De winst zit in je mensen. Een Schatkist aan ervaringen en resultaten by Jelly Renkema

ijnbedrijf 2.

De winst zit in je mensen

Een Schatkist aan ervaringen en resultaten

â&#x20AC;&#x153; Wij zetten ons ook in de toekomst in voor

structurele samenwerking tussen het MKB, kennisinstituten, overheden en adviesorganisaties.

â&#x20AC;?

Voorwoord Deze eindrapportage had als werktitel ‘De schatkist’. Alles wat tijdens het project Mijn Bedrijf 2.0 is gedaan en geleerd, is hier verzameld. Andere regio’s en kennisinstellingen die bezig zijn of aan de slag willen met innovatieprojecten rond MKB en ondernemer schap, kunnen hier hun voordeel mee doen. Samenwerking in ‘de gouden driehoek’ Het besef groeit dat het MKB in toenemende mate zijn innovatie- en concurrentiekracht moet vinden in samenwerking binnen de zogenoemde ‘gouden driehoek’: bedrijfsleven-kennisinstellingen-overheid. Mijn Bedrijf 2.0 is een mooi voorbeeld van langdurige en uitgebreide samenwerking binnen deze driehoek: Hogeschool Utrecht (HU), Syntens, TNO en TFI, ondersteund door Kamer van Koophandel Utrecht, VNO-NCW en MKB Midden Nederland. Het project is mede mogelijk gemaakt door Provincie Utrecht en Gemeente Utrecht en het Europees Fonds Regionale Ontwikkeling. In het project participeerden ruim 400 MKB’ers, ondersteund door Twynstra Gudde / The Bridge, Deloitte, een consortium van kleine bureaus onder de vlag van De Geluksfabriek en ruim 100 kennisleveranciers. De complexiteit en schaalgrootte van het project hebben de betrokken partijen tot het uiterste uitgedaagd. We zijn erin geslaagd om een projectorganisatie op te tuigen die de uiteenlopende belangen en doelstellingen heeft kunnen samenbrengen en reguleren. In dat verband is een speciaal woord van dank op zijn plaats aan het adres van projectmanager Astrid Bolland en projectbeheerder Falco Pieters. Missie geslaagd Onze missie om het MKB in en rond de stad Utrecht te stimuleren, is geslaagd. Mijn Bedrijf 2.0 heeft ruim 400 bedrijven bereikt en met elkaar in contact gebracht. Dat is een grote meerwaarde. Zeker in deze tijd, waarin veel kleine en middelgrote bedrijven ploeteren om de economische recessie te overleven. Uit de praktijk blijkt bovendien dat MKB’ers het meest leren van andere MKB’ers: ze vertrouwen elkaar en spreken dezelfde taal. Juist nu, in tijden van financiële krapte, is innovatie een randvoorwaarde om overeind te blijven. Aan dat besef heeft Mijn Bedrijf 2.0 een concrete bijdrage geleverd. Ook de onderzoekskant van Mijn Bedrijf 2.0 is goed uit de verf gekomen. We hebben tijdens het project veel ‘stoeptegels gelicht’, zoals dat heet. Bij een groep van ruim 300 ondernemers zijn actuele vraagstukken in kaart gebracht, aangevuld met de interventies en instrumenten waarmee de vraagstukken zijn opgepakt. Uit ons onderzoek blijkt dat het innovatievermogen van deze 300 ondernemers aanzienlijk is toegenomen. Die resultaten kunnen niet een-op-een vertaald worden naar het Nederlandse bedrijfsleven als geheel.

In andere regio’s is de economische bedrijvigheid immers weer heel anders ingericht. De diversiteit in hulpvragen heeft de uitvoering van het project uitdagend gemaakt, zeker voor de betrokken adviespartijen. Na Mijn Bedrijf 2.0 We realiseren ons dat het bij projecten als deze van belang is om de drempel voor het MKB zo laag mogelijk te maken. Werken met publieke gelden kan een katalysator zijn, maar vraagt een grote flexibiliteit van alle betrokkenen. Het is volgens ons hoognodig dat er in Europa gewerkt wordt aan een manier om innovatieve samenwerkingsprojecten te ondersteunen op basis van vertrouwen. Te complexe procedures van verantwoording kunnen leiden tot verlamming en stagnatie. Een dergelijke omwenteling is niet eenvoudig, want waar vertrouwen geboden wordt, ligt helaas ook misbruik op de loer. Wie een oplossing voor dit dilemma weet te verzinnen, verdient wat ons betreft een onderscheiding. De inbedding van de kennis en projectresultaten in de regio dragen bij aan de regionale strategische discussie in de Economic Board Utrecht (transitie economie) om Utrecht een onderscheidend profiel te geven in de BV Nederland, maar ook aan nationaal beleid (top sectoren en human capital) en Europees beleid (smart, sustainable and inclusive growth) op weg naar 2020. Samen bereik je meer We zien een trend dat MKB’ers steeds meer open staan voor nieuwe vormen van samenwerking. Het cliché ‘samen bereik je meer’, is in het MKB herontdekt. Wij zetten ons ook in de toekomst in voor structurele samenwerking tussen het MKB, kennisinstituten, overheden en adviesorganisaties. Een eerste stap is verder onderzoek en begeleiding van het MKB bij nieuwe vormen van samenwerking. Wat dat betreft is Mijn Bedrijf 2.0 zélf een voorbeeld van wat het project beoogd heeft te stimuleren: sociale innovatie en duurzame economische groei in de praktijk. Namens de stuurgroep van Mijn Bedrijf 2.0: • B en Fruytier, lector Organisatieconfiguraties en arbeids relaties, bij de Faculteit Maatschappij & Recht, HU •P aul Breman, lector Organiseren van innovatie, bij de Faculteit Economie & Management, HU •K laas ten Have, businesslinemanager Duurzame Arbeidsproductiviteit bij TNO •R olf Bossert, regionaal innovatiemanager bij Syntens • T on van Mil, directeur programmabureau TFI

“Wat ik heb geleerd van het project? Dat het daadwerkelijk mogelijk is om sociale innovatie te stimuleren bij veel MKB-ondernemers, indien creativiteit, volhardendheid en positiviteit wordt betracht.” PAUL BREMAN, STUURGROEPLID MIJN BEDRIJF 2.0 NAMENS HU

Inhoud Voorwoord 3

HET PROJECT Waarom sociale innovatie in het MKB?

De processtappen in Mijn Bedrijf 2.0

Tijdpad & Mijlpalen

DE RESULTATEN De scans

Slimmer werken in de praktijk van het MKB

De adviseurs aan het woord

Onderzoeksresultaten

Mainstreaming: verankering van nieuwe kennis en inzichten

Bijeenkomsten

Samenwerkingsverbanden

Wat zijn de projectresultaten?

Publicaties

Ervaringen van de projectmanager en projectbeheerder: keep it simple…

HET VERVOLG Van Mijn Bedrijf 2.0 naar Mijn Bedrijf 3.0

67 5

DE ORGANISATIE De organisatie van Mijn Bedrijf 2.0

De mensen achter Mijn Bedrijf 2.0

De deelnemende bedrijven

COLUMNS Remco van Lunteren, gedeputeerde provincie Utrecht Huib de Jong, lid college van bestuur Hogeschool Utrecht Paulien Bongers, innovatiedirecteur arbeid TNO

7 9 33

IMPRESSIES Paul Breman, stuurgroeplid Mijn Bedrijf 2.0 namens HU

Mariëlle Vermunt, projectleider Mijn Bedrijf 2.0 namens Syntens

Rob Gründemann, onderzoeker Mijn Bedrijf 2.0 namens TNO

Moniek Berende, projectleider Mijn Bedrijf 2.0 namens Syntens

Monique van Blijswijk, projectleider Mijn Bedrijf 2.0 namens TNO

Eva Hijmans, projectleider Mijn Bedrijf 2.0 namens HU

Astrid Bolland, projectmanager Mijn Bedrijf 2.0 namens HU

Ben Fruytier, stuurgroeplid Mijn Bedrijf 2.0 namens HU

Ton van Mil, stuurgroeplid Mijn Bedrijf 2.0 namens TFI

Jelly Renkema, communicatieadviseur Mijn Bedrijf 2.0 namens JR Communicatie

Falco Pieters, projectbeheerder Mijn Bedrijf 2.0 namens TFI

Rolf Bossert, stuurgroeplid Mijn Bedrijf 2.0 namens Syntens

Geerte van Rije, projectassistent en onderzoeker Mijn Bedrijf 2.0 namens HU

Klaas ten Have, stuurgroeplid Mijn Bedrijf 2.0 namens TNO

Waarom sociale innovatie in het MKB? Hogeschool Utrecht (HU), TNO, Syntens en Taskforce Innovatie Regio Utrecht (TFI) zijn de initiatiefnemers van Mijn Bedrijf 2.0, een grootschalig project in de provincie Utrecht om groei en continuïteit van het MKB in de Utrechtse regio te stimuleren door sociale innovatie. Een terugblik op de aanleiding en de start. Besef dringt door Rond 2005 onderkennen steeds meer partijen dat sociale innovatie belangrijk is voor de ontwikkeling van de Nederlandse economie. Niet alleen in kringen van wetenschappelijk en toegepast onderzoek raakt men daar steeds meer van doordrongen, ook in het midden- en kleinbedrijf en de landelijke politiek dringt dit besef door. Zo stellen de kabinetten Balkende II, III en IV zich tot doel om het innovatievermogen van Nederland te versterken. Het ministerie van Economische Zaken richt het Innovatieplatform (2003-2010) en het Nederlands Centrum voor Sociale Innovatie (2006-2012) op. 6

Aan de slag In de periode 2007-2008 brengt HU deskundige partijen samen om aan de slag te gaan met sociale innovatie in het MKB in de Utrechtse regio. Er vindt intensief overleg plaats met marktpartijen en vertegenwoordigende organisaties, zoals MKB Utrecht, VNONCW Utrecht en de Kamer van Koophandel Midden-Nederland. Uit dat overleg ontstaat het projectvoorstel: Sociale Innovatie in het MKB in Utrecht. Als penvoerder van het samenwerkingsverband dient TFI in 2008 het projectvoorstel in bij Kansen voor West, met een verzoek voor een bijdrage uit het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling 2007-2013.

Begin 2009 wordt het projectvoorstel goedgekeurd en de subsidie toegekend. Het project krijgt de naam Mijn Bedrijf 2.0. Eind 2009 vindt de kick-off van Mijn Bedrijf 2.0 plaats in Utrecht. 300 bedrijven De kern van het project is om een innovatietraject uit te voeren bij 300 bedrijven in de provincie Utrecht, die actief zijn in de sectoren zakelijke dienstverlening, creatieve industrie & ICT, maakindustrie, human health, bouw & installatie en logistiek & handel. Met als doel: door toename van innovatiekracht economische groei stimuleren in het MKB. Een belangrijke motor hiervoor is kennis uitwisseling en toepassing van kennis over sociale innovatie. Innovatieadvies Het project bestaat uit verschillende fasen: een basisscan, een innovatieadvies, de implementatie daarvan en tot slot een eindscan om het effect van de interventie te kunnen vaststellen. Voor de implementatie van het advies ontvangen deelnemende bedrijven een voucher ter waarde van maximaal € 6.000,-. Daarnaast kunnen ze deelnemen aan workshops en netwerkbijeenkomsten om kennis en ervaring over sociale innovatie te verkrijgen en te delen.

Sociale innovatie: cijfers en feiten Uit onderzoek van de Erasmus Universiteit blijkt dat: • technologische innovaties ongeveer 25% van het innovatiesucces verklaren, terwijl sociale innovaties daarentegen maar liefst 75% verklaren • investeringen in sociale innovatie in het bedrijfsleven fors zijn toegenomen: de stijging tussen 2008 en 2009 was 5,2%; een jaar later is de toename 12,8% • sociale innovatie bedrijven helpt sterker uit de economische crisis te komen: sociaal innovatieve bedrijven hebben een hogere innovatievermogen (+31%) en productiviteit (+21%), zijn beter in staat om nieuwe klanten aan te trekken (+17%), hebben meer tevreden medewerkers (+12%) en een hogere omzet- (+16%) en winstgroei (+13%). (Bron: Erasmus concurrentie en innovatiemonitor 2011)

Volgens EIM laten veel MKB-bedrijven de mogelijkheden van sociale innovatie onbenut. Daarmee laten ze kansen liggen om hun innovatie- en groeivermogen te versterken. (Bron: EIM 2005) Syntens ontvangt regelmatig vragen van MKB-ondernemers over sociale innovatie. Bij de projectaanvraag (in 2008) heeft 17% van de primaire vraagstelling van ondernemers betrekking op dit onderwerp.

Samen op volle kracht vooruit

COLUMN

De provincie Utrecht is een prachtige regio, centraal gelegen en alles bin nen handbereik. Een mooi landschap en een divers bedrijfsleven. Binnen Europa zijn wij uit de bus gekomen als de regio met de meest kansrijke uitgangspositie voor economische ontwikkeling. Dit is natuurlijk een mooi gegeven op papier, maar het is nu aan ons, overheden, kennisinstellingen én het bedrijfsleven om deze kansen ook te grijpen. Om ervoor te zorgen dat we niet alleen het meest kansrijk zijn op papier, maar ook de nummer één op het gebied van economische kracht in de praktijk. Dat bereiken, dat kunnen we alleen samen.

De Innovatie is hierin enorm belangrijk. Ik ben zelf ondernemer geweest en heb daarbij ervaren hoe makkelijk het soms kan zijn om te innoveren. Bijvoorbeeld op het gebied van het nieuwe werken. Binnen mijn bedrijf, een vloerenbedrijf, dachten we in eerste instantie dat flexwerken alleen was voor kantoormensen en niet toepasbaar voor ons. Maar het bleek al snel dat het leggen van een vloer op zaterdag een stuk effectiever kon zijn dan doordeweeks. De werknemers verspilden geen tijd meer in de file en konden een stuk makkelijker doorwerken omdat de vloer vrij was. Zo simpel kan innovatie zijn.

Om dit te bereiken is het belangrijk om een netwerk te creëren waarin de verschillende organisaties bij elkaar komen. Een structuur waarin we elkaar ontmoeten, verbindingen kunnen leggen en initiatieven kunnen uitwisselen. Mijn Bedrijf 2.0 is een initiatief wat hier perfect bij aansluit. Mijn Bedrijf 2.0 zorgt ervoor dat het MKB in de regio Utrecht beter gebruikmaakt van de beschikbare kennis over sociale innovatie. Dat wil zeggen medewerkers slim aansturen en de onderneming flexibel en efficiënt organiseren. Dit is een voorwaarde voor succesvolle vernieuwingen en voor economische groei. Daar dragen wij dan ook graag aan bij.

Als de kennisinstellingen, de bedrijven en de overheden alle drie de schouders eronder zetten kunnen we ook in deze economisch mindere tijden met volle kracht vooruit. Hierbij is het belangrijk dat ieder zijn eigen verantwoordelijkheid neemt. Het is voor ons vanuit de overheid belangrijk om niet alleen met bestuurders en ambtenaren na te denken over ons economisch en innovatiebeleid. We hebben het nodig om de behoefte te horen vanuit de buitenwereld, van de ondernemers. Wij moeten met een aanvalsplan komen om de economie er weer bovenop te helpen, maar het is aan de bedrijven om ons te helpen om mee te denken over hoe dit eruit moet zien. Wij als overheid kunnen dit dan faciliteren.

Als je je hier actief voor opstelt als ondernemer, of je bedrijf nou groot is of klein, zal je zien dat het oplevert. Als je je medeverantwoordelijkheid neemt voor het oplossen van de economische problemen, zal je zien dat je er weer nieuwe kansen voor terug krijgt.

Remco van Lunteren Gedeputeerde mobiliteit, economie en financiën bij de provincie Utrecht Mei 2012

De processtappen in Mijn Bedrijf 2.0 Aanmelding organisatie bedrijfgegevens doorgeven zoals: sector, aantal FTE, vestigingsplaats, familiebedrijf

0-meting vier thema’s sociale innovatie beoordelen: arbeid, organisatie, strategie en markt

Adviesrapportage centrale vraagstelling van de ondernemer in relatie tot sociale innovatie vaststellen en vervolgacties voorstellen

Interventies ondernemers groepsbijeenkomsten houden, samenwerkingsverbanden initiëren en faciliteren, adviezen implementeren

1-meting vier thema’s beoordelen en vergelijken met 0-meting, effectrapportage opstellen

Verspreiding van kennis over slimmer werken in het MKB goede praktijken in kaart brengen, burenbijeenkomsten houden, publicatie Slimmer Werken in het MKB, Innovation Day 2012

Eindrapportage project resultaten publiceren voor stakeholders in de regio Utrecht: kennisinstellingen, overheden, adviseurs én ondernemers

COLUMN

Innovatie als missie Innovatie in het MKB is de motor van Nederland. Programma’s als Mijn Bedrijf 2.0 zijn dan ook van grote betekenis, zowel voor het MKB als het ho ger onderwijs. Het is gelukt om een groot aantal ondernemers een forum te bieden waar zij aan de knoppen zitten en tegelijkertijd een beroep kun nen doen op een veelheid van op maat gesneden faciliteiten. En dat is een prestatie van formaat. De sociaal-economische ontwikkeling van ons land is afhankelijk van het ondernemerschap en de voortdurende vernieuwing in het midden- en kleinbedrijf. Te vaak wordt het grote, internationale bedrijfsleven gezien als het kloppende hart van onze economie, maar dat is een vergissing. In onze opkomende kenniseconomie die zich voortdurend moet vernieuwen om onze concurrentiepositie vast te houden, gaat het om flexibiliteit. Het is het MKB dat deze randvoorwaarde kan bieden. HU realiseert zich onderdeel te zijn van de kenniseconomie. In haar missie staat dan ook dat ze als instelling voor hoger beroeps onderwijs door onderwijs en onderzoek wil bijdragen aan talent ontwikkeling en innovatie van de beroepspraktijk. De beroepspraktijk omvat een breed palet van beroepen, maar het grootste deel betreft dienstverlening door professionals in het MKB. Zowel in de private als in de publieke sector, van gaming tot fysiotherapie en van social work tot installatietechniek. De goede lezer merkt het woord ‘bijdragen’ op in de missie. Dat woord is in dit verband belangrijk: de instelling heeft niet de pretentie de wereld te kunnen veranderen, althans niet alleen. Er is altijd samenwerking met anderen nodig om verandering tot stand te brengen. Coproductie is bij duurzame innovatie dan ook het toverwoord. Soms moet ‘toverwoord’ hierbij letterlijk worden genomen, want samenwerking over de grenzen van de eigen organisatie is niet eenvoudig. Er gaan dingen fout, hoe goed de bedoelingen ook zijn. Er komen namelijk verschillende werelden bij elkaar, werelden die elkaar niet altijd (direct) begrijpen. Mijn Bedrijf 2.0 heeft met hard werken en veel geduld een formule gevonden die het mogelijk maakt elkaar te vinden. Dit kon alleen door de tijd te nemen, te weten dat het gaat om ondernemerschap, je te realiseren dat iedere ondernemer eigen vragen heeft en te denken in termen van facilitering in plaats van de les lezen. Ik ben er trots op dat HU aan Mijn Bedrijf 2.0 heeft kunnen en mogen bijdragen.

