Leef winter2016 2017 by Krant van de Aarde

LEEF! Katern | Krant van de Aarde | Winter 2016/17

FEESTDAGENSPECIAL

In het teken van Licht!

Sfeervol Kerstverhaal

INTERVIEW

Maurits Groen MET KLEURPLAAT brengt licht in Afrika

Vanaf begin jaren ’80 smullen Amerikaanse Presidenten van de FRIANDISES uit Maastricht

Ook Hillary Clinton kan er niet van afblijven Chocolatier FRIANDISES is een begrip. Niet alleen in Maastricht en eigen land maar ook overzee weet men waardering voor deze overheerlijke lekkernij op te brengen. Van Amerika tot in Japan geldt een doos fraai verpakte bonbons als een origineel hebbedingetje. Sinds 1830 bestaat dit familiebedrijf in de Maastrichtse Wyckerbrugstraat op een steenworp afstand van de aloude Servaasbrug. Jacqueline en Denise Teheux kreeg het maken van bonbons door hun moeder Elly Boosten met de paplepel ingegeven. Bij FRIANDISES wordt alles met de hand in eigen atelier bereid. Het assortiment, de uitstraling en de ambachtelijke kwaliteit van Friandises worden alom gewaardeerd. Een bonbon die er mede toe bijdraagt dat Maastricht Promotion over de hele wereld plaatsvindt tot zelfs in Het Witte Huis in Washington. Vanwege de nauwe betrekkingen ontving Elly Boosten zelfs een Amerikaanse onderscheiding van President George W. Bush. In feite heeft President Ronald Reagan begin jaren ’80 de Maastrichtse pralines ontdekt. Hij was meer dan 10 jaar een vaste klant. Een ander

Maastrichts familiebedrijf ASSEMBLEE Sprekersbureau vond het een mooie traditie om de vermaarde pralines van Maastricht persoonlijk als cadeau te schenken aan vele belangrijke wereldleiders die zij uitgenodigden. Zo ontving in 2001 o.a. Bill Clinton een doosje Friandises. En in 2003 kreeg ook Hillary Clinton een fraaie doos aangeboden. Ook zij kon er niet van afblijven. De vele foto’s in de etalage en aan de muren bij chocolatier FRIANDISES zijn het levende bewijs. Een foto van de succesvolle Amerikaans Ambassadeur in België Howard Gutman zal binnenkort aan the Wall of Fame toegevoegd worden. Maurice van der Kant (directeur van Assemblee) heeft een lunch met hem en schenkt hem uiteraard een fraai verpakt doosje Friandises. De bundeling van de krachten van deze twee Maastrichtse familiebedrijven heeft ertoe geleid

dat FRIANDISES een naam heeft opgebouwd waar Het Witte Huis niet meer om heen kan.

FRIANDISES

Wyckerbrugstraat 55 | 6221 EB MAASTRICHT Tel.: 043-3214028

L3 Katern Leef! | Jaargang 11 | Winter 2016/17

INHOUD 5 6 8 11 12 14 17

8 Medicijn tegen de winterblues Gadget Top 5: planten Groene stad Eindhoven Wandelen in het Geuldal

Vrije tijd

18 20 21 24

Klus me dan: Wijnflessenlamp Reportage Nacht van de Nacht Interview Maurits Groen Cultuur: cd A Son of Light Het Nationaal Ballet in 2017 Mode met een lichtpuntje Uniek modeconvenant afgesloten

Mode

26 29 30 31 32 34

Uitgelezen Recept Lisette Kreischer Column Annemarie Geleijnse Ratatouille Kerstverhaal Agenda

Voeding

met biologische ashwagandha & vitamine D

biologische mag uit zeeslanesium

NL-BIO-0 1 EU/Non-E U

Agricultu

Skal 025

099

Eerste biolo magnesium gische in wereld de

s 100% vegetarian g & ve

Royal Green Magnesium Royal Green Magnesium is het eerste product ter wereld dat magnesium,

Magnesium en vitamine D dragen bij tot de normale werking van de spie-

vitamine D en ashwagandha in gecertificeerd biologische vorm levert. Onze

ren en het zenuwstelsel. Ashwagandha draagt bij aan de normale weerstand

gecertificeerd biologische magnesium komt uit een speciale zeesla. We leve-

tegen tijdelijke stress.

ren dus geen magnesium citraat, bisglycinaat of oxide, want dit zijn voorbeelden van synthetische magnesium.

Royal Green gebruikt absoluut geen chemicaliën, conserveringsmiddelen, synthetische zoet- of smaakstoffen.

Onze magnesium komt uit de natuur, wordt door het lichaam herkend en

Van nature gluten vrij. Ervaar nu de kracht van moeder

heeft een optimale werking in het lichaam. Royal Green Magnesium levert

natuur!

250 mg magnesium, 50 mg ashwagandha en 5 mcg vitamine D per 2 vegetarische capsules. Meer informatie: Frenchtop Natural Care Products BV. • Tel: 0226-364400 • www.royal-green.eu

275T_adv_rg_magnesium_krant_vd_aarde.indd 1

Naturals

06-10-16 13:56

DIY Rubriek

KLUS ME DAN!

Tekst en beeld: Angela van der Veer

Ik hou van oude dingen. Spullen die iemand heeft afgedankt, weggegooid, of waar iets aan stuk is. Waar ik doorheen kan kijken. Ik wil het dan repareren, mooi maken, of gebruiken voor iets anders. Ik vind het vooral leuk om te doen, maar functionaliteit staat bij mij voorop. Dit is het eerste DIY-artikel binnen de nieuwe rubriek ‘Klus me dan’. In de komende kranten zal ik steeds vertellen over mijn projecten en bezigheden die gaan over hoe alles mij toeroept om er wat van te maken, vermaken, of hérmaken. En hoe ik mezelf daar ook soms behoorlijk bij tegenkom...

Meestal vind (of koop) ik dingen waarvan ik op dat moment nog niet precies weet wat ik ermee ga doen. Ik bewaarde turquoise wijnflessen omdat ik ze te mooi vond voor de glasbak. Ik wilde er iets van maken, wist alleen nog niet wat. Ik hikte er tegenaan, bang om “het mes erin te zetten”. Toen ik een fietswiel op straat vond, leek me dat een logisch vehikel om ze aan op te hangen. En ik had ook nog een hiaat in mijn lichtplan op mijn zolderkamer. Maar hoe ging ik die flessen aan de lamp bevestigen en hoe komt er dan ook nog licht in? Bij de doehetzelf-winkel om de hoek vond ik boutjes met een oogje eraan. Die kon ik mooi aan de schroefdop bevestigen. Na een paar keer oefenen kon ik daarvoor in het midden van de schroefdop een gat boren. De fles liet ik er tijdens het boren aanvastzitten, dan blijft het stabieler. Ook vond ik in de winkel ‘8-haakjes’ die ik weer aan de oogjes bevestigde. Deze kon ik dan aan de spaken hangen en vasthangen. Wat mooi is aan een fietswiel is dat er een gat in het midden zit. Ik ontdekte –bij diezelfde dhz-winkel- dat er hol schroefdraad bestaat waar een elektradraad doorheen kan en waar je ook een fitting aan kunt schroeven. Ik vond dat ook mooier staan dan het fietswiel aan touwen of koorden ophangen en er dan zo’n bungelend snoer bij te hebben hangen, maar dat is persoonlijk. Ik heb de schroefdraad met een stukje ketting en bouten (die ik aan de schroefdraad bevestigde) aan een grote haak in het plafond bevestigd. Het moest flink wat gewicht kunnen dragen, want de lamp is uiteindelijk best zwaar (dus grote plug en heavyduty haak!). Ik had nog een chromen kapje waar ik een gat in heb geboord. Die dekt aan de bovenkant bij het plafond het snoer af. Van een oud IKEA-lampje vond ik nog een turquoise onderdeel dat ik er mooi bij vond passen. Ik moest halsbrekende toeren uithalen om de lamp 4 meter hoog in mijn nok op te hangen, maar ik heb het uiteindelijk veilig voor elkaar gekregen. Eerst de stroom eraf uiteraard!! Ik heb de lamp in delen in elkaar gezet, de fitting aan snoer en de schroefdraad bevestigd. Ik kocht ergens zo’n grote gloeilamp (ik wilde er eigenlijk een met een kopspiegelonderkant, maar die kon ik nergens vinden). Daarna alle flessen aan de schroefdoppen gedraaid. En –wat ik niet wist toen ik het aan het maken was- hij schijnt prachtig door de flessen en spaken heen en weerkaatst op de schuine wanden. De lamp zelf lijkt een oog met wimpers en de flessen lijken op de balk geprojecteerd te staan. Een genot om naar te kijken. Ik moet altijd wennen aan dingen die ik zelf heb gemaakt (“Vind ik het wel echt mooi?”), maar ik kijk er graag naar, dus het antwoord is ‘Ja’.

Reportage

Het was een nacht... Kanoen in het donker SPIJKERBOOR – Tijdens de Nacht van de Nacht, dit jaar op 29 oktober, worden al twaalf jaar lang door het hele land activiteiten georganiseerd in het donker, om aandacht te krijgen voor de vele lichtvervuiling in Nederland. Zo ook in Spijkerboor, Drenthe, waar verslaggever Sjors Beukeboom meedeed mee aan een kanoen wandeltocht. Organisator Jaap Kuiper: “Ik merk dat mensen hunkeren naar vroeger tijden. Tijden waarin het niet licht was en je in het donker je weg moest vinden. Dat is een oergevoel.” Tekst en beeld: Sjors Beukeboom

Stilte, natuur en duisternis Negen vrouwen en één man doen mee aan de kanoen wandeltocht in het Drentse plaatsje. Jaap Kuiper van Hunzezwerftochten is de man die de activiteit leidt. “Mensen die meedoen aan deze activiteit houden van stilte en natuur en duisternis. Zij willen beleven wat écht donker is”, zo opent hij de nacht.

Dunstbevolkte gebied van Nederland Spijkerboor, gelegen in de Veenkoloniën, is een locatie bij uitstek voor De Nacht van de Nacht. Het uitgestrekte gebied tussen Hoogezand en Klazienaveen is het dunstbevolkte gebied in Nederland. De hoeveelheid lichtvervuiling is daarmee ook lager dan elders in Nederland. “Dat moet zo blijven”, aldus Kuiper. Nog een mooie bijkomstigheid in Spijkerboor: In de rivier De Hunze, waarop gekanood wordt, leven ruim tachtig bevers. De kans dat de deelnemers vannacht een bever zien, dan wel horen, is groot.

De tien deelnemers waren al enthousiast op het moment dat ze in Spijkerboor aankwamen. Zo blijkt uit een korte rondvraag dat de meeste inschrijvers altijd als eens in de nacht hebben willen kanoën. Dat enthousiasme wordt nog eens aan gewakkerd wanneer ze Kuiper horen vertellen over de bevers in De Hunze.

Geluk Naast het gegeven dat Spijkerboor misschien wel één van de beste plekken in Nederland om een echte nacht mee te maken is, zijn de omstandigheden daarvoor ook nog eens fantastisch. Het is namelijk buitengewoon goed vertoeven op het water van De Hunze: Het is een heldere nacht, windstil en de temperatuur is aangenaam. Zodra de kano’s het water in getild worden en de negen vrouwen plus één man zich met peddels door het stilstaande water voortbewegen werpt Jaap Kuiper een blik naar boven. “Wat een geluk dat we dit weer hebben. Kijk daarboven, ik zie daar de Grote Beer aan de sterren-

hemel. Och wat mooi.” Hij vervolgt: “Als je vijf maal de afstand tussen de laatste twee sterren op rechts optelt en naar boven kijkt, dan zie je de Poolster. Dat betekent dat we nu pal naar het noorden kanoën.”

Lichtvervuiling Terwijl ook de Melkweg goed waar te nemen is en iedereen zich over het water manoeuvreert, vertelt Kuiper: “Dit jaar worden door het hele land ruim 400 activiteiten georganiseerd. Dat zijn er vijftig meer dan vorig jaar.” Kuiper wijst naar het noorden: “Jammer dat we daar minder sterren zien. Dat licht daar in de verte, dat is lichtvervuiling uit Hoogezand. Ik had gehoopt dat ze zich daar ook wat meer aan De Nacht van de Nacht hielden.” Hij controleert of alle kanoërs het tempo kunnen volgen: “Even kijken of iedereen er is, hoor. Liesje, ben jij er al? Annemarie? Ja? Eén, twee, drie. Ik zie Elly niet? O, toch wel. Je bent er al.”

Reportage

Rustgevend Er wordt onderling weinig door de deelnemers gepraat. Men luistert naar alle geluiden die de zaterdagnacht te bieden heeft. En dat zijn er nogal wat. Zo zijn de grazende ganzen ‘not amused’ door de langs kanoënde caravaan. Verschrikt en met veel kabaal vliegen honderden ganzen op. Zo nu en dan is er in de verte een langs scheurende auto te horen. Tot slot is daar het constante geluid van peddels die in water in en uit gaan. De plons, de verplaatsing van het water en het geruis van een tiental peddels. Rustgevend en meditatief. Als standbeelden staart het tiental naar de sterrenhemel.

Bever En dan ineens, een harde klap en opspattend water. “Dat was een bever!”, zegt Kuiper terwijl hij naar zijn zaklamp grist. Hij richt het licht

op de locatie waar het geluid vandaan komt. “Zie jij hem?”, vraagt Kuiper. Alleen de ringen blijven als tijdelijke herinnering van de plek waar de bever zich schuilhoudt. De bever is niet te zien. “We hebben er in ieder geval eentje gehoord”, aldus de organisator.

