego warto zadbać o latarkę, odpowiednie obuwie i strój, a także naładowany telefon komórkowy. Budowli nigdy nie należy zwiedzać samotnie, warto mieć z sobą doświadczonego kompana.

Jaz S604

niedostępne z powodu zalania wodą. Obecnie most wykorzystywany jest jako doraźne spiętrzenie wody na kanale. ATLAS Położenie: droga z Ołoboku do Rokitnicy 15

14km

Naszą przygodę rozpoczniemy w miejscowości Ołobok, na moście K603b. Most K603b [52°12’24.3” 15°25’41.97”] – nieduży, przesuwny most zwodzony. Wejście do środka prowadzi przez maszynownię. Niestety, maszynownia jest okresowo zalewana wodą i dostęp może być utrudniony. W maszynowni można zobaczyć zębatki, liny i przekładnie, dzięki którym przęsło mostu było chowane i wysuwane. Przed mostem szlaban p.panc. zamykający wjazd na przęsło. ATLAS 15 Położenie: droga z Ołoboku do Niesulic Most K603a [52°12’13.74” 15°25’44.76”] – bliźniaczy do K603b. Wejście do maszynowni znajduje się po lewej stronie drogi. Niestety, jest

36

trotz der Tatsache, dass sie im Dickicht am Flussufer liegen. Wir haben diejenigen ausgewählt, die gut mit dem Auto zu erreichen sind und der notwendige Spaziergang aufs Minimum beschränkt ist. Unser Abenteuer beginnt in der Ortschaft Ołobok, auf der Brücke K603b.

Etap I – Dolina Ołoboku

Obiekty MRU położone wzdłuż biegu rzeki Ołobok, są mało znane i pozostają w cieniu powszechnie znanych obiektów z północy. Mimo to, ukryte w gąszczu nadrzecznych drzew, warte są poznania. Wybraliśmy te, do których najłatwiej dotrzeć rowerem lub samochodem, a konieczny spacer ogranicza się do minimum.

Route „Bunker, Dämme, Brücken”

Route „Bunker, Dämme, Brücken” Grundsätze der Besichtigung von Festungsanlagen: Bauwerke, die nicht in den touristischen Routen erfasst sind, sind sehr gefährlich. In gesprengten Objekten, mit zahlreichen offenen Brunnen, technischen Kanälen und tiefen Transportschächten kann man auf so manche gefährliche Überraschung stoßen. Daher ist für entsprechende Kleidung und Schuhwerk sowie für ein intaktes Handy zu sorgen. Die Bauten sollten nie im Alleingang besichtigt werden, es ist ratsam, einen erfahrenen Gefährten mitzunehmen.

Jaz S604 [52°11’33.78” 15°25’32.92”] – najwyższy jaz w górnym biegu rzeki Ołobok. Maszynownia wału ukryta jest wewnątrz zachodniego przyczółka, co pozwalało na sterowanie poziomem wody w czasie walk. U stóp wału, poniżej maszynowni, widać dawną drogę do młyna i linie okopów z 1944 r. Tuż przed jazem widoczne są pozostałości przeszkód i fundamenty dawnego ogrodzenia przyczółka. ATLAS Położenie: 1,5 km na południe od wsi 15 Ołobok Jaz S606 [52°10’45” 15°24’47”] – jaz z maszynownią ukrytą w przyczółku i wejściem w stropie. Obecnie służy do spiętrzenia akwenu rybackiego. Na zachodnim brzegu widać podwyższony końcowy odcinek żelbetowego rdzenia tamy, obok stanowisko Ringstand 58. Położenie: dojazd z szosy Ołobok - ATLAS 15 Rokitnica

Brücke K603b [52°12’24.3” 15°25’41.97”] – kleine, verschiebbare, Hubbrücke, in deren Inneres man durch den Maschinenraum kommt. Der Maschinenraum wird jedoch häufig überflutet, so dass sich der Zugang als schwierig erweisen kann. Im Maschinenraum kann man Zahnräder, Seile und Getriebe sehen, dank welchen der Brückenpfeiler vor- und rückwärts geschoben wurde. Vor der Brücke befindet sich eine Panzerschranke, die die Einfahrt versperrt. ATLAS 15 Lage: Straße von Ołobok nach Niesulice Brücke K603a [52°12’13.74” 15°25’44.76”] – Zwillingsbrücke der Brücke K603b. Der Eingang zum Maschinenraum befindet sich auf der linken Straßenseite. Er steht jedoch unter Wasser und ist unzugänglich. Gegenwärtig wird die Brücke gelegentlich zur Stauung des Wassers im Kanal genutzt. ATLAS 15 Lage: Straße von Ołobok nach Rokitnica Stauwerk S604 [52°11’33.78” 15°25’32.92”] - höchstes Stauwerk im oberen Lauf des Flusses Ołobetwa Der Maschinenraum ist im westlichen Brückenkopf versteckt, was die Steuerung des Wasserpegels während der Kämpfe ermöglichte. Am Fuße des Walls, unterhalb des Maschinenraumes, sieht man den Weg zur Mühle

Stauwerk S606

Etappe I. Ołobok-Tal 14km

Die Objekte der Festungsfront Oder-Warthe Bogen/ Ostwall, die entlang des Flusses Ołobok liegen, sind wenig bekannt und stehen im Schatten der bekannten Objekte im Norden. Sie sind jedoch wirklich besichtigungswert,

Jaz S606

37


Szlak „Bunkry, tamy, mosty” Ciekawostka: Ringstad 58, zwany Tobrukiem (jego konstrukcja oparta była na projekcie włoskiego schronu wykorzystywanego podczas walk o Tobruk w Afryce Północnej) to mały schron bojowy wkopany w ziemię, nad której poziom wystawał jedynie strop przedziału bojowego z otworem do prowadzenia ognia. Schron obsługiwało maksymalnie dwóch żołnierzy. W przypadku zagrożenia strzelec chował się we wnętrzu schronu. Pz.W 646 [52°10’48” 15°24’39”] – jednokondygnacyjny obiekt, o odporności B alt (ściany grubości 1,5 m), częściowo zniszczony – stan zachowania 80%. Bardzo trudna lokalizacja obiektu, szczególnie latem, wewnątrz obiektu otwarte i zalane wodą zapadnie. Położenie: w lesie niedaleko Rokitnicy, przy ATLAS 14 jazie 606 Pz.W 642 [52°10’11” 15°25’37”] – wzniesiony w 1938r., po przerwaniu budowy ciężkich fortyfikacji Frontu Ufortyfikowanego. Wypełnia

Pz.W 646 [52°10’48” 15°24’39”] – einstöckiges Bauwerk, mit Widerstandsfähigkeit B alt (1,5 m dicke Wände), teilweise zerstört, zu 80% erhalten. Sehr schwieriger Zugang, insbesondere im Sommer sind die Einsenkungen überflutet. Lage: im Wald, in der Nähe von ATLAS 14 Rokitnica, am Stauwerk 606

und die Schutzgrabenlinie von 1944. Direkt vor dem Stauwerk sind Reste von Hindernissen und Fundamente der ehemaligen Umzäunung des Brückenkopfes zu sehen. Lage: 1,5 km südlich von Ołobok Stauwerk S606 [S606 52°10’45” 15°24’47”] – Stauwerk mit einem im Brückenkopf versteckten Maschinenraum und dem Eingang in der Decke. Gegenwärtig wird es zur Stauung des Wassers im Anglerbecken verwendet. Am Westufer ist der etwas höhere Endabschnitt des Stauwerkkernstücks aus Eisenbeton zu sehen, daneben befindet sich der Ringstand 58. ATLAS Lage: Anfahrt von der Straße Ołobok - Rokitnica 15 Wissenswert: Ringstand 58, auch als Tobruk bezeichnet (die Konstruktion basierte auf dem Entwurf des italienischen Schutzbunkers, der bei der Belagerung von Tobruk in Nordafrika eingesetzt wurde). Es ist ein kleiner unterirdischer Kampfstand. Über der Erde sind nur die Decke des Kampfraumes und die Schießscharte zu sehen. Den Kampfstand bedienten höchstens zwei Soldaten. Bei Gefahr versteckte sich der Schütze im Inneren des Kampfstandes.