Prof. mr. Huib de Jong  Lid college van bestuur Hogeschool Utrecht Februari 2013

ontwikkeling

uitvoering

afronding

ondersteuning

Ondersteuning verzorgen

Projectmanagement verzorgen

Communicatie verzorgen

Projectbeheer verzorgen

Projectleidersoverleg houden

Eindrapportage

Slotbijeenkomst organiseren

Samenwerkingsverbanden faciliteren

Monitoring en effectmeting verzorgen

Mainstreaming verzorgen

Workshops organiseren

Vouchers uitgeven

Scans afnemen

Project voorbereiden

Kick-off organiseren

Scan- en adviestraject aanbesteden

Innovatiescan ontwikkelen

Wervingsbijeenkomsten organiseren

Tijdpad & Mijlpalen 2007

2008 07-11

Subsidieaanvraag bij programmabureau Kansen voor West

2009 15-01

Subsidiebeschikking toegekend

25-10

Projectnaam en projectidentiteit vastgesteld

28-10

Adviesbureaus gecontracteerd

01-12

Kick-off Mijn Bedrijf 2.0 in Seats2meet te Utrecht

11-12

Eerste aanmelding

2010 15-02

Innovatiescan toegankelijk voor ondernemers

20-04

Eerste voucheraanvraag

27-05

Conferentie ‘Nieuw werk binnenhalen’

17-06

Start van een cyclus van zes masterclasses over sociale innovatie in het MKB

23-09

Jaarconferentie Mijn Bedrijf 2.0 in de Flint te Amersfoort

28-10

Eerste workshop van in totaal 91 workshops

2011 15-03

Tussenrapportage ingevulde basisscans

13-04

Start van een serie van vier Slimmer Werken Cafés voor ondernemers

11-05

Kick-off van eerste van in totaal zes samenwerkingsverbanden

17-06

Eerste eindscan

26-10

Diner Pensant met ondernemers

07-11

Eerste van een serie van vier burenbijeenkomsten

2012 01-03

Start van twee series van vijf masterclasses voor ondernemende commissarissen in het MKB

22-05

Presentatie van publicatie ‘Slimmer werken in het MKB’ te Utrecht

28-06

Laatste deelnemer Mijn Bedrijf 2.0 van in totaal 395 deelnemers

03-07

Laatste voucher uitgegeven van in totaal 239 vouchers

31-10

Innovation Day in MediaPlaza te Utrecht

2013 03-04

Presentatie van de publicatie Mijn bedrijf 2.0, een Schatkist aan ervaringen en resultaten

De scans 12

In het project Mijn Bedrijf 2.0 is op twee momenten aan de MKB ondernemers gevraagd een scan in te vullen: aan het begin (0-meting) en aan het eind (1-meting) van het traject. Beide scans bestonden uit digitale vragenlijsten die door TNO zijn ontwikkeld.

Doel De scans zijn bedoeld om een analyse te maken van de manier van werken binnen het bedrijf en om mogelijke knelpunten en oplossingen in beeld te brengen. Daarnaast zijn de gegevens gebruikt om te zien wat het effect van de interventie is geweest. Innovatievermogen en slimmer werken In de scans staan de concepten ‘innovatievermogen’ en ‘sociale innovatie/slimmer werken’ centraal. Het innovatievermogen heeft betrekking op het vermogen van de organisatie om te komen tot verbetering en vernieuwing van processen, diensten of producten. Het gaat dus niet uitsluitend om ‘uitvindingen’ of ‘ontdekkingen’. Sociale innovatie/slimmer werken heeft betrekking op een vernieuwing of een verbetering in de arbeidsorganisatie en in de arbeidsrelaties die leidt tot verbeterde prestaties van het bedrijf en tot ontplooiing van talenten. Innovatievermogen (35 vragen) Het innovatievermogen van de organisatie is in de scans gemeten aan de hand van de antwoorden op vragen over de volgende aspecten: • organisatie: is het bedrijf organisatorisch in staat om flexibel in te spelen op de veranderende eisen van de omgeving? (7 vragen)

•a rbeid: is het bedrijf in staat medewerkers flexibel in te zetten? (15 vragen) • s trategie: is het bedrijf in staat om samen met anderen te innoveren, zoals klanten, leveranciers en concurrent? (6 vragen) •m arkt: is het bedrijf in staat om producten en diensten te verbeteren of te vernieuwen? (7 vragen) Sociale innovatie (14 vragen) De mate van sociale innovatie/slimmer werken is gemeten door de antwoorden op vragen over de volgende aspecten: • s trategische oriëntatie: samenwerken met derden en nieuwe kennis opdoen (2 vragen) • fl exibel werken: ruimte voor individueel maatwerk (8 vragen) • s limmer organiseren: organisatorische flexibiliteit (1 vraag) •p roduct-marktverbetering: innovatief ondernemingsbeleid (3 vragen). In beide scans is ook gevraagd naar de bedrijfsprestaties en de realisatie van opgestelde bedrijfsdoelen. Bedrijfsprestaties (11 vragen) Bij bedrijfsprestaties gaat het om de resultaten van de onderneming op aspecten als:

ORGANISATIE 71%

MARKT 57%

ARBEID 87%

STRATEGIE 71%

Na het invullen van de scans ontvingen de ondernemers een terugkoppeling van de bedrijfsadviseurs, inclusief een visuele weergave van het innovatievermogen van de organisatie. Hoe hoger het bedrijf scoort, hoe groter het innovatievermogen op dat aspect.

• innovatie van producten of diensten • doorlooptijd • levertijd • arbeidsproductiviteit • klanttevredenheid • omzet en winst. In de 0-meting is gevraagd naar bedrijfsprestaties in de afgelopen twee jaar, in de 1-meting naar de ontwikkeling van de bedrijfsprestaties sinds én door de interventie. Bedrijfsdoelen (25 vragen) Bedrijfsdoelen hebben betrekking op: • het primair proces: het vernieuwen of verbeteren van producten of diensten, werkprocessen, inrichting van afdelingen of teams en ICT-systemen (8 vragen) • de strategie en omgeving: businessplannen, marketing, financiering, samenwerking (7 vragen) • het personeel: inzet, opleiding en ontwikkeling, werving, vitaliteit, uitstroom (6 vragen) • management: leidinggeven en zelfsturing (4 vragen). In de 0-meting is gevraagd of de ondernemer de afgelopen twee jaar op de onderscheiden thema’s bedrijfsdoelen had opgesteld en of deze gerealiseerd zijn. In de 1-meting zijn de ontwikkelingen

op de bedrijfsdoelen gekoppeld aan de in het bedrijf uitgevoerde interventie(s). Extra vragen 1-meting In de 1-meting zijn enkele extra vragen opgenomen over: •d e aard van en de tevredenheid over de uitgevoerde interventie(s) •d e beoordeling van de ondersteuning door Mijn Bedrijf 2.0 (bijvoorbeeld ondersteuning door de adviseurs bij de aanmelding, de voucheraanvraag en tijdens de interventie; de workshops; de masterclasses; de jaarconferentie) •d e arbeidsproductiviteit (in vergelijking met die van concurrenten) •d e invloed van de economische crisis op de effecten van de interventie •d e mate waarin een interventie op het vlak van sociale innovatie of slimmer werken het innovatief vermogen van het bedrijf kan versterken. Achtergrondkenmerken Ten slotte zijn in beide scans vragen gesteld over de kenmerken van de ondernemer (geslacht, leeftijd, opleiding, functie) en die van het bedrijf (omvang, sector, omzet en ontvangen staatsteun).

WAT zeven vraagstukken uit het MKB, de aanpak, de instrumenten en het resultaat

WANNEER 2010-2012

WAAROM Mijn Bedrijf 2.0 heeft tot doel om de innovatiekracht en de economische groei van het MKB in de regio Utrecht te vergroten; belangrijke voorwaarden hiervoor konden bedrijven realiseren via de implementatie van het uitgebrachte advies

HOE

op basis van het uitgebrachte advies vroeg de ondernemer, vaak met hulp van de adviseur, bij twee tot drie kennisleveranciers een offerte aan voor de implementatie van het advies. De ondernemer ging in zee met de leverancier van het meest aansprekende voorstel, waarvan maximaal € 4.000,(later € 6.000,-) kon worden gefinancierd via een voucher

DOOR WIE 107 kennisleveranciers hebben de

ondernemers geholpen bij het implementeren van het advies, waaronder verandermanagers, organisatie adviseurs, coaches, merkstrategen en bedrijfspsychologen

RESULTAAT

239 vraagstukken zijn opgepakt met positief resultaat

Bij 239 bedrijven in de provincie Utrecht is een innovatieadvies geïmplementeerd. In ieder bedrijf was de situatie en aanpak verschillend. Al kunnen we wel een aantal centrale thema’s onderscheiden. Deze beschrijven we aan de hand van zeven voorbeelden.

Slimmer werken in de praktijk van het MKB Passie 2.0 - ZuidamUithof Drukkerijen, Utrecht Productontwikkeling 2.0 - Loeffsâ&#x20AC;&#x2122; Patent, Houten Draagvlak 2.0 - Landgoed de Horst, Driebergen Groeien 2.0 - Dirict, Utrecht Tussen de oren 2.0 - Inducoat, Amersfoort Ondernemingsplan 2.0 - Friedeberg Consultancy, Utrecht Businessmodel 2.0 - Eagerly Internet, Utrecht

Passie 2.0

Teamgeest helpt bij scoren ZuidamUithof Drukkerijen in Utrecht spreekt met medewerkers over hun ambities, drijfveren en overtuigingen. Leidinggevenden spelen daar ver volgens op in, zodat medewerkers zich betrokken en medeverantwoordelijk voelen.

Bedrijfstak: drukkerij Aantal medewerkers: 25 Website: www.zuidamuithof.nl Contactpersoon: Bert van Heusden, eigenaar Mijn Bedrijf 2.0-adviseur: Michael Baken, Syntens Kennisleverancier: Elske van Eindhoven, Van Eindhoven & Co

De vraag: De technologische investeringen die we hebben gepleegd, blijken niet voldoende te zijn om innovatie in het bedrijf van de grond te krijgen. Hoe krijg ik mijn medewerkers mee in de veranderingen en de filosofie van het bedrijf, zodat zij weer gepassioneerd worden, meer betrokken zijn en zich weer verantwoordelijk gaan voelen? De aanpak: gesprekken, kernwaarden en coaching De adviseur heeft de ondernemer bevraagd op zijn drijfveren via de logische niveaus van Dilts. Vervolgens heeft de ondernemer gesprekken gevoerd met opdrachtgevers over de betekenis van ZuidamUithof Drukkerijen voor hen.

In gesprekken met medewerkers en leidinggevenden werd achter haald wat hun drijfveren zijn en waarom zij moeite hebben om zelf verantwoordelijkheid te nemen. Op basis van deze inzichten zijn kern waarden opgesteld en zijn leidinggevenden gecoacht in hun stijl van leidinggeven, met de nadruk op zelfsturing door medewerkers.

“Als je volop met technische innovaties bezig bent, heb je al snel te weinig oog voor je medewerkers” Instrument: de logische niveaus van Dilts De logische niveaus van Dilts vormen een instrument dat ten grondslag ligt aan Neuro Linguïstisch Programmeren. Het instrument helpt om persoonlijke doelen te bereiken en gewenste veranderingen op het niveau van gedrag, overtuiging, identiteit of spiritualiteit te formuleren (bron: www.kessels-smit.nl/files/niveaus_van_dilts.pdf).

PERS. SPIRITUEEL

INDENTITEIT

OVERTUIGINGEN

CAPACITEITEN

GEDRAG

OMGEVING & CONTEXT

MISSIE

VISIE

KEUZES

RICHTING

ACTIES

GRENZEN

Het resultaat •D e kernwaarden humor, zekerheid, aandacht en passie worden zowel intern als extern gebruikt. Ze dragen bij aan het ‘wij-gevoel’ van de medewerkers. •G rotere betrokkenheid en verantwoordelijkheid van medewerkers voor kwaliteit en klantgerichtheid. Daardoor kan ZuidamUithof Drukkerijen blijven innoveren in een krimpende markt. •M edewerkers voelen zich trots, er wordt beter samengewerkt. De onderneming mag vaker meedoen bij aanbestedingen en weet meer offertes om te zetten in opdrachten. Waarom is dit een goed voorbeeld van sociale innovatie? In deze case blijkt heel duidelijk dat betere manieren van omgaan met elkaar — luisteren naar elkaar en samenwerken — uiteindelijk leiden tot meer bereidheid en vermogen om goed te anticiperen in een snel veranderende en sterk concurrerende markt. De mensen zijn nu de motor van de organisatie.

Productontwikkeling 2.0

Co-creatie waarbij de klant centraal staat Loeff’s Patent in Houten leerde weer vanuit de klant naar de eigen archiefproducten te kijken. Het bedrijf weet eigentijdse en kleine onder nemers aan te spreken en heeft toekomstideeën voor digitaal documentmanagement.

Bedrijfstak: industrie / vervaardiging kantoorartikelen Aantal medewerkers: 48 Website: www.loeffs.nl Contactpersoon: Rita de Reuver, directeur Mijn Bedrijf 2.0-adviseur: Mechteld Bakkeren, Syntens Kennisleverancier: Marijke Verhoef, Muzus

De vraag: Kunnen jullie ons helpen om een beter inzicht te krijgen in gebruikers wensen en bedrijfskansen? Ons product wordt via dealers verkocht. Wij hebben daardoor weinig contact met eindgebruikers en moeten regelmatig ‘nee’ verkopen. De aanpak: co-design met medewerkers, dealers en gebruikers Het uitgangspunt was om in nauwe samenwerking met de mensen van Loeff’s Patent tot innovatie te komen. Zij hebben tenslotte de meeste kennis over hun organisatie en producten. Bovendien zijn zij degenen die de innovatie uiteindelijk moeten gaan implemen teren. Betrokkenheid en draagvlak binnen de organisatie zijn dan erg belangrijk. In een co-designtraject gingen medewerkers, dealers en gebruikers samen aan de slag om het bestaande productontwerp aan gebruikerswensen aan te passen. Hieruit bleek dat hetzelfde product modulair kan worden opgebouwd, zodat verschillende klantgroepen, waaronder nieuwe, bediend kunnen worden.

“Veel bedrijven leggen concepten voor aan hun klanten, maar zoeken onbewust alleen bevestiging van hun eigen ideeën” Instrument: contextmapping “Een methodiek voor het uitvoeren van contextueel onderzoek met gebruikers om kennis te verwerven over de gebruikerscontext van producten. Uitgangspunten: gebruikers zijn de experts van de belevingen; gebruikers en stakeholders nemen actief deel aan het ontwerpproces; de context van productgebruik is zo divers dat een map nodig is.” (Bron: TU Delft, Faculteit Industrieel Ontwerp ‘ID Studiolab’, 2012)

Het resultaat: Doordat medewerkers nauw bij het traject betrokken zijn geweest, weten zij wat het oplevert als ze klanten betrekken bij hun product ontwikkeling. Er heeft echt een omslag in het denken plaats gevonden. Daarnaast zijn er enkele concrete veranderingen doorgevoerd. De filmpjes en foto’s op de website zijn bijvoorbeeld beter toegesneden op kleinere ondernemers. En het taalgebruik is veranderd: ‘archiveren’ is vervangen door ‘documentmanagement’, een term die beter uitdrukt dat Loeff’s Patent al bij de start van een onderneming een rol kan spelen — en niet pas als er aan het eind van een traject iets moet worden gearchiveerd. Medewerkers beschikken over technieken om te weten te komen hoe klanten hun producten gebruiken. Ze weten daardoor beter hoe ze kunnen aansluiten bij wensen en behoeften van dealers en eindgebruikers. Waarom is dit een goed voorbeeld van sociale innovatie? Kennisleverancier Marijke Verhoef: “Deze case laat zien dat je het innovatievermogen van een bedrijf enorm kunt stimuleren door de expertise van de verschillende stakeholders bij elkaar te brengen. Deze verschillende perspectieven leiden tot een verkenning van nieuwe richtingen die gebaseerd zijn op en passen bij de ervaringen en behoeften van alle stakeholders.”

Draagvlak 2.0

Van trekken naar loslaten Medewerkers van Landgoed De Horst in Driebergen

Bedrijfstak: zakelijke dienstverlening / conferentiecentra Aantal medewerkers: 48 Website: www.landgoeddehorst.nl Contactpersoon: Guendaline Stinkens, directeur Hospitality Mijn Bedrijf 2.0-adviseur: Lianne Vorstenbosch, De Geluksfabriek & In 2 Change Kennisleverancier: Paul Hassels Mönning, DutchmarQ

zijn ‘eigenaar’ van veranderprocessen. Het draag vlak voor vernieuwingen is groot en de voortgang van de processen is gewaarborgd. De vraag Hoe kan ik ervoor zorgen dat medewerkers zélf verantwoordelijkheid nemen voor het bedenken én realiseren van innovaties in mijn bedrijf? De aanpak Uit alle lagen van de organisatie is een verbeterteam samen gesteld van leidinggevenden en andere collega’s. Zij werden mede-eigenaar van de innovatie en zorgden voor verankering in alle niveaus van alle afdelingen. Ieder verbeterteam heeft een ‘idee’ voor verbetering opgepakt en uitgewerkt.

