โครงการให้ความรู้ทางกฎหมายเกี่ยวกับสิทธิผู้สูงอายุ ในชุมชนบ้านหนองโจด ต.โคกก่อ อ.เมือง จ.มหาสารคาม

โครงการหนึ่งหลักสูตรหนึ่งชุมชน ประจำ�ปีงบประมาณ 2558

หลักสูตรนิติศาสตรบัณฑิต คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม

โครงการให้ความรู้ทางกฎหมายเกี่ยวกับสิทธิผู้สูงอายุ ในชุมชนบ้านหนองโจดตำ�บลโคกก่อ อำ�เภอเมือง จังหวัดมหาสารคาม

4 ::: หนึ่งหลักสูตรหนึ่งชุมชน คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม

โครงการหนึ่งหลักสูตรหนึ่งชุมชน

ผู้ช่วยศาสตราจารย์ธีรยุทธ ชาติชนะยืนยง ผู้รักษาการคณบดีคณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม

โครงการหนึง่ หลักสูตรหนึง่ ชุมชนเป็นโครงการทีด่ ี ซึง่ ได้รับทุนสนับสนุนจากมหาวิทยาลัยสารคามเป็น ประจำ�ทุกปีอย่างต่อเนื่อง และมุ่งให้ทุกหลักสูตร ดำ�เนินกิจกรรมและจัดทำ�บริการวิชาการให้สอดคล้อง กับหลักสูตร โดยให้นิสิตคณะนิติศาสตร์รวมถึง คณาจารย์นั้นให้ความรู้ทางกฎหมาย แลกเปลี่ยน มี ส่วนร่วมและเข้าถึงชุมชนอย่างแท้จริง สอดคล้องกับ ปรัชญาของมหาวิทยาลัยมหาสารคามที่ว่า "พหูนํ ปณฺฑิโต ชีเว" : ผู้มีปัญญาพึงเป็นอยู่เพื่อมหาชน.

โครงการให้ความรู้ทางกฎหมายเกี่ยวกับสิทธิของผู้สูงอายุในชุมชนบ้านหนองโจด ::: 5

ความสำ�คัญของผู้สูงอายุ

โครงการหนึง่ หลักสูตรหนึง่ ชุมชน ประจำ�ปีงบประมาณ 2558 นี้ หลักสูตรนิติศาสตรบัณฑิต เลือกดำ�เนิน โครงการเกี่ยวกับสิทธิผู้สูงอายุ ทางคณะนิติศาสตร์ จัดทำ�โครงการให้ความรู้ทางกฎหมายเกี่ยวกับสิทธิ ของผู้สูงอายุในชุมชนบ้านหนองโจด ตำ�บลโคกก่อ อำ�เภอเมือง จังหวัดมหาสารคาม โดยดำ�เนินการให้ ความรู้ทางกฎหมายที่จำ�เป็นแก่ผู้สูงอายุ รวมถึง กิจกรรมชุมชนสัมพันธ์ในการสร้างมิตรภาพอันดีงาม ระหว่างนิสิต คณาจารย์คณะนิติศาสตร์ และชุมชน โดยคาดหวังว่าทางชุมชน จะได้รบั ความรูแ้ ละตระหนัก ถึงความสำ�คัญของสิทธิผสู้ งู อายุมากขึน้ และส่งเสริม และสนับสนุนสิทธิของท่านเหล่านัน้ ในฐานะเสาหลัก ของลูกหลานต่อไป.

อาจารย์ธีรศักดิ์ กองสมบัติ หัวหน้าภาควิชากฎหมายเอกชน คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม

6 ::: หนึ่งหลักสูตรหนึ่งชุมชน คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม

สิทธิผู้สูงอายุกับการเข้าถึงกฎหมาย

สำ�หรับเหตุผลที่เลือกหัวข้อในการทำ�โครงการที่ให้ ความรู้ทางกฎหมายในครั้งนี้ ก็เนื่องจากอีกไม่กี่ปี ข้างหน้าประเทศไทยจะกลายเป็นปีของผูส้ งู อายุโดย สมบูรณ์ ซึ่งจะทำ�ให้สังคมไทยมีจำ�นวนของบุคคลที่ มีอายุ 60 ปีมากกว่าวัยอื่นๆ ก็เลยเลือกที่จะลงพื้น ดร.ดวงเด่น นาคสีหราช ที่สักพื้นที่หนึ่ง คือ บ้านหนองโจด ตำ�บลโคกก่อ ผู้รับผิดชอบโครงการ อำ�เภอเมือง จังหวัดมหาสารคาม เพื่อเผยแพร่ความรู้เกี่ยวกับสิทธิผู้สูงอายุว่า มีสิทธิอย่างไรบ้างตามพระราชบัญญัติผู้สูงอายุ พ.ศ.2546 ซึ่งเป็นกฎหมาย เฉพาะ และประเด็นปัญหาทางกฎหมายที่ผู้สูงอายุในชุมชนมีความสงสัยหรือ ไม่เข้าใจ เพราะผู้สูงอายุเป็นคนที่ถือว่าเป็นคนอายุมาก จะรับรู้ข้อมูลข่าวสาร โดยเฉพาะด้านกฎหมายเกี่ยวกับสิทธิและกฎหมายได้น้อยลง จึงนำ� นิสิต คณาจารย์คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม และก็หน่วยงานที่ เกี่ยวข้อง เช่น นิติกรกองทุนคนพิการ และกองทุนผู้สูงอายุ เป็นต้น เข้ามาให้ ความรู้ทางกฎหมาย ซึ่งทำ�ให้นิสิตจากหลักสูตรนิติศาสตรบัณฑิตได้รับรู้ถึง หน้าทีข่ องตนในอนาคตในฐานะนักกฎหมาย และรับรูจ้ ากปัญหาทีเ่ กิดขึน้ จริง นอกเหนือจากตัวบทที่อยู่ในห้องเรียน นอกจากจะเป็นส่งเสริมและสนับสนุน ให้ผู้สูงอายุมีความเข้าใจในการเข้าถึงสิทธิและข้อกฎหมายที่ีพวกท่านมีข้อ สงสัยแล้ว ยังได้แลกเปลี่ยน และทำ�กิจกรรมร่วมกับผู้สูงอายุในชุมชน ซึ่งสื่อ ให้เห็นประเพณีอันดีงามและความสามัคคีของคนในชุมชน แล้วยังสร้างสาย สัมพันธ์อันดีระหว่างนิสิต คณาจารย์ หน่วยงานที่เกี่ยวและผู้สูงอายุในชุมชน โดยให้นิสิตเป็นตัวเชื่อมโยงสายสัมพันธ์นี้กับชุมชนอย่างสนุกสนาน เช่น กิจกรรมเดินแบบผู้สูงอายุ และกิจกรรมที่สร้างสายสัมพันธ์ทางใจและสร้าง ความอบอุน่ ด้วยกิจกรรมบายศรีสขู่ วัญทีท่ างชุมชนบ้านหนองโจดและผูส้ งู อายุ จัดเพื่อรับขวัญนิสิตและผู้เข้าร่วมโครงการ เพื่อให้นิสิตเป็นที่พึงชุมชนอย่าง แท้จริง เสมือนสะพานเชื่อมใจและสะพานเชื่อมวิชาการกับทางปฏิบัติไว้ด้วย กันอย่างลงตัว.

โครงการให้ความรู้ทางกฎหมายเกี่ยวกับสิทธิของผู้สูงอายุในชุมชนบ้านหนองโจด ::: 7

ความคิดเห็นของผู้นำ�ชุมชนที่เข้าร่วมโครงการ

นายต่อต้าน อุทัยดา สมาชิกองค์การบริหารส่วนตำ�บลโคกก่อ

“

เป็นโครงการที่ดีมาก โดยในความเป็นจริงเราต้องยอมรับว่า คนสมัยก่อนหรือคนเฒ่าคนแก่ ไม่มีโอกาสได้เรียนหนังสือและอ่านหนังสือไม่ออก ดังนั้นคนเฒ่าคนแก่จึงไม่มีโอกาสที่จะเข้าถึงสิทธิและ ข้อกฎหมาย พูดง่ายๆ ก็คือ โอกาสที่จะรู้กฎหมายจึงน้อยมากครับ

”

8 ::: หนึ่งหลักสูตรหนึ่งชุมชน คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม

ความคิดเห็นคณะกรรมการโครงการ

ภูมิ ใจเป็นอย่างยิ่งที่ได้ที่มีส่วน ร่ ว มผลั ก ดั น ชุ ม ชนให้ มี ค วามรู้ ด้ า น กฎหมายทั้งโครงการยังทำ�ให้รู้ว่าไม่ใช่แค่ เพียงให้ความรู้แต่คือการมาเรียนรู้ โดยผู้ สูงอายุ ชาวบ้านในชุมชนเป็นส่วนสะท้อน ว่าความรู้ไม่ได้อยู่แค่ในตำ�รา เพียงอย่าง เดียวและมีนิสิต เปรียบเสมือนสะพาน เชื่อมชุมชนกับมหาวิทยาลัย

นายอนิวัฒน์ คลังทอง รหัสนิสิต 56011318040 คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม

นางสาว ยุวดี กระราชเพชร รหัสนิสิต 56011317667 คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม

ชุมชนคือหนังสือที่มีชีวิตอีกเล่ม หนึง่ เรากล้าทีจ่ ะลงชุมชน นัน้ หมายความ ว่าเราได้วิชาจากห้องเรียนที่ไม่มีกรอบ โครงการ 1หลังสูตร 1 ชุมชน นั้นเป็น โครงการที่ เ ราได้ ใ ช้ วิ ช าที่ เ รี ย นใน ห้องเรียนที่มีเพียงห้องสี่เหลี่ยมเล็กๆ ที่ ทำ�ให้เราได้นำ�วิชาความรู้ ไปห้องเรียนที่ ไม่มีกรอบ นั้นก็คือชุมชน ฉะนั้นชุมชน จึงเป็นส่วนสำ�คัญที่ทำ�ให้ ได้เรียนรู้และ เผยแผ่ไปยังชุนชมและยังได้พฒั นาตนเอง

โครงการให้ความรู้ทางกฎหมายเกี่ยวกับสิทธิของผู้สูงอายุในชุมชนบ้านหนองโจด ::: 9

นางสาว ศิริพร อินสีดา ระบบนิสิต 56011317851 คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม

จากการทำ � โครงการนี้ ซึ่ ง เป็ น โครงการที่ได้ทำ�รู้สึกว่าเป็นการเรียนนอก ห้องเรียนอีกอย่าง ซึ่งบางคนอาจหาไม่ได้ จากการเข้ า มาเรี ย นในรั้ ว มหาวิ ท ยาลั ย และยังเป็นโครงการดีๆ ที่ช่วยให้ผู้สูงอายุ ได้ทราบเกีย่ วกับสิทธิตา่ งๆ ทีต่ นสมควรจะ ได้รบั ดิฉนั รูส้ กึ ว่าผูส้ งู อายุดีใจทีม่ โี ครงการ ดีๆ แบบนีล้ งสูช่ มุ ชนและหวังว่าคงมีโอกาส ทำ�งานเช่นนี้อีกค่ะ