Route „Bunker, Dämme, Brücken”

Pz.W 642

lukę w linii fortyfikacji, zastępując projektowany tu B-Werk. Na elewacji widoczne są dobrze zachowane pozostałości zielonego malowania maskującego. Pancerwerk został wysadzony i pozbawiony pancerzy. Położenie: w lesie przy drodze Skąpe – Rokitnica Pz.W 630 [52°9’57” 15°25’56”] – jednokondygnacyjny duży schron bojowy, z uzbrojeniem w kopułach pancernych i kazamacie pancernej. Częściowo wysadzony, pozbawiony pancerzy. W dobrym stanie pozostała maszynownia, kuchnia, magazyn amunicji, kopuła pancerna dla moździerza maszynowego oraz płyta pancerna. Wewnątrz schronu widoczne są napisy informacyjne, a na elewacji numer. Położenie: obok jazu S608

Pz.W 642 [52°10’11” 15°25’37”] – gebaut 1938, nachdem der Bau der schweren Festungsanlagen der Fortifizierten Front unterbrochen wurde. Lückenfüller in der Linie der Festungsanlagen, es ersetzt das hier geplante B-Werk. An der Fassade sieht man noch Reste der grünen Tarnfärbung. Das Panzerwerk wurde gesprengt, die Panzer demontiert. Lage: im Wald an der Straße Skąpe – Rokitnica Pz.W 630 [52°9’57” 15°25’56”] – einstöckiger, großer Kampfbunker mit Ausrüstung in Panzerkuppeln und Panzerkasematte. Teilweise gesprengt, ohne Panzer. Gut erhalten ist der Maschinenraum, die Küche, das Munitionslager, die Panzerkuppel für den Maschinengranatwerfer und die Panzerplatte. Im Inneren sind Informationsaufschriften und an der Fassade die Nummer zu sehen. Lage: neben dem Stauwerk S608

Jaz S608 [52°9’57” 15°26’9.8”] – forteczny jaz spiętrzający wody kanału taktycznego, jedna z pierwszych budowli hydrotechnicznych Linii Obra – Niesłysz. Zachowała się konstrukcja żelbetonowa i nasypy. Dziś służy do spiętrzenia akwenu rybackiego. Do tamy przylegają stawy rybne z okresu, kiedy jaz był budowany. Położenie: pomiędzy Skąpem i Rokitnicą Pz.W 646

38

Pz.W 630

39


Szlak „Bunkry, tamy, mosty” Scheißstand

Strzelnica

Strzelnica [52°9’29.83’’ 15°24’34.29”] – teren strzelnicy składa się ze stanowisk strzelniczych dla broni krótkiej, kilku szerokich stanowisk o długości 300 m dla broni długiej oraz stanowisk dla broni zmechanizowanej. Dziś obiekt nie jest wykorzystywany. ATLAS 14 Położenie: ok. 1,5 km od Ciborza

Stauwerk S608 [52°9’57” 15°26’9.8”] – Befestigungsstauwerk, welches das Wasser des Taktikkanals staut. Eine der ersten hydrotechnischen Bauten an der Linie Obra – Niesłysz. Erhalten sind die Konstruktion aus Eisenbeton und die Dämme. Heute dient das Stauwerk zum Stauen des Wassers im Anglerbecken. In der Nähe befinden sich Fischteiche, die zur Bauzeit des Stauwerks entstanden. Lage: zwischen Skąpe und Rokitnica

Route „Bunker, Dämme, Brücken” Stauwerk S609

Scheißstand [52°9’29.83’’ 15°24’34.29”] – das Schießstandgelände besteht aus Schießständen für kurze Waffen, aus mehreren breiten, 300 m langen Schießständen für lange Waffen und aus Schießständen für mechanische Waffen. Heute wird das Objekt nicht genutzt. ATLAS 14 Lage: etwa 1,5 km von Cibórz entfernt ATLAS

Kasernenanlage in Cibórz

Kasernenanlage in Cibórz – ehemalige Einheit des TiborLagers [52°8’44.65” 15°24’14.25”] – große Garnisonanlage mit Kaserne und großem Übungsgelände mit einem großen Schießstand. Besonders interessant sind die Wache an der Einfahrt und der ehemalige Offiziersklub an der Seeböschung.

14

Kasernenanlage in Cibórz Kompleks koszarowy w Ciborzu ATLAS

Kompleks koszarowy w Ciborzu – była jednostka TiborLager [52°8’44.65” 15°24’14.25”] – wielki kompleks garnizonowy obejmujący koszary oraz duży teren ćwiczeń z rozległą strzelnicą. Szczególnie ciekawe budynki to Wartownia przy wjeździe i dawny klub oficerski położony na skarpie nad jeziorem.

14

Pz.W 623 [52°08’57.07” 15°25’12.10”] – jednokondygnacyjny B-Werk, częściowo wysadzony. Zachowało się część pancerzy, uszkodzona kopuła i fragmenty małej kopuły obserwacyjnej. Elewacja bunkra pokryta żółtym malowaniem maskującym. Bunkier strzegł jazu S609 [52°8’56” 15°25’16”] , który tworzy zalew o długości ok. 2 km. Maszynownia jazu została zalana, dostępna przez szyb z drabiną klamrową.

40

Kompleks koszarowy w Ciborzu

Pz.W 623

Jaz S609

Pz.W 625 [52°9’20,18” 15°25’3.43”] – dwukondygnacyjny pancerwerk wyposażony był w jedną kopułę 3 strzelnicową do ognia czołowego, jedną 6 strzelnicową i kazamatę obrony wejścia. W schronie znajdowało się ukrycie dla armaty p.panc. Schron został pozbawiony pancerzy. Zadaniem jego była obrona pobliskiego mostu K611 [52°9’18.37” 15°25’47,22”] – najstarszego i najmniejszego z mostów zwodzonych Linii Obra – Niesłysz. Most łamie kolejność numeracji, gdyż umieszczony jest pomiędzy jazami S 608 i S 609. Prawdopodobnie to następstwo zmian w programie budowy Linii Obra - Niesłysz.

Pz.W 625

Pz.W 623 [52°08’57.07” 15°25’12.10”] – einstöckiges B-Werk, teilweise gesprengt. Erhalten ist ein Teil der Panzer, die beschädigte Kuppel und Reste einer kleinen Beobachtungskuppel. Die Bunkerfassade ist mit gelber Tarnfarbe versehen. Der Bunker diente dem Schutz des Stauwerks S609 [52°8’56” 15°25’16”], bei seinem Bau entstand ein etwa 2 km langes Haff. Der Maschinenraum des Stauwerks ist überschwemmt worden, zugänglich ist er über einen Schacht mit Klammerleiter. Pz.W 625 [52°9’20,18” 15°25’3.43”] – das zweistöckige Panzerwerk war mit einer Kuppel mit 3 Schießständen für Frontalbeschuss, mit einer Kuppel mit 6 Schießständen und mit einer Kasematte für dem Schutz des Eingangs versehen. Im Bunker befand sich ein Versteck für die Panzerabwehrkanone. Der Schutzbunker hat keine Panzer mehr. Er diente dem Schutz der in der Nähe gelegenen Brücke K611 [52°9’18.37” 15°25’47,22”] – der ältesten und kleinsten Hubbrücke an der Linie Obra – Niesłysz. Die Brücke unterbricht die Reihenfolge der Nummerierung, da sie zwischen den Stauwerken S 608 und S 609 liegt. vermutlich ist es eine Folge der Änderungen im Bauplan der Linie Obra - Niesłysz.

41


Szlak „Bunkry, tamy, mosty”

Etap II – Bunkry i jeziora

Etappe II. Bunker und Seen

24,2 km

24,2km

Wycieczkę rozpoczniemy w Ołoboku, przy okazałej betonowej budowli zwanej Wasserschloss.

Der Ausflug beginnt in Ołobok, am imposanten Betonbau, dem sog. Wasserschloss.