Onnatuurlijk Ondanks dat er van de Nacht van de Nacht genoten wordt, maken sommigen zich ook zorgen. Eén van hen is Elly Dijkgraaf. “Het is niet goed en ook niet nodig, alles verlichten”, vertelt ze tijdens de wandeling waar eveneens een uitdaging in opgenomen is. Er ligt een kano zonder peddel klaar en om naar de overkant te komen moet de groep goed samenwerken en vertrouwen in elkaar hebben. Dijkgraaf vervolgt aan de andere kant van de oever: “We moeten ons maar eens goed achter de oren krabben over hoe we verder willen, want op deze manier komt het echt niet goed.

Het is niet gezond voor ons bioritme, alles verlichten.” Kuiper voegt toe: “Het is belangrijk dat we stil staan bij lichtvervuiling. Zeker in het zwaar belichte West Europa. Er heerst een idee dat donker eng is, maar dat is helemaal niet zo.” Dijkgraaf tot slot: “Zoveel licht is ontzettend onnatuurlijk en waar dat vandaan komt, ik weet het niet. Terwijl donker helemaal niet eng is. Dat blijkt maar weer eens tijdens De Nacht van de Nacht.”

“Het is belangrijk dat we stil staan bij lichtvervuiling”

Interview

Maurits Groen brengt het licht

“Ik voel een grote verantwoordelijkheid”

Als bekroning van zijn jaar als nummer 1 in de Trouw Duurzame 100 ontvouwde hij in september in zijn Duurzame Troonrede een visie op een schone en veilige wereld, een wereld van solidariteit. Met hem kijken we naar het nieuwe jaar. Tekst: Eric Schoones | Beeld: Waka Waka

Bijna vijf jaar geleden lanceerde Maurits Groen de WakaWaka, een solar ledlamp. Voor ons is licht vanzelfsprekend, 24 uur per dag. Niet voor 1,2 miljard mensen die offgrid leven, ver van het elektriciteitsnet, en voor wie de duisternis na zonsondergang het leven lamlegt. Daarnaast kampen nog even zovelen met onbetrouwbare toevoer van stroom. Het laat Maurits Groen niet onbewogen: ‘Van helemaal donker naar een beetje licht is al een kwantumsprong. Het doet enorm veel met je bewustzijn en je verbeeldingskracht als je, met de duisternis bijna in je genen, de dag kunt verlengen. Toegang tot licht is toegang tot onderwijs, veiligheid, economische en sociale activiteit, de positieve gevolgen reiken enorm ver. De uitdrukking ‘het licht zien’ bestaat in alle talen. Dat één-derde van de wereldbevolking verstoken blijft van zoiets elementairs, mede omdat de voorfinanciering stuit op koudwatervrees bij de banken, is voor mij onverteerbaar.’

Jeugdige overmoed Het was nogal een ‘driest plan’ om als ‘eenvoudige politicoloog’ met een communicatieadviesbureau maar zonder zakenervaring in Afrika, Latijns-Amerika en het verre Oosten, een fysiek product van superieure kwaliteit te willen ontwikkelen en verkopen aan mensen zonder geld. De grote multinationals zagen er geen brood in, maar met de snelle ontwikkeling van led, batterijen en solar leek de tijd er rijp voor en met ‘jeugdige overmoed’ stortten Maurits Groen en zijn team zich in het avontuur en realiseerden, tot nu toe, 306 honderd miljoen uur licht voor mensen die anders in het donker zouden zitten.

Godswonder Groen: ‘Ik denk dat we over vijftig jaar met verbazing terugkijken op ons invalide gebruik van opgepompte, getransporteerde en aangestoken fossiele brandstof. Een vuurtje stoken deden we als holbewoners ook al, dat kan toch veel

intelligenter.’ Maurits Groen is al zo’n veertig jaar een van de drijvende krachten in Nederland achter een groeiend milieubewustzijn en hij is zeer verheugd over het klimaatakkoord van Parijs. ‘Ik kan het niet genoeg benadrukken: het is een godswonder. We hadden het geloof in de instituties en het vermogen tot samenwerking al bijna verloren en nu ligt er een getekend en binnen een jaar geratificeerd internationaal verdrag, hoger kan niet! Zeker, de verkiezing van

Interview Trump tot VS-president is een lelijke kink in de kabel, maar ik verwacht dat ‘Parijs’ op mondiaal niveau grosso modo toch leidend zal blijven.’ Paul Gilding zei in zijn, door Groen uitgegeven, boek Helden uit Noodzaak: ‘Als het goed gaat gedragen wij ons over het algemeen beroerd, als het slecht gaat en we zien dat het niet anders kan, zijn we tot heldendaden in staat.’ En niet veel minder dan heldendaden zijn nodig: ‘Voor het eerst in de geschiedenis van de mensheid moeten we de consequenties accepteren uit ontwikkelingen die zich met een niet te bevatten omvang en snelheid manifesteren. Gelukkig brengen de technologie met satellietfoto’s, de ongelooflijk toegenomen rekenkracht en analysemogelijkheden van data het inzicht en een besef van de omvang van de klimaatontwrichting nu wel dichterbij.’ Groen gebruikt het woord ‘klimaatontwrichting’, ‘klimaatverandering’ is te vrijblijvend.

Mijnenveld Onlangs haalde Groen Al Gore opnieuw naar Nederland, en precies tien jaar na An Inconvenient Truth sprak Gore in de Ziggo Dome voor 7500 mensen, CEO’s en velen uit het MKB, de brancheorganisatie voor het midden-en klein bedrijf. Het grootste duurzame evenement in de Nederlandse geschiedenis. ‘Gore houdt zich in principe buiten het politieke mijnenveld, maar kon het niet laten twee keer te zeggen dat de Nederlandse regering haar hoger beroep tegen de door Urgenda gewonnen klimaatzaak moet intrekken. Ook sprak Gore zijn verbazing

uit over ons toegenomen kolenverbruik. Dat is volstrekt absurd. In Denemarken bijvoorbeeld is het drastisch gedaald en in China zelfs met een kwart! Daar is vorig jaar meer geïnvesteerd in wind- en zonne-energie dan in Amerika sinds de Onafhankelijkheidsverklaring van 1776. Onbegrijpelijk dat wij in Nederland zo achterblijven.’ Groen pleitte eerder voor een duurzaamheidsministerie en een klimaatwet. Verwacht hij komend jaar een groen kabinet? ‘Er is geen andere optie. Als we niet binnen maximaal vijftien jaar het roer drastisch omgooien dan is de klimaatontwrichting out of control. Dan verdwijnt Nederland op termijn helemaal onder water. We kunnen in één generatie de samenleving die onze voorvaderen met polders en dijken bouwden op de vuilnisbelt gooien. Wij zijn verantwoordelijk, de enigen die dat kunnen stoppen. Parijs is een kwantumsprong in het bewustzijn, maar het moet nog wel gebeuren, en de ‘Trump-uitdaging’ accentueert dat. Het Nederlandse bedrijfsleven heeft het al lang begrepen, we zijn op veel terreinen marktleider, maar de regering verkeert mentaal nog in de middeleeuwen.’

Tribunaal En toch ziet hij hoopgevende signalen. ‘Kijkend naar de problematiek gaat het traag, maar snel als je weet hoe langzaam doorgaans ingrijpende maatschappelijke veranderingen plaatsvinden. Pensioenfondsen en de Nederlandse bank spelen een belangrijke rol met hun reacties op de risico’s van de instortende fossiele sector. Voor

de bebouwde omgeving liggen de verduurzamingsplannen, nu omarmd door de Dutch Green Building Council, klaar. De overheid zou daar een leidende rol moeten nemen.’ Bedrijven en overheden moeten worden aangesproken op hun verantwoordelijkheid. ‘Het zou fantastisch zijn als Shell bijvoorbeeld die verantwoordelijkheid zou nemen en niet zou gaan trekken, rekken en vertragen. Hun Future Generation campagne is pure misleiding. Ik verwacht dat er een soort Neurenberg tribunaal komt voor hen die tegen beter weten in doorgaan met niet duurzame bedrijfsvoering of politiek. Het falen van de energietransitie is misschien abstract en moeilijk, maar de consequenties zijn behoorlijk concreet.’

Diversiteit Groen kijkt ook naar hoe je de samenleving inricht. ‘Je moet kinderen opvoeden met een open vizier voor diversiteit en daarom het verzuilde onderwijs afschaffen. De keerzijde van de moderne technologie is dat we in super-gefragmenteerde doelgroepjes bijvoorbeeld op facebook alleen zien wat past binnen ons profiel. Je mist dan de zegenrijke mening van de diversiteit. Kijk naar de natuur, die is productief waar zoet en zout, koud en warm, diep en ondiep elkaar treffen. In het contact tussen mensen en culturen, dáár gebeurt het. We redden de wereld alleen in mondiale solidariteit: “United we stand, divided we fall”.’

nl.waka-waka.com en mgmc.nl

Geelwortel & Zwarte peper

Naturals

We gebruiken bij Royal Green alleen breed spectrum kruiden (superfoods). Dit geeft de garantie dat alle (werkzame) bestanddelen uit het kruid geleverd worden. Conventionele kruiden worden vaak gestandaardiseerd door 1 stof uit de plant te extraheren. Dit wordt gedaan omdat men denkt het ‘werkzame ingrediënt’ gevonden te hebben. Dit ‘enkelvoudig ingrediënt’ wordt geïsoleerd door het gebruik van chemische stoffen. De rest van het kruid raakt beschadigd of wordt weggegooid. Geïsoleerde kruiden verliezen echter de kracht en wijsheid van de gehele plant. Bij Royal Green leveren we alle werkzame ingrediënten van het kruid en kunnen zo een optimale werking garanderen. Royal Green superfoods zijn vrij van vulstoffen en 100% gecertificeerd biologisch! NL-BIO-0 1 Non-EU Agricu

lture

Saw Palmetto complex

Royal Green Saw Palmetto complex is een unieke kruidenondersteuning. Uniek, omdat niet alleen onze zaagbladpalm (Saw Palmetto) 100% gecertificeerd biologisch is, maar ook de geelwortel, groene thee, ashwagandha, brandnetelblad, maitake, gember, selenium en zwarte peper. Het resultaat is een zuiver, hoog geconcentreerd en breed-spectrum product met een optimale werking. Verkrijgbaar in: 60 vegicaps

Spirulina

Royal Green’s gecertificeerd biologische Spirulina bevat meer dan 60 werkzame stoffen, waaronder vitamine B12, bèta-caroteen en eiwitten. Bèta-caroteen is een voorloper van vitamine A dat zoals vitamine B12 bijdraagt tot de normale werking van het immuunsysteem. Daarnaast draagt vitamine A bij tot de instandhouding van een normale huid en vitamine B12 tot de vermindering van vermoeidheid. Verkrijgbaar in: 120 & 60 tabletten

Turmeric complex

Royal Green Turmeric complex bevat een krachtige combinatie van geelwortel, gember en zwarte peper. Onderzoek wijst uit dat zwarte peper de opname van geelwortel vele malen verhoogt. Zo kunnen we een maximale werking garanderen. Geelwortel ondersteunt de spijsvertering en een normale leverfunctie. Royal Green Turmeric complex is gecertificeerd biologisch, vrij van vulstoffen en uiterst zuiver. Verkrijgbaar in: 60 vegicaps

Skal 0250

Maca

Royal Green 100% gecertificeerd biologische Maca is afkomstig uit het centraal hooggebergte van de Andes in Peru. Gegarandeerd verbouwd zonder het gebruik van bestrijdingsmiddelen, 100% puur en hooggeconcentreerd (6 : 1). Voor positieve energie. Helpt de vitaliteit te verhogen en biedt een krachtige ondersteuning bij overgangsverschijnselen. Verkrijgbaar in: 60 vegicaps

Meer informatie: Frenchtop Natural Care Products BV. • Tel: 0226-364400 • www.royal-green.eu

276T_adv_rg_superfoods_krant_vd_aarde.indd 1

06-10-16 13:44

Cultuur

L 11

Houdbare Noten, de circulaire economie in muziek Balancerend tussen muziek, kunst, Zen en duurzaamheid, ontdekte pianist, musicoloog en publicist Eric Schoones steeds meer verbanden tussen muziek en de wereld. De nieuwe, circulaire economie gaat over hergebruik en recycling. Componisten doen dat al honderden jaren. En net zoals innovatieve bedrijven nu in kringlopen denken, zo geven componisten muzikaal materiaal een nieuwe functie en een nieuwe betekenis.

“Houdbare Noten is a brilliant symbiosis of music and philosophical insights pertaining to societal challenges and the role integral sustainability can play in solving them” Duzan Doepel, architect

LEZERSAANBIEDING

In dialoog met de Vlaamse jazz-zangeres Sofie Dhondt laat Eric Schoones in zijn programma Houdbare Noten horen hoe die muzikale recycling werkt, in een reeks verrassende voorbeelden van klassiek tot hiphop.

Mindshift Circulaire principes nu eens out of the box bekeken en daarmee een trigger om anders te gaan denken. Ervin László zegt: ‘Het brein werkt als een antenne. Wanneer je de antenne van je tv bijstelt, kun je ook netten ontvangen die je nog niet kende. Als ik piano speelde, was mijn antenne anders afgesteld dan in het dagelijks leven’. Of om met Einstein te spreken: ‘We cannot solve our problems with the same thinking we used when we created them.’