“De directeur heeft zicht op haar eigen valkuilen, dat typeert een goede leider” Het resultaat De betrokkenheid van de medewerkers is vergroot doordat zij in veranderteams participeren die verantwoordelijk zijn voor verbetering en innovatie. Medewerkers zijn proactiever en ervaren meer vrijheid en verantwoordelijkheid. Het draagvlak voor nieuwe initiatieven is toegenomen en initiatieven worden sneller uitgewerkt. Waarom is dit een goed voorbeeld van sociale innovatie? Mijn Bedrijf 2.0-adviseur Lianne Vorstenbosch en kennisleverancier Paul Hassels Mönning: “In deze case ging het echt om de mede-

werkers. Tijdens het traject heeft De Horst een brede projectgroep samengesteld vanuit verschillende vakgebieden en hiërarchische lagen van de organisatie. De directeur — als gebruikelijke trekker van innovatie en vernieuwing — heeft daarbij bewust een stapje terug gedaan in het proces. In enkele gezamenlijke workshops zijn de belangrijkste verbeterpunten vastgesteld voor de projectmatige invoering van sociale innovaties. De medewerkers zijn in staat gebleken hun proces zelf voort te zetten.”

KWALITEIT

EFFECTIVITEIT

doeltreffend, functionaliteit

met een kleine k

a kw

EFFICIËNTIE

doelmatigheid, offer (baten - kosten)

it lite

ge ld

Instrument 1: teams ontwikkelen en innoveren met PIT Met PIT (Prestatie Inspiratie Transformatie) worden deelnemers in een individueel of teambegeleidingstraject gestimuleerd in invloed, verantwoordelijkheid en proceseigenaarschap. Met als doel: het stimuleren van creativiteit, (intern) ondernemerschap en innovatie. (Bron: www.In2change.nl)

tijd

LOGISTIEK

kwantiteit, plaats, tijd, beschikbaarheid

Instrument 2: de duivelsdriehoek uit projectmanagement (Bron: Projectmanagement volgens PRINCE 2, Jansen, van Craen, 2011)

“Er was voor de ondernemers lef nodig om mee te doen met het project, want ze moesten bereid zijn om naar de invloed van hun eigen gedrag te kijken. We konden de kosten laag houden en veel begeleiding bieden, maar er bleek tijd nodig voordat het vertrouwen er was en ze een traject wilden starten.” MARIËLLE VERMUNT, PROJECTLEIDER MIJN BEDRIJF 2.0 NAMENS SYNTENS

Groeien 2.0

Studentenbedrijf wordt volwassen De oprichters van Dirict in Utrecht ontdekten dat er voor groei meer nodig is dan alleen technische kennis. Met hulp van een coach hebben ze hun ambities omgezet in concrete stappen, zoals per soneelsuitbreiding.

Bedrijfstak: ICT-dienstverlening Aantal medewerkers: 3 Website: www.dirict.nl Contactpersonen: Niels Radstake en Rob van Weeghel, eigenaren Mijn Bedrijf 2.0-adviseur: Mariëlle Vermunt, Syntens Kennisleverancier: Maurice Kimman, Sequoia

De vraag We willen minimaal 50% groeien in omzet en marge. Personele groei zal nodig zijn om dit te realiseren. Kan Mijn Bedrijf 2.0 ons ondersteunen bij de keuzes van werving en het aansturen van nieuwe medewerkers? De aanpak Tijdens strategische sessies met een coach, de Dirict-directie en medewerkers werd de balanced scorecard ingezet om doelstellingen en investeringen inzichtelijk te maken. Dit instrument viel zo in de smaak, dat de directie het nu nog steeds gebruikt tijdens het maandelijkse directieoverleg om de groei en ontwikkeling van het bedrijf op de voet te volgen, zodat er eventueel tijdig ingegrepen kan worden.

Instrument: balanced scorecard Een instrument voor strategievorming en strategische prestatie meting met behulp van vier perspectieven: financieel perspectief, klantperspectief, innovatieperspectief en intern perspectief. (Bron: Kaplan & Norton, 1996 en 2005)

“Tijdens het traject zijn we gaan inzien dat medewerkers met een ander profiel meer waarde hebben voor ons” Het resultaat Dirict heeft het team uitgebreid met een ervaren parttime-mede werker op het gebied van marketing en sales, die praat op het niveau van de klant. Beide ondernemers zijn gaan inzien dat een divers personeelsbestand ervaring binnenbrengt en focus oplevert. Daarnaast doet het bedrijf regelmatig een beroep op twee externe krachten die acquisitie voeren. Er ligt een duidelijke strategie voor de komende tijd. En de ondernemers hebben meer structuur gebracht in hun onderlinge overleg.

Waarom is dit een goed voorbeeld van sociale innovatie? Mijn Bedrijf 2.0-adviseur Mariëlle Vermunt: “De ondernemers weten wat ze willen en kennen de markt van binnenuit (en daarmee de vraag van de klant). De ondernemers zijn zorgvuldig in het aan nemen van nieuwe mensen. Ze denken bovendien goed vooruit: samen met medewerkers en klanten denken ze nu al na over nieuwe producten die mogelijk pas over een paar jaar op de markt gezet kunnen worden.”

FINANCIEEL PERSPECTIEF • Cashflow • Winst per medewerker • etc. KLANTPERSPECTIEF • Service • kwaliteit • etc.

Balanced scorecard

INNOVATIEPERSPECTIEF • Nieuwe producten/omzet • Verloop • etc. INTERN PERSPECTIEF • Doorlooptijd • aantalfouten • etc.

Tussen de oren 2.0

Groot denken zonder groot te worden Na een periode van technische innovatie wil Inducoat uit Amersfoort de marktbenadering verscherpen. Het bedrijf heeft nu een beter beeld van de verschillende schakels in de waardeketen en de manier waarop die benaderd kunnen worden.

Bedrijfstak: chemie / verfindustrie Aantal medewerkers: 7 Website: www.inducoat.com Contactpersoon: Mike Frankhuizen, directeur Mijn Bedrijf 2.0-adviseur: Arun Swamipersaud, Twynstra Gudde Kennisleverancier: Rob Gruyters, The Bridge

De vragen Wat is de propositie van Inducoat? Hoe bereikt Inducoat de mensen die echt baat hebben bij de toegevoegde waarde van antimicrobiële coatings en kit? Wie zijn die mensen? Wanneer is de tijd rijp voor een doorbraak in het buitenland? De aanpak Het uitgangspunt was om de sleutelmedewerkers van Inducoat te betrekken bij het definiëren van de koers van de onderneming. Hierbij zijn de volgende stappen doorlopen: • de merkessentie bepalen door de doelgroep, de merkwaarden, de merkeigenschappen, de merkidentiteit, het merkgevoel, de merkpersonaliteit en de merkbelofte in kaart te brengen • de merkessentie vertalen in een strategie • het doel, de inspanning, de middelen en het netwerk vaststellen om de strategie uit te werken tot een tactiek. 21

“Het traject verstevigde onze overtuiging dat het realistisch is om een goede marktpositie in het buitenland te verwerven”

REALISEERBAAR

(NOG) NIET REALISEERBAAR

Instrument: COCD-box Tijdens deze aanpak zijn verschillende instrumenten gebruikt, waaronder de COCD-box, een brainstormmethode om ideeën te selecteren door ze te clusteren in een matrix met de assen ‘originaliteit’ en ‘uitvoerbaarheid’. (Bron: Brainstormen, 50.000 ideeën per dag, K. de Vos, 2006)

W O N BLAUWE IDEEËN • makkelijk te realiseren • relatief weinig risico • worden geaccepteerd • vroegere voorbeelden beschikbaar GEWONE IDEEËN

GELE IDEEËN • Ideeën voor de toekomst • intrigerend en uitdagend • rode ideeën van morgen

RODE IDEEËN • Innovatief • doorbraak • geven energie • realiseerbaar

ORIGINELE IDEEËN

Het resultaat Inducoat heeft geleerd dat je iedere schakel in de keten (van ziekenhuisdirectie via schilder tot patiënt) op zijn eigen manier moet benaderen met een eigen boodschap. Het Mijn Bedrijf 2.0-traject bracht deze schakels en de specifieke belangen in kaart. In een volgende stap worden de verschillende boodschappen op innovatieve manieren gecommuniceerd, onder andere via sociale media. Inducoat betrekt nu een grotere groep belanghebbenden bij haar toegevoegde waarde. Dit levert een grotere herkenning en erkenning van de geboden oplossing op. Opdrachtgevers kijken nu kritischer naar coatings en kit. Deze kritische blik brengt Inducoat dichter bij het doel om ‘tussen de oren’ van opdrachtgevers te komen. Waarom is dit een goed voorbeeld van sociale innovatie? Deze case laat zien dat je niet kunt volstaan met een technologische innovatie om succesvol te zijn. Om de technologische innovatie optimaal te gelde te maken, is het noodzakelijk om een onderneming op een slimme manier in te richten en te organiseren. En om ‘slim’ te communiceren over je technologische oplossing.

Ondernemingsplan 2.0 Een heldere blik op de toekomst Met hulp van een externe adviseur nam Friedeberg Consultancy haar dienstenportfolio onder de loep. Het bedrijf heeft een heldere visie op de toekomst, meer duidelijkheid over strategische opties, een transparante interne taakverdeling en een groter

Bedrijfstak: zakelijke dienstverlening / consultancy Aantal medewerkers: 25 Website: www.friedeberg.nl Contactpersoon: Erik Friedeberg, eigenaar-directeur Mijn Bedrijf 2.0-adviseur: Jony Elschot, Deloitte Kennisleverancier: Twan Kemperman, Deloitte

innovatievermogen. De Vragen We hebben de afgelopen jaren veel nieuwe diensten ontwikkeld: is dat eigenlijk wel handig? In welke fase van de levenscyclus bevindt elke dienst zich? En wat is een goed moment om een nieuwe dienst te introduceren of een dienst juist af te bouwen? Past onze organisatiestructuur nog wel bij de gegroeide organisatie? We zijn nieuwsgierig naar de blik van een grotere partij die affiniteit heeft met onze dienstverlening: Deloitte.

“Ik zit al 15 jaar middenin dit bedrijf. Je ontwikkelt toch een zekere bedrijfsblindheid” Vervolgens zijn de verschillende diensten van het bedrijf beoordeeld op marktaandeel en groeipotentieel. Hiermee is inzicht gekregen in de marktpotentie van de verschillende diensten. Het bedrijf is nu beter in staat om doordachte investeringsbeslissingen te nemen. Stap twee was de organisatiestructuur en het functiehuis onder de loep te nemen en aan te passen op basis van de uitkomsten van de eerste analyses. Instrument 1: SWOT-matrix De SWOT-matrix biedt een stappenplan om doelstellingen en een strategie te formuleren op basis van een interne en externe analyse. (Bron: 75 Managementmodellen, Marijn Mulders, Noordhoff, 2007) Instrument 2: BCG-matrix De BGG-matrix (Boston Consultancy Group) is een instrument om

hoog

laag

BCG-MATRIX GROEPPOTENIEEL

De aanpak Erik Friedeberg heeft zijn medewerkers uitdrukkelijk betrokken bij de voortgang van het traject en bij de uitwerking van de ideeën die voortvloeiden uit het traject. Stap één van het traject bestond uit het in kaart brengen van de kansen en bedreigingen in de markt en de sterktes en zwaktes van de organisatie.

RELATIEF MARKTAANDEEL hoog

laag

star

question mark

hoog

laag

cash cow

dog

een portfolio te analyseren door het inzichtelijk maken van de marktkenmerken van producten en diensten en de opbouw van een portfolio. (Bron: 75 Managementmodellen, Marijn Mulders, Noordhoff, 2007) Het resultaat Er is onder andere een wijziging doorgevoerd in het managementteam, waar inmiddels de directie, de twee coördinatoren en een PR-medewerker onderdeel van uitmaken. De coördinatoren vormen geen nieuwe hiërarchische laag. Zo heeft Friedeberg Consultancy de platte structuur en korte lijnen kunnen handhaven. Dat blijkt een goede structuur om innovatief en flexibel te werken en klantvragen vlot te beantwoorden. Bovendien heeft het een positief effect op de werksfeer. Er ligt een goede basis voor nieuwe en sterke groei in omzet en rendement. Waarom is dit een goed voorbeeld van sociale innovatie? Kennisleverancier Twan Kemperman: “Erik Friedeberg is een onder nemer pur sang. Hij is als geen ander in staat antwoorden te vinden op vragen uit de markt én weet tegelijkertijd dat hij alleen succesvol kan zijn als hij zijn medewerkers actief betrekt bij het vormgeven van zijn ideeën. Hij kiest hierbij voor een participatieve aanpak, waar ieders bijdrage als waardevol wordt ervaren.”

Businessmodel 2.0 De groei naar een onderscheidend internetbureau Eagerly Internet wil groeien in de branche van podia, festivals en theaters. Om dit mogelijk te maken, wil het bedrijf experts en expertise aan zich binden, bijvoorbeeld via een platform waar aan geselecteerde deskundigen een kennisbijdrage

Bedrijfstak: ICT / creatieve industrie Aantal medewerkers: 7, met een breed netwerk aan experts Website: www.eagerly.nl Contactpersonen: Matthijs Reerink en Marnix Marsman Mijn Bedrijf 2.0-adviseur: Laurens Strijbos, Syntens Kennisleverancier: Patrick van de Pijl, Business Model Inc.

leveren. Expertise uitwisselen en creativiteit delen vormt het uitgangspunt. De vraag We willen groeien, expertise verbinden aan ons bedrijf en onderbouwde keuzes maken op het vlak van huisvesting en financiering. Kunnen jullie ons helpen om orde te scheppen in de intuïtieve aannames en besluitvorming én keuzes te maken? De aanpak Er is een businessmodel-strategieworkshop gehouden in de vorm van co-creatie tussen medewerkers, leiding en klanten. Deel nemers werden geselecteerd om te participeren als actieve deelnemer, toehoorder of decision maker. Tijdens de workshop werden brainstormen idee-ontwikkelingtechnieken gebruikt die het bedrijf in zijn eigen dienstverlening ook bij klanten kan toepassen. 23

“Kunnen jullie ons helpen om orde te scheppen in de intuïtieve aannames en besluitvorming” Instrument: Business Model Canvas Via een begrippenkader businessmodellen beschrijven, visualiseren, onderzoeken en veranderen. (Bron: Business Model Generation, Ostenwalder, e.a., 2009, Kluwer 2010) Het resultaat Het resultaat is een duidelijke richting en stevige onderbouwing voor gemaakte keuzes. Daarmee is de weg geëffend voor de gewenste groei en specialisatie. De betrokkenheid van de medewerkers bij de strategie en uitwerking is groot. Waarom is dit een goed voorbeeld van sociale innovatie? Samen met medewerkers en nauw betrokken experts en klanten is intensief gewerkt aan de ontwikkeling van het bureau. Hiermee is niet alleen het businessmodel duidelijk geworden, maar is meteen een basis gelegd voor de implementatie ervan.

Klantrelaties

Keypartners

Kern activiteiten

Keyresources

Kostenstructuur

Waardeproposities

Klantsegmenten

Kanalen

Inkomstenstromen

De adviseurs aan het woord Vakkundig advies speelde een sleutelrol in de opzet van Mijn Bedrijf 2.0. Dit advies werd geleverd door organisatieadviseurs die ondernemers op het juiste spoor voor sociale innovatie hebben gezet. Een impressie van de ervaringen.

WAT

adviestrajecten

WANNEER een kosteloos adviestraject ging van start nadat een deelnemende ondernemer de basisscan had ingevuld

WAAROM om ondernemers inzicht te verschaffen in innovatiekansen op het gebied van organisatie, management en personeelsbeleid die winst kunnen opleveren voor hun bedrijf

DOOR WIE adviseurs van Syntens, De Geluksfabriek, Twynstra Gudde / The Bridge en Deloitte 24

HOE op basis van de uitkomsten van de basisscan voerde de adviseur een adviesgesprek met de ondernemer, waarna de adviseur een adviesrapport uitbracht, dat de ondernemer handvatten gaf om met een voucher van € 4.000,- (later € 6.000,-) aan de slag te gaan met slimmer werken binnen het bedrijf

RESULTAAT 395 adviesrapporten

“We hebben ondernemers een zetje kunnen geven”

Het zal geen toeval zijn dat alle adviserende partijen bij aanvang van het project al iets hadden met het MKB en sociale innovatie. “In 2009, toen de aanbesteding speelde, was sociale innovatie nog niet zo’n hot item”, zegt Fenneke van Vliet van Twynstra Gudde. “Maar wij zagen aankomen dat dit het wél zou gaan worden. En inderdaad, het is nu echt een buzz.” Een aantal adviseurs van het Geluksfabriek-consortium profileerde zich voor de aanbesteding al nadrukkelijk op het vlak van sociale innovatie; zij schreven het ‘Kookboek Sociale Innovatie’ (Stichting Greenfield Groep, Den Bosch 2008). Meedoen om te leren Twynstra Gudde herkende in het project prima oefenmateriaal voor junior adviseurs, vanwege de korte doorlooptijd van de advies trajecten. Maurits Bruel van De Geluksfabriek: “Je kunt goede contacten in het MKB beschouwen als een investering in de toekomst: wanneer kleine bedrijven groeien dankzij jouw ondersteuning, zullen ze jou later zeker herinneren.”

“Samenwerking bevordert per definitie innovatie; Mijn Bedrijf 2.0 is een voorbeeld van sociale innovatie waarvan alle betrokken partijen veel hebben geleerd.”

Voor Deloitte vormt het MKB een belangrijk marktsegment. Twan Kemperman noemt het “een geweldige leerervaring om onderdeel uit te maken van een complex geheel van actoren met verschillende belangen.” Binnen Syntens lag het zwaartepunt van oudsher vooral op technische innovatie. “Pas de laatste jaren is sociale innovatie daar als aandachtspunt bijgekomen”, vertelt Michael Baken. “Mijn Bedrijf 2.0 was een handvat om onze kennis en ervaring op dat gebied verder te vergroten.”