Jaz i most K602 [52°12’35.49” 15°25’34.38”] – Stauwerk und Brücke K602 [52°12’35.49” 15°25’34.38”] określany jako „Wasserschloss”- czyli dosłownie – auch als „Wasserschloss” bezeichnet. Das Bauwerk „zamek wodny”. Budowla łącząca jaz i przesuwny verknüpft das Stauwerk und die verschiebbare most zwodzony. Grubość ścian obiektu wynosiła Hubbrücke. Die Wände des Bauwerkes waren 3,5 m stark, 3,5 m., co oznacza, że wzniesiony był w największej was mit der höchsten Widerstandsfähigkeit vom Typ ”A” klasie odporności typu ” A ”. Jaz miał gleichzusetzen ist. Das Stauwerk sollte das spiętrzać wodę w Jeziorze Wasser des Sees Niesłysz und bei Niesłysz i w razie zagrożenia vom Feind ausgehender Gefahr ze strony nieprzyjaciela, die strategisch wichtigen po spuszczeniu wody Gebiete überfluten. zalać strategiczne tereny. Lage: auf der Brücke an der Położenie: na moście Straße Ołobok - Wilkowo, przy drodze Ołobok 300 m von der Kreuzung – Wilkowo, 300 m od ATLAS an der Straße nach ATLAS 15 Wasserschloss skrzyżowania na Niesulice. 15 Niesulice entfernt. Pz.W 668 [52°15’51.31” 15°22’59.49”] – mający odporność B alt i 181 m3 powierzchni użytkowej schron uległ sporemu zniszczeniu, zachowało się jedynie 20% całości obiektu. Interesujący element stanowi zachowana mała kopuła obserwacyjna typu 9P7 – jedyny tego typu pancerz zachowany w całości na MRU. ATLAS Położenie: nieopodal drogi Przełazy - Mostki 10

Pz.W 671

42

Route „Bunker, Dämme, Brücken”

Pz.W 668 [52°15’51.31” 15°22’59.49”] – der Schutzbunker mit einer Widerstandsfähigkeit B alt und 181 m3 Nutzfläche ist erheblich zerstört und nur zu 20% erhalten. Interessant ist die erhaltene kleine Beobachtungskuppel des Typs 9P7 – die einzige erhaltene Panzerkuppel dieser Art, die an der Festungsfront Oder-Warthe Bogen komplett erhalten ist. Lage: unweit der Straße Przełazy - Mostki ATLAS

Festungsschleuse in Lubrza

Śluza forteczna w Lubrzy

Pz.W 671 [52°16’2.67” 15°23’58.42”] – jednokondygnacyjny obiekt, o odporności B alt, znajduje się na terenie prywatnym. Bunkier, zachowany w 95 %. Spośród wszystkich pancerzy zachowały się m.in.: 4 tarcze strzelnicy karabinowej – 48P8, 2 płyty stalowe ze strzelnicą dla ckm – 5P7, mała kopuła obserwatora piechoty – 9P7 (obecnie zamontowana imitacja). Wewnątrz obiektu, zachowały się liczne niemieckie napisy. ATLAS 10 Położenie: wieś Mostki

10

Etap kończymy w Lubrzy, przy moście na kanale fortecznym, przy stanicy wodnej Martinez, gdzie zobaczyć można unikatową śluzę forteczną [52°18’37.13” 15°26’19.36”] z okresu II Wojny Światowej, zwana przez tubylców wodospadem – dzieło hydrotechniczne, którego zadaniem było zalanie wodami jeziora Lubie północno– wschodnich rubieży Lubrzy w przypadku radzieckiego ataku.

Pz.W 671 [52°16’2.67” 15°23’58.42”] – das einstöckige Objekt, mit einer Widerstandsfähigkeit B alt, befindet sich auf einem Privatgrundstück. Der Bunker, ist zu 95% erhalten. Erhalten sind u.a. 4 Scheiben des Gewehrschießstandes – 48P8, 2 Stahlplatten mit einem Schießstand für schwere Maschinengewehre – 5P7, kleine Infanteriebeobachtungskuppel – 9P7 (gegenwärtig eine Nachbildung). Im Inneren des Objekts sind zahlreiche deutsche Beschriftungen erhalten. Lage: Dorf Mostki ATLAS 10

Die Etappe endet in Lubrza auf der Brücke am Festungskanal, an der Wasserstation Martinez, wo man die unikale Festungsschleuse [52°18’37.13” 15°26’19.36”] aus dem 2. Weltkrieg besichtigen kann. Von den hiesigen Einwohnern wird sie als Wasserfall bezeichnet. Es ist ein hydrotechnisches Kunstwerk, dessen Aufgabe die Überflutung der Nordostgrenze von Lubrza mit dem Wasser aus dem See Lubie im Falle eines sowjetischen Angriffs war.

Śluza forteczna w Lubrzy Festungsschleuse in Lubrza

43


Szlak „Bunkry, tamy, mosty”

Route „Bunker, Dämme, Brücken”

w kierunku, zarośniętego tu kanału Rakownik. Położenie: las na południe od wsi Staropole Pz.W 778 [52°21’20.51” 15°27’3.41”] – dwukondygnacyjny obiekt, w związku z położeniem w obrębie wsi, maskowany był na budynek gospodarczy - posiadał drewnianą nadbudowę imitującą stodołę. Po wojnie obiekt został wysadzony i zalany wodą. Obiekt jest dobrze zachowany. Szczegóły wyposażenia znajdziemy na tablicy informacyjnej. Położenie: wieś Boryszyn Pz.W. 715

Pz.W. 782

ATLAS

Etap III – Wśród podziemnych twierdz

Etappe III. Unterirdische Festungen 22,5 km

22,5 km

Wycieczkę rozpoczniemy przy śluzie fortecznej w Lubrzy – opis etap II Pz.W 694 [52°18’46.33” 15°26’14.26”] – jednokondygnacyjny obiekt, o odporności B alt, wysadzony i do 2003 r. całkowicie zasypany ziemią - stan zachowania w 70%. Schron w trakcie rekonstrukcji, znajduje się na prywatnej posesji. Położenie: Lubrza, niespełna 100 m na północ ATLAS 11 od śluzy, tuż przy skrzyżowaniu z krzyżem

Pz.W 694

Pz.W. 782 [52°20’51.65” 15°26’42.1”] – uszkodzony, jednokondygnacyjny obiekt o odporności B alt (ściany grubości 1,5 metra). Wejście otwarte poprzez kazamatę pancerną, stan zachowania – 75%. W dole, za bunkrem, teren obniża się

44

Pętla Boryszyńska [52°21’19.30” 15°28’0.70”] – podziemna trasa turystyczna. Początek znajduje się przy pancerwerku 778 w Boryszynie, gdzie jest punkt informacyjny. Trasa należy do Międzyrzeckiego Rejonu Umocnionego. Podziemia są objęte ścisłym rezerwatem, znajduje się tam zimowisko i kolonia lęgowa nietoperzy. 11

Der Ausflug beginnt an der Festungsschleuse in Lubrza – Beschreibung der Etappe II Pz.W 694 [52°18’46.33”, 15°26’14.26”] - einstöckiges Objekt, mit einer Widerstandsfähigkeit B alt. Bis 2003 war es ganz mit Erde bedeckt, zu 70% erhalten. Der auf einem Privatgrundstück befindliche Schutzbunker wird gegenwärtig rekonstruiert. Lage: Lubrza, knapp 100 m nördlich von der ATLAS Schleuse entfernt, direkt an der Kreuzung, an 11 der ein Kreuz steht.

einen hölzernen Überbau, der einen Schuppen imitierte. Nach dem Krieg wurde das Objekt gesprengt und überflutet. Das Objekt ist gut erhalten. Näheres über die Ausstattung erfährt man an der Informationstafel. Lage: Dorf Boryszyn ATLAS

Ciekawostka: Po zajęciu Pętli Boryszyńskiej przez Armię Czerwoną w 1945r., na dworcu Nord oraz w jednej z komór amunicyjnych znaleziono 152 skrzynie, w których znajdowały się porcelana muzealna, grafiki niemieckich i holenderskich mistrzów oraz liczne dzieła sztuki, wśród których był również obraz „Stańczyk” Jana Matejki.

11 Pętla Boryszyńska (dt.: Burschener Schleife) [52°21’19.30” 15°28’0.70”] – der unterirdische Touristenweg beginnt am Panzerwerk 778 in Boryszyn, wo sich auch eine Informationsstelle befindet. Die Route gehört zum Festungsfront Oder-Warthe Bogen und steht unter strengem Naturschutz, es ist die Winterschlaf- und Brutstätte von Fledermäusen.