Muziek als empathisch medium maakt mensen ontvankelijk voor de wereld voorbij het eigenbelang, voor pneuma, de geest; in de ogen van Alexander Rinnooy-Kan, de meest wezenlijke p in de mantra people, planet, profit. Muziek is klank geworden pneuma, en kan daarmee als stille motor van verandering fungeren, als sleutel tot bewustwording op weg naar een duurzame wereld. Sofie Dhondt en Eric Schoones spelen dit lichtvoetige programma, met een muzikale knipoog én stof tot nadenken, als intermezzo op congressen en symposia, maar zijn ook in voor een swingend jazz-concert. Alle informatie op www.ericschoones.nl of via 06-40145568.

Koop een WakaWaka, stuur je aankoopbewijs voor 15 januari naar logistics@waka-waka.com, en je ontvangt de cd Erik Satie A Son of Light, met bekende pianomuziek gespeeld door onze nieuwe medewerker Eric Schoones, cadeau! Als nieuwe abonnee ontvang je de Krant van de Aarde in de brievenbus thuis en naast de BBC Earth Frozen Planet dvd Box (zie p. 33), bovendien deze cd cadeau! www.krantvandeaarde.nl

L 12

Cultuur

Het Nationale Ballet danst 2017 in met , twee programma s vol hoogtepunten Het Nationale Ballet brengt in februari 2017 maar liefst twee verschillende programma’s. Beide tonen de innovatieve kant van het gezelschap en staan bol van de nieuwe balletten en hoogtepunten uit het recente repertoire. De New York Times schreef al in 2013 dat Het Nationale Ballet tot een van de vijf balletgezelschappen in de wereld behoort die door het veelvuldig uitbrengen van nieuw werk ‘een belangrijke bijdrage aan de toekomst van het ballet leveren.’ En die reputatie maakt Het Nationale Ballet zeker waar in de twee programma’s waarvan er een exclusief te zien is in Amsterdam en het tweede op tournee gaat langs vele podia in het land.

Made in Amsterdam

Met drie wereldpremières en hoogtepunten van balletten die recent en speciaal gemaakt zijn voor het gezelschap presenteert Het Nationale Ballet een programma dat we volledig Made in Amsterdam mogen noemen. In Made in Amsterdam worden nieuwe balletten gedanst en vijf bestaande balletten gemaakt tussen 2005 en 2015 door topchoreografen Hans van Manen, Christopher Wheeldon, Alexei Ratmansky, Ton Simons en Krzysztof Pastor. De drie wereldpremières in Made in Amsterdam zijn alle drie afkomstig van choreografen die een hechte band hebben met Het Nationale Ballet. David Dawson, artistic associate van het gezelschap, maakt een nieuw ballet gebaseerd op het boek De Kleine Prins van Antoine de Saint-Exupéry. Het ballet wordt een uitdagende solo voor een mannelijke danser van Het

Nationale Ballet gedanst op een nieuwe compositie van de Poolse componist Szymon Brzóska die een specialist is in het componeren voor dans en film. Ernst Meisner, artistiek coördinator van de Junior Company van Het Nationale Ballet, maakt een nieuw ballet op muziek van de jonge Nederlandse componist Joey Roukens. De derde première is afkomstig van Juanjo Arqués, gastchoreograaf en voormalig solist van het gezelschap.

Cultuur

Juniors Go Dutch

De Junior Company van Het Nationale Ballet bestaat uit jonge supertalenten tussen de 18 en 20 jaar en is dé springplank voor jonge dansers naar een succesvolle danscarrière. Allen werken ze hard om hun droom, een carrière bij Het Nationale Ballet zelf, te verwezenlijken. De gretigheid en de drang om zichzelf in de spotlight te dansen spat dan ook van het toneel. De junioren dansen niet alleen mee in de grote klassieke balletten van Het Nationale Ballet zelf maar brengen ook een eigen programma waarmee ze door het land reizen. In hun allernieuwste tourneeprogramma getiteld Juniors Go Dutch leert u de sterren van de toekomst kennen in een even aantrekkelijk als uitdagend programma. Juniors Go Dutch bestaat uit meerdere korte balletten. Zo ziet u balletten van de drie beroemdst choreografen die Nederland ooit heeft voortgebracht: Hans van Manen, Toer

van Schayk en Rudi van Dantzig. Verder staan ook in Juniors Go Dutch maar liefst drie wereldpremières op het programma. Twee van de jonge choreografen Wubkje Kuindersma en Peter Leung, en een van de gerenommeerde choreograaf Ton Simons. Het programma eindigt met een herneming van het ballet Blink uit 2015. Choreograaf Juanjo Arqués maakte het speciaal voor de Junior Company. Het door pers en publiek enthousiast ontvangen ballet gaat over jeugd en energie en over de snelheid van de technologische wereld. De Theaterkrant schreef erover: “Een aangename mix van hedendaagse en commerciële dans; ripples, flow en gekke loopjes. Het spel van een verliefd stelletje, het gewichtloos zweven in de ruimte, vrijheid en een knipoog. De dansers van de Junior Company zetten het feilloos neer. The Ultimate Dance Battle zouden ze zeker gewonnen hebben.’

Speeldata en kaartverkoop: Made in Amsterdam gaat zaterdag 11 februari in première en is te zien tot en met zondag 4 maart 2017 in Nationale Opera & Ballet, Amsterdam. Met muzikale begeleiding: Het Balletorkest o.l.v. Matthew Rowe. Kaartverkoop via: www.operaballet.nl Juniors Go Dutch gaat zaterdag 18 februari in première in theater De Meervaart in Amsterdam en is tot en met zondag 14 mei te zien in 17 theaters. Zie voor speeldata en kaartverkoop: www.operaballet.nl/nl/doublebill/2016-2017/voorstelling/juniors-go-dutch

L 13

L 14

Mode

Mode met een lichtpuntje Tekst: Lynsey Dubbeld

Van ledlampen in onze woonkamer of op onze fiets kijkt niemand meer op. Maar wat heeft licht te maken met onze kleding? De Krant van de Aarde duikt in de wereld van duurzame mode met glans, glitter ĂŠn licht. Vergeet de reflectoren op fietskleding, running gear en outdoor outfits. Er is veel meer mode die licht geeft. En wel op een duurzame manier. Mode en licht gaan namelijk steeds meer samen als het gaat om kleding met zonnecollectoren. Zonlicht op de collectoren transformeert een jas, backpack of ander kledingitem tot een draagbare oplader voor bijvoorbeeld een smartphone.

Draagbare zon De Nederlandse modeontwerpster Pauline van Dongen maakt al enige jaren furore met kleding voorzien van zonnecellen. Onder de noemer Wearable Solar presenteerde zij onder meer een jurk, jas en shirt met cellen die zonlicht omzetten in elektriciteit. Na een paar uurtjes met de jas in de zon, kun je een gemiddelde smartphone opladen. Bijzonder is ook de parka die ze ontwierp voor de Waddenvereniging. De gidsen van de vereniging kunnen dankzij de waterproof zonnecellen op de winddichte jas hun mobiele telefoon opladen tijdens de vaak uren durende rondleidingen over het wad.

Elk kledingstuk is gemaakt van gerecyclede jeans en kan na gebruik vrijwel volledig worden hergebruikt.

Shirt met accu Klinkt kleding met zonnekracht als een vergezicht? Volgens Van Dongen, die haar creaties vaak maakt in samenwerking met wetenschappers, kunnen de technieken die ze voor haar collecties ontwikkelt ook in de mainstream mode worden toegepast. Zo kunnen bestaande textielproducenten het solar shirt dat elektriciteit levert voor allerlei apparatuur (zoals cameraâ&#x20AC;&#x2122;s, GPS-systemen en MP3-spelers) en voorzien is van een accu om ongebruikte stroom op te slaan, moeiteloos op de markt brengen. Een optie voor de verdere toekomst is het hybride textiel dat wetenschappers van Georgia Institute of Technology ontwikkelden. De stof kan elektriciteit opwekken uit zonlicht en wind. Dit gaat niet ten koste van het draagcomfort: het materiaal is zacht, ademend en licht. Een extra plus is dat de technologie goedkoop te produ-

ceren belooft te worden. De electroden en nanogeneratoren kunnen namelijk worden verwerkt in het polyester dat in de kledingindustrie veel gebruikt wordt.

Vanzelf schoon Een ander lichtpuntje is de ontwikkeling van textiel dat onder invloed van licht vanzelf schoon wordt. De uitvinding is afkomstig van Royal Melbourne Institute of Technology, waar wetenschappers in tests hebben laten zien dat nanostructuren op textiel vuil en vlekken verwijderen als ze worden blootgesteld aan

Mode

Sterren in duurzame mode Steeds meer celebs, influencers en sterren geven het lichtende voorbeeld met hun steun voor duurzame mode. Blogger Annic van Wonderen selecteerde dit jaar haar favoriete items uit de collectie van het Nederlandse label People’s Avenue. En Katja Schuurman is inmiddels ambassadrice van het duurzame merk. Roland Wiechert startte People’s Avenue na een reis naar India, waar hij een textielfabriek bezocht en schrok van de slechte arbeidsomstandigheden. Zijn bedrijf probeert elk onderdeel van het productieproces eerlijk, duurzaam en milieuvriendelijk te maken. Zo maakt People’s Avenue gebruik van een volledig gesloten recyclesysteem waarmee 98% van het water wordt hergebruikt tijdens het productieproces. Het merk gebruikt bovendien uitsluitend duurzame stoffen, zoals biologische katoen, modal, lyocell, gerecycled polyester en bamboe. Een ster die al jaren als ambassadrice van verantwoorde mode optreedt, is Emma Watson. Na een jarenlange samenwerking met het Britse duurzame merk People Tree maakt de actrice en Goodwill Ambassador voor de Verenigde Naties zich nu sterk voor Zady. Oprichters Maxine Bédat en Soraya Darabi staan inmiddels wereldwijd in de belangstelling met dit slow fashion label. Tijdloze kleding van hoge kwaliteit, gemaakt met respect voor de makers en het milieu die jarenlang mee kan gaan. Naar verluidt nam Emma Watson zelf contact op met het Amerikaanse bedrijf met het verzoek een collectie voor haar te ontwerpen. De collectie is sinds dit najaar niet alleen voor Watson beschikbaar, maar te koop via de webshop van Zady.

kunstmatig licht of zonlicht. In de stoffen zijn – onzichtbaar– zilver en koper verwerkt. Wanneer dit op grote schaal in de kledingindustrie wordt toegepast, kost dit de nodige zware metalen. Daar staat een forse besparing in water en chemicaliën tegenover, omdat we dankzij het zelfreinigende textiel veel minder wasjes hoeven te draaien. Meer op je kleding dan verlichting? Google en Levi’s werken samen aan een smart jacket waar-

Mode met glans De productie van edelmetalen staat niet bekend als milieu- en mensvriendelijk. Toch is er geen gebrek aan duurzame mode met verantwoorde glitter & glamour. Neem de schoudertas van goudkleurig leer van Keecie, een Nederlands fairtrade tassenmerk. De tassen van Keecie worden gefabriceerd door een kleinschalig naaiatelier in Polen. De binnenkant van elke tas is voorzien van een bijzondere print, aangebracht met een handmatige zeefdrukpers. Een subtielere goudglans bevatten de sjaals van Tulsi Crafts, die vrouwen in India en Bangladesh met de hand borduren en stikken van gerecyclede sari’s. Hiermee verdienen ze een eerlijk loon waarmee ze in hun levensonderhoud kunnen voorzien. Daarmee bevrijdt het Nederlandse merk de vrouwen van de slavernij waartoe ze vaak veroordeeld zijn – in textielfabrieken, maar ook in de seksindustrie. Tulsi Crafts werkt samen met lokale NGO’s om de vrouwen uit deze situatie te halen en hen een nieuw leven te laten opbouwen. Voor ons als consumenten levert dit unieke sjaals op die een glansrol in de garderobe kunnen vervullen.

mee je onder meer door navigatiemenu’s kunt scrollen en muziekinstellingen kunt wijzigen. Door te drukken of swipen op de sensoren in de mouwen kun je allerlei functionaliteiten van de smartphone bedienen. Het idee is dat de jas modieus is, lekker zit én drukbezette fietsers in de stad helpt om in het verkeer veiliger gebruik te maken van hun mobieltje. Wie weet verwerken ze er zelfs ook nog een fietslamp in.

L 15

Voorbij de foute kersttruien Het is inmiddels een ware traditie geworden: foute kersttruien. Elke zichzelf respecterende kledingwinkel verkoopt in de winter wel een collectie grof gebreide, veelkleurige sweaters met afbeeldingen van Kerstmannen, rendieren, sneeuwvlokken en andere symbolen van de decemberfeest-dagen. De foute designs zijn zo over-duidelijk over-the-top dat ze uiteindelijk tóch hip zijn. Écht fout zijn natuurlijk de fast fashion items die na enkele keren wassen in de afvalbak belanden. De goedkope kledingstukken, die vaak ook nog eens onder slechte arbeidsomstandigheden zijn gemaakt, leveren zo een onwelkome bijdrage aan de afvalberg. Een tip voor iedereen die de kerstmodetrend niet kan weerstaan: brei zelf een trui van biologische wol of katoen. En draag, was en droog je creatie met zorg, zodat je er jarenlang mee doet.