จากการที่ ข้ า พเจ้ า เป็ น สมาชิ ก กรรมการในการดำ � เนิ น จั ด โครงการหนึ่ ง หลักสูตรหนึ่งชุมชน ณ หมู่บ้านหนองโจด อำ�เภอเมือง จังหวัดมหาสารคาม จากการที่ ข้าพเจ้าได้ร่วมโครงการดังกล่าวนี้ ข้าพเจ้า รู้สึกยินดีเป็นอย่างยิ่งที่ได้เป็นส่วนหนึ่งใน หนึ่ ง ชุ ม ชน ณ บ้ า นหนองโจด โดยมี สิบเอกบัณฑิตย์ ตรียสูตร วัตถุประสงค์ให้นสิ ติ นักศึกษาได้เข้าไปเรียน รหัสนิสิต 56011317452 รู้เกี่ยวกับวัฒนธรรม และวิถีชีวิตความเป็น คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม อยูข่ องชาวบ้าน และได้เปิดโอกาสให้ชาวบ้านได้มสี ว่ นร่วมในโครงการทีจ่ ดั ขึน้ และเปิดโอกาสให้ชาวบ้านได้ปรึกษาปัญหาข้อกฎหมายเพื่อจะได้นำ�ไปแก้ ปัญหาของตนให้ดียิ่งขึ้น ข้าพเจ้ามีความประทับใจเป็นอย่างยิ่งที่ได้เป็นส่วน หนึ่งในการจัดโครงการหนึ่งหลักสูตรหนึ่งชุมชน ณ หมู่บ้านหนองโจด และ หวังว่าโอกาสต่อไปจะมีโครงการดีๆ แบบนี้ต่อไปอีกเรื่อยๆ

10 ::: หนึ่งหลักสูตรหนึ่งชุมชน คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม

สืบเนื่องจากการที่ได้ทำ�โครงการ 1 หลักสูตร 1 ชุมชนของคณะ สิ่งที่ได้รับจาก การทำ�โครงการคือทำ�ให้ข้าพเจ้าได้เรียนรู้ การอยู่ร่วมกันของคนในชุมชนที่อยู่กันแบบ ถ้อยทีถอ้ ยอาศัยกัน เรียนรูแ้ ละเข้าใจวิถชี วี ติ ของในหมู่บ้าน รวมถึงการทำ�งานของคณะ กรรมการทีท่ �ำ งานกันเป็นทีมสามัคคีให้ความ นางสาวธนัตดา คำ�แดงไสย์ ร่วมมือกันเป็นอย่างดีและได้รบั ความรู้ในการ รหัสนิสิต 56011317320 คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม บรรยายในครั้งนี้ด้วยค่ะ

ความรู้สึกที่มีต่อผู้สูงอายุหลังทำ�โครงการทุกอย่างทำ�ให้ข้าพเจ้าได้ ตระหนักและเข้าใจถึงการให้ความสำ�คัญแก่ผู้สูงอายุเพราะผู้สูงอายุที่หมู่บ้าน ทำ�ให้ข้าพเจ้าประทับใจในความตั้งใจและให้ความร่วมมืออย่างแท้จริง โดย เฉพาะฝ้ายผูกแขนที่ท่านผูกให้ฝ้ายนั้นค่อยๆบรรจงลงไปที่มือพร้อมกับคำ� อวยพรที่ออกมาจากใจไม่เร่งรีบทำ�กับทุกคนในระดับที่ทำ�กับลูกหลานแท้ๆ ของตัวท่านเองคะ

นายปณิธาน กิ่งมาลา รหัสนิสิต 56011317483 คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหาสารคม

การให้คำ�แนะนำ� ปรึกษา ดำ�เนิน การอื่นที่เกี่ยวข้องในทางคดี หรือในทางการ แก้ไขปัญหาครอบครัว และการแนะนำ�เรื่อง สิทธิได้รบั การสงเคราะห์เบีย้ ยังชีพตามความ จำ�เป็นอย่างทั่วถึงและเป็นธรรม และสิทธิได้ รั บ การสงเคราะห์ ใ นการจั ด การศพตาม ประเพณี

ข้าพเจ้าหวังเป็นอย่างดีว่า การให้ ความรูแ้ ก่ผสู้ งู อายุในครัง้ นี้ ผูส้ งู อายุจะได้รบั ประโยชน์อย่างสูง

โครงการให้ความรู้ทางกฎหมายเกี่ยวกับสิทธิของผู้สูงอายุในชุมชนบ้านหนองโจด ::: 11

โครงการให้ความรู้ทางกฎหมาย เกี่ยวกับสิทธิผู้สูงอายุ จะเป็นโครงการที่ให้ ประโยชน์แก่สงั คมได้มาก เพราะตัวชีว้ ดั ของ โครงการบ่งไปทีผ่ สู้ งู อายุซงึ่ เป็นกลุม่ บุคคลที่ อยู่ไกลกับกฎหมาย อีกทั้งยังเป็นโครงการที่ ให้นิสิตมหาวิทยาลัยมหาสารคามได้ช่วย เหลือสังคมสมดัง่ กับเป็น “ผูม้ ปี ญั ญาพึงเป็น นายณัฐพงศ์ วงษ์ภูธร รหัสนิสิต 56011317248 อยู่เพื่อมหาชน” อย่างแท้จริง คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม กพันระหว่างผู้สูงอายุกับเหล่าคณะผู้เข้า

โครงการนี้ก่อให้เกิดความผู ร่วมโครงการ แม้นว่าผู้เข้าร่วมโครงการจะต่างคนต่างที่มา “เป็นลูกต่างบ้าน เป็นหลานต่างเมือง” ท้ายที่สุดสายใยก็ได้ทักทอ โชคชะตานำ�พามาเป็นลูก หลานของชาวบ้านหนองโจด ความผูกพันช่างผูกแน่น จะเห็นได้จากผู้สูงอายุ หลายท่านได้พดู ก่อนทีล่ กู หลานนิสติ นักศึกษาจะเดินทางกลับว่า “คันโครงการ จบแล้วกะหย่าลืมแวะมาหยามแม่แนเด้อหล่า” คำ�พูดเหล่านี้เกิดจากความ ผูกพันที่แน่นแฟ้น เกิดความรักที่ชาวบ้านมีให้ผู้เข้าร่วมโครงการอย่างแท้จริง

โครงการนี้ เป็ น โครงการที่ ดี ม าก และดีใจทีไ่ ด้เข้ามาทำ�โครงการทีแ่ บบนี้ ต้อง ขอบคุณเพื่อนๆ อาจารย์ ที่ได้จัดกิจรรมทีดี ขึ้นมา ได้ทั้งประสบการทำ�งาน ทั้งเพื่อน และรู้สึกดีใจที่ได้เข้าร่วมกิจกรรมดีๆ ได้ให้ ความรูด้ า้ นกฎหมายแก่ผสู้ งู อายุ เพือ่ ให้ผสู้ งู อายุ ไ ด้ นำ � ความรู้ ที่ ไ ด้ ไ ปปรั บ ใช้ ใ นชี วิ ต นางสาว ยุพา ทองนิล ประจำ�วันไม่มากก็น้อย ดีใจมากที่ได้เห็นผู้ ระบบนิสิต 56011317662 สูงอายุมีความสุขในการได้จัดกิจกรรมนี้ขึ้น คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม มา ต้องขอบคุณชาวบ้านที่ให้การต้อนรับเป็นอย่างดี สุดท้ายอยากให้มโี ครงการ แบบนี้เกิดขึ้นอีก

12 ::: หนึ่งหลักสูตรหนึ่งชุมชน คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม

ขอขอบพระคุ ณ คณะนิ ติ ศ าสตร์ คณาจารย์ พี่น้องนิสิตนักศึกษา มมส ที่ สนับสนุนโครงการ ๑ หลักสูตร ๑ ชุมชน ๕๘ ( ห่วงใย ร่วมใจ ส่งเสริมสิทธิของผู้สูงอายุ) ความประทับใจซึง่ เป็นคุณตาคุณยายชาวบ้าน ที่ทำ�ให้โครงการเสร็จเรียบร้อย สวยงาม และ เป็นที่ปลาบปลื้มอย่างมากที่ได้รับความร่วม นายกิตติคุณ ติโพธัง มืออย่างดี และคณะดำ�เนินงานทุกๆคนและ รหัสนิสิต 56011317044 คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม ตัวกระผมรูส ้ กึ มัน่ ใจมาก และดำ�เนินโครงการ แล้วเสร็จตามเป้าหมาย สำ�หรับชาวชุมชนแล้วถือได้ว่าเป็น ก้าวย่างที่สำ�คัญ ในโครงการนี้

ขอชืน่ ชมทางโครงการทีเ่ ป็นประโยชน์อย่างมากทำ�ให้ผสู้ งู อายุและคน ทั่วไปได้รู้ และมีความรู้ในสิทธิต่างๆทางกฎหมายผู้สูงอายุ ของคุณตาคุณยาย และชาวบ้านทั่วไป และกิจกรรมสร้างความอบอุ่น คุ้นเคยสนิทสนมมากขึ้น

สุดท้ายนีข้ อเป็นกำ�ลังใจและขอชืน่ ชมโครงการนีท้ ที่ �ำ ให้การรวมตัวทำ� โครงการและความร่วมมือสร้างแรงกระเพื่อมต่อความห่วงใย ร่วมใจ ส่งเสริม สิทธิของผู้สูงอายุ

จากการทำ�โครงการนี้ เป็นโครงการที่ ดีมาก ที่ทำ�ให้ดิฉันได้เรียนรู้สิ่งใหม่ๆ ในการ ทำ�งานครัง้ นี้ ไม่วา่ จะเป็นประสบการณ์ท�ำ งาน ร่วมกับผู้อื่น ดิฉันดีใจมากที่ได้เป็นส่วนหนึ่ง ทีท่ �ำ ให้ผสู้ งู อายุมคี วามสุขจากการทำ�โครงการ ในครัง้ นีต้ อ้ งขอขอบคุณทัง้ เพือ่ น อาจารย์ และ ชาวบ้าน ที่ให้ความร่วมมือเป็นอย่างดีในการ นางสาว วนิดา บัวลอย จัดโครงการนี้ขึ้นมา ดิฉันรู้สึกดีใจมากที่เป็น รหัสนิสิต 56011317729 คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยสารคาม ส่ ว นหนึ่ ง ในการได้ ช่ ว ยเหลื อ ผู้ สู ง อายุ ใน การให้ความรู้เกี่ยวกับผู้สูงอายุ และในการทำ�กิจกรรมต่างๆ ที่ทำ�ให้ผู้สูงอายุ มีทงั้ รอยยิม้ เสียงหัวเราะ และดีใจทีส่ ดุ ทีช่ าวบ้านต้อนรับดีมากและเป็นกันเอง ขอบคุณทุกคนนะคะ

โครงการให้ความรู้ทางกฎหมายเกี่ยวกับสิทธิของผู้สูงอายุในชุมชนบ้านหนองโจด ::: 13

ผู้ สู ง อายุ นั บ ว่ า เป็ น ผู้ มี บ ทบาทใน ด้านต่างๆ ในด้านการดำ�เนินชีวิตของคนใน ชุมชน ด้านการศาสนา และการเป็นผู้นำ�ใน ด้านต่างๆ ทั้งจารีตและประเพณี และอีกทั้ง ในด้ า นการอบรมสั่ ง สอนลู ก หลาน ใน โครงการ ๑ หลักสูตร ๑ ชุมชน ของคณะ นิตศิ าสตร์ได้ค�ำ นึงถึงผูส้ งู อายุและชุมชนเป็น นายวัชระพล ศรีบุญเรือง สำ�คัญ กระผมรูส้ กึ ภูมิใจและดีใจได้เป็นคณะ รหัสนิสิต 56011317774 คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม ทำ�งานและขับเคลื่อนโครงการนี้ เพราะบาง ครั้งการที่ชุมชนและมหาวิทยาลัยร่วมมือจัดกิจกรรมบางอย่างเป็นเรื่องยาก การจัดทำ�ครั้งนี้เหมือนนิสิตเป็นสะพานเชื่อมระหว่างชุมชน ดังปรัชญา มหาวิทยาลัยมหาสารคามว่า “พหุนํ ปญฺฑิโตชีเว ผู้มีปัญญาพึงเป็นอยู่เพื่อ มหาชน” การจัดทำ�โครงการได้ค�ำ นึงถึงสิทธิของผูส้ งู อายุและคนในชุมชนเป็น สำ�คัญ ข้าพเจ้าได้ข้อคิดจากการลงชุมชนนี้ว่า มีคนรุ่นหลังจึงมีคนรุ่นนี้ จึง อยากฝากว่าให้เห็นความสำ�คัญของผูส้ งู อายุให้มากๆและดูแลเอาใจใส่ทา่ นให้ มากๆ ครับ