Burschener Schleife

Pz.W. 782 [52°20’51.65” 15°26’42.1”] – beschädigtes, einstöckiges Objekt mit einer Widerstandsfähigkeit B alt (1,5 Meter starke Wände). Offener Eingang über eine Panzerkasematte, zu 75% erhalten. Hinter dem Bunker flacht das Gelände in Richtung des hier zugewachsenen Kanals Rakownik ab. ATLAS 11 Lage: im Wald, südlich von Staropole

Pz.W 778 [52°21’20.51” 15°27’3.41”] – zweistöckiges Objekt. Da es innerhalb des Dorfes liegt, hatte es zur Tarnung die Form eines Wirtschaftsgebäudes. Es hatte

Pętla Boryszyńska

45


Szlak „Bunkry, tamy, mosty” Warto wiedzieć:

Treffen der Festungs-Liebhaber

Corocznie w maju, w Boryszynie organizowany jest Zlotów Miłośników Fortyfikacji - dwudniowa impreza obejmująca Międzynarodowy Festiwal Zespołów Rockowych i święto miłośników militariów. Treffen der Festungs-Liebhaber Zlot miłośników fortyfikacji

Muzeum Fortyfikacji i Nietoperzy w Pniewie – powstało 1 stycznia 2011 r. Sercem placówki jest podziemna trasa turystyczna, która ma dwa warianty. Krótszy obejmuje zwiedzanie bunkra nr 717 i części podziemi, dłuższy także podziemny dworzec kolejowy w głównym ciągu komunikacyjnym systemu. Wejście do podziemi znajduje się w bunkrze nr 717, wyjście w obiekcie nr 716. Podczas wycieczek turyści zwiedzają także pawilon z ekspozycją nt. umocnień, smocze zęby, lekki schron bojowy typu ringstang oraz ekspozycję sprzętu bojowego.

ATLAS

11

Wissenswert:

Zlot miłośników fortyfikacji

Smocze zęby [52°22’20.3” 15°30’20.45”] – rzędy betonowych słupów w kształcie piramid, stanowiących zapory przeciwczołgowe. Najniższa z nich ma 40 cm, a najwyższa 100 cm wysokości. Ciekawostka: Smocze zęby były skuteczną zaporą przeciwpancerną. Były w stanie zatrzymać czołg o wadze do 20 ton. Ich wadą było to, że swoim położeniem zdradzały przebieg linii obronnej. Zęby smoka są najdłuższą zachowaną żelbetonową zaporą przeciwpancerną w Europie – jej długość to ponad 15 km.

Nachdem die Burschener Schleife 1945 von der Roten Armee erobert wurde, wurden auf dem Nordbahnhof in einer der Munitionskammern 152 Kisten gefunden, in welchen sich historisches Porzellan, Grafiken deutscher und niederländischer Meister und zahlreiche Kunstwerke befanden, darunter auch das Gemälde „Stańczyk” („Der Hofnarr“) von Jan Matejko.

Fledermäusen – Festungsfront Oder-Warthe Bogen

Das Festungs- und Fledermausmuseum in Pniewo - entstand am 1. Januar 2011. Den Kern der Anlage bildet die unterirdische touristische Route, die zwei Varianten anbietet. Die kürzere umfasst die Besichtigung des Bunkers Nr. 717 und einen Teil der unterirdischen Objekte, die längere enthält zusätzlich die Besichtigung des unterirdischen Bahnhofs im Hauptverkehrstrakt des Systems. Der Eingang befindet sich im Bunker Nr. 717, der Ausgang im Objekt Nr. 716. Beim Ausflug besichtigen die Besucher auch den Pavillon mit der Ausstellung über Befestigungen, die Drachenzähne, den leichten Kampfschutzbunker des Typs Ringstang und eine Kampfgeräteausstellung.

ATLAS

11

Wissenswert: Auf dem unterirdischen Gelände der Festungsfront OderWarthe Bogen befinden sich die Naturschutzgebiete „Nietoperek I” und „Nietoperek II”, wo Fledermäuse geschützt werden, die im unterirdischen Teil der Festungsfront Oder-Warthe Bogen überwintern. Es ist die einzige Stelle in Europa, an der über 32000 Fledermäuse überwintern.

Wissenswert: Jedes Jahr im Mai finden in Boryszyn das Treffen der Festungs-Liebhaber, ein zweitägiger Event mit Internationalem Rock-Festival und das Militaria-Fest statt.

Route „Bunker, Dämme, Brücken”

Nietoperze w MRU

Pniewo – Festungsfront Oder-Warthe Bogen

Drachenzähne [52°22’20.3” 15°30’20.45”] – mehrere Betonpfeilerreihen in Form von Pyramiden, die zur Panzerabwehr dienten. Die niedrigste ist 40 cm und die höchste 100 cm hoch.

Drachenzähne

Wissenswert: Die Drachenzähne wurden erfolgreich zur Panzerabwehr eingesetzt. Sie waren imstande, einem Panzer bis 20 Tonnen zu widerstehen. Ihre Schwäche war aber, dass ihre Lage den Verlauf der Abwehrlinie verriet. Die über 15 km langen Drachenzähne sind die längste erhaltene Panzerabwehranlage in Europa. Smocze zęby

46

MRU Pniewo

47


Szlak „Bunkry, tamy, mosty”

Warto wiedzieć: W podziemiach MRU utworzono rezerwat przyrody „Nietoperek I” i „Nietoperek II”, w celu ochrony nietoperzy zimujących w MRU. Podziemia MRU to jedyne miejsce na kontynencie, gdzie zimuje ponad 32000 nietoperzy.

Route „Bunker, Dämme, Brücken”

Wissenswert: Museum der Festungsanlagen und Fledermäuse in Pniewo ist Veranstalter des Events „KarabanowRallye”. Die Veranstaltung erinnert an den Durchbruch der Linie der deutschen Festungsanlagen durch die Rote Armee im Jahre 1945. Der Event ist eine Reihenveranstaltung und findet immer Ende Januar statt. Pniewo – Festungsfront Oder-Warthe Bogen

ATLAS

Sklep z militariami w Kaławie [52°22’11.44” 15°32’1.09”] – gratka dla miłośników militariów, w sklepie zakupić można sprzęt militarny – imitacje granatów, broni, mundury, latarki, kompasy itp. 11

ATLAS

Militaria-Laden in Kaława [52°22’11.44” 15°32’1.09”] – ein Muss für Waffenliebhaber, im Laden kann man Imitationen von Granaten, verschiedenen Waffen, Uniformen, Taschenlampen, Kompasse u.ä. kaufen.

11

Militaria-Laden

MRU Pniewo

Fledermäusen – Festungsfront Oder-Warthe Bogen

Warto wiedzieć: Muzeum Fortyfikacji i Nietoperzy w Pniewie jest organizatorem imprezy pn. „Rajd Karabanowa”, upamiętniającej rocznicę przełamania linii niemieckich fortyfikacji przez Armię Czerwoną w 1945 r. Impreza cyklicznie odbywa się pod koniec stycznia. Nietoperze w MRU, fot. P. Witwicki

48

Sklep z militariami

49


Szlak „Bunkry, tamy, mosty”

Route „Bunker, Dämme, Brücken”

Pz.W 730

Kęszyca Leśna ATLAS

Kęszyca Leśna [52°24’29” 15°27’59”] – w 1927 r. na terenie kompleksu leśnego, Armia Niemiecka wybudowała obóz Wojskowy - Regenwurmlager. W szczytowym okresie stacjonowało tam 35000 żołnierzy. W Kęszycy mieścił się tajny obiekt Kęszyca 2 (gdzie w betonowych schronach ukryte były rakiety). Teraz na tym terenie jest hotel.

11

ATLAS

Kęszyca Leśna [52°24’29” 15°27’59”] – entstand 1927 im großen Waldgebiet. Die Deutsche Armee errichtete dort ein Militärlager, das sog. Regenwurmlager. Mitunter stationierten dort bis 35000 Soldaten. In Kęszyca befand sich das Geheimobjekt - Kęszyca 2 (in Betonbunkern waren Raketen versteckt). Jetzt befindet sich dort ein Hotel.