Bij Pretty&Fair is hoe het gemaakt wordt net zo belangrijk als het design en de pasvorm. Gemaakt voor vrouwen die bewust kiezen en er ook goed uit willen zien. De ‘Eco-collectie” bestaat voor 100% uit duurzame materialen. Ook hebben we slimme oplossingen voor de gebruikte verpakkingen. In het productieproces maken we steeds nieuwe stappen om de ‘footprint’ te verkleinen en krijgen productiemedewerkers een eerlijke beloning.

De ‘Happie Veggie” collectie is naast ecologisch, 100% diervrij. Gemaakt van hoogwaardige, technische materialen.

Fair to people Fair to the planet www.prettyandfair.nl

sinds 1884

Verkijgbaar bij:

Amsterdam

130 jaar

Maastricht Spijkenisse Harderwijk

Rotterdam

Exloo

Nijmegen

Alkmaar

Tilburg

Mode

L 17

Unieke afspraak om kleding te verduurzamen

Meer dan 50 bedrijven, de overheid, vakbonden en maatschappelijke organisaties gaven in 2016 het startschot voor verdere verduurzaming van de textiel- en kledingsector. Met de ondertekening van het convenant ‘Duurzame kleding en textiel’ werd de volgende stap gezet. Alle belanghebbenden trekken gezamenlijk op om problemen rond arbeidsrechten, milieu en dierenwelzijn aan te pakken. Dit betekent dat ook lokale vakbonden en partijen betrokken worden. Deze samenwerking met één gedeelde agenda is uniek in de wereld. De verwachtingen van deze afspraak zijn dan ook hoog. Terecht, want veel moet en kan nog verbeterd worden. De afgelopen jaren zijn al goede stappen gezet. Soms is de aanleiding een trieste, zoals het instorten van de textielfabriek in Bangladesh in 2013. Dit leidde tot een internationale samenwerking van bedrijven en vakbonden: het Accord. Nederlandse bedrijven actief in Bangladesh sloten zich hier ook bij aan. Hoe verschrikkelijk de aanleiding mag zijn, het heeft in Bangladesh tot veel positieve veranderingen geleid. Die fabrieken die nu met hulp van onder meer de Nederlandse overheid en bedrijven de zaken beter op orde hebben, die zien dat ze veel klandizie hebben. Dat zij worden beloond voor het creëren van een veiliger werkplek en het tegengaan van watervervuiling. Uiteindelijk wint iedereen daarbij. Desalniettemin blijft de uitdaging groot. Verduurzamen van de internationale modeketen is complex. Maar gezamenlijk kunnen we het aanpakken, zo is de overtuiging van de bedrijven en de partijen bij het convenant. Inmiddels werken 72 bedrijven samen met de overheid en de andere partners om de schouders eronder te zetten. De aanleiding voor

het convenant, was de overtuiging van een groep bedrijven dat samengewerkt moet worden. In 2012 is dit gestart door samenwerking te zoeken als bedrijven onderling. Andere partijen werden uitgenodigd om met het bedrijfsleven te werken aan bijvoorbeeld meer transparantie en de aanpak van kinderarbeid. Met het convenant worden de krachten gebundeld en werken alle partijen samen aan één gedeelde agenda. Zo zijn partijen als de Stop Kinderarbeid Coalitie, Unicef, de Nederlands overheid en bedrijven zoals WE Fashion, CoolCat, G-Star en Varova een project gestart rond kinderarbeid in Turkije. Kinderarbeid is een probleem dat al langere tijd

bestreden wordt en het is in veel fabrieken al sterk teruggedrongen. In diepere schakels in de keten komt het helaas nog incidenteel of op grote schaal voor. Voornamelijk op minder zichtbare plaatsen, zoals bij illegale onderaannemingen en verder in de productieketen. Door samen te werken, krijgen maatschappelijke organisaties en vakbonden via bedrijven en hun leveranciers toegang tot de bedrijven in de keten. Zij hebben vervolgens de kennis in huis om problemen in kaart te brengen. Met die kennis kunnen bedrijven en maatschappelijke organisaties aan oplossingen werken via een multistakeholder aanpak. Daarbij werken alle betrokkenen samen en versterken ze elkaars inzet om de kledingsector te verduurzamen.

L 18

Gezondheid

Winterblues

De helende werking van licht

Tekst: Annemarie Geleijnse

Ruim een miljoen Nederlanders heeft last van jaarlijks terugkerende depressieve klachten tijdens het najaar, de winter of het voorjaar. Voor wie lijdt aan een winterdip of winterdepressie kan lichttherapie uitkomst brengen. Lusteloos en somber op de bank, nergens zin in. Zelfs niet te porren voor dingen waar je normaal warm voor loopt. Slecht slapen of juist te veel, veel snacken, prikkelbaar. Overkomt dat je niet even op een slechte dag, maar langer dan twee weken achter elkaar en keert het patroon elke winter terug dan kan er sprake zijn van een winterdip. Ongeveer een derde van de mensen met een winterdip heeft zulke ernstige klachten dat medici spreken van een ‘seizoensgebonden depressie’ in het Engels treffend afgekort tot SAD (Seasonal Affective Disorder). Vaak heeft de winterdepressie te maken met het feit dat je in deze tijd van het jaar minder actief bent en daardoor minder vaak buiten komt. En als je al buiten komt, is het vaak nog of alweer donker.

Energiek en blij Voor dat laatste, het gebrek aan daglicht, is een mooie oplossing voorhanden: lichttherapie. Hierbij zit je een half uur tot twee uur voor een lamp die intensief licht geeft. Dit licht is feller dan normaal kunstlicht maar bevat geen UV-straling. ‘Lichtthera-

pie is een heel populair en veel ingezet middel om mensen met een winterdepressie te helpen’, vertelt Lidewy Hendriks, psycholoog bij MIND (voorheen Fonds Psychische Gezondheid). ‘Het effect is vaak enorm. Je wordt er energieker en blijer van.’

nieken en ggz-instellingen lichttherapie aan. Over het algemeen schrijft een behandeld arts een kuur voor van 5 tot 10 dagen, meestal tijdens de ochtend. Tijdens de behandeling kun je gewoon lezen, tv kijken of aan de computer werken.

Hoe werkt dat? ‘Licht maakt biochemische veranderingen in je lichaam aan’, verklaart Hendriks. ‘Het licht komt binnen via je ogen en geeft signalen door aan je hersenen. Een gebrek aan licht kan dat proces verstoren.’ Hoewel er nog volop wetenschappelijk onderzoek gaande is naar de precieze werking van lichttherapie wordt algemeen aangenomen dat er drie zaken een rol spelen in de helende werking van licht: de aanmaak van melatonine (belangrijk voor ons dag/nachtritme), de aanmaak van serotonine (een neurotransmitter die stemming, hongergevoel en energie beïnvloedt) en de aanmaak van vitamine D. ‘Licht is van levensbelang’, stelt Hendriks. ‘In de lichte seizoenen heeft het buitenlicht dit effect, in de winter kan het gebrek daaraan leiden tot een verstoring van onze biochemische huishouding. Lichttherapie blijkt daarvoor een goede oplossing.’

Gaat het om een milde winterblues, dan kun je ook thuis aan de slag. Vrijwel elke apotheek, thuiszorgwinkel of medische speciaalwinkel verkoopt lichttherapielampen en ook online zijn ze eenvoudig te bestellen. ‘Wees wel zuinig op jezelf en laat je goed informeren over het gebruik’, tipt Hendriks.

In Nederland bieden bijna alle (psychiatrische) polikli-

Baat het niet . . . Ze raadt het iedereen met milde depressieve klachten aan. ‘Baat het niet, schaadt het niet’, zegt ze. Lichttherapie werkt niet verslavend en is veilig. De lichtintensiteit is gecontroleerd, er is dan ook geen sprake van schadelijke straling. Lichttherapie heeft weinig bijwerkingen, die bovendien zelden voorkomen. De belangrijkste zijn hoofdpijn, vermoeidheid, droge of juist tranende ogen en roodheid van het gezicht. Over het algemeen nemen deze klachten na enkele dagen af om daarna helemaal te verdwijnen. Hendriks: ‘Is dat bij jou niet zo,

Gezondheid

dan is lichttherapie dus niets voor jou. Stop er dan vooral mee.’ Bij het thuis zelf verzachten van de winterblues met hulp van lichttherapie plaatst ze wel een belangrijke kanttekening. ‘Zie het niet als de enige hallelujah-oplossing. Gezond eten, volop bewegen, niet te veel stress: dit zijn voorwaarden die je niet over het hoofd moet zien als je negatieve gevoelens naar positieve wilt omzetten.’ En zeker als het gaat om serieuze depressieve klachten, is het altijd nodig om langs je huisarts te gaan en verder te kijken dan naar lichttherapie alleen. ‘Licht kan je zeker helpen, maar kijk ook breder naar de oorzaak van je somberheid. Is dat echt alleen een gebrek aan licht? Of spelen er ook andere dingen? Dan kan het nodig zijn de lichttherapie aan te vullen met gesprekken.’

Niet op eigen houtje Een laatste belangrijke kanttekening is dat doehetzelf-lichttherapie niet geschikt is voor mensen met een bipolaire stoornis. Hendriks: ‘Heb je de neiging tot himmelhoch jauchzend, zum Tode betrübt, ga dan niet op eigen houtje aan de slag. Een teveel aan licht kan dan juist het manische opwekken.’

L 19

Zweden:

duurzame lichttherapie in bushokjes In het noordelijk gelegen plaatsje Umeå vierde het lokale energiebedrijf in 2013 op bijzondere wijze dat ze waren overgestapt op honderd procent groene energie. Dertig bushokjes werden voorzien van daglichtlampen. Reizigers konden zich in dit donkere dorp – in de winter schijnt de zon hier niet meer dan vijf uur per dag – laven aan het licht. Voor de verlichting van de bushokjes werd gebruik gemaakt van duurzame energiebronnen. Een energiekick uit duurzame bron.

Maar voor het overige lijkt lichttherapie alleen maar voordelen te hebben. Jammer dat de lampen zoveel energie kosten, dat wel. Wie duurzaam gebruik wil maken van de helende kracht van licht, doet er dan ook goed aan om op de mooie winterdagen die er ook zijn, zoveel mogelijk naar buiten te gaan. Baden in het licht!

Meer informatie www.mindblue.nl/depressie/lichttherapie

Olympisch goud Dat lichttherapie kan helpen in het aanpassen van je biologische klok is ook tot de sportwereld doorgedrongen. In Rio maakten diverse sporters er gebruik van. Voorloper was Olympisch zwemkampioen Maarten van der Weijden. Toen hij hoorde dat de zwemfinale in Peking (2008) om 9 uur ’s ochtends zou zijn, realiseerde hij zich dat dat in zijn nadeel was. ’s Ochtends zwom hij altijd langzamer. Hij stond daarom in de voorbereiding dagelijks om 5.30 uur op en zette een lichtpet op. Een jaar lang fietste hij met die pet op naar de training. Later ging hij een lichttherapiebril gebruiken. Hielp het? Maarten van der Weijden won goud, zoveel is zeker.

Een energieke smoothie met wat extra licht graag! Een bagel en een kwartiertje lichttherapie. Enkele jaren geleden kon dat bij Bagels & Beans. Klanten mochten gebruik maken van een mobiele, draadloze lichttherapiebril. Vorig jaar dook deze Luminette opnieuw op, bij de vijf vestigingen van het restaurant SLA in Amsterdam. Daar konden klanten een energieboost ondergaan door de combinatie van een smoothie met hoog energetische ingrediënten met de lichttherapiebril. De Belgische onderneming Lucimed probeerde met deze acties meer bekendheid te krijgen voor de na vier jaar academisch onderzoek ontwikkelde draagbare lichttherapiebril. Het blauwverrijkte licht telt 1.500-lux en is afkomstig van LEDs. Het licht schijnt neerwaarts in de ogen, net als in het geval van zonlicht. Inmiddels is de bril in Nederland te koop – voor een kleine 240 euro.

L 20

Gadgets

Kerstboom eruit, plant erin…

Gadget Top 5

Clean Machines

Tegenwoordig zijn woningen, kantoren, scholen en verzorgingshuizen veelal goed geïsoleerd. Dat is gunstig voor de energierekening, maar ongezond als het gaat om schone lucht. Er blijven namelijk veel afvalstoffen hangen die niet weg kunnen. Stoffen die je niet ziet maar die ongemerkt een aanslag plegen op je lichaam. Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat de luchtzuiverende kamerplanten van Ogreen deze stoffen effectief te lijf gaan. De gezonde planten zuiveren de lucht die je inademt waardoor je prestaties verbeteren en gezondheidsklachten verminderen en soms zelfs verdwijnen.