สุดท้ายนี้ข้าพเจ้าอยากฝาก “ผญา” กลอนหนึ่งเพื่อเป็นที่เตือนลูก หลานด้วยนะครับ

บุญคุณพ่อแม่นั้นหนักเกิ่งธรณี ไผ๋ผู้ยอแยงพบหากสิเฮืองไปหน่า ไผ ผูว้ าจาต้านให่สองเขือน้�ำ ตาหลัง่ บาปท่อฟ้าเวรนัน้ ท่อแผ่นดิน หลานมีกนิ มีอยู่ ย้อนมีพอ่ แม่พาหา มีพอ่ แม่ให้เพิงพาตัง้ แต่เนาว์อยู่ในท้อง มีพอ่ แม่คอยปกป้อง แต่เกิดมาจนเติบใหญ่....

14 ::: หนึ่งหลักสูตรหนึ่งชุมชน คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม

จากการทีไ่ ด้ลงพืน้ ทีเ่ ตรียมงาน และ ได้จัดกิจกรรม ๑ หลักสูตร ๑ ชุมชนเกี่ยว กับการให้ความรูท้ างกฎหมายเกีย่ วกับสิทธิผู้ สูงอายุนนั้ สิง่ ทีไ่ ด้รบั และความรูส้ กึ จากการ ที่ได้จัดกิจกรรมนี้คือความประทับใจ ผู้นำ� ชุมชน ชาวบ้าน บ้านหนองโจดทุกท่านที่ได้ ช่วยเหลือ เอื้อเฟื้อทุกอย่างที่ทำ�ให้กิจกรรม ทธ เหลินต้ายซ้าย ดำ�เนินการเสร็จไปด้วยดี อีกอย่างคือได้เห็น นายวรายุ รหัส 56000137748 ความสามัคคีในหมู่คณะ ที่ช่วยกันดำ�เนิน คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม กิจกรรมให้แล้วเสร็จ และได้นำ�เอาความรู้ที่ ได้เรียนมาแม้จะไม่มากแต่ก็ช่วยให้ผู้สูงอายุ ได้เข้าใจถึงสิทธิของผูส้ งู อายุมากขึน้ และสิง่ ทีข่ าดไม่ได้จากการทีไ่ ด้จดั กิจกรรมดังกล่าว ข้างต้นคือประสบการณ์ทดี่ แี ละน่าจดจำ�ทีจ่ ะ นำ�ไปประยุกต์ใช้ในชีวติ ประจำ�วันได้อย่างดี

จากการทีได้ร่วมโครงการนี้ เป็น โครงการทีด่ มี ากได้เรียนรูถ้ งึ ประสบการณ์ใน การทำ�งาน รู้ถึงกฎหมายคุ้มครองผู้สูงอายุ ทำ�ให้ผู้สูงอายุสนใจในการทำ�โครงการนี้ ได้ ความร่วมมือร่วมใจของอาจารย์ นิสิต และ ชาวบ้านความรูส้ กึ ต่อผูส้ งู อายุ ได้ท�ำ ให้ผสู้ งู อายุมรี อยยิม้ ในการเล่นเกมและทำ�กิจกรรม นางสาว มะลิวัลย์ อุบัติ ต่างๆและทำ�ให้ได้รับความรักจากผู้สูงอายุ รหัสนิสิต 56011317647 คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม ทุกท่านให้ความต้อนรับดีมาก และช่วย เหลือทุกอย่างได้ดีมาก

โครงการให้ความรู้ทางกฎหมายเกี่ยวกับสิทธิของผู้สูงอายุในชุมชนบ้านหนองโจด ::: 15

นางสาวพิชชาพร ศรีทัศน์ รหัสนิสิต 56011323067 คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม

จากการที่ ไ ด้ เ ข้ า ร่ ว มกิ จ กรรม โครงการหนึ่งหลักสูตรหนึ่งชุมชนของคณะ นิติศาสตร์ ได้รับความรู้เกี่ยวกับกฎหมาย จากวิทยากรมีความตั้งใจ เป็นกันเอง ใช้คำ� ที่เข้าใจได้ง่าย บรรยายสนุก สามารถนำ� ความรูก้ ฎหมายทีไ่ ด้ในการเข้าโครงการนีไ้ ป ใช้ ใ นชี วิ ต ประจำ � วั น และได้ รั บ ความ สนุกสนาน ได้ฝึกการทำ�งานร่วมกับเพื่อน ทำ � ให้ ไ ด้ ม าซึ่ ง ประสบการณ์ ที่ ห าไม่ ไ ด้ ใ น

ตำ�ราเรียน

ความรูส้ กึ ต่อผูส้ งู อายุ มีความประทับใจ ผูส้ งู อายุให้ความร่วมมือและ มีส่วนร่วมเป็นอย่างดี สนุกสนานกับการร่วมกิจกรรม ชาวบ้านในชุมชนช่วย กันทําอาหาร และรับประทานอาหารร่วมกัน ได้รับความอบอุ่น และความเป็น กันเองจากผูส้ งู อายุเสมือนเป็นลูกหลานเป็นหลาน ได้เข้าร่วมพิธบี ายศรีสขู่ วัญ และได้รับพรจากผู้สูงอายุเป็นขวัญและกำ�ลังใจในการเรียน

จากการที่ ไ ด้ เข้ า ร่ ว มโครงการ ทำ�ให้ ได้รับประสบการณ์ที่ดีหลายอย่าง อันดับแรกเลยคือความสนุกสนาน ความ สามัคคีในหมู่คณะ ได้ช่วยให้ผู้สูงอายุได้ เข้าใจกฎหมายเบือ้ งต้น และยังได้รบั ความ เอ็นดูจากผูส้ งู อายุเสมือนเป็นลูกเป็นหลาน ความรูส้ กึ ทีม่ ตี อ่ ผูส้ งู อายุ มีความ รูส้ กึ ประทับใจในการให้ความร่วมมือจากผู้ สูงอายุ ทัง้ ยังได้รบั การอวยพรจากผูส้ งู อายุ

นายวิทยา คณิตสาร รหัสนิสิต 56011317797 คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม

16 ::: หนึ่งหลักสูตรหนึ่งชุมชน คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม

การดำ�เนินกิจกรรมโครงการการให้ ความรูท้ างกฎหมายเกีย่ วกับสิทธิผสู้ งู อายุใน ชุมชนบ้านหนองโจด ตำ�บลโคกก่อ อำ�เมือง จังหวัดมหาสารคามในครั้งนี้ ถือเป็นโอกาส ดีทไี่ ด้เป็นส่วนหนึง่ ในการขับเคลือ่ นโครงการ ทำ�ให้ข้าพเจ้าได้รับประสบการณ์ที่ดี ได้พบ เจอและช่ ว ยแก้ ปั ญ หาที่ ช าวบ้ า นประสบ นายอธิปปัตย์ จีระสมบัติ เป็นการศึกษาปัญหาที่เกิดจากชีวิตจริง หา รหัสนิสิต 56011318034 คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม ได้อิงเรื่องราวที่แต่งขึ้นแม้แต่น้อยไม่ และ โครงการนี้ยังก่อให้เกิดประโยชน์ต่อชุมชนมากมายและเป็นอีก 1 โครงการที่ ส่งเสริมให้ปัญญาชนได้ร่วมรับผิดชอบต่อสังคมโลก

โครงการนี้นอกจากจะส่งผลให้เกิดประโยชน์ต่อสังคมมากมายแล้ว ยังเป็นโครงการที่สานสัมพันธ์ ให้ชุมชนกับมหาวิทยาลัย มีความสัมพันธ์ แน่นแฟ้นมากขึน้ ก่อให้เกิดความผูกพันระหว่างผูส้ งู อายุกบั คณาจารย์และนิสติ แม้นจะเป็นเวลาอันสั้น แต่ความผูกพันนั้นงอกเงย จนได้ขึ้นชื่อว่า “เป็นลูกใน บ้าน เป็นหว่านในสวน” ของพี่น้องชาวบ้านหนองโจด

นายนันทวัฒน์ รัตนวงษ์ รหัสนิสิต 56011317417 คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม

การทำ�โครงการครั้งนี้ ข้าพเจ้าดีใจ มากที่ได้เป็นส่วนหนึ่ง และเป็นส่วนร่วม ใน การทำ�คุณประโยชน์แก่สังคม เพราะการจัด ทำ�โครงการครัง้ นี้ เป็นการให้ความรูท้ างด้าน กฎหมายและสิทธิของผูส้ งู อายุให้ผสู้ งู อายุได้ รู้ และเราได้คำ�นึงถึงความสำ�คัญของผู้สูง อายุว่า ควรดูแลและเอาใจใส่ สุดท้ายนี้ขอ ขอบคุณชุมชนที่ให้ความร่วมมือและได้ร่วม ทำ�กิจกรรมต่างๆ กระผมหวังว่าจะได้สาน ต่อโครงการนี้ต่อไป...