Mijn Bedrijf 2.0. Tijd is bij uitstek een schaars goed voor ondernemers. Twan Kemperman: “We hebben veel geïnvesteerd in PR, marketing en informatiemateriaal om deelnemers te werven. Ook hebben we onze eigen netwerken uitgekamd. En dan is het bellen, bellen, bellen. Vaak ook ‘koud’. Dat valt niet mee.” De adviseurs trokken er ook fysiek op uit: naar winkelstraten en industrieterreinen, naar branche- en ondernemersverenigingen. De aanmelding via de website van Mijn Bedrijf 2.0 werd vereenvoudigd om iedere denkbare drempel voor de ondernemer te verlagen.

Acquisitie De adviesbureaus hadden ieder de opdracht om 75 bedrijven te werven, de Mijn Bedrijf 2.0-basisscan uit te voeren bij deze bedrijven, een adviesrapport uit te brengen en een adviesgesprek te voeren. Hoewel tijd in feite de enige investering was die van de ondernemers werd gevraagd, viel het niet mee om een dergelijk forse groep MKB’ers over de streep te trekken voor deelname aan

Dat het werven van deelnemers aanvankelijk moeizaam verliep, begrijpen de adviseurs heel goed: het economische tij zat tegen. MKB’ers hadden vooral de focus op sales, omzet, klanten, het professionaliseren van de interne organisatie. Op overleven. Dan is er niet automatisch aandacht voor iets wat aanvankelijk ongrijpbaar is, zoals sociale innovatie.” Bovendien, vindt Mariëlle Vermunt van Syntens: “Sociale innovatie komt heel dichtbij wanneer je gaat >>

>> praten over het persoonlijk functioneren van een ondernemer en diens medewerkers. Daarvoor moet je toch eerst een vertrouwensband hebben opgebouwd.” Soms was de redenering ook: het kóst niks, dus het ís niks’ De motivatie van de MKB’ers om wel deel te nemen, had volgens de adviseurs te maken met verschillende factoren: de gedachte ‘baat het niet, dan schaadt het niet’, er was een goede klik met de adviseur die ze benaderde, vaak hadden ze al plannen om iets te gaan veranderen en waren dankbaar voor de gelegenheid om hun ideeën te toetsen aan een professional. En ja, het is natuurlijk heel aantrekkelijk wanneer je een tegemoetkoming in de kosten krijgt bij investeringen in de vorm van een voucher.” Het MKB en sociale innovatie Sociale innovatie als begrip vond in het MKB geen weerklank, zo bleek al snel. Begrippen als ‘medewerkers erbij betrekken’, ‘slimmer werken’, ‘co-creatie’ en ‘optimaliseren’ spreken meer tot de verbeelding. In welke mate, dat verschilt per branche. Maurits Bruel constateert een opmerkelijk verschil tussen jongere versus oudere ondernemers en traditionele versus jonge bedrijfstakken. De oudere generatie is wantrouwiger (‘Zoiets heb ik al lang geprobeerd; dat werkt tóch niet’) en in de creatieve industrie (vormgeving, IT, gaming) staan ondernemers vaak open voor sociale innovatiethema’s.

Twan Kemperman typeert MKB’ers als “mensen met veel energie, die denken in kansen en mogelijkheden voor de dag van morgen en graag zelf met de voeten in de klei staan. De makke van een dergelijke instelling is dat de ondernemer veelal samenvalt met ‘de onderneming’ en dat maakt kwetsbaar. Succesvolle ondernemers kijken verder vooruit en organiseren continuïteit buiten zichzelf om, met oog voor hun eigen beperkingen. En dan komt sociale innovatie nadrukkelijk om de hoek kijken.” Medewerkers meekrijgen Thema’s die ondernemers bezighouden, hebben vaak te maken met verantwoordelijkheden én hun stijl van leidinggeven: ‘Hoe krijg ik mijn mensen mee?’, ‘Hoe worden ze proactiever?’ Draagt mijn stijl van leidinggeven hieraan bij?’ Allemaal vragen die in het teken staan van de tijdgeest: het gaat niet meer vanzelf, we moeten harder lopen. Ook hebben ondernemers regelmatig vragen rond positionering: ‘Hoe onderscheid ik mijn product of dienst?’, ‘Hoe zorg ik voor optimale interactie met de markt?’.

“Het vertrouwen in de kwaliteit van de eigen medewerkers is cruciaal voor de kans van slagen van sociaal innovatieve projecten”

Voorstellen op het vlak van samenwerking tussen leveranciers en klanten riepen volgens Maurits Bruel de meeste koudwatervrees op. “Interne aanpassingen op het vlak van samenwerking en communicatie zijn voor sommige ondernemers al eng, laat stáán naar buiten toe. Maar we gaan steeds meer in de richting van een netwerkeconomie. Bij een deel van het MKB valt nog heel veel te winnen op dat vlak.”

IN HET ARTIKEL KOMEN AAN HET WOORD: •M aurits Bruel, adviseur en eigenaar van De Geluksfabriek • Michael Baken, adviseur bij Syntens • Twan Kemperman, adviseur bij de MKB-adviesafdeling van Deloitte

De adviesgesprekken van Mijn Bedrijf 2.0 werden door de adviseurs én de ondernemers als heel inspirerend ervaren. “De ene keer zat je bij een drukkerij, dan weer bij een evenementenorganisatie of op een tapasboot. En allemaal hebben ze grootse plannen. De energie spat er van af”, vertelt Fenneke van Vliet. “In onze adviezen hanteerden we het zogenoemde SSBK-model, waarbij je uitgaat van de huidige Situatie, de gewenste Situatie, de Blokkades en de Kernvraag. Daar kom je in korte tijd verrassend ver mee.” Voucher of geen voucher? Het aantal ondernemers dat aanvankelijk besloot om met behulp van de financiële tegemoetkoming een implementatietraject in te gaan, viel de bureaus tegen. “De regels omtrent de voucheraanvraag temperden het animo. Zo mocht de adviserende partij het implementatietraject niet verzorgen en moest de ondernemer bij minimaal twee andere partijen een offerte opvragen voor het traject. Het zijn begrijpelijke voorwaarden vanwege belangenverstrengeling, maar de aanvraag was daardoor bewerkelijk en bovendien wilde de ondernemer vaak met de adviserende partij het implementatietraject doorlopen. Er was tenslotte al een band opgebouwd tijdens het adviestraject.” Maurits Bruel: “MKB’ers hebben een soort allergie tegen alles wat met subsidies te maken heeft.”

“Sociale innovatie is geen voorwaarde om als onderneming te overleven, maar het is wél een voorwaarde voor groei en voor onderscheidend zijn”

Syntens had minder moeite om ondernemers een voucher te laten inzetten. Pieta Stam: “Dat heeft er ongetwijfeld mee te maken dat doorverwijzen naar andere kennisleveranciers een vast onderdeel vormt van ons primaire proces. Zo werken wij altijd.” Ingrijpende interventies Ondernemers hadden veel baat bij de interventies. Zij waren vaak bereid om meer te betalen voor de interventie dan het bedrag van de voucher, zodat ze hun vraagstuk grondig konden aanpakken. “Als jullie er niet waren geweest, hadden we dit nooit veranderd”, kregen de adviseurs dan te horen. Michael Baken: “Wat ik vooral interessante trajecten vond, waren de gevallen waarin de ondernemer met zijn medewerkers en zijn beste klanten om tafel ging zitten om te vragen: ‘Wat betekenen wij eigenlijk voor jou?’, Medewerkers van een drukkerij bijvoorbeeld, meestal niet hoog opgeleid, hadden tot dan toe vaak het gevoel ‘Ik ben maar drukker.’ Toen ze hoorden hoezeer hun klanten − bedrijven met grote namen − in hun bedrijfsvoering afhankelijk waren van hún dienstverlening, zagen ze ineens dat ze niet ‘zomaar’ werk deden, maar een essentieel onderdeel vormden van een groter geheel. Dat vergrootte het verantwoordelijkheidsgevoel in één klap enorm en heeft een grote verandering in gang gezet.”

• Pieta Stam, adviseur bij Syntens • Mariëlle Vermunt, adviseur bij Syntens • Fenneke van Vliet-de Nooij, adviseur bij Twynstra Gudde

Leerpunten De deelnemende adviseurs zijn enthousiast over de wisselwerking met het MKB, die Mijn Bedrijf 2.0 met zich meebracht. Maar kritisch als ze zijn, signaleren ze ook een aantal verbetermogelijkheden voor een dergelijk traject met MKB’ers: • Neem drempels voor deelnemende ondernemers weg door een simpele regelgeving. • Geef adviesbureaus meer gelegenheid om hun expertise in te zetten voor deelnemende ondernemers door een ruimere begroting of een geringer aantal deelnemers. • Zet de naamsbekendheid van het project sterk neer door een stevige publiciteitscampagne. • Creëer optimaal op de praktijk afgestemde meetinstrumenten door een vroegtijdig overleg tussen alle deelnemende partijen.

• Investeer meer in het creëren van een onderlinge band tussen MKB’ers in de regio, zodat er een gezamenlijk gevoel ontstaat: ‘Yes, we belong’. “Ik kan me voorstellen dat HU, TNO, Syntens, TFI en de andere adviserende partijen gezamenlijk efficiënte en haalbare diensten ontwikkelen voor het MKB”, oppert Maurits Bruel. “Dat kan ook goed gestalte krijgen buiten de gesubsidieerde trajecten om.” De samenwerking met Skill City, waarbij 20 ICT-bedrijven zich via Mijn Bedrijf 2.0 heeft verdiept in marketingvaardigheden, is daar een mooi voorbeeld van.

EEN GREEP UIT DE ADVIESVRAGEN VAN HET MKB Groei Door de groei van de afgelopen tijd is er behoeft om activiteiten en processen te formaliseren en te institutionaliseren (marketing, organisatie en personeel) en zo verdere gecontroleerde groei mogelijk te maken Betrokkenheid medewerkers Ondernemers hebben behoefte aan meer verantwoordelijkheid en grotere betrokkenheid van medewerkers en duidelijke en effectieve verdeling van taken en bevoegdheden en afspraken over resultaten. Flexibiliteit Om mee te bewegen met ontwikkelingen in de markt, vraag van klanten, etc. is het nodig dat het personeel flexibel kan mee bewegen met de gevraagde inzet in het bedrijf. Daarnaast is er juist behoefte aan een flexibele schil aan personeel om de vraag uit de markt te kunnen beantwoorden Samenwerking met externen Zowel uit de adviesvragen, als uit de 6 samenwerkingsverbanden bleek een groeiende vraag van bedrijven om meer zaken te doen met de ‘buitenwereld‘, zoals klanten, concurrenten en leveranciers. Ook het delen van (nieuwe) kennis en ervaring is een toenemende vraag in het MKB. Stijl van leidinggeven De behoefte van de ondernemer aan formalisering van activiteiten, delegeren van verantwoordelijkheden, samenwerking binnen en buiten het bedrijf vraagt in veel gevallen ook een andere stijl van leidinggeven. De meeste ondernemers willen zich zelf hier in ontwikkelen.

“Onder de noemer Mijn Bedrijf 2.0 zijn leerzame en inspirerende bijeenkomsten

georganiseerd: congressen, workshops, masterclasses, netwerkbijeenkomsten. Het zou mooi zijn als dit kennisaanbod op het gebied van sociale innovatie wordt gecontinueerd voor Utrechtse MKB’ers

”

WAT onderzoek naar de effecten van de adviestrajecten van Mijn Bedrijf 2.0

WANNEER gedurende de looptijd van het project Mijn Bedrijf 2.0

WAAROM naast de ondersteuning van ondernemers heeft Mijn Bedrijf 2.0 als doel generieke uitspraken te doen over de ontwikkeling van het innovatievermogen van ondernemers na deelname aan het traject; deze inzichten helpen andere ondernemers bij het kiezen van interventies en vormen een basis voor verdiepend onderzoek in specifieke sectoren

DOOR WIE onderzoekers van TNO, HU en Twynstra Gudde / The Bridge

HOE 28

onderzoekers hebben data via verschillende methodes verzameld en geanalyseerd

RESULTAAT inzicht in de effectiviteit van uiteenlopende interventies en succesfactoren bij sociale innovatie

Onderzoeksresultaten De ondernemers die hebben deelgenomen aan Mijn Bedrijf 2.0 hebben aan het begin en aan het eind van het traject een vragenlijst ingevuld. Dankzij deze 0-meting (de ‘basisscan’) en 1-meting (de ‘eindscan’) kunnen uitspraken gedaan worden over de effectiviteit van adviezen en interventies op het innovatievermogen, sociale innovatie, bedrijfsprestaties en bedrijfsdoelen. Al met al kan geconcludeerd worden dat het project een aanzienlijk en kwantificeerbaar effect heeft gehad op de deelnemende bedrijven.

Opzet van het onderzoek TNO was verantwoordelijk voor het verzamelen en analyseren van kwantitatieve data over Mijn Bedrijf 2.0. Samen met de andere partners ontwikkelde TNO voor dit doel de ‘innovatiescan’. Deze scan bestond uit digitale vragenlijsten die deelnemende ondernemers aan het begin (de 0-meting) en aan het eind (de 1-meting) van het Mijn Bedrijf 2.0-traject invulden. De verzamelde gegevens vormden de basis van het kwantitatieve onderzoek. Tijdens de looptijd van Mijn Bedrijf 2.0 rapporteerde TNO in twee stappen: • T ussenrapportage (maart 2011) over de eerste resultaten van de 0-meting •E ffectmeting (december 2012) over de resultaten van de 1-meting. Aanvullend is door onderzoekers van HU een willekeurige steekproef getrokken van 50 deelnemende bedrijven. Van deze bedrijven zijn alle kwalitatieve documenten geanalyseerd, zoals de adviesrapporten van de adviseurs, de offertes van de kennisleveranciers, de motivatie van ondernemers voor een leverancier en de op leverdocumenten van de kennisleveranciers. Deze gegevens zijn gebruikt om zicht te krijgen op de onderliggende vraagstukken van de deelnemers aan Mijn Bedrijf 2.0 en de interventies en instrumenten die zijn ingezet. Deelnemende bedrijven Op 1 februari 2012 hadden 289 bedrijven de 0-meting ingevuld. Van die groep hebben 103 bedrijven ook de 1-meting ingevuld. De gegevens van deze 103 deelnemers zijn gebruikt voor de analyses van de effectmeting. Onder deze bedrijven is de zakelijke dienstverlening met 32% het sterkst vertegenwoordigd, gevolgd door de creatieve industrie met 19%. Met 8% is de bouwnijverheid en installatiebranche het minst vertegenwoordigd. >>

14%

9% 32% 10% 19%

Verdeling van deelnemende bedrijven over sectoren Bouw en installatie Zakelijke dienstverlening Creatieve industrie (incl. ICT) Maakindustrie Logistiek en handel Human health Anders

> 50

53%

32% 10%

20%

30%

40%

Aantal medewerkers >

15% 10 tot 50

2 tot 10

50%

Aantal deelnemende bedrijven >

>> Zoals te zien is in bovenstaand figuur bestaat ruim de helft van de deelnemers (53%) uit middelgrote MKB-bedrijven met 10 tot 50 personeelsleden; ongeveer een derde van de bedrijven (32%) heeft een personeelsomvang tussen de 5 en 10 medewerkers en 15% van de bedrijven heeft 50 of meer werknemers in dienst. Het merendeel van de bedrijven (86%) is een zelfstandige vestiging, de overige 14% zijn bedrijfs- of hoofdvestigingen van organisaties met meerdere vestigingen.

Onderliggende vraagstukken Een belangrijke aanleiding voor ondernemers om een beroep te doen op Mijn Bedrijf 2.0 is de continuïteit of de financiële gezondheid van de organisatie. Daarnaast willen veel bedrijven groeien en ligt de motivatie voor de aanvraag in het verlengde van deze behoefte. Zo zijn veel organisaties op zoek naar meer of nieuwe klanten. Andere bedrijven willen nieuwe markten aanboren of hun marktpositie versterken. In het verlengde daarvan is er veel aandacht voor verbetering van de productiviteit, ontwikkeling van werknemers en het versterken van het innovatievermogen om tegemoet te komen aan de veranderende omgeving. Implementatietrajecten De kennisleveranciers hebben de MKB-ondernemers geholpen bij: • ontwikkeling van nieuwe diensten • diagnose en oplossing van gesignaleerde vraagstukken. Het karakter van de interventies laat zich het best omschrijven als: een eindje met de ondernemer meelopen om samen nieuwe perspectieven te ontwikkelen en actuele managementvraagstukken op te lossen.

VOORBEELD nieuwe dienst De markt voor aannemers wordt steeds concurrerender en verandert snel. Om hierop in te spelen, besloot aannemer Teunis van de Pol samen met de adviseur om de hovenierstak van zijn bedrijf Polinfra verder uit te bouwen. Polinfra ontwikkelde een website waar klanten online hun tuin kunnen ontwerpen. Daarnaast heeft het bedrijf een managementsysteem ingevoerd om de zelfsturing van medewerkers te vergroten. Uiteindelijk heeft dat geleid tot een veel hogere omzet.

Opvallend was dat een fors deel van de implementatietrajecten een hogere investering vroeg dan het bedrag dat via een voucher beschikbaar was. De gemiddelde investering per traject (€ 5.700,-) lag € 1.700,- boven het voucherbedrag. In dat geval waren de ondernemers vaak bereid een deel van het traject uit eigen middelen te bekostigen.

VOORBEELD diagnose en oplossing Livetime Productions is gespecialiseerd in de technische productie van evenementen, festivals en televisieproducties. De eerste insteek van het Mijn Bedrijf 2.0-traject was het verankeren van kennis binnen de organisatie. Na verloop van tijd werd de focus verlegd naar het omgaan met groei. Door de inrichting van een backoffice kwam er meer ruimte voor medewerkers om zich op hun eigen specialisaties te richten. Zo kon het bedrijf doorgroeien.