Onze nummer 1 omdat:

Ogreen alleen planten opneemt in het assortiment die duurzaam zijn gekweekt, passen in ieder interieur en meedoen met de laatste lifestyle trends Prijs: vanaf € 9,50 via

www.ogreen.eu

Op z’n kop

Geen plaats voor planten? Met hangende planten heb je dat excuus niet meer. Je kunt zelf een hanger maken van macramé, maar deze Sky Planter van het Nieuw-Zeelandse merk Boskke is eigenlijk veel handiger. Er zit een irrigatiesysteem in waardoor je de plant niet iedere dag water hoeft te geven. De schijf aan de onderkant voorkomt dat plant en aarde eruit vallen. Daarbij is de Sky Planter Recycled gemaakt van 100 procent gerecycled materiaal van plastic en andere verpakkingen. Prijs: vanaf € 19,95 via www.fonq.nl

Spruitje Ontwerper Jonael van der Sloot creëert

‘sustainable worlds’ in een lamp, plantenwereldjes op zich. Iedere lamp is een uniek ontwerp met steeds weer andere plantjes erin. Het is afwachten welke het goed doen of niet, net als in de natuur. Water geven is niet nodig. In de afgesloten biotoop ontstaat door de warmte van zonen lamplichtcondens die in de vorm van druppels neerslaat op de planten. Prijs: vanaf € 175,- via www.spruitje.nu

Groen licht Dit prototype van de Canadees Ryan

Taylor met de poëtische naam Babylon is zo vormgegeven dat je er planten in kunt houden. Wel regelmatig water geven want door de warmte van de lamp groeien de plantjes goed maar verdampt het vocht snel. Je kunt hem in de eetkamer hangen als blikvanger, maar nog leuker is het om de lamp in de keuken te gebruiken, gevuld met kruiden. Naast licht en lucht krijg je dan ook nog eens op een duurzame wijze voedsel van de lamp. Prijs: $ 495,- via www.objectinterface.ca

Plantenfamilie Tot voor kort kon je alleen via je oma of

Marktplaats een stekje bemachtigen, maar ineens is de Pilea Peperomoidus of Pannenkoekplant helemaal hip. Dit grappige vintage plantje heeft niet veel verzorging nodig en groeit snel. De plant heeft lange dunne stengels en de bladeren zijn mooi rond, stevig en vlezig. Als je deze plant goed vertroetelt kun je hem gemakkelijk vermeerderen. Door nieuwe uitlopers in een potje met water te zetten creëer je je eigen Pilea-family. Hoe leuk is dat? Prijs: € 8,99 via www.intratuin.nl

Groene stad

Duurzaam en hip in Brabant Groen licht voor Eindhoven Tekst Yvonne Koop | Beeld: Marlou van Doorne

De lichtstad Eindhoven is een lichtend voorbeeld als het om design gaat. De Design Academy levert ieder jaar frisse jonge ontwerpers af en de jaarlijkse Dutch Design week trekt duizenden bezoekers vanuit binnen- en buitenland. Opvallend de afgelopen editie (zie de Woonspecial van Krant van de Aarde) was de enorme focus op duurzaamheid tussen al dit designgeweld. Reden om terug te gaan voor leuk groene adresjes in deze hippe Brabantse stad. En daarvoor hoefden we niet eens met een lantaarntje te zoeken!

L 21

L 22

Groene stad

Verlicht shoppen Bakkerij Meelmuts Hier wordt (h)eerlijk Brabants roggebrood verkocht, gebakken met de rogge uit Asten van de biologische boerderij ‘Sumiran’. Alle broden zijn het resultaat van een duurzaam productieproces. Voedselveiligheid en milieuvriendelijkheid worden daarbij scherp in de gaten gehouden. Deze traditionele streekbakker viert dit jaar het 35-jarig jubileum. www.meelmuts.nl

Eigenheym Alles wat je nodig hebt om je huis op een milieuvriendelijke, duurzame en ecologische manier te verbouwen, onderhouden en reinigen, tegen een scherpe prijs. Eigenheym verkoopt allerlei natuurlijke en gezonde verven voor wanden, meubels, houtwerk en metaal. Denk hierbij aan lakverf, lijnolieverf, leemverf, kalkverf en krijtverf. Daarnaast een ruim assortiment aan leemproducten, kalei, tadelakt en (waterdichte) stucco’s, pigmenten, olie & was voor vloeren en meubels, isolatiemateriaal, schoonmaakmiddelen en schilder- en stucbenodigdheden. www.eigenheym.nl

De Genneper Hoeve Biologische stadsboerderij met dertig roodbonte melkkoeien, jongvee, kippen, varkens en schapen, akkerbouw en tuinderij met seizoensgroenten, kaasmakerij, boerderijwinkel en educatieve programma’s op de boerderij. Genneper Hoeve is een biologisch gemengd bedrijf midden in het groen van de stad Eindhoven, op 52 hectare grond waarvan 20 hectare natuurbeheer. Het is een stadsboerderij waarbij het publiek de dieren, de stallen, het kaasmaken, het melken en het werk in de kaasopslag van nabij kan meemaken www.genneperhoeve.nl

In de Landwinkel vind je appels en peren recht uit de eigen boomgaard, met zorg voor gezondheid en milieu geteeld. Naast eigen fruit en sappen, is er een groot assortiment ambachtelijke producten uit de streek en biologische producten. Van vergeten groenten en speltbrood, tot chutney en kaas, van boerenijs tot appelchips. Philips Fruittuin is uitgekozen om één van de drie Stadspoorten van Eindhoven te worden en ligt middenin de groene corridor, een ‘groene loper’ die Eindhoven met natuurgebied Het Groene Woud verbindt. Er is ook een pannenkoekenrestaurant. www.philipsfruittuin.nl

Okimono Eten zonder Streken Streekwinkel en eterij met eerlijk verkregen Brabantse producten van kleine boeren. Je vindt hier onder andere groenten en fruit, zuivel, brood en koek, vlees en lang houdbare producten als honing. Alles verser dan vers en voor een deel biologisch. Geproduceerd met aandacht voor het welzijn van dieren en met weinig vervoerskilometers. Al het eten is Brabants en inderdaad … zonder streken, kei-gezond en kei-lekker. Zin in een kop koffie met iets lekkers? Neem plaats in een schommelstoel of buiten op het terras, waar konijntjes en tamme eenden vanaf een boerenkar nieuwsgierig toekijken. Eten zonder Streken gebruikt zo min mogelijk verpakkingsmaterialen. Vlees moet worden verpakt, in verband met hygiëne. De verpakkingen die wel gebruikt worden, kunnen later weer in de winkel ingeleverd worden. Ze worden dan hergebruikt door de producent of gerecycled. www.etenzonderstreken.nl

Gevestigd in Urban Shopper (zie verderop) een brand store van de oorspronkelijke Arnhemse winkel vol grafische t-shirt en truien voor echte mannen. Okimono werkt samen met inmiddels 25 kunstenaars, variërend van grafisch ontwerpers en illustratoren tot een houtsnijder. De ontwerpen worden gedrukt op ecovriendelijke, eerlijke t-shirts of geborduurd op truien. In de serie Eindhoven shirt met houtsneden van onder meer mijnheer Frits (Philips), het Evoluon en een gloeilamp. Op is echt op. www.okimono.nl

Piet Hein Eek Duurzame weekmarkt Dé markt met biologische en streekproducten. Iedere zaterdag een versmarkt met levensmiddelen voor elke dag. www.duurzameweekmarkteindhoven.nl

Hip & Groen Dé winkel voor de bewuste eigentijdse ouder. Goed voor je kindje, jezelf en natuurlijk de producent. Hip & Groen verkoopt alleen producten die zijn vervaardigd van milieuvriendelijke materialen en worden gemaakt in ateliers waar goede werkomstandigheden zijn, de makers eerlijke lonen krijgen en kinderarbeid niet voorkomt. www.hipengroen.nl

Landwinkel Philips Fruittuin

Piet Hein Eek verkoopt meubels en behang van sloophout, Freitag tassen en DIK design servies. Dit servies is voor Fair Trade Original ontworpen door Piet Hein Eek. Daarnaast ontwierp hij ook samen met de pottenbakkers in Vietnam vazen die een moderne vorm combineren met traditionele Vietnamese kleuren en motieven. www.pietheineek.nl

Groene stad Stadsbakkerij Broodt In de open bakkerij wordt op kleinschalige en traditionele manier brood gebakken. Dat wil zeggen met biologische ingrediënten, met desem (dus geen gist), meel, water en zeezout. Het meeste werk wordt met de hand uitgevoerd. Het brood wordt gebakken in een steenoven. Deze manier van bakken levert het lekkerste brood op. Broodt is in de regio Eindhoven als enige Skal-gecertificeerd en heeft een duurzaam ondernemen keurmerk. De atmosfeer in de lunchroom is rustig en ontspannen. Er zijn heerlijke croissants, gebak, belegde boterhammen, soepen en salades, alles wordt huisgemaakt. www.broodt.nl

superlekker en van topkwaliteit is, en die is gevonden bij Biolands. Het Biolands project begeleidt lokale cacaoboeren om duurzame en hoogkwalitatieve cacao te kweken. Ze krijgen opleiding in de cacaoteelt, ze krijgen materiaal ter beschikking gesteld en worden begeleid gedurende het hele proces. Ook op sociaal vlak wordt er hulp geboden: 21.000 boeren hebben toegang tot medische zorg en onderwijs. Op de site vind je een filmpje van de plantage en het verwerkingsproces. www.zinin-ijsenchocolade.nl

De chocola bij Zinin komt van de cacaoplantage Biolands in Tanzania die door de chocolatier zelf bezocht is. Hij wilde graag een nieuwe en unieke cacao vinden die 100 procent duurzaam, 100 procent traceerbaar,

In den Bergsche Tuin Restaurant In Den Bergsche tuin aan de Grote Berg in Eindhoven is een informeel restaurant waar je gezellig uit eten kunt in een leuke entourage. Ze hebben biologisch bier van de tap. Leuk is dat alle gebruikte sfeeraccessoires in het restaurant te koop zijn voor het publiek. www.indenbergschetuin.nl

Bij Albrecht Een jonge energieke brasserie waar iedereen zich thuis zal voelen. Ervaar hoe heerlijk en eerlijk vega(n) eten kan zijn: 100 procent biologisch zonder geitenwollensokken gevoel. www.bijalbrecht.nl

The Happiness Cafe Dit cafe is meer dan gewoon een breakfastbar of lunchroom. Ze doen elke dag hun best je aan te moedigen om beter en gezonder te eten en je fijner te voelen dan ooit met de talloze, voornamelijk 100 procent biologische, opties, variërend van yoghurtontbijtjes en slow juices tot salades en huisgemaakte koeken. Met pure ingrediënten zoals onze grootouders ze kenden. Direct van het land en dagelijks versbereid. En laat het nou toevallig ook nog héél goed voor je zijn! www.thehappinesscafe.nl

Vielgut

Zinin

Hoewel niet al het Argentijnse rundvlees wordt aangemerkt als biologisch, leven de runderen op grasland waar vrijwel geen kunstmest of pesticiden wordt gebruikt. Waar de koeien leven is het voedsel 100 procent natuurlijk. Dit is het vlees dat door Gauchos wordt gebruikt. Daarnaast wordt er fair trade koffie en wijn geschonken. www.gauchosgrill.nl

Berlage

Urban shopper

Eerlijke kleding zit en voelt beter. Vielgut verkoopt eerlijke merken als Kuyichi, Nudie Jeans, Alternative en meer. Alles is inmiddels ook heerlijk comfortabel vanuit je luie stoel te bestellen, via de fraai ingerichte webshop! www.vielgut.nl

Gauchos Grill Restaurant

Verlicht eten Berlage is een energiek restaurant voor een gevarieerd publiek, en heeft duurzaamheid hoog in het vaandel staan. Een groot en gevarieerd publiek weet het grand café al ruim 25 jaar te vinden. Niet voor niets is Berlage meer dan eens uitgeroepen tot een van de beste café’s van Brabant. De grote stadstuin, de goede keuken en de fijne, informele sfeer maken Berlage zeer geliefd. www.berlage.nl

Uniek en exclusief winkelcentrum op Eindhoven Strijp-S met twintig bijzondere winkels, dè plek voor shoppers die wel eens iets anders willen beleven. De Urban Shopper is gevestigd op de begane grond van het gebouw Anton, een voormalige Philips fabriekshal. Kleinschalige initiatieven, vernieuwende concepten die uitdagende en bijzondere combinaties vormen. Onder meer industriële meubels, hippe kleding, ook vintage, zelfgemaakte accessoires en nog veel meer. www.urbanshopper.nl

L 23

Caffee Allee Hier eet je een even lekker als betaalbaar ontbijt én lunch met biologische producten. ‘s Avonds kun je er terecht voor een heerlijk diner of een gezellige borrel. Op de uitgebreide menukaart vind je versbereide gerechten met producten uit eigen regio. Voor de theeliefhebbers zijn verschillende soorten thee, voor ieder moment van de dag. Biologisch en fair trade. www.robinhoodeindhoven.nl/caffee-allee

De Karseboom Serveert biologische wijnen. Ook staat de Karseboom voor een brede variatie in aanbod van gerechten waarbij vers, pure smaken en kwaliteit voorop staan. Huisgemaakt is het sleutelwoord. Van oudsher staat De Karseboom bekend om zijn vegetarische gerechten. www.dekarseboomeindhoven.nl

Meer informatie: www.duurzamehotspots.nl www.eerlijkwinkelen.nl

L 24

Vrije tijd

KASTELENWANDELING IN HET GEULDAL

Afstand: ca 8 kilometer

Vanaf de VVV Limburg Winkel van VVV Zuid-Limburg in Valkenburg, het vroegere Spaans Leenhof, gaan we naar links en gaan de brug over. Rechtdoor Grotestraat Centrum volgen (we kunnen een bezoek brengen aan het streekmuseum, open dinsdag t/m zondag van 10.00 tot 17.00 uur), vanwaar we een goed zicht hebben op de Kasteelruïne.