โครงการให้ความรู้ทางกฎหมายเกี่ยวกับสิทธิของผู้สูงอายุในชุมชนบ้านหนองโจด ::: 17

18 ::: หนึ่งหลักสูตรหนึ่งชุมชน คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม

ความคิดเห็นนิสิตที่เข้าร่วมโครงการ 1.ได้อะไรจากการเข้าร่วมโครงการในครั้งนี้

จากการทีไ่ ด้เข้าร่วมโครงการการให้ความรู้ทางกฎหมาย เกีย่ วกับสิทธิผสู้ งู อายุในชุมชนบ้านหนองโจด ตำ�บลโคกก่อ อำ�เภอ เมือง จังหวัดมหาสารคาม ในครั้งนี้ทำ�ให้ทราบถึงสิทธิต่างๆ ที่ผู้ สูงอายุพงึ จะได้รับ ซึ่งเป็นเรื่องที่ผสู้ ูงอายุไม่ทราบถึงสิทธิเหล่านั้น ซึ่งบางเรื่องตัวข้าพเจ้าเองยังไม่ทราบมาก่อน เมื่อได้เข้าฟังการ บรรยายทำ�ให้รแู้ ละเข้าใจและตระหนักถึงสิทธิของผูส้ งู อายุมากขึน้ และนอกจากนีย้ งั ได้ทราบถึงปัญหาหลายๆ อย่างของผูส้ งู อายุใน หมูบ่ า้ นหนองโจด ซึง่ ไม่ได้มเี พียงปัญหาเกีย่ วกับสิทธิของผูส้ งู อายุ ที่คุณตาคุณยายในหมู่บ้านหนองโจดควรทราบ ซึ่งทำ�ให้ข้าพเจ้า ตระหนักถึงความสำ�คัญของผู้สูงอายุในสังคมมากขึ้นและหากมี โอกาสก็อยากให้ทางคณะมีกิจกรรมดีๆ แบบนี้ต่อไป 2.รู้สึกอย่างไรที่ได้เข้าร่วมโครงการ

ผู้สูงอายุถือเป็นส่วนหนึ่งในสังคมที่ถือว่าเป็นจำ�นวน สำ�คัญเช่นกัน เพราะถ้าหากไม่มีผู้สูงอายุเหล่านี้

ชุมชนหรือสังคมต่างๆ ก็คงจะไม่มีความเจริยก้าวหน้า ขึ้นมาได้ แต่ทุกวันนี้สังคมกลับไม่ ให้ความสำ�คัญกับผู้สูงอายุ เพราะเห็นว่าไม่ได้ช่วยประโยชน์อะไรโดยลืมคิดไปว่าหากไม่มีผู้ สูงอายุเหล่านี้ สังคมจะดำ�เนินมาถึงทุกวันนี้ได้เช่นไร

จากการที่ได้เข้าร่วมโครงการนี้ทำ�ให้ข้าพเจ้ารู้สึกว่า เรา ควรตระหนักถึงความสำ�คัญของผูส้ งู อายุให้มากขึน้ และยังรูส้ กึ ดีใจ ที่ได้มาเจอผู้สูงอายุหมู่บ้านหนองโจดในครั้งนี้ ทำ�ให้ทราบปัญหา หลายๆ อย่างที่ท่านอยากจะทราบ นางสาวลำ�ดวน ดุสมศักดิ์ รหัสนิสิต 56011312187 ระบบปกติ สาขานิติศาสตร์ ชั้นปีที่ 3

โครงการให้ความรู้ทางกฎหมายเกี่ยวกับสิทธิของผู้สูงอายุในชุมชนบ้านหนองโจด ::: 19

ความรู้ที่ได้จากโครงการการให้ความรู้ทาง กฎหมายเกี่ยวกับสิทธิผู้สูงอายุในครั้งนี้ คือเรื่องการกู ยืมเงินของผูส้ งู อายุสามารถทำ�ได้ได้อย่างไร ต้องทำ�ยัง ไงบ้าง คุณสมบัติอย่างไร คือต้องอายุมากกว่า 60 ปี และกู้ยืมเพื่อประกอบอาชีพ เช่น เกษตรกรรม เลี้ยง สัตว์ และที่สำ�คัญต้องมีผู้ค้ำ�ประกันและผู้ค้ำ�ประการกู้ ยืมต้องเป็นทายาทผู้สืบสันดานเท่านั้น ต่อมาคือเรื่อง การออกเอกสารสิทธิที่ดิน และการซื้อขายที่ดิน สปก. ที่ชาวบ้านขายให้นายทุน ทำ�ไมขายที่ดิน สปก. ได้ ทั้ง ที่กฎหมายกำ�หนดไม่ให้มีการซื้อขายโอนแก่กัน เรื่อง การจัดการมรดก เรื่องที่สาธารณะประโยชน์ และต่อ มาเรือ่ งการค้�ำ ประกัน การมอบอำ�นาจแต่งตัง้ ให้ทายาท คนหนึ่งคนใดเป็นผู้จัดการมรดก

ความประทับใจที่ได้คือ ชาวบ้านให้ความร่วม มือในการให้ความรู้ในครั้งนี้ ชาวบ้านผู้สูงอายุมากัน เยอะ และยังได้ความรู้เพิ่มเติมเกี่ยวกับสิทธิผู้สูงอายุ ได้รบั มิตรภาพและเป็นกันเอง การต้อนรับทีอ่ บอุน่ จาก ชาวบ้าน และมีน�้ำ ใจทำ�อาหารให้นสิ ติ ทีม่ าในครัง้ นี้ ทัง้ ตอนเช้าและช่วงบ่าย และยังมีกิจกรรมสนุกๆ ร่วมกัน กับชาวบ้านและนิสิต นางสาวทิพธัญญา รัทธา รหัสนิสิต 55011313115 ระบบปกติ สาขานิติศาสตร์ ชั้นปีที่ 4

20 ::: หนึ่งหลักสูตรหนึ่งชุมชน คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม

1.ได้อะไรจากการร่วมโครงการในครั้งนี้

จากการที่ ไ ด้ ม าร่ ว มโครงการให้ ค วามรู้ ท าง กฎหมายเกี่ยวกับสิทธิผู้สูงอายุในชุมชนบ้านหนองโจด

ได้รับฟังกฎหมายจากวิทยากร อาจารย์คณะ นิตศิ าสตร์ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม และได้ความรูเ้ พิม่ เติมเกี่ยวกับกฎหมาย ได้รับฟังปัญหาจากผู้สูงอายุที่มี ปัญหาเกีย่ วกับทีด่ นิ การกูย้ มื เงินและเรือ่ งต่างๆ ทีไ่ ด้รบั ฟั ง นั้ น นำ � กลั บ ไปใช้ ใ นการเรี ย นของเราได้ อี ก ด้ ว ย โครงการนี้ถือว่าเป็นโครงการที่ดีมาก เป็นการให้ความรู้ แก่ประชาชนผู้สูงอายุที่ยังไม่เข้าใจเกี่ยวกับกฎหมายให้ เกิดการเข้าใจมากยิ่งขึ้นไปอีก 2. รู้สึกอย่างไรที่ได้มาร่วมโครงการนี้

ความรูส้ กึ ก็ดีใจ ประทับใจมากทีม่ โี ครงการดีๆ แบบนี้ขึ้นมา ถือว่าเป็นการสร้างความเข้าใจเกี่ยวกับกำ� หมายให้แก่ผู้สูงอายุ เป็นโครงการที่สร้างความสัมพันธ์ ระหว่างคณาจารย์นสิ ติ และผูส้ งู อายุเข้าด้วยกัน เพือ่ เป็น ส่วนหนึ่งของโครงการดีๆ นี้ที่เดียว ประทับใจในสถาน ที่ ในการต้อนรับเป็นอย่างดี ชาวบ้านหรือผู้สูงอายุก็ ต้อนรับพวกเราอย่างดีมาก สุดท้ายนี้ก้อยากจะให้มี โครงการดีๆแบบนีเ้ กิดขึน้ อีกเรือ่ ยๆ ต่อไป เพือ่ ให้คนรุน่ ต่อไปได้มาเรียนรู้อีก นางสาวจริยา จำ�ปาพันธ์ รหัสนิสิต 56011312032 ระบบปกติ คณะนิติศาสตร์ ชั้นปีที่ 3

โครงการให้ความรู้ทางกฎหมายเกี่ยวกับสิทธิของผู้สูงอายุในชุมชนบ้านหนองโจด ::: 21

จากการเข้าร่วมโครงการในครั้งนี้ ที่สำ�คัญเลย คือได้รู้ปัญหาข้อเท็จจริงเกี่ยวกับกฎหมายที่เกิดขึ้นจริง ในสังคมชีวิตประจำ�วัน ซึ่งแน่นอนว่าบางเรื่องก็ไม่มีใน ตำ�ราเรียนหรือห้องเรียน นอกจากนี้อีกประสบการณ์ที่ หาในห้องเรียนไม่ได้คือการเรียนรู้วิถีชีวิต ชาวบ้าน คน เฒ่าคนแก่ในชุมชน ความเป็นอยู่ การใช้ชีวิตรวมถึง ปัญหาต่างๆ ของชุมชน เพื่อนำ�ไม่สู่แนวทางการแก้ไข ร่วมกันให้ดียิ่งขึ้นด้วย

ความรู้สึกหลังจากที่ได้มาทำ�กิจกรรมร่วมกับผู้ สูงอายุในครั้งนี้คือ ผู้สูงอายุหรือคนเฒ่าคนแก่ในชุมชน นี้น่ารักมาก สนุกสนานเฮฮา ทำ�ให้นิสิตเรายิ้มหัวเราะ ตามตลอด “รอยยิ้มสีส้ม อมน้ำ�หมาก” ยิ้มแต่ละที ตั๊ลล๊ากก..... นางสาวลัญธิญา ผลเลิศ รหัสนิสิต 56011315023 ระบบปกติ ชั้นปีที่ 4

22 ::: หนึ่งหลักสูตรหนึ่งชุมชน คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม

สิ่งที่ข้าพเจ้าได้รับจากการจัดกิจกรรมให้ความ รู้แก่ผู้สูงอายุ คือได้ความรู้เกี่ยวกับสิทธิของผู้สูงอายุ ประการต่างๆ ว่ามีสิทธิอย่างไรบ้าง เช่น สิทธิในการ ศึกษา สิทธิในการรักษาพยาบาล เนื่องจากสังคมไทยตั้ง เป้าสู่สังคมผู้สูงอายุ ดังนี้การให้ความรู้แก่ผู้สูงอายุจึงถือ เป็นสิ่งสำ�คัญ เพื่อให้ผู้สูงอายุอยู่ในสังคมได้อย่ามีความ สุข ตลอดจนความรู้ด้านกฎหมายต่างๆ อาทิ การกู้ยืม เงินของผู้สูงอายุ ว่ากู้ได้เท่าไหร่ และใช้คืนเมื่อไหร่ การ ที่ผู้สูงอายุไปค้ำ�ประกัน ตลอดทั้งที่ดินบางผืนไปอยู่ในที่ ป่าสงวน ที่ชาวบ้านทำ�กินกันมาตั้งแต่บรรพบุรุษ ทำ�ไม สามารถออกเอกสารสิทธิได้ แต่ทำ�ไมนายทุนมาซื้อที่ดิน ออกเอกสารสิทธิได้ว่ามันเป็นเราะเหตุใดเป็นต้น

ความรูส้ กึ ทีไ่ ด้มาทำ�กิจกรรมดังกล่าว รูส้ กึ ดีมาก ที่ได้มาทำ�กิจกรรม นอกจากความรู้ที่ได้รับแล้ว ยังได้ ความสุขทางใจด้วย เพราะชาวบ้านและคุณตาคุณยาย น่ารักและต้อนรับดีมาก ถือเป็นประสบการณ์ที่มิได้จาก ห้องเรียน ซึ่งนอกจากจะได้ความรู้และยังได้รับความ สนุกสนานที่ได้เห็นรอยยิ้มจากคุณตาคุณยาย ซึ่งเป็นไป ตามปรัชญาของมหาวิทยาลัยที่ว่า พหุนํ ปณฑิโต ชีเว ผู้ มีปัญญาพึงเป็นอยู่เพื่อมหาชน นายปาณวัฒน์ ชารี รหัสนิสิต 56011317248

โครงการให้ความรู้ทางกฎหมายเกี่ยวกับสิทธิของผู้สูงอายุในชุมชนบ้านหนองโจด ::: 23

1. ข้าพเจ้าได้มีโอกาสได้เข้ารับฟังการให้ความรู้ทางกฎหมายเกี่ยวกับ สิทธิผู้สูงอายุในชุมชน ข้าเจ้าได้รับความรู้ดังนี้

1.1. รู้ถึงปัญหากูยืมเงินของผู้สูงอายุ

1.2. การทำ�ประโยชน์ในที่ดิน สปก. การครอบครอง สปก. อย่างถุก ต้องและสามารถทำ�กินในที่ดิน สปก. ได้ แต่มิสามารถขายได้ เพราะรัฐบาลเป็น ผู้ถือกรรมสิทธิ์ในที่ดินดังกล่าว