Beoordeling van het adviestraject door de ondernemers De meeste ondernemers uiten zich positief over het adviestraject. Belangrijke opbrengsten zijn: • vergroting van de flexibiliteit van het personeel • meer zelfsturing van medewerkers • verbetering van de kwaliteit van het leiderschap • duidelijkere taakverdeling • betere communicatie • beter inspelen op veranderende markt • heroriëntatie doelstellingen • meer samenwerking met conculega’s en binnen de keten • aangepaste organisatiestrategieën • nieuwe producten of diensten • een verhoging van de winst. Het is dan ook niet verassend dat de inbreng van de kennis leveranciers in het algemeen positief beoordeeld is. >>

“Ik heb de deelname aan het project Mijn Bedrijf als stimulerend en motiverend ervaren. Dat heeft vooral te maken met de enthousiaste verhalen van de ondernemers die aan het project hebben deelgenomen. Veel bedrijven hebben door hun participatie in het project een nieuwe impuls gekregen. Zij zijn anders naar hun mensen gaan kijken en hebben hun medewerkers actief betrokken bij de innovatieactiviteiten in het bedrijf. De ondernemers hebben dit als zeer nuttig voor het bedrijf ervaren. Een deel van de bedrijven heeft daardoor de impasse van de economische recessie kunnen doorbreken en veelbelovende nieuwe activiteiten kunnen ontwikkelen.” ROB GRÜNDEMANN, ONDERZOEKER MIJN BEDRIJF 2.0 NAMENS TNO

Mijn Bedrijf 2.0 • De resultaten >> Effecten van advisering op het innovatievermogen Het innovatievermogen van de deelnemende bedrijven is gemeten op vier aspecten: • organisatie: is een bedrijf organisatorisch in staat om flexibel in te spelen op de veranderende eisen van de omgeving? • arbeid: is een bedrijf in staat medewerkers flexibel in te zetten? • markt: is een bedrijf in staat om producten en diensten te verbeteren of te vernieuwen? • strategie: is een bedrijf in staat om te innoveren met anderen, zoals klanten, leveranciers of concurrenten? ORGANISATIE 4,00

t0 t1

3,75 3,50 3,25

STRATEGIE

3,00

Ontwikkeling van het innovatievermogen

ARBEID

MARKT

Op alle vier aspecten van het innovatievermogen is sprake van een positieve ontwikkeling zoals bovenstaand figuur laat zien. Het innovatievermogen van de bedrijven op de drie aspecten ‘organisatie’, ‘markt’ en ‘strategie’ is na het vouchertraject op een betekenisvolle wijze toegenomen. Hoewel ook het innovatievermogen op het aspect ‘arbeid’ toenam, is deze ontwikkeling beperkter en niet zonder meer generaliseerbaar (niet statistisch ‘significant’).

Effecten van interventies op bedrijfsprestaties en -doelen Deelnemers aan Mijn Bedrijf 2.0 konden een voucher aanvragen voor de financiering van een interventie op het gebied van sociale innovatie. In de 1-meting is gevraagd naar het effect van deze interventie op de bedrijfsprestaties en de bedrijfsdoelen (zie tabel): zijn deze indicatoren sinds en door de interventie toe- of afgenomen? Ze hebben in het algemeen meer effect gehad op bedrijfsdoelen dan op bedrijfsprestaties. Vooral het vermogen om processen en werkwijzen te verbeteren of vernieuwen en de kwaliteit van het managen zijn als gevolg van de interventies aanzienlijk toegenomen.

Effecten van advisering op sociale innovatie De mate van sociale innovatie onder de deelnemende bedrijven is gemeten op vier aspecten, die zijn ontleend aan het WEA-onderzoek1 (Werkgevers Enquête Arbeid): • slimmer organiseren: organisatorische flexibiliteit • flexibel werken: ruimte voor individueel maatwerk • product-marktverbetering: zoeken van nieuwe markten en klanten en verbeteren van bestaande producten en diensten • strategische oriëntatie: samenwerking met derden en in huis halen van nieuwe kennis.

BEDRIJFSINDICATOREN

Op alle vier aspecten van sociale innovatie is sprake van een positieve ontwikkeling tijdens het project. Zie onderstaand figuur. De ontwikkeling op het aspect ‘flexibel werken’ is minder omvangrijk dan op de andere aspecten en kan door toevallige omstandigheden veroorzaakt zijn. t0 ORGANISATIE 4,00

3,75 3,50

Ontwikkeling van sociale innovatie

Bedrijfsprestaties innovatie van producten of diensten

66%

bedrijfskosten

28%

personeelskosten

29%

doorlooptijd

23%

levertijd

27%

service aan klanten

68%

arbeidsproductiviteit

60%

kwaliteit van producten en diensten

67%

tevredenheid van klanten

45%

omzet van het bedrijf

41%

winst van het bedrijf

41%

Bedrijfsdoelen

3,25

STRATEGIE

OMVANG EFFECT

3,00

ARBEID

MARKT

de flexibiliteit om strategisch in te spelen op veranderende omgevingseisen

65%

het vermogen om processen en werkwijzen te verbeteren of vernieuwen

87%

flexibiliteit bij personele inzet

49%

kwaliteit van het managen

76%

COLUMN Onderzoek ‘Succesformule van het MKB’ Twynstra Gudde heeft een onderzoek verricht naar best practices voor de implementatie van strategieën voor sociale innovatie in het MKB. De onderzoeksdata zijn verzameld tijdens gesprekken met een tiental MKB’ers. Het onderzoek is gebaseerd op de High Commitment, High Performance-theorie van Michael Beer (2009). Het onderzoek leverde tien kenmerken op van sociaalinnovatieve midden- en kleinbedrijven: 1 de werkelijke behoefte van de klant staat centraal 2 een goed uitlegbare strategie zonder dwingende focus 3 betrokken medewerkers staan aan de basis van succes 4 alle medewerkers kennen hun bijdrage 5 klanten zijn partners 6 de ondernemer is een inspirerend boegbeeld 7 sturing op basis van vertrouwen en resultaat 8 een platte structuur met verantwoordelijkheden laag in de organisatie 9 actueel inzicht in de prestaties van de organisatie 10 een open familiecultuur.

Dat geldt ook voor de flexibiliteit om strategisch in te spelen op veranderende omgevingseisen. Het doel van het bedrijf om de flexibiliteit van het personeel te verhogen is fors toegenomen, maar niet in diezelfde omvang. De sterkst beïnvloede bedrijfsprestaties zijn: service aan klanten, kwaliteit van producten en diensten, en innovatie van producten en diensten. De interventies hebben minder effect gehad op de doorlooptijd, de levertijd en de bedrijfskosten. Onderzoek ‘Waarde en paradoxen van MKB-advisering’ HU heeft zes MKB’ers en zes adviseurs die betrokken waren bij Mijn Bedrijf 2.0, geïnterviewd over de implementatietrajecten die zij samen doorlopen hebben. MKB’er en adviseur vormen geen vanzelfsprekende combinatie. MKB’ers gaan over het algemeen te rade bij accountants, banken of collega’s. De meeste adviseurs hebben vooral grotere bedrijven in hun klantenkring. Financiën spelen hierbij een belangrijke rol. Door het project zijn vele ondernemers en adviseurs voor het eerst met elkaar in aanraking gekomen en dat is goed bevallen. Bevindingen uit het onderzoek van HU: • In de keuze voor een adviseur speelt vertrouwen een belangrijke rol. Er moet een ‘klik’ zijn. • Het is voor een ondernemer belangrijk dat een adviseur het probleem op juiste wijze verwoordt en het bedrijf en de doelstellingen begrijpt, “dat hij snapt waar we mee bezig zijn.” • Ondernemers geven aan veel voordeel te hebben bij de structuur die een adviseur biedt. De gebruikte modellen worden als praktisch ervaren, mits ze een duidelijke toepassing hebben binnen de organisatie. • Veel ondernemers zijn van plan om in de toekomst een adviseur in te huren. Om de kosten beheersbaar te houden, noemen ondernemers de mogelijkheid om samen met conculega’s een expert in te huren.

1 Het WEA-onderzoek wordt elke twee jaar uitgevoerd met een vragenlijst onder 5000 Nederlandse bedrijven en instellingen. Het onderzoek geeft een beeld van de stand van zaken op het gebied van arbeid.

OSOGH Mijn Bedrijf 2.0 is een voorbeeld voor Ondernemend Samenwerken Over Grenzen Heen. Samenwerken binnen organisaties, dat kennen we en dat kunnen we natuurlijk goed. We weten ook waarom het vaak werkt, maar soms ook niet. Binnen organisaties gaat het goed als organisatorische regelkringen rond werken besluitvormingsprocessen kort, gesloten en geïntegreerd zijn; dan weten we snel welke handelingen/interventies welke resultaten opleveren en hoe die resultaten zich verhouden tot andere, ook belangrijke resultaten. Maar als verschillende organisaties gaan samenwerken, dan zijn die regelkringen open, lang en versnipperd. Elke organisatie brengt eigen doelen, middelen en routines in, en dat botst. Er begint dan een langdurig en moeizaam proces waarin partijen verwachtingen en gedragingen onderling afstemmen; als het goed is, gaat dat steeds beter, zodat er vertrouwen ontstaat. Dit hebben we zien gebeuren binnen Mijn Bedrijf 2.0. Mijn Bedrijf 2.0 heeft TNO geholpen beter te worden in Onder nemend Samenwerken Over Grenzen Heen (OSOGH). Dit is niet alleen voor deze samenwerking waardevol, maar vooral ook omdat OSOGH steeds meer voorkomt. Het succesvolle Brainport Eindhoven is een mooi voorbeeld: hier breiden samenwerkende toeleveranciers en afnemers het domein waarop ze samenwerken, steeds verder uit. Zo werken ze sinds kort samen om de schaarste aan technisch personeel te lijf te gaan, ook met onderwijsinstellingen. Ook veel MKB-ondernemers die betrokken zijn geraakt bij Mijn Bedrijf 2.0, hebben de waarde van OSOGH leren kennen. In plaats van ten onder te gaan aan een gebrek aan orders en werk (en zelfvertrouwen), hebben ze elkaar opgezocht, van elkaar geleerd en samen actie ondernomen. Ondernemers en hun medewerkers en ondernemers onderling. Er is vertrouwen ontstaan in elkaars kunnen. Het mooie van OSOGH is dat het nooit een geoliede machine zal worden en dat de kwaliteit van de dialoog tussen partners bepalend blijft voor het succes. Niet alleen over de grenzen, ook bínnen onze organisaties kunnen we hier nog veel van leren (zoals we allemaal stiekem maar al te goed weten)!

prof. dr. ir. Paulien Bongers Innovatiedirecteur Arbeid TNO Februari 2013

Goede praktijken van slimmer werken Goede ervaringen zijn in Mijn Bedrijf 2.0 verspreid via buren bijeenkomsten. Voor deze bijeenkomsten nodigden onder nemers zelf vier tot zes bedrijven uit hun directe omgeving uit (de ‘buren’) om ze op een informele wijze te vertellen wat zij met de deelname aan Mijn Bedrijf 2.0 bereikt hadden. Met als doel: andere ondernemers stimuleren om met sociale innovatie aan de slag te gaan. De verhalen van de acht geselecteerde bedrijven zijn terug te lezen in Slimmer werken in het MKB, 8 voorbeelden van goede praktijken in de provincie Utrecht. Deze uitgave is gratis te downloaden via de website www.kennisbanksocialeinnovatie.nl.

Mainstreaming: verankering van nieuwe Mainstreamen is het verspreiden en verankeren van nieuwe kennis en inzichten over innovaties bij alle relevante partijen. Voor het MKB betekent dit: verankeren in de reguliere activiteiten en het reguliere beleid. Mainstreaming betekent dus dat succesvolle innovaties écht gaan werken en iedereen in een bedrijf daar als vanzelfsprekend mee omgaat: ‘zo doen we dat hier’. Kennis laten werken Om kennis over sociale innovatie te laten werken in een bedrijf is het belangrijk om de volgende vragen te beantwoorden: • Heeft de innovatie zich in de praktijk bewezen, bijvoorbeeld in een gelijkwaardig bedrijf (dus ook: bij de concurrent) of in een andere sector? • Wat waren de resultaten? • Welke valkuilen moesten omzeild worden en wat waren bevorderende factoren? Medewerkers betrekken Het is cruciaal voor het slagen van innovatie dat de ondernemer zijn medewerkers betrekt bij het laten ‘landen’ van de innovatie in het bedrijf. Het draait om kennisoverdracht en bewustwording bij de medewerkers. Sociaal innoveren betekent namelijk ook samen ondernemen met de medewerkers. Dat leidt tot een grotere betrokkenheid en inzet van iedereen en zorgt ervoor dat maatregelen beter kunnen worden ingevoerd.

In het bedrijf ‘passen’ Voor invoering van sociale innovatie is het belangrijk dat innovatie echt in het bedrijf ‘past’ op een of meer thema’s van sociale innovatie (organisatie, arbeid, strategie en markt). Daarna volgt de laatste stap van mainstreaming: het toepassen van de nieuwe kennis in de organisatie waarbij iedereen de innovatie als een vanzelfsprekend onderdeel van de bedrijfsvoering gaat zien. Bottom up-benadering bedrijven Om het MKB zo goed mogelijk te bedienen, hebben onderzoekers en adviseurs bedrijven opgezocht. Niet met de intentie kennis te spuien, maar om te horen waaraan ondernemers behoefte hadden en dat samen op te pakken. Met andere woorden: geen top down- maar een bottom up-benadering. In overleg met bedrijven en medewerkers wordt duidelijk waar werkelijk behoefte aan is en hoe het bedrijf beter kan gaan functioneren en op een hoger sociaal niveau kan opereren.

Betrokkenheid van medewerkers Ondernemers kunnen een veilige omgeving creëren waarin medewerkers zich durven te uiten door het gesprek met hen aan te gaan en te blijven luisteren, ook naar medewerkers die normaal gesproken minder van zich laten horen. Gezamenlijke kernwaarden dragen bij aan consistent gedrag dat binnen en buiten de organisatie wordt uitgedragen. In twee van de acht ‘goede praktijken’ van Mijn Bedrijf 2.0 hebben deze aspecten aandacht gekregen en hebben ze bijgedragen aan een grotere betrokkenheid van de medewerkers en de bereidheid om snel te anticiperen op veranderingen in de omgeving van het bedrijf.

kennis en inzichten Mainstreaming in Mijn Bedrijf 2.0 FASE 1: een projectinfrastructuur ontwikkelen voor de koppeling van wetenschappelijke en praktische kennis. Mijn Bedrijf 2.0: de sociale innovatiescan bracht in beeld welke kennis ondernemers nodig hebben om sociaal te innoveren. De adviseur bracht een advies uit aan de ondernemer. FASE 2: kennis verzamelen om de gesignaleerde ontwikkelpunten op te pakken. Mijn Bedrijf 2.0: dankzij de deelname aan de kennisactiviteiten van Mijn Bedrijf 2.0 (zoals masterclasses, workshops, seminars en diners pensant) ontstond een lerend netwerk van ruim 300 ondernemers in de regio. Het inschakelen van een kennisleverancier voor de invoering van adviezen was hierin van groot belang. FASE 3: goede én slechte praktijken van sociale innovatie delen met collega-ondernemers. Mijn Bedrijf 2.0: mainstreaming houdt ook in dat valkuilen en knelpunten gedeeld worden die de toepassing van nieuwe kennis of werkwijzen belemmeren. Dit om het oplossen van knelpunten te bevorderen en herhaling van negatieve ervaringen in de toekomst te voorkomen.

Tips van ondernemers over sociale innovatie •O rganisatie - Zorg voor openheid: een slimme werkgever is transparant in wat hij doet. - Geef je medewerkers de ruimte om zelf bij te dragen aan het verbeteren van de organisatie. Het vertrouwen in medewerkers leidt tot grotere verantwoordelijkheid en betrokkenheid en tot meer initiatieven. •A rbeid - Werk bij het introduceren van een goede praktijk direct samen met je medewerkers. Werkgever en werknemers formuleren samen uitdagende, realistische doelen, zodat iedereen zich betrokken inzet om die gestelde doelen te realiseren. - Fouten maken mag, mits iedereen er lering uit trekt. • Strategie Zoek ook samenwerking buiten het bedrijf. Klanten, leveranciers, kennisinstellingen, concurrenten: overal is kennis aanwezig die leidt tot verbetering en vernieuwing. • Markt Schakel bij het ontwikkelen van nieuwe producten of diensten klanten in. Zij kijken vanuit een ander perspectief naar het bedrijf en weten precies te formuleren wat zij nodig hebben. Tips van ondernemers over de invoering: •N eem de tijd. Wie denkt dat een goede praktijk om slimmer te werken van de ene op de andere dag in het bedrijf kan worden ingevoerd en dat ‘alles’ daarna beter draait, komt bedrogen uit. •N eem kleine stappen: het roer kan en hoeft echt niet op alle fronten direct om. Door kleine stappen te nemen hou je overzicht. •D enk buiten de gebaande paden. Een voorbeeld uit Mijn Bedrijf 2.0: een ondernemer op een middelgroot bedrijventerrein had een ruime kamer leegstaan. Aangezien er geen postkantoor in de omgeving was, richtte hij in de kamer met TNT Post een postagentschap in. Alle bedrijven in de buurt komen nu bij hem langs en kloppen ook voor zijn oorspronkelijke dienstverlening (drukwerk) aan. Kennis van binnen naar buiten Ondernemers in het midden- en kleinbedrijf staan bekend als harde werkers. Ze steken veel tijd in het reilen en zeilen van hun bedrijven. Deelname aan Mijn Bedrijf 2.0-activiteiten komt bovenop de uren die zij al draaien. Het was dan ook niet makkelijk om ondernemers bijeen te krijgen om ervaringen uit te wisselen. Tijdens de bijeenkomsten bleken vele MKB’ers lid van ondernemersverenigingen, business-to-businessclubs en andere netwerken. Ook daar deelden zij hun ervaringen op het gebied van sociale innovatie. Dat was precies wat Mijn Bedrijf 2.0 wilde bereiken: opgedane kennis en ervaringen verspreiden buiten het project, zodat zo veel mogelijk ondernemers in de regio Utrecht bekend raken met het nut en de noodzaak van sociale innovatie.