Deze voormalige zetel van de Heren van Valkenburg werd tijdens de middeleeuwen vele malen belegerd en verwoest, maar

steeds weer opgebouwd. Sinds de verwoesting door de Hollandse troepen in 1672 is er slechts een ruïne overgebleven We lopen door tot het einde van de straat (zijstraten negeren) en op deze T splitsing gaan we linksaf, de Berkelstraat in. Onder de Berkelpoort door en voor Hotel ’Atlanta’ (huisnummer 20) rechtsaf, voetpad volgen (of rechtdoor lopen en dan met de kabelbaan omhoog). Via de trap achter de huizen omhoog, iets verderop via een trappenpad naar rechts omhoog naar de Wilhelminatoren. Boven aangekomen lopen we rechtdoor. Pad richting Geulpark negeren we, lopen langs de ingang van het Sprookjesbos en

volgen de asfaltweg ruim 200 meter en gaan dan linksaf, via een trapje omlaag, het bos in (blauw en groen paaltje). Eerste pad naar rechts inslaan omhoog (we verlaten de gemarkeerde route) en daarna gaat het weer steil omlaag. Bij splitsing rechts aanhouden, langs de afrastering lopen en met de bocht naar links gaan en vervolgens na ca. 25 meter het eerste pad naar rechts inslaan (let op: ca.30 meter vóór de asfaltweg). Dit pad langs de bosrand komt uit op een asfaltweg. Hier schuin links oversteken, groene route. Na ca. 150 meter eerste pad naar links inslaan dit gaat steil omhoog (bordje: Zuid Limburg Gerendal van Staatsbosbeheer). Op de kruising rechtdoor en verderop de bocht naar links volgen (groene route). Op de T splitsing rechtsaf (geel en groen paaltje), afdalen via het pad langs de bosrand tot bij een zitbank bij dikke beuk.

Vrije tijd

L 25

Deze wandeling leidt ons langs de mooiste plekjes en kastelen van Valkenburg

Een plattegrond van de omgeving is verkrijgbaar bij de VVV Limburg Winkel in Valkenburg

Vanaf de zitbank bij een oude beuk hebben we een prachtig panorama op het Geuldal met de kastelen ‘Schaloen’ (links) en ‘Genhoes’ (rechts) Rechtdoor, de gele en groene markering langs de bosrand aanhouden. Via een weiland en een trap komen we op een kruising met een halfverharde zandweg. Rechtdoor, langs bord: Zuid Limburg Gerendal van SBB, het ongemarkeerd smalle pad volgen, omhoog. Helemaal boven aangekomen gaan we op een schuine T splitsing ‘scherp’ linksaf. Via de holle weg komen we weer bij de bosrand, vanwaar we uitzicht hebben over Oud Valkenburg met de oude dorpskerk. Pad langs de afrastering volgen en op T splitsing linksaf (witrode markering).Op Y-splitsing de linkse grubbe negeren. Een zijpad naar rechts negeren en bij het kapelletje rechtsaf (gele route). Verkeersweg voorzichtig oversteken en rechtdoor via de laan van kasteel ‘Schaloen’ (gele en rode route). (In deze laan vinden we aan de linkerkant de Kasteeltuin (heemtuin). Open van mei t/m september, iedere dag van 13.30 t/m 16.30 uur). Dit romantische door grachten omgeven kasteel werd reeds in 1373 in de geschriften genoemd. Twee loopbruggen leiden naar het, van hoektorens voorziene, kasteel (daterend uit

1575). In 1656 werd het tijdens de Spaans Nederlandse oorlog verwoeste kasteel herbouwd in de vorm van een rechthoekig huis. Over de brug rechtsaf, een beukenlaan (=fietspad) in. Bij de bocht naar links zien we kasteel ’Gen Hoes’ met de bijbehorende boerderij. Laan volgen en na een bruggetje komen we op een T-splitsing, bij de ‘Drie Beeldjes’. De Calvariegroep ‘de Drie Beeldjes’ bevindt zich achter Kasteel Schaloen. In de drie kapelletjes zien we de beeltenissen van Maria, Jezus en Johannes. Deze beeldengroep dateert uit 1739. Hier linksaf, de Geul stroomafwaarts volgen. Op de asfaltweg, na een houten slagboom, linksaf (over de parkeerplaats), voetpad in. Op T splitsing linksaf over de Geulbrug. Na het bruggetje direct rechtsaf, via de linkeroever van de Geul. Op de driesprong bij bruggetje rechts, via het poortje rechtsaf komen we nu in het kasteelpark aan de achterzijde van Kasteel Oost. Kasteel Oost werd tot 1563 genoemd als Hoeve, maar sinds de bewoning door een drossaard werd het bouwwerk “kasteel” genoemd. Het hoofdgedeelte is in 1830 herbouwd. Alleen de westelijke vleugel (windvaan) en het verbindingsstuk met de hardstenen venster omlijstingen herinneren nog aan die tijd. De posten bij het hek zijn bekroond met wapenleeuwen.

We gaan weer terug over het bruggetje en dan rechtsaf richting Valkenburg en dus het centrum. Pad langs de Geul volgen (groene en zwarte route). Asfaltweg via zebrapad oversteken, even naar rechts en dan naar links het voetpad in, langs de stuw ‘Achter de Erke’. Niet over het bruggetje maar links aanhouden en onder het poortje door. Nog steeds rechtdoor aanhouden. Op de kruising (straat met klinkers) oversteken en aan het eind van deze laan (Bogaardlaan) zien we rechts aan de overzijde van de Geul het VVV kantoor van VVV Zuid-Limburg gelegen aan het Theodoor Dorrenplein 5. Wij hopen dat jullie hebben genoten van deze mooie wandelroute en zien jullie graag terug voor één van onze andere wandel of fietsroutes.

Voor meer informatie en de mooiste routes vvvzuidlimburg.nl/routes of onthaasten in Zuid-Limburg: vvvzuidlimburg.nl/wellness-onthaasten

L 26

Boeken

Uitgelezen... Hoe The Secret miljoenen levens heeft veranderd In de afgelopen tien jaar was Rhonda Byrnes bestseller The Secret een waar fenomeen, dat wereldwijd een enorme invloed heeft gehad op miljoenen lezers. Voor het eerst presenteert Rhonda Byrne een selectie van de meest inspirerende en indrukwekkende levensverhalen over de kracht van The Secret. Ze maakte een keus uit ervaringen van mensen zoals jij, uit een periode van tien jaar. Hoe The Secret mijn leven heeft veranderd gaat over gewone mensen die hun financiën, gezondheid, relaties, liefde, familie en carrière helemaal veranderd hebben door de lessen van The Secret toe te passen – en over hoe ook jij je hele leven ten goede kunt veranderen met behulp van de krachtigste wet, de Wet van het Universum. Met een bijdrage van Fajah Lourens en Catherine Keyl.

Echt genieten dit boek. Prachtige verhalen waarbij mensen hun leven hebben veranderd met behulp van de Wet van de Aantrekkingskracht. Hartverwarmend! Er staan veel verhalen in dit boek waar velen aan kunnen relateren. Dat maakt dit boek over De Wet van de Aantrekkingskracht anders dan alle anderen! Geweldig om te lezen en een geweldig cadeau!

Meer dan

365.000 exemplaren verkocht

Over de auteur Rhonda Byrne is het creatieve brein achter The Secret, de documentaire die in 2006 de wereld veroverde, die miljoenen levens heeft veranderd en een mondiale beweging in gang heeft gezet. Later dat jaar verscheen Rhonda’s boek The Secret. Het werd sindsdien vertaald in meer dan 50 talen en is een van de langst lopende bestsellers van de eeuw. Rhonda heeft nog drie andere bestsellers geschreven: The Power (2010), The Magic (2012) en Hero (2013).

Boeken

L 27

Een selectie van de leukste boeken op het gebied van duurzame voeding, kleding, reizen, sport, lifestyle en wat dies meer zij. Met dit keer extra aandacht voor boeken op het gebied van gezelligheid (symbool voor de dembermaand) en spiritualiteit (want januari is de maand van het spirituele boek). Over januari gesproken, het nieuwe jaar luiden we in met een overzicht van een aantal bijzondere boeken die er dan gaan verschijnen. Veel leesplezier gewenst voor 2017! Tekst: Yvonne Koop

Hygge: de hype uit Denemarken waar je gelukkig van wordt Denemarken is het gelukkigste land ter wereld. Meik Wiking, CEO van het Happiness Research Institute in Kopenhagen, dicht dit grotendeels toe aan hygge, de Deense mentaliteit voor het leven. Denen focussen zich op de dingen die er echt toe doen, zoals qualitytime met vrienden en familie, en samen genieten van de goede dingen in het leven, zowel buitenshuis als thuis: cocoonen 2.0. Hygge is zo’n woord dat niet direct te vertalen is, maar iets betekent als comfort, warmte, saamhorigheid. Het is dat gevoel dat je krijgt als je met warm gebreide sokken aan met je partner op de bank knuffelt. Of dat gevoel wanneer je met je beste vrienden samen thuis eet en een goed gesprek hebt bij kaarslicht. Het is dat niet te beschrijven gevoel dat je ervaart als het licht dat ’s ochtend door je slaapkamerraam valt precies goed is. In zijn prachtig geïllustreerde en inspirerende boek Hygge beschrijft Meik Wiking alle praktische stappen en tips om zelf meer hygge te leven, ondersteund door intrigerende onderzoeksresultaten en statistieken. Omarm hygge en word gelukkiger!

Over de auteur Meik Wiking (1978) is directeur van het Happiness Research Institute in Kopenhagen. Hij studeerde economie en politieke wetenschappen en heeft eerder gewerkt voor het Deense ministerie van Buitenlandse Zaken. Hij heeft meerdere artikelen, boeken en rapporten over geluk, vrije tijd en welzijn geschreven, en reist als spreker over dit onderwerp de hele wereld over.

L 28

Boeken

Nieuwe boeken in 2017 Mijn leven in de wildernis

Vegan

In het programma Floortje naar het einde van de wereld bezocht Floortje Dessing de Nederlandse Miriam Lancewood en haar man Peter, die sinds 2010 in de wildernis van Nieuw-Zeeland wonen. Ver weg van de bewoonde wereld moeten zij jagen voor hun eigen eten en ontberen zij elke vorm van luxe. In dit boek vertelt Miriam waarom dit geïsoleerde leven voor haar aantrekkelijker is dan het leven dat ze vroeger leidde. Want alhoewel zij haar familie vreselijk mist, zou zij niet meer terug willen of kunnen.

haar uitvinding rondom telomeren, de uiteindes van onze DNA-strengen. Blakburns onderzoeksresultaten helpen om veroudering tegen te gaan en levenslang onze gezondheid te optimalieren door stressreductie, voldoende beweging en gezonde voeding. Dit is het eerste boek over dit onderwerp, dat dankzij hoogleraar Gerontologie Andrea Maier (Zomergast 2016) volop in de belangstelling staat.

Ultieme avonturen

Plantaardig eten is hard op weg een way of life te worden, maar de kookstijl van Kyra de Vreeze is al vele jaren onveranderd. Overheerlijk huisgemaakt en voedzaam. Meestal simpel, soms decadent, en altijd met pure ingrediënten, liefst van het seizoen. Uit haar keuken komen de maaltijden die in Yoga Magazine, Happinezz en Elle Eten staan. Nu verschijnt Kyra’s eigen kookboek: de meest favoriete recepten uit Kyra’s Kitchen, aangevuld met spiksplinternieuwe recepten en prachtige foodfotografie.

Van zwemmen met walvishaaien en rijen over

boek De kunst van het weggooien Weggooien is niet zo makkelijk als het lijkt. Het druist in tegen onze toenemende behoefte aan hergebruik. Elke keer als we iets wegdoen, zegt een stemmetje in ons: “Wat een verspilling!” Nagisa Tatsumi analyseert dit psychologische mechanisme en helpt bij het overwinnen van schuldgevoel. Daarnaast leert ze ons om al op het moment van aankoop kritisch te zijn en geeft ze tips voor het aanschaffen van nieuwe spullen, zodat we de vicieuze cirkel van kopen en weggooien kunnen doorbreken.

Grote SAS Sur-

Smoothies & Juices Smoothies en juices tjokvol plantaardige ingrediënten. Volwaardig en voedzaam. Zo klaar en superlekker. Dit is het ideale instapboek voor liefhebbers van gezonde drankjes! En omdat niet iedereen van zuivere groene smoothies en juices houdt, voegt Delicious Ella ook banaan, mango en cacao toe. Met elk van deze drankjes heb je al drie tot vier porties groente of fruit te pakken. Voor thuis of on the go.

De extreme en luxe uitvoering van het originele en best verkrijgbare survival handboek nu in een nieuwe moderne jas. Boordevol onmisbare technieken om voedsel, water en onderdak te vinden, je aan te passen aan extreme omstandigheden, op natuurrampen te reageren, enzovoorts. Deze vuistdikke uitgave bevat de modernste technieken en is voorzien van honderden duidelijke afbeeldingen in kleur. De bijbel op het gebied van overleven in barre omstandigheden. Voor iedereen die zich bezighoudt met outdoor activiteiten, waar ook ter wereld.

Jonger worden

Elizabeth Blackburn won de Nobelprijs voor

vival Hand-

Annie Sloan verft werkelijk alles! Groente Iedereen wil graag (meer) groente eten, maar niet iedereen weet wat voor heerlijks je er allemaal mee kunt maken. De jonge sterrenchef Niven Kunz, dé groentechef van Nederland, legt het graag uit in dit nieuwe en toegankelijke kookboek. Met verrassende recepten voor thuis en volop inspiratie om groente de hoofdrol te geven.