11

Most K804 [52°31’3.144” 15°25’11.838”] – dobrze zachowany, forteczny most przesuwny. Obok mostu szlaban oraz drewniane pale zapór p. panc. Za mostem właściwe koryto Obry i kolejny most. Położenie: Bledzew Brücke in Bledzew

Etap IV – Bunkry i mosty Dolnej Obry 27,2 km

ATLAS

11

Wycieczkę rozpoczniemy w Kęszycy Leśnej – opis w etapie III

Pz.W 730 [52°24’26.4276” 15°30’18.5508”] – mocno wysadzony, jednokondygnacyjny schron bojowy. Był to obiekt o odporności B z kopułami 6 strzelnicowymi i kazamatą flankującą obrony wejścia. Wyposażony w moździerz maszynowy M19, forteczny miotacz ognia FN. Połączony z systemem podziemnych koszar i zaplecza odcinka centralnego. Położenie: Kęszyca Leśna, w polu

50

Most w Bledzewie

Pomnik w Kęszycy Leśnej Monument in Kęszyca Leśna

Etappe IV. Bunker und Brücken am unteren Lauf des Flusses Obra 27,2 km

ATLAS

11

Der Ausflug beginnt in Kęszyca Leśna – Beschreibung siehe Etappe III

Most D812 [52° 33’ 14.8464” 15° 25’ 22.422”] – forteczny zwodzony most obrotowy, uruchamiany ręcznie. Istnieje możliwość zwiedzenia maszynowni. Przy moście tablica informująca o zasadach działania mostu. ATLAS 7 Położenie: Stary Dworek

Pz.W 730 [52°24’26.4276” 15°30’18.5508”] – gesprengter, einstöckiger Kampfschutzbunker. Objekt mit der Widerstandsfähigkeit B mit 6-Schuss-Kuppeln und einer den Eingang flankierenden Kasematte. Ausgestattet mit Maschinengranatwerfer M19 und einem Festungsflammenwerfer FN, verknüpft mit dem System der unterirdischen Kasernen und dem Hinterland des Mittelabschnitts. Lage: Kęszyca Leśna, mitten im Feld Brücke K804 [52°31’3.144” 15°25’11.838”] - gut erhaltene, verschiebbare Festungsbrücke. Neben der Brücke befindet sich eine Schranke und Holzpfeiler für Panzerabwehr. Hinter der Brücke liegen das eigentliche Flussbett der Obra und eine weitere Brücke. Lage: Bledzew Brücke D812 [52° 33’ 14.8464” 15° 25’ 22.422”] – Festungsbrücke, handbetriebene Hub- und Drehbrücke. Man kann den Maschinenraum besichtigen. An der Brücke in Stary Dworek

Warto wiedzieć: Co roku, w długi weekend majowy odbywa się tu inscenizacja historyczna – Obrócenie Mostu. Dodatkowo odbywają się pokazy obracania mostu w okresie wakacyjnym.

Inscenizacja historyczna - Obrócenie Mostu

51


Na trasie szlaku można również zobaczyć takie obiekty jak: Pz.W 732 [52°24’43.4844“ 15°30’4.9176”], Pz.W 736 [52° 24’56.2068” 15°29’54.024”], Pz.W 739 [52°25’15.4308” 15°29’28.302”], Most d724 [52°26’14.0712” 15°28’25.1112”], Pz.W 754 [52°26’13.506” 15°27’41.004”], Pz.W 757 [52°26’17.0376” 15°27’36.4068”] i Mg u. PAK 845 [52° 33’ 18.2772” 15° 25’ 37.2936”], są to jednak obiekty bardzo niebezpieczne i zaleca się ich zwiedzanie tylko wprawionym turystom.

Brücke steht eine Informationstafel, die über den Betriebsmechanismus der Brücke Auskunft gibt. Lage: Stary Dworek ATLAS 7

Wissenswert: Jedes Jahr findet hier am langen Maiwochenende eine historische Inszenierung statt – das Drehen der Brücke. In den Sommerferien kann man historischen Inszenierungen und Präsentationen des Drehmechanismus der Brücke beiwohnen. Auf der Route sind außerdem nachstehende Objekte zu sehen: Pz.W 732 [52°24’43.4844“ 15°30’4.9176”], Pz.W 736 [52° 24’56.2068” 15°29’54.024”], Pz.W 739 [52°25’15.4308” 15°29’28.302”], Brücke D812

Brücke d724 [52°26’14.0712” 15°28’25.1112”], Pz.W 754 [52°26’13.506” 15°27’41.004”], Pz.W 757 [52°26’17.0376” 15°27’36.4068”] und Mg u. PAK 845 [52° 33’ 18.2772” 15° 25’ 37.2936”],

Most D812

es sind jedoch sehr gefährliche Objekte, deren Besichtigung nur erfahrenen Touristen zu empfehlen ist. Obiekty można zobaczyć również w wirtualnych wycieczkach na stronie www.lubtur.pl

Die Objekte können auch bei virtuellen Ausflügen auf der Homepage www.lubtur.pl besichtigt werden Informacje gdzie jeść i gdzie spać na trasie szlaku znajdziesz na stronie www.lubtur.pl Informationen wo man essen und übernachten kann sind auf der Homepage www.lubtur.pl zu finden Zainteresował Cię jakiś obiekt? Więcej informacji oraz dane kontaktowe znajdziesz na stronie www.lubtur.pl Hat ein Objekt Ihr besonderes Interesse erweckt? Mehr Infos sowie Kontaktangaben finden Sie auf der Webseite: www.lubtur.pl

52

Bunkry, tamy, mosty / Bunker, Dämme, Brücken 53 1: 60 000


Szlak „Słoneczne Plaże” Strand „Kormoran“ in Niesulice

Route „Sonnige Strände” 1. Strand „Kormoran“ in Niesulice am See Niesłysz 14 [52° 13’ 13” 15° 23’ 34”] Der Strand liegt auf einer mit Kiefern bewaldeten Halbinsel. In der Nähe des Strandes befinden sich ein Parkplatz, gastronomische Einrichtungen, ein Laden und eine Wassersportgeräteausleihe. Der Strand ist bewacht (Rettungsschwimmer). Man kann in Holzbungalows übernachten. Da der Ort sehr beliebt ist, sollte man die Übernachtung im Vorab buchen.

ATLAS

Niesulice

domkach. W związku z dużą popularnością tego miejsca, rozsądnie jest zadbać o wcześniejszą rezerwację. Plaża Kormoran w Niesulicach

A jeśli nie na plażę, to dokąd?

Szlak „Słoneczne Plaże”

Ci, którym plażowanie się znudzi, mają możliwość aktywnego spędzenia czasu, zwiedzając okolicę. Najlepszy do tego będzie rower, ale z tras wzdłuż brzegu jeziora Niesłysz mogą również skorzystać zwolennicy dłuższych wycieczek nording-walking.

A

gdy grzybów w lesie brak, słońce świeci tak, że nieprzytomnie chodzimy wśród chłodu pałaców, mroku bunkrów i grubych murów starych kościołów, może jednak nadszedł czas, by wybrać się na plażę?

2. Plaża w Przełazach nad jeziorem Niesłysz [52°14’1.55’’ 15°22’40.89’’] Plaża z pomostem, wypożyczalnią sprzętu pływającego, przystanią żeglarską (ośrodek jest miejscem szkoleń żeglarskich dzieci i młodzieży), woprówką, pomostami wędkarskimi i rybakówką. Akwen jest miejscem Lubuskich Regat Żeglarskich. Płetwonurkowie oraz wędkarze zachwycą sie różnorodnością podwodnego świata. W pobliżu plaży pałac z XIX w. Obecnie w pałacu mieści się Centrum wypoczynkowo-rehabilitacyjne. Wzdłuż drogi wewnętrznej ulokowane są punkty gastronomiczne. ATLAS

Mamy dla Was te najpiękniejsze… plaże LUBTUR.