Bijeenkomsten WANNEER 9 november 2009 - 31 oktober 2012

WAAR bij ondernemers, Syntens, HU en andere locaties in de provincie Utrecht

VOOR WIE ondernemers van midden- en kleinbedrijven uit de provincie Utrecht en voor het kennisnetwerk van Mijn Bedrijf 2.0

Door wie Syntens, HU, TNO en TFI met medewerking van vele partners uit het kennisnetwerk

WAT 36

startbijeenkomsten, branchebijeenkomsten een malige en terugkerende workshops, leren-vanelkaarkringen, masterclasses, Slimmer Werken Cafés, diners pensants, burenbijeenkomsten, bijeenkomst goede praktijken, netwerkbijeenkomsten

HOEVEEL voor ondernemers: 91 bijeenkomsten voor kennisnetwerk: 15 bijeenkomsten

WAAROM bekendheid geven aan het project, ondernemers werven, ondernemers informeren over het thema sociale innovatie, verdieping van kennis over sub thema’s van sociale innovatie bij ondernemers, kennis en ervaringen delen en verspreiden, samenwerkingsverbanden en ondernemersnetwerken faciliteren en ondersteunen

HOE een gericht aanbod met open inschrijving, op aanvraag van ondernemers, binnen samen werkingsverbanden, op uitnodiging van een ondernemer of adviseur

Kennis delen en verspreiden via bijeenkomsten Een belangrijk projectresultaat van Mijn Bedrijf 2.0 is het delen en verspreiden van kennis over sociale innovatie in het MKB. Door de grote hoeveelheid bij足 eenkomsten gedurende bijna drie jaar is sociale innovatie een bekend en ge足 waardeerd begrip geworden voor ondernemers, overheden en kennisinstituten. Moesten we eind 2009 bij de start van Mijn Bedrijf 2.0 aan iedereen uitleggen wat sociale innovatie betekent, tijdens Innovation Day in oktober 2012 werd so足 ciale innovatie alom herkend als belangrijke motor van innovatie in het MKB (zie www.youtube.com/mijnbedrijf20). Uit de veelheid aan bijeenkomsten is een negental hoogtepunten beschreven uit de afgelopen 3 jaar.

KICK-OFF: SLIMMER WERKEN WERKT Op 1 december 2009 werd Mijn Bedrijf 2.0 gelanceerd als regionaal project, tegelijk met de landelijke MKB Krachtcentrale. Beide projecten richtten zich op sociale innovatie in het MKB om daarmee de productiviteit en het rendement van het MKB te verhogen. Na de opening en talkshow met de projectleiders van Mijn Bedrijf 2.0 en de MKB Krachtcentrale gingen acht parallelle workshops van start waarin deelnemers en experts van elkaar konden leren. De thema’s waren onder andere participatief management, samenwerking 2.0 en lean manufacturing. Bekijk het videobericht van toenmalig minister van der Hoeven: www.youtu.be/P3kdW53kMVo.

CONFERENTIE NIEUW WERK BINNENHALEN In 2010 vonden tien bijeenkomsten plaats om ondernemers te enthousiasmeren voor deelname aan Mijn Bedrijf 2.0. Een van die bijeenkomsten was de conferentie Nieuw werk binnenhalen. Deze bijeenkomst speelde in op de problematiek van de economische crisis en de behoefte van het MKB aan kennis over acquisitie. Enkele belangrijke conclusies van deze bijeenkomst: “Acquisitie is een state of mind waar je als ondernemer altijd in moet zitten”; “Luisteren naar je klanten en samen met je klanten diensten ontwikkelen is ook slimmer werken.” De ruim tachtig deelnemers konden twee van de vier workshops volgen: 1. Maak beloftes waar 2. Zakelijk flirten 3. Marketing 2.0 4. De kracht van netwerken

EXPEDITIE OPVOLGING: VERDIEPENDE WORKSHOPS

et proces van opvolging binnen een familiebedrijf is vaak H in allerlei opzichten ingewikkeld. Het overdragen van de leiding van de onderneming en het verkrijgen van het eigendom en de zeggenschap; het gaat allemaal niet vanzelf. In een serie bijeenkomsten kregen ondernemers ondersteuning bij hun zoektocht naar opvolging.

MIJN PROCESSEN 2.0: LEREN-VAN-ELKAARKRING Een groep van acht ondernemers ging bij elkaar op bedrijfsbezoek en doorliep een programma waarin experts kennis overdroegen en vraagstukken van ondernemers behandelden. Ondernemers keken bij elkaar in de keuken en wilden graag van elkaar leren, wat vaak onverwachte en innovatieve ideeën opleverde. Dit is een voorbeeld van ‘leren-van-elkaarkringen’. Mijn Processen 2.0 was zo geslaagd dat de deelnemers hebben besloten om buiten het project door te gaan in Mijn Processen 3.0, met sociaal ondernemerschap als doel.

DE ONDERNEMENDE COMMISSARIS: VIJF MASTERCLASSES

In samenwerking met MkbHub is deze serie masterclasses twee keer aangeboden aan ervaren onder nemers die andere ondernemers zouden willen ondersteunen met ondernemen of die overwegen een Raad van Commissarissen of Raad van Advies in te stellen. Ondernemers volgen een minileergang over goed bestuur waarin ze leren de rol van commissaris in het MKB professioneel te vervullen. Zij worden bovendien in contact gebracht met jonge ondernemers met bestuursvragen, zodat beide groepen met de rol van commissaris kunnen oefenen. De masterclasses bleken een succes en worden nu frequent door MkbHub georganiseerd.

SLIMMER WERKEN CAFÉS In de Slimmer Werken Cafés gingen ondernemers op bezoek bij een andere ondernemer. Daar bespraken ze, onder het genot van een borrel, een mooi voorbeeld uit de praktijk van dat bedrijf. Er kwamen thema’s aan de orde als duurzaamheid, duurzame inzetbaarheid van personeel, strategie en social media. Deze informele vorm bleek aan te slaan; we zagen ondernemers terugkomen. Ook ondernemers die aan andere workshopvormen hadden deelgenomen, konden we hier meer en meer begroeten. Impressies van de cafés: • over social media door Martijn Aslander: www.youtu.be/Mal-cylMqIE TIPS • over duurzame inzetbaarheid: • Dynamische programmering met veel onderwww.youtu.be/eIEk39wYVyU. delen waarin deelnemers van elkaar kunnen

BURENBIJEENKOMSTEN Mijn Bedrijf 2.0 maakte eind 2011 een selectie van opvallend goede praktijkvoorbeelden van slimmer werken uit de vele deelnemers van Mijn Bedrijf 2.0. De gekozen bedrijven organiseerden een burenbijeenkomst, een informele bijeenkomst waarvoor ze een aantal ondernemers uit hun eigen netwerk uitnodigden.

leren, slaan goed aan. • Bied concrete onderwerpen aan waaruit duidelijk blijkt wat een deelnemer kan halen. • Creëer een hechter verband tussen ondernemers in de vorm van een samenwerking; hierdoor intensiveert het leer- en innovatievermogen van de groep. • Combineer kennisaanbod met uitwisseling van ervaringen. • Activiteiten die starten na ‘primetime’ (vanaf 16.00 uur) en een netwerkkarakter hebben, lokken meer ondernemers.

“Mijn Bedrijf 2.0 was voor mij een leerschool; ik heb veel inzichten opgedaan die niet in twee zinnen zijn samen te vatten. Ik heb genoten van het samenwerken met personen uit verschillende werelden, zoals de onderwijswereld, de commerciële advieswereld en onderzoeksinstellingen. Een belangrijk inzicht voor mij is dat het belangrijk is om expliciet te maken waarom een ieder meedoet en waar ieders kracht ligt, zowel van de partijen als de personen. Dan wordt samenwerken echt ‘samen werken’ en doelen bereiken. Ik vergelijk het project vaak met een stoomtrein. In het begin kostte het veel energie en aandacht om de boel op gang te krijgen, maar daarna was het niet meer te stoppen. Soms voelde het wel eens alsof we moesten stoppen, terwijl we nog lang niet klaar waren. Mijn les voor een volgende keer is: vertrouw erop dat de energie en aandacht resultaat zullen opleveren, maar dat het bij iets nieuws soms even duurt.” MONIEK BERENDE, PROJECTLEIDER MIJN BEDRIJF 2.0 NAMENS SYNTENS

“Van het project heb ik geleerd dat het uitwisselen van informatie, ervaringen, ideeën én pijnpunten op het gebied 42

van personeel, arbeid, klant en organisatie tussen de deelnemende bedrijven een zeer krachtig element is. Hierdoor is nieuwe kennis ontstaan waarmee veel ondernemers hun bedrijf een stap voorwaarts hebben gebracht. Ondernemen doe je niet alleen. Dat doe je met je medewerkers, je klanten, je collega’s en je concurrenten (en met een steuntje in de rug van Mijn Bedrijf 2.0). Zo til je je bedrijf en allen die daarbij betrokken zijn, op een hoger plan. Dat gaat met vallen en opstaan, maar het succes blijkt.” MONIQUE VAN BLIJSWIJK, PROJECTLEIDER MIJN BEDRIJF 2.0 NAMENS TNO

Bijvoorbeeld bedrijven in de buurt, samenwerkingspartners of klanten. Er vonden vier burenbijeen komsten plaats, bij Dirict in Utrecht, De Greef Coatings in Breukelen, Friedeberg Consultancy in Utrecht en bij ZuidamUithof Drukkerijen in Houten. Hier werd een breder publiek van ondernemers geïnformeerd en geïnspireerd door de ondernemer zelf die met slimmer werken succes in zijn bedrijf had geboekt.

REGIONALE BIJEENKOMST SLIMMER WERKEN IN HET MKB

GELEERD • Het project startte toen de crisis een aantal maanden aan de gang was. Niet alle onderwerpen van sociale innovatie sloten daarop aan. Daarbij hoorden we dat ondernemers vooral bezig waren met overleven en daardoor weinig tijd hadden om bijeenkomsten te bezoeken. • Focus op doelgroep ondernemers houden. Veel zelfstandig adviseurs en beleidsmedewerkers komen af op de aangeboden bijeenkomsten om hun kennis en netwerk uit te bouwen. Terwijl ondernemers vooral onderling kennis en ervaring willen uitwisselen. • Rekening houden met een lange aanlooptijd voordat het project enige bekendheid heeft en deelnemers trekt.

Op 22 mei 2012 zette Remco van Lunteren, gedeputeerde mobiliteit, economie en financiën van de provincie Utrecht, acht ondernemers uit de regio Utrecht in het zonnetje op de Hogeschool Utrecht. Dit deed hij omdat de ondernemers in deze economisch lastige tijd met succes hebben geïnvesteerd in slimmer werken. Via een Lagerhuisdebat gingen ondernemers, bestuurders, adviseurs en onderzoekers met elkaar in discussie over een aantal prikkelende stellingen: • De beste vakman is de baas • Productontwikkeling doe je met je concurrenten • Sociale innovatie kost niks De bijeenkomst had als doel om meer ondernemers aan te zetten tot slimmer werken en daarmee duurzame economische groei van het MKB in de regio Utrecht te realiseren. Tijdens de bijeenkomst werd het eerste exemplaar van de uitgave Slimmer werken in het MKB uitgereikt, zie www.mijnbedrijf20.nl/goedepraktijken.

INNOVATION DAY De afronding van Mijn Bedrijf 2.0 vond plaats tijdens Innovation Day 2012 in Utrecht. Deze dag was een initiatief van de TFI, die daarmee zo veel mogelijk ondernemers uit de regio bij elkaar wilde brengen en zo het innovatievermogen en innovatieprojecten wilde bundelen. Dat is meer dan gelukt! Ruim achthonderd deelnemers bezochten deze dag, en zestig ondernemers namen deel aan de workshops van Mijn Bedrijf 2.0: Morgen al meer winst in uw bedrijf! Hoe? In deze workshops lichtten twee bedrijven hun ervaringen met sociale innovatie toe: 1. Ad Tummers van Beixo – ontwerp, distributie, verkoop fietsen: www.youtu.be/V3alJ8rv0Wc 2. Teunis van der Pol van Polinfra – aannemersbedrijf: www.youtu.be/TvAUjTO9nGU Vervolgens gingen de aanwezigen met elkaar in discussie aan de hand van stellingen als: • Ons product staat centraal • Productontwikkeling doe je met je concurrent • Mijn medewerkers doppen hun eigen boontjes Een inspirerende dag waarop het belang van sociale innovatie ruimschoots voor het voetlicht kwam. Tijdens de workshops, maar ook tijdens plenaire sessies waarin ondernemers over hun bedrijf vertelden.

Overzicht bijeenkomsten van Mijn Bedrijf 2.0 voor ondernemers en projectpartners

DATUM

BIJEENKOMST

ORGANISATOR

AANTAL DEELNEMERS

09-11-09

Kick-off met adviseurs

01-12-09

Kick-off Mijn Bedrijf 2.0 - Slimmer Werken Werkt, met onder meer diverse workshops

Syntens

160

DATUM

BIJEENKOMST

ORGANISATOR

AANTAL DEELNEMERS

13-04-10

Informatie- en inspiratiebijeenkomst voor zelfstandige apothekers

Geluksfabriek

27-05-10

Congres Nieuw werk binnenhalen!

03-06-10

Masterclass sociale innovatie in het MKB

10-06-10

Van grafische naar creatieve industrie

Twynstra Gudde/The Bridge

17-06-10

Masterclass sociale innovatie in het MKB

17-06-10

Succes voor MKB met internet en sociale media

13-11-21

Landelijke netwerkbijeenkomst sociale innovatie Amersfoort

NCSI

01-07-10

Masterclass sociale innovatie in het MKB

13-09-10

Masterclass sociale innovatie in het MKB

27-09-10

Masterclass sociale innovatie in het MKB

11-10-10

Masterclass sociale innovatie in het MKB

16-09-10

Informatiebijeenkomst Mijn Processen 2.0

Syntens

23-09-10

Jaarconferentie Mijn Bedrijf 2.0

Syntens

140

28-10-10

Lean manufacturing 2.0

Syntens

12-11-10

Innoveer je businessmodel

Syntens

25-11-10

Lean manufacturing 2.0

Syntens

29-11-10

Slimmer samenwerken

Syntens

06-12-10

Webinar EZ

13-12-10

Slimmer samenwerken

Syntens

2009 44

2010

DATUM

BIJEENKOMST

ORGANISATOR

AANTAL DEELNEMERS

20-01-11

Meer rendement van marketing

21-01-11

Landelijke netwerkbijeenkomst sociale innovatie Leeuwarden

NCSI

03-02-11

Jouw leiderschap onder de loep

10-02-11

Meer rendement van marketing

17-02-11

Jouw leiderschap onder de loep

01-03-11

Een flexibel bedrijf, flexibele mensen

Syntens

02-03-11

Dromen realiseren door het stellen van de juiste vragen

Syntens

03-03-11

Meer rendement van marketing

03-03-11

Jouw leiderschap onder de loep

22-03-11

Een flexibel bedrijf, flexibele mensen

Syntens

31-03-11

Jouw leiderschap onder de loep

01-04-11

Mijn Processen 2.0

Syntens

01-04-11

Expeditie opvolging

Syntens

12-04-11

Een flexibel bedrijf, flexibele mensen

Syntens

13-04-11

Slimmer Werken Café bij Rever Interieurprojecten

19-04-11

Hoe kan ik ervoor zorgen dat mijn bedrijf doordraait als ik er niet ben?

Syntens

11-05-11

Fitness kick-off

17-05-11

Hoe kan ik ervoor zorgen dat mijn bedrijf doordraait als ik er niet ben?

Syntens

31-05-11

Bijeenkomst samenwerkende fitnesscentra

07-06-11

Hoe kan ik ervoor zorgen dat mijn bedrijf doordraait als ik er niet ben?