In deze nieuwe uitgave laat Annie Sloan zien wat er nog meer mogelijk is met Chalk Paint. Veertig praktische projecten met inspirerende foto’s om je heler interieur de Chalk Paint look te geven. Naast verftechnieken voor meubels en muren beschrijft Sloan hoe je vloeren en zelfs textiel bewerkt met de milieu- en gebruiksvriendelijke Chalk Paint. En de mogelijkheden zijn eindeloos – van prints aanbrengen in de verf tot waxen. Ervaring is niet nodig!

de gevaarlijkste weg ter wereld tot ijsklimmen in Banf en paragliden van de Mont Blanc: Ultieme Avonturen van Lonely Planet biedt een overzicht van de spectaculairste uitdagingen ter wereld. Met adembenemende foto’s, uitgebreide beschrijvingen, tips en praktische informatie is dit het boek boor ontdekkingsreizigers en avonturiers.

Recept

L 29

Gewoon pap Tekst en beeld: Lisette Kreischer | Styling: Roos Rutjes

Pap eten terwijl het rijp op de bomen ligt – het is een van de meest nostalgische herinneringen aan mijn kindertijd. Pap is volwaardig, simpel, goedkoop en geeft je lang een verzadigd gevoel. Ik kan je verzekeren: meer rijkdom en een beter begin van de dag kun je jezelf niet geven. Bereid een deel van dit ontbijt de avond ervoor.

Ingredienten voor 1 persoon

• 40 gram havervlokken (let op: geen havermout) • 1 kleine appel • 25 gram rozijnen • ½ theelepel vanillepoeder • 1 theelepel kaneel • ½ cm vers geraspte gember • ½ eetlepel gemalen lijnzaad • 25 gram walnoten • 50 ml sojamelk • scheutje maple syrup

Bereiding

Doe de haver of spelt in een kommetje en giet daar water overheen zodat de vlokken net onder staan. Laat dit een nacht weken. Het is nuttig om de haver- of speltvlokken van tevoren te weken, zodat het koken de volgende dag sneller gaat. Schil de appel, verwijder het klokhuis en snijd in plakjes. Doe de geweekte haver of spelt met water en melk in een pannetje en voeg daar de stukjes appel, rozijnen, vanille, kaneel en gember aan toe. Breng aan de kook en laat twee à drie minuten op een laag vuurtje zacht koken. Voeg op het laatste moment lijnzaad toe. Rooster de walnoten ondertussen licht in de koekenpan. Zet het vuur uit, laat de walnoten even afkoelen en crush ze tussen je handen. Zet het vuur uit en breng de pap op smaak met een scheutje siroop en de gecrushte walnoten.

Opties

• Laat je fantasie los op dit recept. Roer er stukjes pure chocolade doorheen of rauwe cacaonibs, je favoriete nootjes of een eetlepel geweekte gojibessen (week deze eerst vijf minuten in wat warm water en giet af). It’s all yours! • Gebruik speltvlokken in plaats van havervlokken. • Vervang de rozijnen door in stukjes gesneden dadels of gedroogde pruimen. • Gebruik haver- of amandelmelk in plaats van sojamelk. • Vervang de maple syrup door rijststroop of wat kokosbloemsuiker

Over Lisette Kreischer PLANT POWER Lisette Kreischer (1981) is kookboekenschrijver, foodstylist en fotograaf, en ‘ecopreneur’. Ze schreef onder meer de boeken ‘Veggie in pumps’, ‘Lisette in Luilekkerland’ en ‘Plant power’. In 2012 maakte ze met Mark Kulsdom een documentaire over het vinden van ‘een recept voor de toekomst’. De documentaire leidde tot de ontwikkeling van The Dutch Weed Burger, die op steeds meer plaatsen in Nederland en België verkocht wordt. Eind september 2015 verscheen Groente uit Zee een boek waarin je álles kunt lezen over zeewier: over groei, de soorten en de samenstelling, gebaseerd op recente wetenschappelijke onderzoeken, tot informatie over voedingswaarde en bereidings- en aankoopadviezen. En natuurlijk kun je zelf aan de slag met 50 heerlijke plantaardige recepten. Meer info: www.lisettekreischer.com

L 30

Voeding

Column

Kotskoe, oerkoe, deprikoe: boeh! Heb ik nu zo’n verknipte fantasie of roepen sommige benamingen bij u ook de wildste beelden op? De afgelopen tijd raakte ik visueel volledig overprikkeld door de verschillende termen voor koeien die langs kwamen.

Voedseljournalist Annemarie Geleijnse schrijft over wat haar bezighoudt rondom haar bord. www.delaatstepaling.nl

Het begon met het nieuws dat de gemeenteraad van Rotterdam laat onderzoeken of koeien zeeziek kunnen worden, voordat zij akkoord kon gaan met het plan voor een drijvende boerderij in de Merwedehaven. De ‘floating farm’ zou zo ongeveer nu moeten beginnen. Veertig koeien op een vlot dus. Los van de vraag of dat een goed idee is (daar groeit bijvoorbeeld geen gras, zou ik denken) was daar dus de bezorgdheid over de mogelijkheid van koeien zonder zeebenen. Het leidde tot een hoop hilariteit met volop flauwe grappen over zeekoeien en slagroom- of karnemelkgevende schommelkoeien. De Universiteit Utrecht kwam met het verlossende antwoord: koeien worden niet zeeziek. Overtuigend bewijs: miljoenen koeien zijn probleemloos verscheept van Australië naar de VS. Over de zeebenen van de zesduizend kippen die ook op de drijvende boerderij komen of de geklutste eieren die zij zouden kunnen gaan leggen, hoorde je overigens niemand. Ook de vraag of koeien niet wagenziek worden op weg naar het slachthuis is de Rotterdamse gemeenteraad vooralsnog bespaard gebleven. Nog maar nauwelijks het beeld van de kotsende koe van me afgeschud, kwam daar de A2-melk voorbij. A2-melk, dat moest melk zijn van koeien die vervuild gras langs de A2 eten. Koeien die in een lange rij vrachtwagens de radarcontrole op de snelweg trotseren op weg naar het slachthuis, desnoods. Kortom, alles behalve een oerkoe.

De afgelopen tijd raakte ik visueel volledig overprikkeld door de verschillende termen voor koeien die langs kwamen

Terwijl de jongens en meisjes van de melkmarketing het zo wel hebben bedacht: oerkoe. Het nieuws kwam tot mij via nota bene het NOS-journaal. Oerkoeien, oudere koeienrassen, zouden een afwijkende DNA-opbouw hebben waardoor ze melk geven met een andere eiwitstructuur: A2-melk. Het lichaam breekt die anders - beter volgens het journaal - af dan de gangbare melk. Die dus A1-melk blijkt te heten. Een oplossing voor mensen die melk slecht verdragen. Zelfs bij mij thuis op de bank veerde men op: dat is iets voor ons. Geen buikpijn of erger –loop meer na het drinken van melk. Dat het journaal er nog wel bij meldde dat deze claim nog niet afdoende wetenschappelijk is onderzocht, deed nauwelijks meer afbreuk aan de royale gratis zendtijd die de oerkoe op het journaal kreeg. Het zoveelste mooie marketingverhaal. Het Voedingscentrum en Wageningen Universiteit benadrukten later volop het gebrek aan onderbouwing. ‘Als iets heel mooi klinkt, dat is wel een beetje de stelregel, dan moet je achterdochtig worden’, aldus een Voedingscentrum-expert op de NOS-site. Ondertussen blijft het beeld van de snelwegmelk me achtervolgen. En toen – help – ging ik googelen voor een ander artikel in de lichtspecial van deze Krant van de Aarde en stuitte ik op een bericht over een Noorse wetenschapper die ontdekte dat koeien net als mensen baat hebben bij extra licht tijdens de donkere wintermaanden. Lichttherapie leidde tot extra melk en paringsdrift. Denk je dat je alles gehad hebt, krijg je dit: deprikoeien. Boeh!

Voeding

L 31

TIPS

Ratatouille Ratatouil Voedseljournaliste Annemarie Geleijnse leest, klikt, kijkt, proeft en bezoekt voor de Krant van de Aarde alles wat met ons eten te maken heeft.

Hoe smaakt kat?

Instock Cooking

Mondriaan in chocolade

Hoe was het eten in oorlogstijd? Smaakt kat naar kip? Welke voedingstips uit de tijd van oorlog en voedselschaarste zijn ook nu nog bruikbaar? Je ervaart het tijdens ‘Eten in oorlogstijd’, een tentoonstelling in het Verzetsmuseum in Amsterdam. De tentoonstelling is origineel vormgegeven. De informatie wordt onder meer aangeboden in een ruimte met keukentegeltjes op de muur en grote aanrechten. Op de aanrechten is te zien wat de meeste Nederlandse stadsbewoners aten in de jaren ‘30 en in de oorlogsjaren.

Het sympathieke Instock, het bedrijf van ex-Albert Heijn medewerkers die het tegengaan van voedselverspilling tot hun missie maakten, maakt de missie steeds meer waar. Zo verscheen het prachtig vormgegeven boek Instock Cooking, gedrukt op waterproof Stone Paper, dat ons inspireert om ook thuis geen eten weg te gooien.

Ben je net als ik verslaafd aan de repen van Tony Chocolonely? Dan moet je zeker een keer een kijkje nemen in de eerste eigen winkel van de chocoladebeweging. Naast het kantoor op het Westergasterrein in Amsterdam opende onlangs de ‘enige échte Tony’s Chocolonely Store’. Lust voor het oog, streling voor de tong.

Hoe meer tomaatjes, hoe beter

Vijf beroemde koks – waaronder televisiekok Pierre Wind en wildplukker/kok Edwin Florès - laten zien wat je kunt koken met recepten en ingrediënten uit de oorlog. Het is allemaal te zien, helaas niet te proeven, op filmpjes die in het museum worden gedraaid. Mijn kinderen vonden vooral ook de persoonlijke verhalen, zoals ook opa die wel vertelt, leuk. Zo leren ze hier dat katten smaken als haas, dat een pond thee in 1943 op de zwarte markt een maandloon kostte en dat er geen haring meer te koop was. ‘Eten in oorlogstijd’ is t/m 28 mei 2017 te zien in het Verzetsmuseum in Amsterdam Plantage Kerklaan 61 in Amsterdam.

Want wat is er mooier dan met behulp van de duidelijk beschreven methodes voedsel dat overschiet te con-serveren door het te konfijten, fermenteren, drogen, roken, pekelen of in te maken. Mooie, vaak vergeten, methoden die het niet alleen mogelijk maken ons voedsel langer te bewaren, maar ook om de gebutste exemplaren gewoon te verwerken. Designbureau Mattmo deed hierbij goed werk. De ingetogen, smaakvolle vormgeving draagt eraan bij dat je dit niet als ouderwets gedoe opzij legt, maar met het water in de mond aan de slag gaat met de heldere en haalbare recepten. Snel wortels inmaken bijvoorbeeld zodat je over drie dagen die heerlijke ‘carrot cake met zoetzure wortel en bietengranité’ kunt maken. De mooie vormgeving gecombineerd met het nobele streven maakt het tot ideaal decembercadeau. Instock Cooking, Uitgeverij Karakter, € 20,-.

De winkel is er gekomen omdat het bedrijf, opgericht om een einde te maken aan slavernij en uitbuiting in de cacao-industrie, graag uitleg geeft bij de missie. Medewerkers werken bij toerbeurt in de winkel en beantwoorden alle vragen. Extra leuk: proeven mag! Al blijf ik na een bezoekje bij mijn eerste liefde - de oranje wikkel (zeezout) proeven is een feest. Ook voor de ogen, trouwens. De kleurrijke repen in de mega superautomaat ogen als een abstract kunstwerk; een Mondriaan in chocolade. Tony Chocolony Store, Polonceaukade 12 in Amsterdam. Alleen doordeweeks geopend