14

1. Plaża Kormoran w Niesulicach nad jeziorem Niesłysz 14 [52° 13’ 13” 15° 23’ 34”] Plaża położona na półwyspie porośniętym sosnowym lasem. W pobliżu plaży parking, punkty gastronomiczne i sklepik oraz wypożyczalnia sprzętu pływającego. Plaży strzegą ratownicy. Istnieje możliwość noclegu w drewnianych

ATLAS

Und wenn nicht zum Strand? Wohin dann? Für diejenigen, denen der Strand langweilig wird, gibt es Möglichkeiten aktiver Freizeitverbringung bei der Besichtigung der Umgebung. Man tut es am besten mit einem Fahrrad, aber die Routen um den See Niesłysz sind auch für längere Nordic-Walking-Touren geeignet. 2. Strand in Przełazy am See Niesłysz [52°14’1.55’’ 15°22’40.89’’] Strand mit Brücke, Wassersportgeräteausleihe, Segelhafen (Segelkurse für Kinder und Jugendliche), Wasserrettungsdienst, Anglerbrücken. Austragungsort der Lebuser Seglerregatta. Taucher und Angler können die Vielfalt der ATLAS

14

Strand in Przełazy

Route „Sonnige Strände”

Niesulice

Nachstehend die schönsten Strände im LUBTUR-LAND.

54

Unterwasserwelt bewundern. In der Nähe des Strandes befindet sich ein Palast aus dem 19. Jh. Gegenwärtig beherbergt der Palast ein Erholungs- und Rehabilitationscenter. Entlang des Binnenweges gibt es mehrere gastronomische Einrichtungen.

Wenn es keine Pilze im Wald gibt und die Sonne so stark brennt, dass wir sogar in kühlen Palasträumen, düsteren Bunkern und starken Kirchenmauern von der Hitze erschöpft taumeln, ist es vermutlich angebracht, schleunigst einen Strand zu besuchen. Plaża w Przełazach

55


Szlak „Słoneczne Plaże” A jeśli nie na plażę to dokąd?

Und wenn nicht zum Strand? Wohin dann?

Wieża Bismarcka [52°15’28.74”, 15°22’16.19’’] - ok. 20 min asfaltem w kierunku wsi Mostki. Autoport 2000 w Mostkach - Mini ZOO wyprawa dla milusińskich.

3. Plaża i Park Rekreacyjny w Łagowie 10 nad Jeziorem Łagowskim [52°19’41,03” 15°17’31,24”] Położony na przesmyku dwóch jezior Łagów, słynie z Zamku Joannitów i festiwali filmowych. Tym razem jednak chcemy Was zaprosić na plażę. ATLAS

Położona na terenie Parku Rekreacyjnego Mundi - Recra plaża, oferuje kąpiel w charakterystycznej dla Łagowa, szmaragdowej toni jeziora. Wodna przestrzeń zapełniona jest rowerami wodnymi – swoistą wizytówką miasta. Na najmłodszych czekają liczne place zabaw. Zarówno na miejscu, jak i w mieście, wiele punktów gastronomicznych, bez trudu znajdziecie nocleg. A jeśli nie na plażę to dokąd? Gdy znudzi Was plażowanie, zachęcamy do wycieczek rowerowych i nording walking wytyczonymi szlakami wokół łagowskich jezior.

Route „Sonnige Strände” Strand in Lubrza

Bismarck-Turm [52°15’28.74”, 15°22’16.19’’] - etwa 20 min Asphaltweg Richtung Mostki. Autoport 2000 in Mostki - Mini ZOO – Ausflug für Familien mit Kindern

3. Strand und Erholungspark in Łagów 10 am See Łagowskie [52°19’41,03” 15°17’31,24”] Der zwischen zwei Seen gelegene Ort Łagów ist für das Johanniterschloss und für die dort stattfindenden Filmfestivals bekannt. Diesmal wollen wir Sie jedoch zum Strand einladen. ATLAS

Der im Erholungsparks Mundi - Recra gelegene Strand, bietet Bademöglichkeiten im für Łagów charakteristischen smaragdgrünen Wasser. Auf dem See wimmelt es von Wassertretern, es ist typischer Anblick für Łagów. Für die Jüngsten gibt es dort zahlreiche Spielplätze. Sowohl am Strand als auch in der Stadt gibt es viele gastronomische Einrichtungen und Übernachtungsmöglichkeiten. Und wenn nicht zum Strand? Wohin dann? Wenn Ihnen das Liegen am Seestrand langweilig geworden ist, sollten Sie eine Radtour unternehmen oder auf einer der vielen Nordic-Walking-Routen um die Seen in Łagów wandern.

Plaża w Lubrzy

4. Plaża w Lubrzy nad jeziorem Goszcza [52°18’11.28” 15°26’17.55”] Teren wokół plaży wyposażony jest w stoły oraz ławki do piknikowania, nie brakuje miejsca do zabaw dla dzieci. Przygotowano boiska do piłki siatkowej. Bez trudu znajdziemy toalety. Także i tu istnieje możliwość wypożyczenia sprzętu wodnego. Nad brzegiem jeziora, uwagę przyciągają szerokie pomosty wyposażone w ławki i dodające im urody nocą latarnie. ATLAS

11

4. Strand in Lubrza am See Goszcza [52°18’11.28” 15°26’17.55”] Um den Strand stehen Tische und Bänke zum Picknicken, es gibt auch Kinderspielplätze und Volleyballspielplätze, eine Wassersportgeräteausleihe und Toiletten. Am Seeufer gibt es breite Seebrücken mit Sitzbänken. Abends sind die Seebrücken reizvoll mit Laternenlicht beleuchtet. ATLAS

11

5. Stadtstrand in Lubniewice am See Lubiąż [52°31’3.35” 15°14’34.74”] Der Strand ist zwei Teile geteilt, die mit Brücken miteinander verbunden sind. Der Clou des zweiten Strandteiles ist der palisadenumzäunte Whirlpool. Es gibt dort ebenfalls eine Wassersportgeräteausleihe (Wassertreter, Kanus) und einen Schnellimbiss. ATLAS

6

Strand und Erholungspark in Łagów

5. Plaża Miejska w Lubniewicach nad jeziorem Lubiąż 6 [52°31’3.35” 15°14’34.74”] Podzielona na dwie części, połączone ze sobą pomostami. Część wschodnia wita, wijącą się ATLAS

Wissenswert: In Lubniewice liegt der Park der Liebe „Dr. Michalina Wisłocka“. Im Park stehen Skulpturen, die während des Bildhauerworkshops entstanden. Leitmotiv: Liebe. Ein Muss für Verliebte ist die “Liebesbrücke”, wo sie Schlösser als Zeichen ihrer Liebe aufhängen können. Plaża i Park Rekreacyjny w Łagowie

56

Plaża Miejska w Lubniewicach

57


Szlak „Słoneczne Plaże” z góry zjeżdżalnią. Clou drugiej części, stanowi ogrodzone drewnianą palisadą wodne jazuzzi! Tu, znajdziemy również wypożyczalnię sprzętu, wyposażoną w rowery wodne i kajaki oraz punkt oferujący szybkie przekąski.

Route „Sonnige Strände”

Stadtstrand in Lubniewice

Strand am See Reczynek

Ciekawostka: W Lubniewicach położony jest Park Miłości im. Dr Michaliny Wisłockiej. W parku znajdują się rzeźby, nawiązujące do tematyki miłości. Nie mogło zabraknąć także “Mostku Miłości” na balustradach którego zakochani mogą wieszać kłódki - symbol trwałości uczuć.

Plaża Miejska w Lubniewicach

6. Plaża Zielony Cypel w Lubniewicach nad jeziorem Lubiąż 6 [52°30’57.42” 15°14’65.65”] Przed wejściem na plażę, już przy parkingu wita restauracja! Oko dzieci z pewnością wypatrzy drewniany domek i plac zabaw. W cieniu drzew porastających cypel po lewej stronie, chowa się kawiarenka z ogródkiem. Również i tu znajdziemy możliwość wypożyczenia sprzętu wodnego. Na tych, którzy zechcą się dłużej rozsmakować w tym miejscu, czekają domki kempingowe i pole namiotowe.

6. Strand „Grüne Landzunge“ in Lubniewice ATLAS 6 am See Lubiąż [52°30’57.42” 15°14’65.65”] Am Eingang zum Strand, gleich am Parkplatz gibt es ein Restaurant mit einem Holzbungalow und einen Spielplatz für Kinder. Auf der rechten Seite der Landzunge liegt, im Schatten der Bäume versteckt, ein kleines Gartencafe. Es gibt auch eine Strand „Grüne Landzunge“ in Lubniewice Wassersportgeräteausleihe und für diejenigen, die sich länger aufhalten wollen, auch BunPlaża Zielony Cypel w Lubniewicach galows und einen Zeltplatz.