1.3. พ.ร.บ.คุ้มครองป่าสงวน ที่ดิน นส.3 สค. 1 เพื่อสงวนไว้ให้ชุมชน มีแหล่งไว้หาของกิน และจะรักษาป่าให้อยูก่ บั ชุมชนชาวบ้านจะบุกรุกหรือถือสิทธิ ครอบครองในที่ดินดังกล่าวไม่ได้

1.4. สัญญาซื้อขาย สัญญาขายฝาก จำ�นำ�

1.5. ที่สาธารณะ การบุกรุกทำ�กินในที่สาธารณะ

1.6. การกู้ยืมและค้ำ�ประกัน รู้แนวทางปัญหาการกู้ยืมและเป็นผู้ค้ำ� ประกันในการซื้อรถ ซื้อบ้าน เป็นต้น

1.7. รู้สิทธิผู้สูงอายุว่ามีสิทธิอะไรบ้างในชุมชน รวมไปถึงการรับเงิน ของผู้สูงอายุ

2. ข้าพเจ้ามีความรูสึกต่อผู้สูงอายุที่เข้ารับฟังการให้ความรู้ทาง กฎหมายเกี่ยวกับสิทธิผู้สูงอายุดังนี้

2.1. ผู้สูงอายุให้ความร่วมมือในการรับฟังเป็นอย่างดี

2.2. การออกค่ายอาสาครั้งนี้ เป็นการออกค่ายครั้งแรกของผม ก่อน อื่นต้องขอบคุณท่านอาจารย์ ดวงเด่น ที่พาผมมาทำ�กิจกรรมที่น่ารักแบบนี้ มา เห็นความเป็นอยู่เพื่อนบ้านชาวอีสานด้วยกัน ทุกคนต้อนรับอย่างดี แถมได้กิน ข้าวฟรีด้วย

2.3. มีความภาคภูมิ ใจที่ได้เป็นส่วนหนึ่งของนิสิตคระนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม ที่ได้มาให้ความรู้แก่ผู้สูงอายุ ชุมชนบ้านหนองโจด และตัวข้าพเจ้าเองก็ได้ความรู้เพิ่มเติมด้วย

2.4. มีความสุขที่ได้ร่วมทำ�กิจกรรมกับผู้สูงอายุ ไม่ว่าจะเป็นการร่วม รับประทาอาหารร่วมกัน เล่นเกมส์ การตอบปัญหาทางกฎหมายเป็นต้น

สุดท้ายนี้ก็ดีใจที่ได้รับพร หรือการสูตรขวัญจากผู้สูงอายุ ก่อนกลับ มหาวิทยาลัยเพือ่ เป็นสิรมิ งคลหรือเป็นขวัญและกำ�ลังใจให้เรามีก�ำ ลังใจทีจ่ ะเรียน และจบให้ประสบผลสำ�เร็จในชีวิต (ขอบคุณครับ) นายจิรวัฒน์ เมืองราช รหัสนิสิต 55011313049 ระบบปกติ

24 ::: หนึ่งหลักสูตรหนึ่งชุมชน คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม

ความรู้ที่ได้จากโครงการนี้ จากการตั้งคำ�ถาม ของชาวบ้านเป็นความรูเ้ กีย่ วกับ การทำ�สัญญาค้�ำ ประกัน การครอบครองที่ดิน สปก. การได้รับเบี้ยยังชีพของผู้ พิการและผูส้ งู อายุและการออกเอกสารสิทธิเ์ กีย่ วกับทีด่ นิ ในชุมชน สิทธิที่ผู้สูงอายุสามารถทำ�สัญญากู้ยืมได้ แต่ผู้ ที่กู้ได้นั้นต้องมีอายุ 60 ปีขึ้นไป ทำ�ให้ชาวบ้านมีความ เข้าใจในปัญหามากขึน้ และสามารถนำ�ไปใช้ในชีวติ ประจำ� วันได้จริง

ความรู้สึกที่ได้รับจากโครงการนี้ ก็แต่เริ่มลงมา จากรถมีชาวบ้านต้อนรับเป็นอย่างดี คำ�แรกที่ชาวบ้าน ถามเราคือ “ลูกๆมากินข้าวนะ” เมื่อได้ฟังแล้วรู้สึก ประทับใจ อบอุ่นเป็นกันเอง ดีใจที่ได้เข้าร่วมโครงการนี้ เป็นโครงการทีด่ ี สร้างสัมพันธ์นสิ ติ กับชุมชนได้เป็นอย่าง ดี และความรู้ที่ได้นั้นยังสามารถนำ�ไปใช้ในชีวิตประจำ� วันได้จริงๆ นางสาวพรนภา แพงน้อย รหัสนิสิต 57012310379

โครงการให้ความรู้ทางกฎหมายเกี่ยวกับสิทธิของผู้สูงอายุในชุมชนบ้านหนองโจด ::: 25

ความรู้ที่ได้ทราบจากการถามคำ �ถามของชาวบ้า นกับ อาจารย์ผู้ให้ความรู้คือ ผู้สูงอายุที่ต้องการกู้เงินจากกองทุนสำ�หรับ ผูส้ งู อายุนนั้ มีขนั้ ตอนการกูต้ อ้ งอย่างไรบ้าง เงือ่ นไขต้องเป็นอย่างไร ผู้สูงอายุที่ต้องการกู้นั้นต้องเป็นผู้มีอายุตั้งแต่ 60 ปีขึ้นไป และต้อง เป็นผู้ที่สามารถประกอบอาชีพได้เพราะเงินทุนนี้มีไว้สำ�หรับให้ผู้สูง อายุสามารถสร้างรายได้และเพิม่ รายได้ในครอบครับ เงินรายได้ของ ผูพ้ กิ าร การขอเอกสารสิทธิ์ ชาวบ้านในตำ�บลโคกก่อแห่งนีพ้ นื้ ทีส่ ว่ น ใหญ่อยู่ในเขตป่าสงวนแห่งชาติ ซึ่งทีด่ ินแห่งนี้เป็นของหลวงแต่ชาว บ้านสามารถทำ�กินได้ ได้รู้ว่าชาวบ้านอยากขอทำ� สปก. หรือ นส.

3 จะสามารถทำ�ได้หรือไม่และต้องทำ�อย่างไร การทีม่ นี ายทุนเข้ามา ซื้ที่ดินแล้วจดทะเบียน สปก. ได้ ชาวบ้านจะมีหน้าที่และทำ�อย่างไร ได้บ้าง และปัญหาเรื่องที่ดินที่ผู้สูงอายุไปทำ�สัญญาแล้วถูกโกงหรือ การทำ�สัญญานั้นไม่ได้เป็นไปตามความที่ตั้งใจไว้ เช่นอยากทำ� สัญญาจำ�นำ�ทีด่ นิ แต่เพราะไม่รหู้ นังสือจำ�งไปทำ�สัญญาอย่างอืน่ จน เกิดหนีห้ รือทีด่ นิ นัน้ หลุดจากการครอบครอง ชาวบ้านจะทำ�อย่างไร ได้บ้างถึงจะได้ที่ดินคืน

ความรูส้ กึ ทีม่ ตี อ่ ผูส้ งู อายุทเี่ ข้าร่วมโครงการ คุณตาคุณยาย มีความสนใจในโครงการเป็นอย่างดีและเมื่อเราเห็นพวกท่านสนใจ กำ�หมายก็ท�ำ ให้มคี วามรูส้ กึ มีแรงบันดาลใจทีอ่ ยากจะเป็นผู้ให้ความ รูด้ ว้ ย อยากจะช่วยเหลือชาวบ้านทีม่ ปี ญั หาและการเข้าร่วมโครงการ ในครั้งนี้ก็ทำ�ให้เรารับรู้ปัญหาต่างๆ ที่เกิดขึ้นได้อย่างใกล้ชิดด้วย นางสาวกาญจนา ชะชิกุล รหัสนิสิต 57012310026 ชันปีที่ 2

26 ::: หนึ่งหลักสูตรหนึ่งชุมชน คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม

ความรู้ที่ได้จากการที่เข้าร่วมโครงการนี้คือ ได้ รับความรู้เกี่ยวกับกฎหมายบ้างเรื่องที่เรายังไม่รู้ ได้รู้จัก ปัญหาของชาวบ้านว่าปัญหานั้นมีอะไรบ้าง เช่นปัญหา ป่าไม้(ป่าสงวน) การกู้ยืมเงินคนพิการทำ�ยังไงคนไหน ทำ�ได้ทำ�ไม่ได้ ได้รู้และได้เห็นวิธีการแนะนำ�และให้ความ รู้กับชาวบ้านของอาจารย์แต่ละท่านว่ามีเทคนิควิธีการ อย่างไรบ้าง

นีก่ เ็ ป็นครัง้ แรกของกระผมทีไ่ ด้มาร่วมโครงการ ให้ความรูท้ างกฎหมายซึง่ โครงการนีเ้ ป็นโครงการทีด่ มี าก และทำ�ให้ผมเกิดความคิดว่าผมจะต้องตั้งใจเรียนให้จบ ให้ได้ เพือ่ วันข้างหน้าจะมีโอกาสได้มาเป็นผู้ให้ความรูก้ บั ชาวบ้านบ่าง นายวีรศักดิ์ กุดวงค์แก้ว รหัส 57012310248 ระบบปกติ คณะนิติศาสตร์

โครงการให้ความรู้ทางกฎหมายเกี่ยวกับสิทธิของผู้สูงอายุในชุมชนบ้านหนองโจด ::: 27

28 ::: หนึ่งหลักสูตรหนึ่งชุมชน คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม

โครงการให้ความรู้ทางกฎหมายเกี่ยวกับสิทธิของผู้สูงอายุในชุมชนบ้านหนองโจด ::: 29

โครงการหนึ่งหลักสูตรหนึ่งชุมชน ประจำ�ปีงบประมาณ 2558

หลักสูตรนิติศาสตรบัณฑิต คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม

โครงการให้ความรู้ทางกฎหมายเกี่ยวกับสิทธิผู้สูงอายุ ในชุมชนบ้านหนองโจดตำ�บลโคกก่อ อำ�เภอเมือง จังหวัดมหาสารคาม

ดร.ดวงเด่น นาคสีหราช (ผู้รับผิดชอบหลัก)

1.ความเป็นมาของปัญหา

ในปี พ.ศ. 2568 ประเทศไทยจะก้าวเข้าสู่ “สังคมผูส้ งู อายุโดยสมบูรณ์” ตามความหมายของสหประชาชาติ (United Nations) สำ�หรับประเทศไทยได้ รับรองสิทธิและการเข้าถึงสิทธิของผูส้ งู อายุไว้อย่างชัดแจ้งในพระราชบัญญัตผิ ู้ สูงอายุ พ.ศ. 2546 ในมาตรา 11 เช่น สิทธิในการศึกษา ศาสนา และข้อมูล ข่าวสารที่เป็นประโยชน์ต่อการดำ�รงชีวิต และการพัฒนาตนเองและการมีส่วน ร่วมในกิจกรรมสังคมและการรวมกลุ่ม เป็นต้น รวมถึงกำ�หนดให้หน่วยงาน ภาครัฐมีส่วนร่วมในการส่งเสริมและสนับสนุนสิทธิผู้สูงอายุอีกด้วย เช่น กระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์ เป็นต้น