Syntens

14-06-11

Kosten en baten van zorginnovaties

syntens

23-06-11

Slimmer Werken Café ZuidamUithof, thema duurzaamheid

01-07-11

Bijeenkomst sociaal duurzaam

05-07-11

Bijeenkomst samenwerkende fitnesscentra

23-08-11

Bijeenkomst samenwerkende fitnesscentra

25-08-11

Slimmer werkende ondernemers bij Jaaropening Hogeschool Utrecht

14-09-11

Flexibel werken in de gezondheidszorg

Syntens

20-09-11

Bijeenkomst samenwerkende fitnesscentra

24-09-11

Landelijke netwerkbijeenkomst sociale innovatie Eindhoven

NCSI

27-09-11

Innoveer jouw business

Syntens

28-09-11

Mijn Bedrijf 2.0 tijdens het TFI Jaarevent 2011

29-09-11

Bijeenkomst sociaal duurzaam

12-10-11

Bijeenkomst samenwerkende fitnesscentra

25-10-11

Innoveer jouw business

Syntens

26-10-11

Diner pensant met ondernemers

03-11-11

Slimmer Werken Café bij Bilderberg

07-11-11

Burenbijeenkomst

TNO

08-11-11

Destination Innovation participatieteam

NCSI

15-11-11

Bijeenkomst samenwerkende fitnesscentra

15-11-11

Innoveer jouw business

Syntens

16-11-11

Burenbijeenkomst

TNO

21-11-11

Burenbijeenkomst

TNO

08-12-11

Diner pensant met ondernemers

09-12-11

Burenbijeenkomst

TNO

20-12-11

Fitness workshop Bewegen bij Obesitas en Diabetes

21-12-11

Fitness workshop Bewegen bij Obesitas en Diabetes

2011

DATUM

BIJEENKOMST

ORGANISATOR

AANTAL DEELNEMERS

10-01-12

Bijeenkomst samenwerkende fitnesscentra

10-01-12

Innoveer jouw business

Syntens

12-01-12

Slimmer werken door strategisch ondernemerschap

Syntens

19-01-12

Slimmer Werken CafĂŠ, Martijn Aslander

25-01-12

Landelijke netwerkbijeenkomst sociale innovatie Utrecht

NCSI

25-01-12

MKB-innovatielab

15-02-12

Bijeenkomst samenwerkende fitnesscentra

01-03-12

Masterclass ondernemende commissaris 1

01-03-12

Kick-off ICT-samenwerkingsverband Slimmere Sales

13-03-12

ICT: Six Steps Sales

15-03-12

Masterclass ondernemende commissaris 2

20-03-12

ICT: Garantie op het halen van omzetdoelen

22-03-12

NCSI slotfestival, workshop Verbinding sociale innovatie regio's

NCSI

27-03-12

ICT: De psychologie van de klant

29-03-12

Masterclass ondernemende commissaris 3

maart

Innovatielab presentaties

03-04-12

ICT: Commercial excellence

10-04-12

Bijeenkomst samenwerkende fitnesscentra

april

Slimmer Werken CafĂŠ, thema social media

april

Afrondende bijeenkomsten innovatielab

10-4-12

ICT: Leiderschap onder de loep

april

Start ASW-samenwerkingsverband (4 bijeenkomsten)

12-04-12

Masterclass ondernemende commissaris 4

17-04-12

ICT: New business

24-04-12

ICT: Slimmer samenwerken via cocreatie

26-04-12

Masterclass ondernemende commissaris 5

01-05-12

Start samenwerking gezondheidscentra (4 bijeenkomsten)

08-05-12

Bijeenkomst samenwerkende fitnesscentra

08-05-12

ICT: Lead generation

22-05-12

ICT: SPIN-selling

22-05-12

Bijeenkomst goede praktijken MKB met stakeholders

TNO

05-06-12

ICT: Excellent accountmanagement

21-06-12

Slotbijeenkomst samenwerkende fitnesscentra

HU/Fit!vak

180

03-07-12

Slotbijeenkomst Slimmere Sales in de ICT

HU/Skillcity

10-07-12

Start Sociale innovatie in de bouw (4 bijeenkomsten)

25-09-12

Landelijke netwerkbijeenkomst sociale innovatie Maastricht

NSIR

06-11-12

Afscheidsrede Paul Breman: Naar een sociaal innovatief MKB

30-08-12

Start tweede serie van 5 masterclasses ondernemende commissaris in het MKB

31-10-12

Slotcongres Utrecht Innovation Day (2 workshops Mijn Bedrijf 2.0)

TFI

2012

“Wat mij enorm heeft gemotiveerd, is het meemaken van ondernemers die het aandurven om in deze ingewikkelde tijden, bij economische teruggang, een pas op de plaats te maken en met visie en creativiteit nieuwe dingen te proberen met hun mensen. Onder nemers die vanuit vertrouwen durven blijven werken: geen blind, maar slim vertrouwen. Wat ik ook heb geleerd in dit project, of wat ik heb ‘herontdekt’, is dat mensen — dus ook onder nemers — pas echt komen en leren als het gezellig wordt; als je elkaar kent, als er een band en een soort vertrouwen ontstaat. Of in moderne taal: als er sprake is van een community. Uiteindelijk zorgde deze menselijke maat ervoor dat het project steeds beter ging lopen naarmate het vorderde. Als een trein die bijna niet te stoppen is!” EVA HIJMANS, PROJECTLEIDER MIJN BEDRIJF 2.0 NAMENS HU

WAT

- zes samenwerkingsverbanden tussen bedrijven en kennisleveranciers -e en kennisinfrastructuur tussen consortiumpartners, regionale bestuurlijke partners, adviseurs, kennisleveranciers, werkgeversen werknemersorganisaties, branche organisaties

WANNEER

gedurende de looptijd van het project

WAAROM door structurele samenwerking tussen bedrijven, kennisleveranciers en onderzoeksinstellingen wordt het innovatievermogen van bedrijven versterkt en wordt de kennis infrastructuur in de regio versterkt en geborgd

HOE bedrijven en kennisleveranciers werken samen om kennis en ervaring te delen over specifieke aspecten van sociale innovatie; ieder samenwerkingsverband had een specifiek doel om met elkaar én in het eigen bedrijf aan te werken

Samenwerkings

verbanden

Slimmer werken in fitnesscentra Welvaartsziektes als obesitas en diabetes liggen op de loer. Met behulp van Mijn Bedrijf 2.0 pakten veertien Fitnesscentra en de branchevereniging Fit!vak de handschoen op en starten een nieuwe dienst: het beweegprogramma. Doelgroep: mensen met overgewicht en een verhoogd gezondheidsrisico. Jan-Willem Lokerman fungeerde namens HU als projectleider van het Mijn Bedrijf 2.0-samenwerkingsverband. “HU had al eens eerder een project gedaan met fitnesscentra. Een deel van deze groep wilde graag met elkaar verder werken aan een nieuwe dienst voor een nieuwe doelgroep.” In 2011 startten veertien ondernemers het traject om zich te ontwikkelen tot een gecertificeerd FitVak! Preventiecentrum. In een serie van twaalf bijeenkomsten maakten de ondernemers en hun instructeurs uitgebreid kennis met de achtergronden van de nieuwe doelgroep, de voorwaarden voor een goede begeleiding en de implicaties van hun keuze voor deze nieuwe aanpak. Lokerman: “De deelnemers volgden de benodigde training en committeerden zich aan het opzetten van een pilotproject. Daarbij konden ze zich naar keuze laten begeleiden door een coach of een fitnessondernemer die al ervaring had opgedaan met de nieuwe doelgroep.”

Kennis en ervaring uitwisselen De ondernemers wisselden ervaringen uit met elkaar over hun werkwijzen en hun benadering van de nieuwe doelgroep. De contacten met de eerstelijns gezondheidszorg zijn van groot belang. Huisartsen en fysiotherapeuten zijn de belangrijkste verwijzers van deze doelgroep naar fitness centra. De meeste fitness bedrijven staan ver af van de reguliere zorgaanbieders, dus daar valt nog veel te winnen. Uithoudingsvermogen De eerste resultaten zijn veelbelovend, blijkt uit een presentatie tijdens een congres van brancheorganisatie FitVak! en HU in juni 2012. Hoewel de kilo’s er niet afvlogen bij de deelnemers aan het pilotproject, zagen ze wel een behoorlijke verbetering in hun uithoudingsvermogen en mentale gesteldheid. Diabetici hoefden soms nog maar de helft van hun medicijnen te gebruiken. Kees Broertjes, een van de deelnemende ondernemers, is dan ook enthousiast: “We kunnen nu al aantonen dat we bezuinigen op het ziektekostenpotje. Die resultaten moeten we laten zien aan de eerstelijns gezondheidszorg, verzekeraars en beleidsmakers. Dan kunnen we een punt maken en een plek verwerven binnen de preventieve zorg.” Stevig in de markt Na een intensief traject van een jaar kreeg een aantal ondernemers tijdens het congres het certificaat uitgereikt waarmee ze zich voortaan FitVak! Preventiecentrum mogen noemen. Hierdoor staan ze stevig in de markt. Fitnesscentra die deze innovatieslag om uiteenlopende redenen niet binnen een jaar konden maken, geven aan dat zij sterker onder druk staan van de toenemende concurrentie.

14 fitnesscentra en branchevereniging Fit!vak Doel De Fit!vak Beweegrichtlijn implementeren in ieder centrum door gezamenlijke inspanning van de leiding en medewerkers, zodat het centrum mensen met een verhoogd risico op chronische aandoeningen kan begeleiden. Vorm • serie van 12 bijeenkomsten; in het eerste deel werd een inhoudelijke thema behandeld (zoals netwerken met de eerstelijnszorg of procesinnovatie), in het tweede deel werd intervisie gepleegd • slotcongres • individuele coaching van fitnessondernemers Bedrijven • Fit Vianen, Vianen • Piazza Sports, Houten • Sportcentrum Oudenrijn, Vleuten-De Meern • Sportcentrum Body Fit, Nieuwegein • Club Wellness Soesterberg, Soesterberg • Centrum voor Bewegen - R&S, Veenendaal • Broertjes Sport & Health, Zeist • De Mix Fitness Nieuwegein, Nieuwegein • Achmea Health Center Loosdrecht, Loosdrecht • Fit Professionals, Utrecht • Fit2Move, Amersfoort • Body Sports, Utrecht • Masy Sport & Spirit, Veenendaal • Newstyle Maarsen, Maarsen

Looptijd mei 2011 t/m juni 2012 Resultaat • kennis- en ervaringsuitwisseling over de implementatie van de nieuwe dienstverlening tussen ondernemers en in het eigen fitnesscentrum • professionalisering van een aantal fitnesscentra als preventiecentrum • gecertificeerde fitnessinstructeurs • netwerk met eerstelijns gezondheidszorg voor doorverwijzing naar preventiecentra Vervolg Het samenwerkingsverband heeft een website ontwikkeld voor fitness ondernemers die hun bedrijf verder willen ontwikkelen tot een Preventie centrum (preventiecentra.nl). De brancheorganisatie Fit!vak ontwikkelt verschillende activiteiten om de ervaringen van het samenwerkingsverband te delen met andere aangesloten fitnessondernemers.

Visie op de Amsterdamsestraatweg De Amsterdamsestraatweg in Utrecht is ruim vijf kilometer lang, met zo’n drie kilometer aan winkels. In het verleden dreigde de Amsterdamsestraatweg een probleemstraat te worden met criminaliteit, leegstand en een verschralend winkelaanbod. Mijn Bedrijf 2.0 hielp mee dit tij geleidelijk te keren De gemeente Utrecht, de Universiteit van Utrecht en HU zijn betrokken bij plannen voor een nieuwe visie op de Amsterdamsestraatweg. Eric Griffioen is namens de gemeente als winkelstraatmanager aan de Amsterdamsestraatweg verbonden. “Participatie in Mijn Bedrijf 2.0, paste uitstekend in onze zoektocht naar manieren om meer onderlinge samenwerking en samenhang tussen de ondernemers tot stand te brengen.” Nieuwe enthousiastelingen Een rechtstreekse benadering van tweehonderd ondernemers leverde vijftien enthousiastelingen op. “Het leuke is dat het een heel andere groep is dan de ondernemersvereniging”, volgens Griffioen. René Broekman van de gelijknamige zaak voor woninginrichting vat de knelpunten voor de straat samen: “Het verkeer is enorm toegenomen, wat minder gunstig is als je gezellig wilt winkelen. De familiewinkels zijn nog op de vingers van een hand te tellen en hebben plaatsgemaakt voor belwinkels en eendagsvliegen. Daar staat tegenover dat er de laatste jaren veel grootwinkelbedrijven bij zijn gekomen. Dat verrijkt het winkelaanbod. Parkeren blijft een probleem. Als gevolg daarvan hebben we meer een wijkfunctie dan een regiofunctie en dat is jammer.” Aanjaagfunctie Het doel van de deelname aan Mijn Bedrijf 2.0 was enerzijds een impuls te geven aan de straat door gezamenlijk te werken aan de toekomst, en anderzijds om individuele ondernemers te ondersteunen in de hoop dat dit een aanjaagfunctie zou hebben voor de andere ondernemers in de straat. Is dat gelukt? Ja, vindt René Broekman: “Het is misschien wel jammer dat er niet meer winkels meededen, maar wij hebben er veel aan gehad en een duidelijke stap naar voren gemaakt op de specifieke speerpunten van de straat.” Facebook-pagina Gerlach Velthoven, coach voor winkeliers en hun personeel, op het gebied van internet en sociale media: “We hebben onder nemers geholpen met het opzetten van een Facebook-pagina en hopen dat er als volgende stap een Facebook-pagina voor de straat wordt opgezet. Dat kan nieuwe onderlinge contacten en samenwerkingsverbanden opleveren.” René Broekman is tevreden: “Gerlach heeft ons laten zien hoe we beter gevonden kunnen worden op internet en hoe we sociale media op een effectieve en behapbare manier kunnen inzetten.” Een open gesprek Mijn Bedrijf 2.0 organiseerde verschillende workshops en bijeenkomsten. Zo werd er gezamenlijk meegedacht over de op handen zijnde visie van de gemeente. Aan de hand van de uitkomsten van een marktonderzoek voerden ondernemers en gemeente een open gesprek over de toekomst van de straat. Griffioen: “De gemeente was erg enthousiast over de input van ondernemers en dat ondernemers vanaf het begin betrokken zijn bij de toekomst visie van het winkelgebied.” De workshops waren interessant en leerzaam en brachten de winkeliers ook weer bij elkaar, vertelt Griffoen: “We hebben nu een stem in de nieuwe gemeentevisie én we hebben individuele ondernemers geholpen.”

15 detaillisten aan de Amsterdamsestraatweg in Utrecht Doel • investeren in mensen en organisaties om via slimmer werken tot betere bedrijfsprestaties te komen • een aangescherpte strategie voor de deelnemende bedrijven die tot stand komt dankzij een gezamenlijke inspanning van ondernemers en medewerkers, en aansluit op de behoeften en wensen van hun klanten en de toekomstvisie voor het gebied Vorm • marktonderzoek onder bezoekers van de Amsterdamsestraatweg en klanten van deelnemende bedrijven • strategisch plan per winkel dat aansluit op de toekomstvisie voor de winkelstraat • coaching van de deelnemers op het gebied van nieuwe media, klantenbinding, strategisch management, leiderschap, trends in de detailhandel • onderlinge kennisuitwisseling en met elkaar meedenken

Bedrijven • Broekman Woninginrichting • Snel Tweewielers • Van Rumpt IJzerwaren Beveiliging • Goods4you, tweedehands producten • Rafinas Hair & Beauty Shops • Tiger Team Uitzendbureau • AWB Computing • Dirk Witte muziek • Wasserette Cyberwash • Manazan Vastgoed • Bakkerij Neplenbroek • Grill Bar Pasa • Nostimo IJssalon • Albert Heijn / Konincks Retail • Café-restaurant Nejma Looptijd Februari 2012 t/m oktober 2012 Resultaat • input voor een toekomstvisie voor de straat • een bedrijfsstrategie voor iedere deelnemer • ondernemers gaan sociaal innovatiever aan het werk Vervolg De ondernemers gaan verder aan de slag met het implementeren van de resultaten uit het project. De gemeente Utrecht zal, in samenspraak met de ondernemers, een visie ontwikkelen voor de winkelstraat. De resultaten van het samenwerkingsverband worden hiervoor als input gebruikt.

Sociale innovatie in de bouwsector Dat de bouwsector geen koploper is op het vlak van sociale inno vatie, is bekend. Toch worden ook aan bouwbedrijven steeds vaker eisen gesteld als klantgerichtheid, transparantie, ketensamenwerking en het doorbreken van het traditionele, hiërarchische hokjesdenken. Verschillende middelgrote bouwen installatiebedrijven besloten zich samen te bezinnen op een nieuwe aanpak. “In de bouwsector worstelt men vooral nog met vragen als Hoe betrek je je mensen? en Hoe geef je daar leiding aan?”, vertelt Jan Straatman, interim-lector ‘Nieuwe Cultuur in de Bouwketen’ aan de Faculteit Natuur en Techniek van HU. Mijn Bedrijf 2.0 bood een bestaand initiatief rond sociale innovatie in de bouw een kans kennis en ervaring uit te wisselen op vele vlakken van sociale innovatie Negen ondernemingen legden hun vouchergelden bij elkaar om een korte serie workshops te bekostigen, plus begeleiding op maat door een gespecialiseerd adviseur. Acht andere bedrijven van buiten de regio mochten vanaf de zijlijn meekijken en kennis delen.

Thema begint te leven “We zitten vlak voor de bouwvak. Toch zijn hier straks zo’n 25 mensen die zich onder werktijd hebben vrijgemaakt”, vertelt Maurik Schoonbeek, financial controller bij aannemersbedrijf Oskam vlak voor de eerste workshop. “Dat is best veel. Daaraan zie je dat het thema echt begint te leven in de bouwwereld.” Schoonbeek is zelf al vanaf2011 betrokken bij Mijn Bedrijf 2.0. Het euvel in het MKB is: we zien wel dat het anders moet, maar wie gaat de kar trekken? Grote bouwbedrijven hebben daar een speciale afdeling voor. Bij ons moet het tussen de bedrijven door. Dan moet je precies weten waarvoor je het doet én iedereen meekrijgen. Dat lukt in het huidige samenwerkingsproject dus wel.” Kennisuitwisseling De deelnemende bouwbedrijven gaan gezamenlijk op zoek naar “nieuwe ontwikkelingen op het vlak van procesoptimalisatie”, vertelt Straatman. “Dat doen we door kennisuitwisseling over verschillende thema’s, zoals leiderschap, ‘LEAN’ bouwen’ en Bouwwerk Informatie Modellen. In de bouwwereld heerst van oudsher een vechtcultuur: ‘jouw verlies is mijn winst’. Er is sociale innovatie nodig om naar een harmoniemodel toe te werken, met de focus op een gezamenlijk doel. Daar wordt uiteindelijk iedereen beter van.” Aan de slag Schoonbeek ziet de workshops als een “aanloop tot een marathon”: “Naar aanleiding van de werksessies komen thema’s bovendrijven waar we zelf concreet mee aan de slag gaan. Daarvoor kunnen we de hulp inroepen van adviseur Feike Oosterhof, die de bouwsector van binnen en van buiten kent en ook een deel van de workshops verzorgt.” Voor zijn bedrijf heeft Schoonbeek al een eerste doel voor ogen: “Het zou bijvoorbeeld mooi zijn als we in de tweede helft van dit jaar één of twee projecten volgens de LEAN-aanpak kunnen uitvoeren.” Lange adem “Het doorvoeren van sociale innovatie is een kwestie van een lange adem adem”, zegt Straatman. “Dit is een begin: werken aan bewustwording en processen in gang zetten bij een kleine groep. HU kijkt nu naar een mogelijk vervolg, bijvoorbeeld een kennis platform of een community of practice.” Schoonbeek vult hem aan: “De deelnemers zouden zélf het initiatief moeten nemen voor een vervolg. Als HU daarbij adviserend of faciliterend optreedt, is dat natuurlijk prettig. Maar de veranderingen moeten gedragen zijn door de bedrijven zelf.”