A jeśli nie na plażę to dokąd?

Und wenn nicht zum Strand? Wohin dann?

Lubniewice przygotowało gry terenowe prowadzące po lubniewickich szlakach: • Szlak tradycji kulturowych • Lubniewicki szlak legend

ATLAS

7. Plaża w Ośnie Lubuskim nad jeziorem Reczynek [52°27’42.14” 14°52’8.01”] Położona niemal w otwartym terenie plaża, oferuje mnóstwo słońca. Na turystów czekają domki kempingowe i pole namiotowe, boisko do plażowej piłki siatkowej i koszykówki – streetballa. Także i tu znajdziemy wypożyczalnię sprzętu wodnego. Jeśli zgłodniejecie, możecie skorzystać z restauracji lub spróbować sił w grillowaniu – są do tego specjalnie przygotowane miejsca! Na przeciwległym brzegu jeziora z pewnością wypatrzymy wieżę Erckarda, ATLAS

9

58

Kąpielisko miejskie przy jeziorze Reczynek

skąd roztacza się przepiękna panorama okolicy, do obejrzenia której serdecznie zapraszamy! 8. Plaża w miejscowości Długie nad jeziorem Lipie 3 [52°54’23.23” 15°39’57.50”] Znajdziecie tu bezpieczne, strzeżone kąpielisko, brodzik dla dzieci, zjeżdżalnię i krystalicznie czystą wodę jeziora. Na zgłodniałych czekają liczne punkty gastronomiczne, kiosk z lodami, a na znużonych wędrowców pole namiotowe i domki letniskowe. Dla najmłodszych przygotowano plac zabaw. Uroku miejscu dodają kołyszące się przy kei żaglówki w przystani przed ośrodkiem Kadet. Na tych, którzy nie lubią leniuchować, czekają rowery wodne ATLAS

Der Ort Lubniewice hat Geländespiele vorbereitet, die über die örtlichen Wanderwege führen. Route der Kulturtraditionen Lubniewicer Sagen-Route

• •

7. Strand in Ośno Lubuskie am See Reczynek [52°27’42.14” 14°52’8.01”] Der Strand ist sehr sonnig, da am Ufer fast keine Bäume wachsen. Auf die Besucher warten Bungalows und ein Zeltplatz, man kann dort auch Strandball, Volleyball, Basketball und Streetball spielen. Es gibt dort auch eine Wassersportgeräteausleihe, ein Restaurant und Grillplätze. Am gegenüberliegenden Seeufer steht der Erckard-Turm, von wo man einen sehr guten Blick auf die Gegend hat, die es sich wirklich zu besuchen lohnt!

8. Strand in der Ortschaft Długie am See Lipie 3 [52°54’23.23” 15°39’57.50”] Eine sichere, bewachte Badestelle, Kinderplanschbecken, Wasserrutsche und kristallklares Wasser. Auf Hungrige warten zahlreiche gastronomische Einrichtungen, eine Eisdiele und auf müde Wanderer ein Zeltplatz und Bungalows. Für die Jüngsten gibt es hier einen Spielplatz. Vor dem Erholungscenter „Kadet“ befindet sich ein Segelhafen. Diejenigen, die nicht gern am Strand liegen und faulenzen, können Wassertreter und Kanus ausleihen. Am See Lipie beginnt die Wasserroute Lebuser Masuren. Die blaue Route wartet auf Radler und auf Wanderer. Im August findet das Segelliedfestival „Keja“ statt. ATLAS

Strand in Długie

ATLAS

9

Plaża w miejscowości Długie

59


Szlak „Słoneczne Plaże” i kajaki. Warto spróbować swych sił, albowiem jezioro Lipie to początek szlaku Lubuskie Mazury. Na rowerzystów i piechurów czeka niebieski szlak turystyczny, a na miłośników szant, rokrocznie organizowany w sierpniu Festiwal Piosenki Żeglarskiej Keja. 9. Plaża w miejscowości Osiek nad jeziorem Osiek 4 [52°58’19.42” 15°43’7.27”] Położona w ustronnym, pozbawionym niepotrzebnego hałasu miejscu. Jedyne jej sąsiedztwo to zaciszna marina żeglarska Pantha Rei. Szmaragdowa woda, półwyspy, które zbudował diabeł, wyspa gdzie kiedyś mieszkali Słowianie, pozostałości po zabudowach krzyżackich, a do tego piękna przyroda – to wszystko zobaczymy nad jeziorem Osiek. Jest ładny pomost, drewniana wiata z miejscem na ognisko lub grilla, drewniane siedziska i ławki. Na polu namiotowym jest woda i prąd elektryczny. Można wypożyczyć rowery wodne. Jedynym mankamentem jest brak punktów gastronomicznych. Do zabudowań wiejskich i sklepu musimy przemierzyć ok. 2 km. ATLAS

9. Strand in der Ortschaft Osiek am See Osiek 4 [52°58’19.42” 15°43’7.27”] Abseits des unnötigen, quälenden Lärms liegender Strand. In der Nähe befindet sich nur der ruhige Segelhafen „Pantha Rei“. Das smaragdfarbene Wasser, die vom Teufel gebauten Halbinseln, die Insel, die einst von Slawen bewohnt war, Überbleibsel ehemaliger Kreuzritterbauten und die wunderschöne Natur – all das gibt es am See Osiek. Es gibt hier eine schöne Seebrücke, eine überdachte Feuer- und Grillstelle mit hölzernen Sitzen und Bänken. Der Zeltplatz hat Wasserund Stromversorgung. Man kann auch Wassertreter ausleihen. Einziger Minus der Anlage ist es, dass es hier keine gastronomische Versorgung gibt. Bis zum Dorf und zum nächsten Laden sind es etwa 2 km.

Legenda mówi, że półwyspy nad jeziorem Osiek powstały dzięki owczarzowi o imieniu Bartek, który chciał skrócić drogę na pastwiska, więc podpisał cyrograf z diabłem. Umowa była jasna: czart w jedną noc miał usypać pomost, a w zamian owczarz miał mu oddać po śmierci duszę. W trakcie budowy mostu okazało się, że czart szykuje podstęp i sprytny Bartek naśladując pianie koguta przepłoszył podstępnego diabła. Ten nie dokończył swojej pracy. I tak powstały dwa półwyspy, które później spięte zostały drewnianym mostem. Most spłonął na początku lat 70. ubiegłego wieku i do dzisiejszego dnia czeka na odbudowę.

60

Strand OSIR in Nierzym

ATLAS

Plaża OSIR w Nierzymiu

10. Plaża OSIR w Nierzymiu nad jeziorem Nierzym [52°48’55.17” 52°22’2.95”] Plażowiczów ucieszy strzeżone kąpielisko ze 120 m plażą, długim pomostem i wygrodzonym brodzikiem dla dzieci. Istnieje możliwość wypożyczenia sprzętu wodnego, noclegu, są natryski i sanitariaty. Na głodnych czekają stoiska gastronomiczne, na dzieci plac zabaw. A jeśli nie na plażę to dokąd?

10. Strand OSIR in Nierzym am See Nierzym [52°48’55.17” 52°22’2.95”] Es gibt hier eine bewachte Badestelle mit einem 120 m langen Strand, einer langen Seebrücke und einem Kinderplanschbecken. Es gibt hier auch die Möglichkeit, Wassersportgeräte auszuleihen, zu übernachten, Duschen und Toiletten sind auch vorhanden. Auf Hungrige warten gastronomische Einrichtungen und auf die Kinder ein Spielplatz.

Gdy znudzi Was plażowanie, pora na zwiedzanie, a okolica naprawdę bogata w obfitości przyrody i architektury. Polecane miejsca to Rezerwat Zdroiskie Buki oraz oddalona o niespełna 5 km miejscowość Santoczna, gdzie zobaczyć można przepiękny szachulcowy kościół, klasycystyczny dom pastora i ruiny młyna na Santocznej.