คณะผู้วิจัยได้ลงพื้นที่และทำ�แบบสอบถามเพื่อสำ�รวจพื้นที่ที่จะเป็น ชุมชนเป้าหมายเพือ่ ให้บริการวิชาการเกีย่ วกับสิทธิผสู้ งู อายุโดยเลือกชุมชนบ้าน หนองโจด ตำ�บลโคกก่อ อำ�เภอเมือง จังหวัดมหาสารคาม ทั้งนี้ บ้านหนองโจ ดมีจำ�นวนผู้สูงอายุคิดเป็นร้อยละ 70 ประชากร แม้ว่าส่วนใหญ่ทราบถึงสิทธิ ผู้สูงอายุตามพระราชบัญญัติดังกล่าวแล้วก็ตาม แต่ยังไม่มีความรู้และเข้าใจ เกี่ยวกับกฎหมายอื่นๆ ที่จำ�เป็นซึ่งเกี่ยวพันกับสิทธิของตนอย่างเพียงพอ เช่น กฎหมายเกี่ยวกับมรดก การกู้ยืมเงิน กรรมสิทธิ์และสิทธิครอบครองที่ดิน การ ทำ�ประโยชน์ในที่ดิน ส.ป.ก. (เอกสารสิทธิให้ประชาชนเข้าทำ�ประโยชน์ในเขต ปฏิรปู ทีด่ นิ ) การค้�ำ ประกัน และจำ�นอง รวมถึงสิทธิผสู้ งู อายุอนื่ ๆ ทีพ่ งึ รูว้ ธิ กี าร เข้าถึงสิทธิ และหน่วยงานภาครัฐที่มีหน้าที่รับผิดชอบด้วยเหตุนี้ผู้รับผิดชอบ

30 ::: หนึ่งหลักสูตรหนึ่งชุมชน คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม

โครงการจึงเลือกพื้นที่บ้านหนองโจดเฉพาะหมู่ที่ 9 และหมู่ที่ 13 เพื่อดำ�เนิน กิจกรรมภายใต้โครงการ “การให้ความรู้ทางกฎหมายเกี่ยวกับสิทธิของผู้สูง อายุในชุมชนบ้านหนองโจดตำ�บลโคกก่ออำ�เภอเมือง จังหวัดมหาสารคาม” เพือ่ เผยแพร่ความรู้ เสวนาแลกเปลีย่ นและตอบคำ�ถามผูส้ งู อายุและชุมชน โดย กำ � หนดให้ ค ณาจารย์ หน่ ว ยงานที่ เ กี่ ย วข้ อ ง และนิ สิ ต คณะนิ ติ ศ าสตร์ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม เป็นกลไกสำ�คัญในการนำ�ความรู้ที่ได้จากหลักสูตร นิตศิ าสตรบัณฑิตเกีย่ วกับกฎหมายและสิทธิของผูส้ งู อายุไปเผยแพร่สผู่ สู้ งู อายุ ในชุมชน ในขณะเดียวกันก็ได้แลกเปลี่ยนองค์ความรู้ของชุมชนผ่านผู้สูงอายุ ในชุมชนมายังหลักคณาจารย์ นิสติ และหน่วยงานทีเ่ กีย่ วข้องได้เรียนรูร้ ว่ มกัน เกี่ยวกับสิทธิผู้สูงอายุที่หาไม่ได้จากห้องเรียน สามารถนำ�ไปใช้ ได้อย่างมี ประสิทธิภาพรวมถึงเพือ่ พัฒนาอัตลักษณ์และจิตสำ�นึกของนิสติ คณะนิตศิ าสตร์ หลักสูตรนิติศาสตรบัณฑิตต่อชุมชนอีกด้วย 2. วัตถุประสงค์โครงการ

2.1 เพื่อส่งเสริม สนับสนุนให้คณาจารย์ และนิสิตคณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม และชุมชนบ้านหนองโจด ตำ�บลโคกก่อ อำ�เภอเมือง จังหวัดมหาสารคาม รวมถึงหน่วยงานที่เกี่ยวข้องตระหนักถึงความสำ�คัญของ สิทธิของผู้สูงอายุ และกฎหมายที่เกี่ยวข้องกับผู้สูงอายุ

2.2 เพื่อเผยแพร่ความรู้ สร้างความเข้าใจ และแลกเปลี่ยนเรียนรู้ทาง กฎหมายเกีย่ วกับสิทธิของผูส้ งู อายุในชุมชนบ้านหนองโจดฯ โดยให้คณาจารย์ นิสิตคณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม รวมถึงหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง ทำ�หน้าที่ขับเคลื่อนองค์ความรู้ แลกเปลี่ยนเรียนรู้ และสร้างประสบการณ์ตรง นอกห้องเรียนจากการปฏิบัติจริงในชุมชนอย่างมีส่วนร่วม

2.3 เพื่อถอดบทเรียน เผยแพร่ และบูรณาการองค์ความรู้จากการให้ ความรู้ทางกฎหมายเกี่ยวกับสิทธิของผู้สูงอายุในชุมชนบ้านหนองโจดฯ ในรูป

โครงการให้ความรู้ทางกฎหมายเกี่ยวกับสิทธิของผู้สูงอายุในชุมชนบ้านหนองโจด ::: 31

แบบหนังสือชุดความรู้ E-Book และวีดีทัศน์ 3. กระบวนการดำ�เนินการ

3.1 ต้นน้ำ�

1) สำ�รวจพืน้ ทีท่ จี่ ะลงไปให้ความรูท้ างกฎหมายเกีย่ วกับสิทธิผสู้ งู อายุ

2) กำ�หนดพื้นที่ชุมชนบ้านหนองโจดเป็นชุมชนที่จะลงพื้นที่ให้ความ รู้ทางกฎหมาย

3) ลงพื้นที่และแจกแบบสอบถามและปัญหาเกี่ยวกับสิทธิผู้สูงอายุ ชุมชนบ้านหนองโจด

4) แต่งตั้งคณะกรรมการดำ�เนินงานและนิสิตที่เป็น คณะกรรมการและทำ�หน้าที่ประสานงานกับชุมชน

3.2 กลางน้ำ�

1) ติดต่อประสานงาน และขอความอนุเคราะห์ข้อมูลผู้สูงอายุจาก สมาชิก องค์การบริหารส่วนตำ�บลโคกก่อฯ กำ�นัน และปราชญ์ชาวบ้านหนอง โจด รวมถึงหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง ได้แก่ สำ�นักงานพัฒนาสังคมและความ มั่นคงของมนุษ ย์จังหวัดมหาสารคาม เพื่อดำ�เนินกิจกรรมให้ความรู้ทาง กฎหมายเกี่ยวกับสิทธิผู้สูงอายุ รวมถึงกองวิจัยฯ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม เข้าร่วมสังเกตการจัดกิจกรรม

2) ปรึกษาหารือระหว่างอาจารย์ผู้รับผิดชอบหลัก คณาจารย์ นิสิตที่ เป็นคณะกรรมการ กับผู้นำ�ชุมชนบ้านหนองโจด เพื่อกำ�หนดรูปแบบกิจกรรม ให้ความรูท้ างกฎหมายเกีย่ วกับสิทธิผสู้ งู อายุชมุ ชนบ้านหนองโจดวันอาทิตย์ที่ 16 สิงหาคม 2558 รวมถึงประชาสัมพันธ์ให้คณาจารย์ นิสติ ผูส้ งู อายุในชุมชน และหน่วยงานที่เกี่ยวข้องในการจัดกิจกรรม โดยกำ�หนดกลุ่มเป้าหมายเป็น

32 ::: หนึ่งหลักสูตรหนึ่งชุมชน คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม

อาจารย์ 5 คน นิสิต 50 คน ผู้สูงอายุ 30 คน

3) จัดกิจกรรมให้ความรู้ทางกฎหมายเกี่ยวกับสิทธิผู้สูงอายุ การจัด กิจกรรมชุมชนสัมพันธ์ระหว่างนิสิตและผู้สูงอายุ “เดินแบบโฮแซว หนุ่มแพว สาวน้อย” กิจกรรมร่วมสนุกระหว่างอาจารย์และนิสิต ทอดผ้าป่าสามัคคี บายศรีสู่ขวัญ และหมอลำ�แคนพื้นบ้านในวันอาทิตย์ที่ 16 สิงหาคม 2558

3.3 ปลายน้ำ�

1) ถอดบทเรียนจากการจัดกิจกรรมเป็นหนังสือชุดความรู้

2) จัดทำ� E-Book เผยแพร่ให้ประชาชนทั่วไปได้เข้าถึงข้อมูล

3) ทำ�รายงานฉบับสมบูรณ์

4) จัดทำ�วีดีทัศน์เพื่อนำ�เสนอและเผยแพร่ให้ประชาชนทั่วไปได้รับรู้ ทางโทรทัศน์ 4. การบูรณาการกับภารกิจหลักด้านอื่นๆ

4.1 มีการบูรณาการกับการเรียนการสอน

คณาจารย์ และหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง เช่น ปลัดอำ�เภอ พัฒนาสังคม และนิติกรกองทุนคนพิการ ให้ความรู้ทางกฎหมายและจัดเสวนาเกี่ยวกับสิทธิ ผู้สูงอายุ กฎหมายที่ผู้สูงอายุควรรู้และวิธีการนำ�ไปไปใช้ เช่น กฎหมายที่ดิน ค้�ำ ประกัน จำ�นอง กองทุนผูส้ งู อายุ เบีย้ ยังชีพให้แก่คนพิการและผูต้ ดิ เชือ้ โดย ให้นสิ ติ ในรายวิชากฎหมายสิง่ แวดล้อมร่วมกิจกรรม และเขียนตอบคำ�ถามท้าย การให้ความรู้ทางกฎหมายว่าความรู้ทางกฎหมายที่ได้มีอะไรบ้างและรู้สึก อย่างไรต่อผู้สูงอายุหลังจากร่วมโครงการนี้ โดยถอดบทเรียนสรุปในรายงาน โดยการจัดกิจกรรมนี้สามารถนำ�ไปบูรณาการกับวิชากฎหมายมรดก วิชา

โครงการให้ความรู้ทางกฎหมายเกี่ยวกับสิทธิของผู้สูงอายุในชุมชนบ้านหนองโจด ::: 33

สัมมนาปัญหาสังคมกับกฎหมาย วิชาทรัพย์ เป็นต้น

4.2 มีการบูรณาการกับการทำ�นุบำ�รุงศิลปวัฒนธรรม กิจกรรมชุมชนสัมพันธ์ การเดินแบบด้วยชุดพื้นบ้านของผู้สูงอายุ ผ้าป่า การ บายศรีสู่ขวัญ และการแสดงหมอลำ�แคน ทำ�ให้เกิดความร่วมมือร่วมใจ ความ รู้สึกเอื้ออาทรของผู้สูงอายุ นิสิต อาจารย์และชุมชน 5. ผลลัพธ์จากการดำ�เนินงานโครงการ

5.1 ทำ�ให้เกิดการส่งเสริม สนับสนุนให้คณาจารย์ และนิสิตคณะ นิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม และชุมชนบ้านหนองโจด ตำ�บลโคกก่อ อำ�เภอเมือง จังหวัดมหาสารคาม รวมถึงหน่วยงานทีเ่ กีย่ วข้องตระหนักถึงความ สำ�คัญของสิทธิของผู้สูงอายุ และกฎหมายที่เกี่ยวข้องกับผู้สูงอายุ