L 32

Kerstverhaal

Tekst: Gilles Havik

Uit

‘Ronnie, wil jij een stoere man zijn en kaarsen kopen?’ ‘Niet echt, mam.’ ‘Doe het toch maar. Hier is 10 euro. Moet genoeg zijn. Doe maar van die lange. Voor in deze kandelaar.’ Ze pakte iets uit de kast. Ronnie zag het niet, maar hij wist waar ze het over had. De keuken werd een klein beetje verlicht door een streepje maan. Hij stond op van de tafel, draaide zich om en stapte richting de deur. Met zijn handen aan de muur vond hij de weg. Hij greep in de jassen. Zijn vingers volgden ze naar beneden. Schoenen. Die met hakken. Bergschoenen. Zijn eigen laarzen. Hij pakte ze op en liep richting de trap. Zijn schouder raakte de hoek. Hij ging zitten en trok ze aan. ‘Tot zo!’ riep Ronnie, en hij trok de deur achter zich dicht. De straat was besneeuwd. Alle lantaarns waren uit. Door de reflectie van het beetje maan op het wit was er toch iets te zien. Maar daar was alles mee gezegd. Hij schopte het poeder bij elke stap voor zich uit. Hij verbaasde zich telkens over hoe weinig weerstand de massa eigenlijk bood. Hij liep langs de silhouetten van hagen en hekken. In sommige huizen brandde een klein kaarsje. Boven fonkelde het. Het centrum was dichtbij. Ronnie sloeg linksaf de kolensteeg in. Hier was het echt donker. Zelfs met het kleine beetje sneeuw dat hij aan zijn voeten voelde, zag hij niets. Het was door de gleuf tussen de huizen gedwarreld. Die zag hij nog wel. Geen licht uit de ramen boven hem. Hij moest oppassen dat hij niet ergens tegenaan liep. Het duister voelde dichtbij. Dichterbij dan zijn wangen, die door de kou ook behoorlijk aanwezig waren. Het zat overal. Dat had wel iets spannends, maar voor hij het wist was hij alweer door het steegje heen. Bij de dorpswinkel. Waar ze allerlei obscure artikelen verkochten. Totaal onberekenbaar wat je er aan zou treffen, maar in dit seizoen hadden ze kaarsen. ‘Dat wordt dan 7,98.’ Ronnie vond de caissière mooier dan normaal. De kaars rechts van haar wierp een schaduw in het kuiltje onder haar hals. De lijn van haar kin was scherper. Haar jukbeenderen vielen op. Haar lippen leken voller. Hij keek haar in de ogen. Die leken dieper. Hij gaf haar het briefje van 10 en lachte. Raakten hun handen elkaar lichtjes aan? Hij wist het niet zeker. ‘Tingeling.’ Even dansten alle lijnen. Ze overhandigde hem 2 euro. Een oude man liet de deur achter zich dichtvallen. Daardoor ging het belletje opnieuw. Een stok. Lange zwarte jas. Witte baard. Hij stapte voorovergebogen naar voren. Dof, dof, tok. Het geluid van zijn stok op het hout vulde de ruimte alsof het vergezeld had moeten worden van een lichtflits. Ronnie pakte beide pakken kaarsen van de balie en groette de caissière. ‘Ah,’ sprak de man. ‘Gezelligheid hier in de winkel.’ ‘Ja, zeg dat wel,’ antwoordde de caissière achter Ronnie. ‘Ineens is het druk.’ ‘Het duurt soms tot zonsondergang tot je beseft hoe mooi de duis-

ternis van de winter kan zijn. Wat jij, jongeman?’ Hij had de deur nog niet vast. ‘Eigenlijk hou ik heel veel van de zomer,’ antwoordde hij. Hij keek in de richting van de schaduw voor de kaars. ‘Wel meer, denk ik.’ De man keek hem rustig aan. ‘Misschien vraagt de duisternis om wat gewenning,’ gaf hij met een lichte grijns toe. ‘Maar is deze ontmoeting hier niet behaaglijk?’ Ronnie ontwaarde een gat waar ooit een hoektand zat. ‘Veel sfeervoller toch dan als het buiten licht was geweest? Of hier de lampen aan hadden gestaan?’ ‘Ja, op zich wel.’ Ronnie vond het ook wel knus zo. ‘Maar dat komt toch ook wel door het kaarsje?’ ‘Ach ja. Je hebt ook gelijk. Niet de donkerte, maar het kleine beetje licht laat ons hart sneller kloppen.’ Even was het stil. ‘Toch heeft ook dat donkere iets magisch.’ Ronnie wierp een vlugge blik op het gezicht van het meisje achter de balie. Toen weer op de man. ‘Maar laat je door mij niet ophouden, hoor!’ Het uiteinde van zijn stok zwierde over de vloer. ‘Er zit vast iemand op die kaarsen te wachten.’ ‘Ja. Mijn moeder. En mijn zusje.’ ‘Dat bedoel ik. Niet verdwalen, hè?’ ‘Zal ik doen. Dag.’ ‘Dag,’ kwam vanachter de balie. ‘Fijne avond, jongeman.’ Weer ging het belletje. Twee keer. Toen de dreun. Ronnie liep de steeg in. Nog even pikdonker als zonet. Weer dat gevoel. Het deed hem denken aan vroeger. Toen hij bang was, als kind, voor monsters onder zijn bed. Hij zou toen gezworen hebben dat die elke keer verdwenen zodra hij het licht aandeed. Soms liet hij het licht uit, en voelde hij met zijn armen waar onder het bed ze zaten. Maar ook dan waren ze hem te slim af. Alsof ze zich in het donker zelf verstopten. Nu was hij niet bang. Toch had hij het gevoel dat iets in deze steeg hem bespiedde. Wist wie hij was. In zijn straat schopte hij opnieuw door de sneeuw. Er stonden nu al wat meer kaarsjes aan achter de ramen. Schimmen bewogen. Hij keek naar de sikkel van de maan. De rest van de bol was ook te zien. Net iets donkerder dan de hemel eromheen. Dus er komt toch licht uit de hemel. Grappig eigenlijk. Op het moment dat hij de sleutel in het slot stak, ging de straatverlichting aan. Hij opende de deur. Ook binnen was alles te zien. ‘Oh! Je bent er al weer,’ zei zijn moeder toen Ronnie de deur van de keuken opendeed. ‘Het licht is nét weer aangegaan.’ Zijn zusje zat nog aan de tafel. ‘Ik zag het.’ Hij overhandigde de twee pakken kaarsen en de twee euro. ‘Ben je voor niks die donkere kou ingegaan!’ ‘Ach joh,’ zei hij. ‘Het was best leuk.’

Kleurplaat

L 33

L 34

Agenda

Agenda Kerstmarkt Te laat voor de lichtjesavonden? Geen nood, want ook op een van de vele kerstmarkten kom je al gauw in de juiste, magische stemming. Die van Valkenburg en Maastricht strijden om de titel van bekendste en mooiste kerstmarkt. En niet voor niets! Ze zijn beiden maar liefst ruim een maand lang te bezoeken en die van Maastricht zelfs tot na de kerstdagen. In Valkenburg is de Gemeentegrot omgetoverd tot een gezellige ondergrondse kerstmarkt en in Maastricht zijn de vele gezellige houten kraampjes zelfs van bovenaf te bewonderen, vanuit een enorm reuzenrad. De grootste kerstmarkt van Nederland is te vinden in Dordrecht. Deze heeft bijna driehonderd kraampjes waar je de leukste kerstinkopen kunt doen. En in Leiden is de enige drijvende kerstmarkt van Nederland te vinden. Er staan midden in het centrum meer dan zeventig houten chalets op de Nieuwe Rijn. Ook is er een ijsbaan en een haven aangelegd. Van daaruit vertrekken verwarmde rondvaartboten en kun je vanaf het water genieten van het stadscentrum in kerstsferen.

Kaarslicht De kerststemming komt er pas echt in als de boom staat en de kaarsjes aan zijn. Liefst echte, voor een extra sfeervolle verlichting. Zoals in Gouda bijvoorbeeld. Daar is de jaarlijkse Lichtjesavond, vrijdag 16 december, uitgegroeid tot een grootscheeps evenement waar tienduizenden mensen op afkomen. Dit jaar wordt het aansteken van de kaarsjes van de imposante kerstboom omlijst door een optreden van de Nederlandse chansonnier Sjors van der Panne, begeleid door stadsbeiaardier Boudewijn Zwart. Ook in Delft en Vreeswijk wordt op stralende wijze de kersttijd ingeluid. In het voormalige sluizen- en schippersdorp Vreeswijk ontstaat op woensdag 14 december een bijzondere sfeer door de duizenden kaarsjes en fakkel in de straten, langs de kades en over de drie historische sluizen. En de binnenstad van Delft is dinsdag 13 december hartverwarmend verlicht met kleurrijke lampjes. Er staan kraampjes waar leuke spulletjes en lekkere hapjes worden verkocht en je kunt er genieten van vuurkorven, verlichte grachten en grachtenpanden.

Klassieker Over schaatsen gesproken, ballet is normaal gesproken al mooi maar op de schaats nog meer! Dit jaar is het betoverende kerstballet van Tsjaikovski te zien op ijs, in een geheel vernieuwde, spectaculaire bewerking.Â Notenkraker on Ice vertelt het verhaal van Clara die op Kerstavond een notenkrakerpop cadeau krijgt. Wanneer zij slaapt en de klok twaalf slaat, komt de pop in haar droom tot leven. Hij verandert in een prins en samen beleven zij wonderbaarlijke avonturen. Grootse decors, kleurrijke projecties, weelderige kostuums en indrukwekkende speciale effecten zorgen gegarandeerd voor een adembenemende show. Maar liefst dertig kunstschaatskampioenen schaatsen en dansen op spectaculaire wijze op de wereldberoemde klanken van Tsjaikovski.

Agenda

L 35

IJssculpturen Ook muziek en ijs, maar dan anders, is te zien op het IJsbeelden Festival in Amsterdam. Op de Arena Boulevard in Amsterdam Zuidoost wordt van 10 december tot 5 februari groots uitgepakt met meer dan honderd ijs- en sneeuwbeelden tot wel 6 meter hoog. Gemaakt van 275.000 kilo ijs en 275.000 kilo sneeuw door de 42 beste ijskunstenaars van de wereld. Ruim 3.000 vierkante meter wintervertier voor de hele familie. Met licht, geluid, projectie en special effects wordt de beleving versterkt. In de grote vrieshal (-10°C) kom je dan ook ogen en oren te kort. Laat je verrassen door betoverende themawerelden en meer dan honderd ijssculpturen. Van beroemde popsterren tot befaamde muzieksteden. En van instrumenten tot muziekstromingen en -culturen. Allemaal in het thema van dit jaar: Music Inspires. Of je nu houdt van klassiek of modern, Hollandse hits of wereldmuziek, Michael Jackson of Justin Bieber, oude discokrakers of de nieuwste techno...

Meer licht In de donkere dagen voor en na Kerst zijn er nog meer Lichtfestivals te bezoeken. Het Feest van het Licht bijvoorbeeld in het Bijbelse themapark Orientalis bij Nijmegen. Van 17 december tot en met 8 januari zijn hier lichtobjecten te zien die het levensverhaal van Jezus uitbeelden, een grote kerststal met dieren, een traditionele lampionnenoptocht en nog veel meer. Een heel ander lichtfeest is te zien in het Safaripark Beekse Bergen. Tot en met 22 januari wordt daar ’s avonds ‘Africa by Light’ gehouden. Tientallen metershoge lichtobjecten staan opgesteld langs de wandelsafari en hebben allemaal te maken hebben met het parkthema: ‘Afrika, gevaarlijk dichtbij’.

Lichtfestival Ben je toch in Amsterdam, breng dan ook een bezoek aan het centrum. Daar wordt t/m 22 januari het Amsterdam Light Festival georganiseerd, een sprookjesachtig spektakel. Meer dan 35 kunstwerken en installaties van internationale kunstenaars, designers en architecten verlichten de binnenstad van Amsterdam. De werken zijn langs een vaarroute, de Water Colours en een wandelroute, de Illuminade, geplaatst. Beide routes hebben eigen kunstwerken die relateren aan een uniek thema per route. Het thema van de vaarroute is: A view on Amsterdam. Kunstenaars zijn uitgedaagd om een nieuwe kijk te geven op de stad en diens architectuur, toekomst en rol op het wereldtoneel. Amsterdam dient als canvas voor nieuwe kunst en lichtinstallaties die een verbinding aangaan met de specifieke kenmerken van de stad. Het thema van de wandelroute is: Biomimicry, inspired by nature. Biomimicry is de wetenschap waarbij de logica en structuren van de natuur worden toegepast om menselijke problemen op te lossen. Denk aan energie-efficiënte gebouwen geïnspireerd door termietenheuvels (zie de Woonspecial van Krant van de Aarde) of antibacteriële oppervlaktes geïnspireerd door rood zeewier. Dit vertalen in concrete objecten is al lastig, laat staan het creëren van een lichtkunstwerk. Toch zijn de kunstenaars daarin geslaagd.

Ook Madurodam krijgt ’s avonds een heel andere sfeer dan overdag. Als de duizenden lichtjes aangaan, zie je het miniatuur Holland ineens van een heel andere kant en dwaal je gerust nog eens het hele park rond om alle knus verlichte huisjes, straatjes en pleintjes van dichtbij te bewonderen.

Het wereldwijde fenomeen dat miljoenen levens heeft veranderd Meer dan 365.000 exemplaren verkocht

In de afgelopen tien jaar was Rhonda Byrnes bestseller The Secret een waar fenomeen, dat wereldwijd een enorme invloed heeft gehad op miljoenen lezers. Voor het eerst presenteert Rhonda Byrne een selectie van de meest inspirerende en indrukwekkende levensverhalen over de kracht van The Secret. Ze maakte een keus uit ervaringen van mensen zoals jij, uit een periode van tien jaar. Hoe The Secret mijn leven heeft veranderd gaat over gewone mensen die hun financiën, gezondheid, relaties, liefde, familie en carrière helemaal veranderd hebben door de lessen van The Secret toe te passen – en over hoe ook jij je hele leven ten goede kunt veranderen met behulp van de krachtigste wet, de Wet van het Universum. Met een bijdrage van Fajah Lourens en Catherine Keyl.

Rhonda Byrne

Rhonda Byrne is het creatieve brein achter The Secret, de documentaire die in 2006 de wereld veroverde, die miljoenen levens heeft veranderd en een mondiale beweging in gang heeft gezet. Later dat jaar verscheen Rhonda’s boek The Secret. Het werd sindsdien vertaald in meer dan 50 talen en is een van de langst lopende bestsellers van de eeuw. Rhonda heeft nog drie andere bestsellers geschreven: The Power (2010), The Magic (2012) en Hero (2013).

Echt genieten dit boek. Prachtige verhalen waarbij mensen hun leven hebben veranderd met behulp van de Wet van de Aantrekkingskracht. Hartverwarmend! Uitgeverij Kosmos