Wenn Ihnen das Faulenzen am Strand zu langweilig wird, können Sie die wirklich interessante Gegend besichtigen. Empfehlenswert sind das Naturschutzgebiet „Zdroiskie Buki“ und der 5 km entfernte Ort Santoczna mit einer Fachwerkkirche, dem klassizistischen Pfarrhaus und der Mühlenruine auf Santoczna.

ATLAS

2

Plaża w miejscowości Osiek Strand in Osiek

Ciekawostka:

Route „Sonnige Strände”

Wissenswert: Der Volksmund erzählt, dass die Halbinseln am See Osiek dank dem Schäfer namens Bartek entstanden, der sich den Weg zu den Weiden abkürzen wollte und deswegen einen Pakt mit dem Teufel abschloss. Die Abmachung war klar: der Teufel sollte in einer Nacht einen Steg aufschütten und der Schäfer ihm dafür seine Seele nach dem Tod schenken. Als die Brücke gebaut wurde, stellte sich raus, dass der Teufel etwas im Schilde führte und der findige Bartek ahmte einen Hahn nach, täuschte den Tagesanbruch vor und erschreckte damit den Teufel, so dass er seine Arbeit nicht zu Ende verrichten konnte. So entstanden zwei Halbinseln, die später mit einer Holzbrücke miteinander verbunden wurden. Die Brücke ist Anfang der 70er Jahre des 20. Jh. abgebrannt und wartet bis heute auf ihre Reparatur.

11. Plaża MOSiW w miejscowości Głębokie nad jeziorem Głębokie 11 [52°29’19.15” 15°32’28.47”] Trawiasto-piaszczysta strzeżona plaża, częściowo zadrzewiona, rozciągająca się na ok. 200 m z pewnością przypadnie do gustu miłośnikom plażowania i kąpieli. Pomosty mają łączną długość ok. 300 m. Kąpielisko podzielone jest na bezpieczne strefy dla pływaków, łącznie z brodzikiem dla najmłodszych. Wielką atrakcją jest 60 m zjeżdżalnia. Obok plaży plac zabaw dla dzieci. Głodni i spragnieni znajdą punkty gastronomiczne oraz sklepy spoATLAS

ATLAS

2

Und wenn nicht zum Strand? Wohin dann?

11. Strand MOSiR in der Ortschaft Głębokie ATLAS 11 am See Głębokie [52°29’19.15” 15°32’28.47”] Der sandige, 200 m lange, teilweise mit Gras bewachsene, bewachte Strand, der teilweise bebäumt ist, wird badelustigen Strandgästen bestimmt gefallen. Die Seebrücken sind insgesamt etwa 300 m lang. Das Strandbad ist in sichere Badebecken aufgeteilt, auch für Nichtschwimmer und Kleinkinder. Eine Attraktion ist die 60 m lange Wasserrutsche. Am Strand gibt es einen Kinderspielplatz. Hungrige und Durstige finden

61


Szlak „Słoneczne Plaże” żywcze. Dla turystów przygotowano pole namiotowe i stanowiska dla przyczep kempingowych oraz ponad 230 prywatnych domków. Są również korty tenisowe, boiska do plażówki i wypożyczalnie sprzętu wodnego.

Route „Sonnige Strände”

hier gastronomische Einrichtungen und Lebensmittelgeschäfte vor. Es gibt auch einen Zeltplatz und Stellplätze für Campinganhänger und über Plaża MOSiW w miejscowości Głębokie 230 private Bungalows, einen Strand MOSiR in Głębokie Tennisplatz, mehrere Strandballplätze sowie eine Wassersportgeräteausleihe.

A jeśli nie na plażę, to dokąd?

Und wenn nicht zum Strand? Wohin dann?

Zachęcamy do odwiedzin Zespołu Muzealnego w Międzyrzeczu – opisanego na szlaku „Zamki, dwory i pałace” – dojazd samochodem lub rowerem 6 km (czas przejazdu rowerem 15 min.).

Wir empfehlen einen Besuch im Museenensemble Międzyrzecz – die Beschreibung finden Sie im Kapitel: Route „Schlösser, Landhöfe und Paläste” - Anfahrt mit dem Auto oder Fahrrad: 6 km (Fahrzeit mit dem Rad: 15 min.). 12. Strand ADA in Lubikowo 11 am See Lubikowskie 52°32’10.08” 15°42’13.78” Es gibt hier einen Sandstrand, ein Bistro, einen Spielsalon, eine Wassersportgeräteausleihe, Grillplätze, Kinderspielplatz, Bungalows, einen Camping- und einen Zeltplatz. Es ist ein Paradies für Angler, man kann hier Hechte, Schleien und Bleie fangen. Auf Segellustige wartet der „Benit Yacht Club“, wo man Segelunterricht nehmen und tauchen kann.

Lubikowo

ATLAS

12. Plaża ADA w Lubikowie ATLAS 11 nad jeziorem Lubikowskim [52°32’10.08” 15°42’13.78”] Ośrodek oferuje piaszczystą plażę, bistro, salon gier, wypożyczalnię sprzętu wodnego, miejsca do grillowania, plac zabaw dla dzieci. Na chętnych czekają domki letniskowe i miejsce na polu kempingowym i namiotowym. Wędkarze znajdą tu sporo stanowisk, z których śmiało można zarzucać wędziska, a podobno warto, złowić można szczupaka, lina czy leszcza… Na chcących poznać smak przygody pod żaglami czeka Benit Yacht Club, który oferuje szkolenia żeglarskie i możliwość nurkowania. 13. Plaża w ośrodku Relaks w Pszczewie ATLAS 12 nad jeziorem Szarcz [52°29’22,08” 15°46’4,45”] Plaża w Pszczewie, to nie tylko piasek i woda, znajduje się tu również pole namiotowe, restauracja

62

13. Strand im Erholungscenter „Relaks“ in Pszczew ATLAS 12 am See Szarcz 52°29’22,08” 15°46’4,45” Der Strand in Pszczew besteht nicht nur aus Sand und Wasser, es gibt hier auch einen Zeltplatz, ein Restaurant und einige gastronomische Einrichtungen. Bewacht ist die Badestelle von 10 bis 18 Uhr. An Wochenenden kann man im „Relaks“ tanzen. Es gibt hier die Möglichkeit, Strandball zu spielen und Wassersportgeräte auszuleihen.

i kilka punktów gastronomicznych. Ratownicy dyżurują tam od 10-18. W weekendy w Relaksie odbywają się dansingi, chętni mogą korzystać z boiska do plażówki i wypożyczalni sprzętu wodnego.

Imkerei-Freilichtmuseum „Tadeusz Bryszkowski“ in Pszczew - Ausstellung authentischer, alter, in Holz geschnitzter und aus Heu geflochtener Bienenstöcke.

Jeśli nie na plażę to dokąd? Muzeum Regionalne „Dom Szewca” w Pszczewie – wystawa dawnych pocztówek, zdjęć i pamiątek z historii Pszczewa oraz eksponaty z okolicznych wykopalisk archeologicznych. Skansen pszczelarski Tadeusza Bryszkowskiego w Pszczewie – wystawa oryginalnych starych uli rzeźbionych w drewnie i wyplatanych ze słomy.

Plaża w Pszczewie

Strand in Pszczew

Obiekty można zobaczyć również w wirtualnych wycieczkach na stronie www.lubtur.pl Die Objekte können auch bei virtuellen Ausflügen auf der Homepage www.lubtur.pl besichtigt werden

Und wenn nicht zum Strand? Wohin dann? Regionalmuseum „Schusterhaus” in Pszczew – Ausstellung alter Postkarten, Fotografien und Andenken an die Geschichte von Pszczew sowie archäologische Funde aus der Umgebung.

Informacje gdzie jeść i gdzie spać na trasie szlaku znajdziesz na stronie www.lubtur.pl Informationen wo man essen und übernachten kann sind auf der Homepage www.lubtur.pl zu finden Zainteresował Cię jakiś obiekt? Więcej informacji oraz dane kontaktowe znajdziesz na stronie www.lubtur.pl Hat ein Objekt Ihr besonderes Interesse erweckt? Mehr Infos sowie Kontaktangaben finden Sie auf der Webseite: www.lubtur.pl

63


Słoneczne Plaże / Sonnige Strände 1: 60 000

ATLAS SZLAKÓW 1: 160 000

Atlas der Routen

64

65










Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.