5.2 ทำ�ให้เกิดการเผยแพร่ความรู้ สร้างความเข้าใจ และแลกเปลี่ยน เรียนรูท้ างกฎหมายเกีย่ วกับสิทธิของผูส้ งู อายุในชุมชนบ้านหนองโจดฯ โดยให้ คณาจารย์ นิสิตคณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม รวมถึงหน่วยงาน ที่เกี่ยวข้อง ทำ�หน้าที่ขับเคลื่อนองค์ความรู้ แลกเปลี่ยนเรียนรู้ และสร้าง ประสบการณ์ตรงนอกห้องเรียนจากการปฏิบัติจริงในชุมชนอย่างมีส่วนร่วม

5.3 ทำ�การถอดบทเรียน เผยแพร่ และบูรณาการองค์ความรู้จากการ ให้ความรู้ทางกฎหมายเกี่ยวกับสิทธิของผู้สูงอายุในชุมชนบ้านหนองโจดฯ ใน รูปแบบหนังสือชุดความรู้ E-Book และวีดีทัศน์พร้อมคำ�บรรยายภาษาอังกฤษ ซึ่งได้อัพโหลดเผยแพร่ไว้ใน https://www.youtube.com/watch?v=Cxge 2eHCxuc&index=17&list=LL0GQes9tqWq8heuhbnmrb4g

รวมถึงการให้สัมภาษณ์ในรายการคุยผ่านเลนส์ เกี่ยวกับการดำ�เนิน การและผลการดำ�เนินโครงการให้ความรู้ทางกฎหมายเกี่ยวกับสิทธิผู้สูงอายุ เมือ่ วันที่ 6 กันยายน 2558 และดูรายการย้อนหลังได้ที่ https://www.youtube. com/watch?v=xysMESQoHpE&list=LL0GQes9tqWq8heuhbnmrb4g&in dex=16 และรายการนักข่าวพลเมือง ช่อง ThaiPBS เรื่องผู้สูงอายุเรียนรู้

34 ::: หนึ่งหลักสูตรหนึ่งชุมชน คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม

ภาพกิจกรรมของโครงการ

» ช่วงเช้า เปิดงานและให้ความรู้กฎหมาย

โครงการให้ความรู้ทางกฎหมายเกี่ยวกับสิทธิของผู้สูงอายุในชุมชนบ้านหนองโจด ::: 35

» ช่วงบ่าย สันทนาการและผ้าป่า

36 ::: หนึ่งหลักสูตรหนึ่งชุมชน คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม

» ช่วงเปิดงาน บายศรีและหมอลำ�แคน

โครงการให้ความรู้ทางกฎหมายเกี่ยวกับสิทธิของผู้สูงอายุในชุมชนบ้านหนองโจด ::: 37

» ช่วงสาย กิจกรรมเดินแบบผู้สูงอายุ

38 ::: หนึ่งหลักสูตรหนึ่งชุมชน คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม

» ผลสัมฤทธิ์คือการเผยแพร่สู่สื่อ

'โครงการหนึ่งหลักสูตรหนึ่งชุมชน 58' คณะนิติศาสตร์ มมส โครงการให้ความรู้ทางกฎหมายเกี่ยวกับสิทธิผู้สูงอายุในชุมชนบ้านหนองโจด ต.โคกก่อ อ.เมือง จ.มหาสารคาม ออกอากาศรายการนักข่าวพลเมือง Citizen Reporters ทางช่องไทยพีบีเอส วันที่ 2 ตุลาคม 2558 "ผู้สูงอายุบ้านหนองโจดเรียนรู้กฎหมายในชีวิตประจำ�วัน" รายการนักข่าวพลเมือง ThaiPBS "เพราะนิสิตเปรียบเสมือนสะพานที่เชื่อมโยงชุมชนกับมหาวิทยาลัยไว้ด้วยกัน" ติดตามรายการย้อนหลังได้ที่ https://www.youtube.com/watch?v=Qw8D3KxR0Fw&feature=youtu.be

โครงการให้ความรู้ทางกฎหมายเกี่ยวกับสิทธิของผู้สูงอายุในชุมชนบ้านหนองโจด ::: 39

» ผลสัมฤทธิ์ให้สัมภาษณ์ รายการคุยผ่านเลนส์กับเคเบิ้ลท้องถิ่นสกายไลน์

40 ::: หนึ่งหลักสูตรหนึ่งชุมชน คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม

ปัญหาบางประการในการให้ความคุ้มครองสิทธิประโยชน์ผู้สูงอายุ1

สถาบันวิจยั ประชากรและสังคม ได้คาดประมาณประชากรในอนาคต พบว่า สังคมไทยกำ�ลังก้าวเข้าสู่สังคมผู้สูงอายุ โดยกลุ่มผู้สูงอายุ (อายุ 60 ปี ขึ้นไป) คนกลุ่มนี้มีจำ�นวนเพิ่มขึ้นอย่างเห็นได้ชัดเมื่อเปรียบเทียบกับกลุ่มอื่น ๆ ในปี พ.ศ. 2548 มีประชากรสูงอายุอยู่ 6 ล้านคนเศษ (ร้อยละ 10) เมื่อถึง ปี พ.ศ. 2578 จำ�นวนผู้สูงอายุจะเพิ่มขึ้นเป็น 16 ล้านคน (ร้อยละ 25) เท่ากับ เพิ่มขึ้นเกือบ 3 เท่าตัวในเวลาราว ๆ 30 ปีเท่านั้น ดังนั้น เมื่อทุกภาคส่วนควร ทำ�ความเข้าใจและมีการเตรียมด้านต่าง ๆ เพื่อพร้อมรับการเปลี่ยนแปลงทั้ง ด้านเศรษฐกิจ ด้านสุขภาพ ด้านสังคม การส่งเสริมคุณภาพชีวิตที่ดี การ คุ้มครองผู้สูงอายุและดูแลจัดการสวัสดิการให้ผู้สูงอายุ โดยเฉพาะการเข้าถึง บริการขั้นพื้นฐานที่จำ�เป็น ก็จะทำ�ให้สังคมไทยก้าวเข้าสู่สังคมผู้สูงอายุอย่าง มั่นคงและมีคุณภาพที่แท้จริง

นอกจากรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทยซึ่งเป็นกฎหมาย สูงสุด ของประเทศ พุทธศักราช 2540 มาตรา 54 จนถึง รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักร ไทย พุทธศักราช 2550 มาตรา 53 ได้มีการบัญญัติถึงหลักการที่รัฐได้กำ�หนด ชัดเจนในการคุ้มครองผู้สูงอายุที่มีอายุเกินหกสิบปีบริบูรณ์และไม่มีรายได้ เพี ย งพอแก่ ก ารยั ง ชี พ ให้ มี สิ ท ธิ ไ ด้ รั บ สวั ส ดิ ก ารและความช่ ว ยเหลื อ ด้ า น สวัสดิการและสิ่งอำ�นวยความสะดวกอันเป็นสาธารณะจากรัฐ สิทธิประโยชน์ ของผู้สูงอายุยังได้ถูกรองรับไว้ตามพระราชบัญญัติผู้สูงอายุ พ.ศ. 2546 อีก ด้วย

พระราชบัญญัติคนสูงอายุ พ.ศ. 2546 ได้กำ�หนดบทนิยามคำ�ว่า “ผู้ สูงอายุ” ให้หมายความว่า บุคคลซึ่งมีอายุเกินหกสิบปีบริบูรณ์ขึ้นไปและมี สัญชาติไทย และกำ�หนดให้ผสู้ งู อายุมสี ทิ ธิได้รบั การคุม้ ครอง การส่งเสริม และ 1

ผู้ช่วยศาสตราจารย์ศุภวุฒิ โมกข์เมธากุล สังกัดภาควิชากฎหมายเอกชน คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม

โครงการให้ความรู้ทางกฎหมายเกี่ยวกับสิทธิของผู้สูงอายุในชุมชนบ้านหนองโจด ::: 41

การสนับสนุนในด้านต่างๆ ดังนี้

1. การบริการทางการแพทย์และการสาธารณสุขที่จัดไว้โดยให้ความ สะดวกและรวดเร็วแก่ผู้สูงอายุเป็นกรณีพิเศษ

2. การศึกษา การศาสนา และข้อมูลข่าวสารที่เป็นประโยชน์ต่อการ ดำ�เนินชีวิต

3. การประกอบอาชีพหรือฝึกอาชีพที่เหมาะสม

4. การพัฒนาตนเองและการมีสว่ นร่วมในกิจกรรมทางสังคม การรวม กลุ่มในลักษณะเครือข่ายหรือชุมชน

5. การอำ�นวยความสะดวกและความปลอดภัยโดยตรง แก่ผู้สูงอายุ ในอาคาร สถานที่ ยานพาหนะหรือการบริการสาธารณะอื่น

6. การช่วยเหลือด้านค่าโดยสารยานพาหนะตามความเหมาะสม

7. การยกเว้นค่าเข้าชมสถานที่ของรัฐ

8. การช่วยเหลือผูส้ งู อายุซงึ่ ได้รบั อันตรายจากการถูกทารุณกรรม หรือ ถูกแสวงหาประโยชน์โดยมิชอบด้วยกฎหมายหรือถูกทอดทิ้ง

9. การให้ค�ำ แนะนำ� ปรึกษา ดำ�เนินการอืน่ ทีเ่ กีย่ วข้องในทางคดี หรือ ในทางการแก้ไขปัญหาครอบครัว

10. การจัดที่พักอาศัย อาหารและเครื่องนุ่งห่มให้ตามความจำ�เป็น อย่างทั่วถึง

11. การสงเคราะห์เบีย้ ยังชีพตามความจำ�เป็นอย่างทัว่ ถึงและเป็นธรรม

12. การสงเคราะห์ในการจัดการศพตามประเพณี

13. ผู้อุปการะเลี้ยงดูบุพการีซึ่งเป็นผู้สูงอายุที่ไม่มีรายได้เพียงพอแก่

42 ::: หนึ่งหลักสูตรหนึ่งชุมชน คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม

การยังชีพ มีสิทธิได้รับการลดหย่อนภาษีตามประมวลรัษฎากร

แต่จะเห็นได้ว่า การพัฒนากฎหมายสวัสดิการสังคมของผู้สูงอายุ ไม่ ได้อาศัยเรื่องกฎหมายอย่างเดียว ต้องอาศัยความตระหนักและการช่วยเหลือ กันระหว่างผู้สูงอายุด้วยกัน การให้ความสำ�คัญกับการบังคับใช้กฎหมายที่มี แล้วและที่ต้องพัฒนาต่อไป ซึ่งในอีกสิบปีข้างหน้ามีผู้สูงอายุจำ�นวนมากต้อง คิดเรื่องการให้บริการผู้สูงอายุมากขึ้น ไม่เฉพาะหน่วยงานราชการที่เป็นหลัก คือ กระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์ เห็นว่าควรกระจาย ออกไปโดยให้ทอ้ งถิน่ เข้ามาร่วม หน่วยงานทีเ่ หมาะสมในการจัดสวัสดิการผูส้ งู อายุในทุกๆ ที่ได้ คือ องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น ซึ่งเป็นการพัฒนากฎหมาย ลำ�ดับรอง โดยต้องกำ�หนดเรือ่ งข้อบังคับของท้องถิน่ ว่าจะมีรปู แบบในการดูแล ผูส้ งู อายุอย่างไรบ้างให้ชดั เจน เชือ่ มโยงตามพระราชบัญญัตผิ สู้ งู อายุ พ.ศ.2546 นอกจากนั้น สิทธิของผู้สูงอายุตามกฎหมายที่ควรจะมีอีก 2 เรื่อง คือ

ประการแรก การช่วยเหลือผู้สูงอายุที่ถูกทอดทิ้งทารุณกรรม ซึ่งขณะ นี้ขาดองค์กรที่เข้ามาดูแลตั้งแต่แรก ป้องกันปกป้องสิทธิประโยชน์ การช่วย เหลือทางคดีแก่ผู้สูงอายุ ผู้สูงอายุไม่รู้สิทธิของตนเอง

ประการที่สอง ควรมีองค์กรให้คำ�แนะนำ�ด้านการทำ�นิติกรรมเรื่อง ทรัพย์สนิ แก่ผสู้ งู อายุทมี่ ที รัพย์สนิ จะให้ใครดูแล บำ�รุงรักษา ทำ�สัญญา การนำ� ดอกผลมาเพื่อยังชีพ ซึ่งในกฎหมายไทยมีแต่กฎหมายมรดก จึงควรพัฒนาให้ มีระบบจัดการทรัพย์สินให้ผู้สูงอายุ

อีกทัง้ กระบวนการดำ�เนินคดีอาญาในปัจจุบนั เด็ก เยาวชน และสตรี ได้รับความคุ้มครองสิทธิในกระบวนการพิจารณาคดีที่เกี่ยวกับเด็ก เยาวชน และสตรีเป็นพิเศษแตกต่างจากบุคคลกลุ่มอื่น ส่วน กระบวนการดำ�เนินคดีที่ ใช้กับกรณีที่ผู้สูงอายุถูกจัดให้อยู่ในกลุ่มเดียวกันกับกระบวนการดำ�เนินคดีที่ ใช้กับผู้พิการหรือทุพพลภาพ ทำ�ให้ไม่มีกฎหมายที่บัญญัติคุ้มครองสิทธิของ ผู้สูงอายุในการดำ�เนินกระบวนพิจารณาคดีโดยตรง ซึ่งเมื่อพิจารณาภาพรวม

โครงการให้ความรู้ทางกฎหมายเกี่ยวกับสิทธิของผู้สูงอายุในชุมชนบ้านหนองโจด ::: 43

ของผู้สูงอายุในรัฐธรรมนูญและพระราชบัญญัติต่างๆ ก่อนปี 2540 พบว่าผู้สูง อายุมกั จะถูกบัญญัตอิ ยู่ในบทบัญญัตเิ ดียวกันกับผูพ้ กิ ารหรือผูท้ พุ พลภาพ โดย บทบัญญัติเหล่านั้นกำ�หนดมาตรการให้การปกป้องคุ้มครองและให้ความช่วย เหลือแก่ผู้สูงอายุและผู้พิการหรือทุพพลภาพเป็นพิเศษจากบุคคลกลุ่มอื่นใน ฐานะที่ผู้สูงอายุและผู้พิการหรือทุพพลภาพเป็นบุคคลที่มีความความเจ็บป่วย ถาวรและมีความอ่อนด้อยทางกายภาพ

ท้ายนี้ ควรส่งเสริมให้มีกฎหมายเฉพาะที่ใช้ในการจ้างงานและการ สร้างรายได้ให้แก่ผู้สูงอายุ เพื่อให้ผู้สูงอายุสามารถอยู่ในสังคมของการจ้าง งานหรือการสร้างรายได้ให้นานที่สุดเท่าที่จะเป็นไปได้ อีกทั้งยังเป็นส่งเสริม การพัฒนาศักยภาพของผู้สูงอายุและเพื่อรองรับการจ้างงานผู้สูงอายุ ให้มี โอกาสอยู่ในตลาดแรงงานต่อไป และได้ท�ำ งานทีเ่ หมาะสมกับสภาพร่างกายที่ เสื่อมลงตามวัย อันจะส่งผลเกิดความมั่นคงและยั่งยืนต่อไป บรรณานุกรม ณรงค์ ใจหาญ.เอกสารสัมมนาการคุ้มครองสิทธิผู้สูงอายุ.มหาวิทยาลัย ธรรมศาสตร์ ณัฐภัทร ถวัลยโพธิ.ผูส้ งู อายุในกฎหมายไทย.สำ�นักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา ปัทมา ว่าพัฒนวงศ์,ปราโมทย์ ประสาทกุล.ประชากรไทยในอนาคต. สืบค้น

จาก http://www.ipsr.mahidol.ac.th/ นงนุช สุนทรชวกานต์ .แนวทางการปรับปรุงกฎหมาย เพื่อขยายโอกาสการ

ทำ�งานของผู้สูงอายุ.วารสารนักบริหาร

44 ::: หนึ่งหลักสูตรหนึ่งชุมชน คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม

สิทธิผู้สูงอายุ1

ปัจจุบนั ประเทศไทยได้กา้ วเข้าสูส่ งั คมผูส้ งู อายุซงึ่ นับวันจะพบว่าได้มี จำ�นวนมากขึ้นเรื่อยๆ สืบเนื่องจากปัจจัยหลายๆ อย่างประกอบกัน ไม่ว่าจะ เป็นปัจจัยทางการแพทย์ซงึ่ สามารถรักษาโรคต่างๆ ได้ดกี ว่าในอดีต หรือปัจจัย ทางด้านสุขลักษณะที่ดีขึ้น ตลอดจนปัจจัยทางด้านภาครัฐซึ่งเข้ามาให้ความ สำ�คัญกับสิทธิผู้สูงอายุในด้านต่างๆ โดยเฉพาะอย่างยิ่งการรับรองสิทธิผู้สูง อายุในด้านกฎหมายโดยถูกนำ�มาบัญญัติในกฎหมายไทยหลายฉบับ ทั้งใน รัฐธรรมนูญอันเป็นกฎหมายกำ�หนดโครงสร้างการปกครองประเทศ และ กฎหมายระดับพระราชบัญญัติ โดยกฎหมายที่บัญญัติเกี่ยวกับผู้สูงอายุเป็น ครั้งแรกคือประมวลกฎหมายอาญาซึ่งประกาศใช้ในปี ๒๔๙๙

เมือ่ พิจารณาภาพรวมของผูส้ งู อายุในรัฐธรรมนูญและพระราชบัญญัติ ต่างๆ ก่อนปี ๒๕๔๐ พบว่าผูส้ งู อายุมกั จะถูกบัญญัตอิ ยู่ในบทบัญญัตเิ ดียวกัน กับผู้พิการหรือผู้ทุพพลภาพ โดยบทบัญญัติเหล่านั้นกำ�หนดมาตรการให้การ ปกป้องคุม้ ครองและให้ความช่วยเหลือแก่ผสู้ งู อายุและผูพ้ กิ ารหรือทุพพลภาพ เป็นพิเศษจากบุคคลกลุม่ อืน่ ในฐานะทีผ่ สู้ งู อายุและผูพ้ กิ ารหรือทุพพลภาพเป็น บุคคลที่มีความความเจ็บป่วยถาวรและมีความอ่อนด้อยทางกายภาพ

ต่อมากฎหมายไทยเริ่มมีบทบัญญัติเกี่ยวกับผู้สูงอายุเป็นการเฉพาะ ต่า งหากจากผู้ พิ การหรือทุพพลภาพเป็น ครั้งแรกในรั ฐ ธรรมนู ญแห่ ง ราช อาณาจักรไทย ๒๕๔๐ โดยบัญญัติให้บุคคลซึ่งมีอายุเกินหกสิบปีบริบูรณ์และ ไม่มีรายได้เพียงพอแก่การยังชีพ มีสิทธิได้รับความช่วยเหลือจากรัฐ (มาตรา ๕๔) อันเป็นที่มาของพระราชบัญญัติผู้สูงอายุ พ.ศ. ๒๕๔๖ แม้ว่าพระราช บัญญัตผิ สู้ งู อายุ พ.ศ. ๒๕๔๖ จะกำ�หนดมาตรการส่งเสริมผูส้ งู อายุในด้านการ ศึกษา การศาสนา และข้อมูลข่าวสารทีเ่ ป็นประโยชน์ตอ่ การดำ�รงชีวติ รวมทัง้ การพัฒนาตนเองและการมีส่วนร่วมในกิจกรรมทางสังคม (มาตรา ๑๑ (๒) 1

อาจารย์ธีระศักดิ์ กองสมบัติ หัวหน้าภาควิชากฎหมายเอกชน คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม

โครงการให้ความรู้ทางกฎหมายเกี่ยวกับสิทธิของผู้สูงอายุในชุมชนบ้านหนองโจด ::: 45

และ (๔)) นอกเหนือจากมาตรการให้ความช่วยเหลือแก่ผสู้ งู อายุในด้านการฝึก อาชีพและด้านรายได้ (มาตรา ๑๑ (๓)(๖)(๗)(๑๐) และ (๑๑) ก็ตาม แต่ยัง ไม่อาจกล่าวได้ว่าพระราชบัญญัติผู้สูงอายุ พ.ศ. ๒๕๔๖ เป็นกฎหมายที่มีจุด มุง่ หมายในการเปลีย่ นสถานภาพของผูส้ งู อายุจากเดิมทีเ่ ป็นภาระของสังคมมา เป็นกำ�ลังของสังคม ทั้งนี้ เนื่องจากพระราชบัญญัติผู้สูงอายุ พ.ศ. ๒๕๔๖ ได้ กำ�หนดกองทุนผูส้ งู อายุเป็นเพียงกลไกเดียวทีน่ �ำ มาผลักดันมาตรการช่วยเหลือ และส่งเสริมผูส้ งู อายุให้เป็นรูปธรรมขึน้ ได้ ซึง่ แหล่งทีม่ าของรายได้หลักของกอง ทุนผูส้ งู อายุกค็ อื เงินอุดหนุนจากรัฐบาล โดยนัยนี้ ผูส้ งู อายุตามพระราชบัญญัติ ผู้สูงอายุ พ.ศ. ๒๕๔๖ ก็ยังคงเป็นภาระของรัฐบาลหรือของสังคมอยู่นั่นเอง

การทีป่ ระเทศไทยกำ�ลังก้าวสูส่ งั คมผูส้ งู อายุโดยสมบูรณ์ในอนาคตอัน ใกล้ จำ�นวนของผู้สูงอายุในแต่ละครัวเรือนจะมีมากกว่าคนวัยทำ�งาน ทำ�ให้มี ความจำ�เป็นอย่างยิ่งที่ต้องพัฒนาผู้สูงอายุให้สามารถพึ่งพาตนเองได้และพ้น จากสภาพการเป็นภาระของสังคมหรือคนในครอบครัว อันจะเป็นการเพิม่ มูลค่า ศักยภาพของผู้สูงอายุซึ่งแต่เดิมมักจะถูกมองข้ามว่าเป็นเพียงไม้ใกล้ฝั่ง ทั้งนี้ เพื่อให้ได้รับการยอมรับทางสังคม และโดยเฉพาะอย่างยิ่ง ความภาคภูมิใจที่ จะได้เกิดกับตัวผู้สูงอายุเอง.

เจ้าของ คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม วัตถุประสงค์ เพื่อส่งเสริมและเผยแพร่โครงการของคณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม ไปยังผู้ที่สนใจทั้งภายในและภายนอก ที่ปรึกษา อธิการบดีมหาวิทยาลัยมหาสารคาม คณบดีคณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม บรรณาธิการ ดร.ดวงเด่น นาคสีหราช กองบรรณาธิการ คณาจารย์และนิสิต คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม แบบปก/รูปเล่ม งานประชาสัมพันธ์ คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม สถานที่ติดต่อ คณะนิติศาสตร์ ชั้น 4 อาคารราชนครินทร์ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม โทรศัพท์ 09-4310-0013 ภายใน 2119, 2124 http://laws.msu.ac.th, https://www.facebook.com/lawsmsu