9 bouwbedrijven Doel • omzet en rendement verhogen • meer samenwerken met partners, kennis en technologie verwerven, innovatievermogen vergroten door organisatiebreed producten en diensten te vernieuwen en verbeteren • faalkosten reduceren en processen efficiënter inrichten • personeel optimaal inzetten en opleiden, nieuwe medewerkers werven • een cultuurverandering teweegbrengen bij zowel leidinggevenden als medewerkers (meer zelfsturing en eigen initiatief) • leidinggeven verbeteren • inspelen op kansen en behoeften in de markt Vorm Bijeenkomsten over de volgende thema’s: • leidinggeven aan sociale innovatie • verankeren van sociale innovatie in de bedrijfsvoering • markten klantgerichtheid • samenwerking intern en extern (in de keten en met conculega’s) • communicatie

Bedrijven • Deltatechniek Veenendaal, Veenendaal • Technisch Bureau Koppes, IJsselstein • Groen & Aldenkamp Installatie-technieken, Woerden • BLR-Bimon, Montfoort • Oskam-groep, Bunnik • Schreuder-Ruitenbeek, Amersfoort • Van Ieperen Groep, IJsselstein • Van Bekkum Bouwonderneming, Amersfoort • Van den Pol Electrotechniek, Montfoort/Amersfoort Looptijd april 2012 t/m september 2012 Resultaat • procesoptimalisatie in individuele bedrijven • meer samenwerking tussen bouwbedrijven • focus op een gezamenlijk doel Vervolg Er wordt verder nagedacht over een kennisplatform en een community of practice waar ervaringen en kennis gedeeld kunnen worden.

“Ik heb een aantal dingen geleerd van het project: •d at het essentieel is vanaf dag één het projectbeheer bij alle partners goed in te richten conform de (Europese) subsidieregels; •d at het geweldig is om met elkaar 3,5 jaar lang het vertrouwen te hebben dat ieder er voor gaat, in goede en in slechte tijden; •d at de verankering van zo’n groot project bij je achterban van groot belang is om het te laten slagen. Dat betekent voor mijn eigen werkgever − Hogeschool Utrecht − verankering in het onderwijs.” ASTRID BOLLAND, PROJECTMANAGER MIJN BEDRIJF 2.0 NAMENS HU

Innovatielab voor ondernemers De term ‘intelligente naïviteit’ lijkt op het eerste gezicht een tegen stelling in zich te dragen. Toch is dat niet zo. Slimme mensen die ongehinderd door enige voorkennis met een frisse blik naar een probleem of uitdaging kijken, ontdekken vaak kansen die professio nals met specialistische kennis niet (meer) zien. Vanuit die gedachte lanceerde HU onder de vlag van Mijn Bedrijf 2.0 het zogenoemde Innovatielab: tweedejaars studenten Bedrijfskunde MER (Manage ment, Economie en Recht) bogen zich over een praktijkprobleem van Utrechtse ondernemers, op zoek naar een oplossing. “Door met buitenstaanders over je bedrijfsvoering te praten, word je gedwongen er zelf goed naar te kijken en erover na te denken. Dat is op zich al een meerwaarde van dit project”, vindt Teunis van de Pol, bedrijfsleider bij aannemingsbedrijf Polinfra uit Achterberg en een van de tien deelnemende bedrijven. “Er zijn hier twee teams studenten over de vloer geweest, die we hebben rondgeleid, van informatiemateriaal hebben voorzien en hebben verteld over onze vraag. Wij waren op zoek naar innovatieve manieren om ons onderscheidend te positioneren in een competitieve markt.”

Onder hoge druk Eind maart 2012 vond het Innovatielab plaats. Onder begeleiding van externe organisatieadviseurs kregen de studenten drie dagen de tijd om met een veelbelovend, uitdagend en toch realistisch innovatieconcept te komen: een flinke kluif voor zo’n korte tijd. Pressure cooker heet deze aanpak; onder hoge druk komen vaak de creatiefste oplossingen tot stand. Tussentijds konden studenten telefonisch of per mail overleggen met de ondernemers. Op de laatste dag presenteerden ze hun voorstellen. “Een van de teams kwam met het idee om onderhoudscontracten in te voeren, zodat je na de oplevering van een project ook voorziet in het onderhoud ervan,” vertelt Van de Pol, “Geweldig, daar hadden wij zelf nog niet aan gedacht.” Stageplek aangeboden Michael Makowski, docent aan HU en initiatiefnemer van het Innovatielab, signaleert dat de meeste ondernemers het project waardevol hebben gevonden. “De studenten zagen allemaal de meerwaarde van een real life-opdracht. Negen van de tien ondernemers waren te spreken over de uitwerkingen van de studenten. Eén bedrijf heeft een student een stageplek aangeboden om de voorstellen van zijn team te implementeren. En er zijn blijvende contacten ontstaan tussen adviseurs en ondernemers.” Creatief denken Makowski heeft wel een paar verbeterpunten voor volgend jaar genoteerd: “We merkten dat ‘de frisse blik’ niet meteen verrassende resultaten opleverde. Creatief denken wordt tot dusverre weinig gestimuleerd in het onderwijs; daar wil ik volgend jaar echt ruimte voor gaan maken.” Van de Pol zou in elk geval graag aansluiten bij een tweede editie van het Innovatielab. “En ik zal het ook zeker aanraden aan collega-ondernemers.”

10 bedrijven, 100 tweedejaars studenten Bedrijfskunde MER van HU, 5 organisatieadviseurs Doel • Met hulp van organisatieadviseurs buigen studenten zich over een praktijkprobleem van een ondernemer met als doel: bijdragen aan de innovatie van deelnemende bedrijven door real life te leren. Vorm Pressure cooker: de studenten hadden maar drie dagen de tijd om een oplossing te bedenken voor het probleem van de ondernemer. Onder hoge druk komen vaak de creatiefste oplossingen tot stand. Per ondernemer werden twee studententeams ingezet die elk met een oplossing kwamen. Bedrijven • Beixo, Urban Bike Concepts, De Bilt • Tensio, Woerden/Montfoort • Ondernemers Resultaat, Zeist • Bouwbedrijf Van Zoelen, Utrecht • Polinfra, Achterberg • Youmeus, Doorn • Jonge Honden, Utrecht • Band op spanning, stichting Groene Garage, Nieuwegein • Zalencentrum De Brink, Oldebroek • Datad, Veenendaal

Looptijd januari t/m maart 2012 Resultaat • innovatiever werkende ondernemers • competentieontwikkeling onder studenten • blijvende contacten tussen onder-nemers en organisatie adviseurs • een stageplaats voor een student Vervolg In 2013 wordt weer een Innovatie- lab georganiseerd; ondernemers, studenten en organisatieadviseurs waren enthousiast.

Een andere kijk op gezondheidszorg De gezondheidszorg in Nederland zit op de verkeerde weg, vinden ze bij Gezondheidscentrum De Roerdomp in Nieuwegein. Mijn Bedrijf 2.0 hielp een cultuuromslag in gang te zetten. “Dit initiatief kan de wereld van de gezondheidszorg volledig op z’n kop zetten.” “We doen onze naam niet veel eer aan”, vindt Meijs. “We zijn een gezondheidscentrum, maar we zien de mensen eerder ongezonder en ongelukkiger worden.” Het enige wat de huidige gezondheidszorg in de preventieve sfeer te bieden heeft, is voorlichting, constateert hij. “En die werkt onvoldoende. We moeten naar een vorm van gezondheidszorg, die uitgaat van een klant-leverancierrelatie. Dan is het zaak er achter te komen wat mensen nodig hebben om gezond te blijven. Dan kunnen we ze daarbij helpen, in plaats van wachten tot ze patiënt worden en ze vervolgens beter proberen te maken.” Expertise van buitenaf Meijs realiseerde zich dat hij bij die verandering expertise van buitenaf nodig had. Rutger IJntema van HU: “De vraag van het gezondheidscentrum is typisch sociale innovatie: hoe kan een gezondheidscentrum zodanig innoveren dat het aanbod op maat op tijd bij de klant komt om ziekte te voorkomen? Dan heb je het over gedragsverandering, over een cultuuromwenteling waarin iedereen mee moet. Niet voor betaald “We hebben al een paar bijeenkomsten gehad, samen met onze medewerkers. Zij zien dat het anders moet, maar ik hoor ze ook zeggen over de nieuwe aanpak: ‘Daar worden we niet voor betaald.’ Dan merk je dat het lastig is om buiten de gebaande paden te komen. Voor je het weet, zit je toch weer na te denken over een nieuwe cursus of folder. Business en innovatie Mijn Bedrijf 2.0 maakte het mogelijk om na te denken over een andere aanpak, extern advies in te winnen en overleg met klanten op te zetten. IJntema: “We hebben uitgezocht wie een actieve rol wil spelen in de cultuuromslag. Daarvoor hebben we contact gezocht met de diabetesvereniging. Hieruit moet het zogeheten Gezondheidsplein voortkomen, dat op een sociaal innovatieve manier met gezondheidszorg omgaat.” Uiteindelijk moeten zowel de klant als het gezondheidscentrum er beter van worden, letterlijk en figuurlijk. Deugdelijk verdienmodel Aansluitend op deze eerste verkenning gaan studenten van de opleiding Management in de Zorg van HU in beeld brengen welke vragen en behoeften patiënten hebben. Vervolgens ontwikkelen ze daar passende producten of diensten voor, voorzien van een implementatieplan en een deugdelijk verdienmodel. “Fantastisch”, vindt Meijs. “Op deze manier zijn we op een business manier met innovatie bezig en kunnen we structureel aan de gang. Dit initiatief kan de wereld van de gezondheidszorg volledig op z’n kop zetten. Ik ben heel benieuwd hoe verzekeraars en gemeenten daarmee omgaan. Maar ik weet natuurlijk: mammoettankers hebben veel tijd nodig om van koers te veranderen.”

3 gezondheidscentra, 1 apotheek en 2 fysiotherapeuten Doel Het gezondheidscentrum De Roerdomp en apotheek De Roerdomp gaan zich ontwikkelen tot een innovatieve organisatie, het Gezondheidsplein Midden Nederland. Dat gebeurt door middel van co-creatie met hun klanten. Het Gezondheidsplein biedt een nieuwe vorm van gezondheidszorg waarin patiënten als klanten benaderd worden en de nadruk ligt op gezond leven en het voorkomen van ziekte. Het aanbod zal uitgebreid worden met aansprekende preventie- en welzijnsprogramma’s. Vorm • nadenken over een andere aanpak: ‘klanten’ in plaatsen van ‘patiënten’ • wensen van klanten inventariseren • zorgprofessionals aantrekken die naast reguliere zorg ook preventieve zorg willen bieden • extern advies inwinnen • teambuilding en meer samenwerken • inhoud voor het nieuwe zorgaanbod ontwikkelen

Bedrijven • Gezondheidscentrum De Roerdomp, Nieuwegein • Apotheek De Roerdomp, Nieuwegein • 2 andere gezondheidscentra in de regio Utrecht • 2 fysiotherapeuten in de regio Utrecht Looptijd juli 2012 t/m augustus 2012 Resultaat • inzicht in de wensen van klanten • een mindshift onder medewerkers • meer samenwerking met bedrijven en klanten • een basis voor het zelfsturende team Gezondheidsplein Midden Nederland Vervolg Het oprichten van een zelfstandig opererend Gezondheidsplein Midden Nederland, waar gezondheidsprofessionals hun werkzaamheden flexibel verdelen over reguliere en preventieve gezondheidszorg.

Slimmere sales in ICT De markt verandert razendsnel en de ICT-ondernemer wordt verondersteld de ontwikkelingen een stapje vóór te blijven. Dat valt vaak niet mee. Mijn Bedrijf 2.0 bood ICT ondernemers de kans om kennis uit te wisselen en hun sales-vaardigheden te verbeteren. Het kostte bedrijfsnetwerk Skillcity weinig moeite om hiervoor een groep ondernemers bij elkaar te brengen. Ideeën opdoen of aandragen Twintig ICT-bedrijven volgden een serie van tien workshops, waarin steeds een ander verkoopgerelateerd thema centraal stond. Tijdens elke bijeenkomst presenteerde een van de deelnemers een eigen praktijkcase, zodat de aanwezigen ideeën konden opdoen of juist aandragen. Daarnaast kregen de ICT-bedrijven elk de keuze uit drie vormen van coaching: één aanpak die zich vooral toelegde op de strategische kant van sales, één die zich richtte op de ‘mensenkant’ en één die hulp bood bij het versterken van de ‘harde kant’ van sales. De coaches, ingezet door De Geluksfabriek, CINFIELD en Communicum, begeleidden de salesmedewerkers met de uitwerking en implementatie van een plan van aanpak.

Combinatie van kennis en praktijk De opzet viel in goede aarde bij de ondernemers. “Wij hadden als deelnemer inspraak in de vormgeving van het samenwerkings verband en de keuze van de workshops”, zegt Peter van Vliet, directeur van Angarde Groep. “Uit een bredere selectie konden wij kiezen voor tien workshops die ons hebben geholpen bij het optimaliseren van onze sales-performance. De pragmatische combinatie van kennis en praktijk, met daarbij een belangrijke rol voor het intervisietraject, zorgde ervoor dat niet alleen de deel nemers aan de workshops voordeel hadden van het programma, maar ook de medewerkers van de deelnemende bedrijven.” Contact en openheid De meeste ondernemers zijn direct aan de slag gegaan met de opgedane theoretische kennis, de feedback van collega’s en de adviezen van de coach. “Wij kunnen nu zelf heel concreet de aandachtspunten oppakken die in dit traject naar voren kwamen. Mocht er een vervolg worden gegeven aan dit samenwerkingsverband, dan zeg ik daar direct ‘ja’ op”, vertelt Kenneth Agaton, accountmanager bij Ensior. Voor Bas van Atteveld, directeur van 2AT, waren “het contact met andere ICT-ondernemers en de openheid onder de deelnemers” het meest waardevol. “Je komt op deze manier in aanraking met veel ondernemersproblemen en hun oplossingen. Die zijn nooit een-op-een toe te passen op je eigen situatie, maar je krijgt veel inzichten die je anders uit fouten zou moeten leren. Dat was voor mij echt een onverwachte bonus. Ik deed eigenlijk mee voor de inhoud van de workshops, maar de praktijkverhalen hebben de waarde zeker verdubbeld.”

20 ICT-bedrijven Doel Ontwikkelingen in de snel veranderende markt een stap voor blijven, met name op het gebied van sales. Vorm • tien workshops over steeds een ander verkoopgerelateerd thema • tijdens elke workshop presen teert een deelnemer de eigen praktijkcase • daarnaast keuze uit drie typen een-op-een-coaching: de mensenkant, de strategische kant of de ‘harde’ kant van sales Bedrijven • 2AT, Utrecht • Adnovate, Maarssen • Angarde Groep, Utrecht • BusinessBase, Utrecht • Calco, Maarssen • Cerios, Baarn • Computication, Zeist • Caesar Tenders, Utrecht • DataExpert, Veenendaal • Ensior, Utrecht • Eurofiber, Maarssen • Forcare, Zeist • Incontrol, Utrecht • Infi, Utrecht • Motiv, IJsselstein • Specialisterren, Utrecht • Stroomt, Utrecht • Tangram, Zeist • Truston, Houten • Twice Group, Driebergen

Looptijd maart t/m juli 2012 Resultaat • sales-optimalisatie binnen individuele bedrijven • meer samenwerking tussen ICT-bedrijven • een fundament voor een structureel samenwerkingsverband van ICT-bedrijven in de Utrechtse regio Vervolg Na een inventarisatie van de ondernemersbehoeften zijn drie vervolgactiviteiten verder uitgewerkt door Skillcity in samenwerking met HU en Syntens: • masterclass ondernemerschap • masterclass diensteninnovatie • verkenning coöperatievorming

“Ik ben vooral in de eerste periode, tussen 2007 en 2009, bij het ontwikkelen van de aanvraag en de opstart van het project betrokken geweest. Het bleek een helse klus om alle partijen op één lijn te krijgen voor het voorstel. Wij waren echte pioniers. Als het dan na ruim twee jaar op de rit staat, blijkt dat gaandeweg het project nog veel details moeten worden ingevuld. Maar stap voor stap slaagden we er, met hulp van velen en door een breed gedeeld enthousiasme voor de doelstellingen, steeds beter in om het project op de rails te houden en de snelheid te verhogen. Als ik dan uiteindelijk het resultaat zie, het grote aantal MKB-bedrijven dat we bij hun sociale innovatie gesteund hebben en de vele netwerken van ondernemers en/of kenniswerkers die zich gevormd hebben, ben ik trots op wat wij met zijn allen bereikt hebben.” BEN FRUYTIER, STUURGROEPLID MIJN BEDRIJF 2.0 NAMENS HU

Wat zijn de projectresultaten? De projectresultaten zijn gemeten aan de hand van zeven indicatoren die zijn afgeleid van de projectdoelstellingen. De scores op de indicatoren zijn zowel kwalitatief als kwantitatief van aard.

INDICATOR 1 kennis over sociale innovatie

INDICATOR 3 ondersteunde bedrijven

(Bruikbare en beschikbare kennis over sociale innovatie voor het MKB)

•3 95 bedrijven hebben zich aangemeld voor het project. •3 95 bedrijven zijn ondersteund met een persoonlijk adviesrapport naar aanleiding van een basisscan. •2 39 bedrijven hebben een implementatietraject doorlopen met behulp van een voucher.

• Ondernemers hebben inzicht verkregen in de thema’s van sociale innovatie door: - 395 innovatieve basisscans - 395 adviesrapporten naar aanleiding van een innovatievraag - 242 offertes voor het uitvoeren van innovatietrajecten. • De projectresultaten zijn bijeengebracht op de website van Mijn Bedrijf 2.0 en – na afloop van het project – op de Kennisbank Sociale Innovatie, die wordt beheerd door TNO, Syntens en Inscope. • Acht goede praktijken zijn gebundeld in de uitgave Slimmer werken in het MKB en toegelicht door ondernemers in korte filmpjes. • Belangrijke momenten en gebeurtenissen zijn gecommuniceerd via nieuwsbrieven, persberichten, filmfragmenten, flyers en uit gaven. Deze communicatiemiddelen zijn verspreid via verschillende mediakanalen, waaronder de website van Mijn Bedrijf 2.0 en sociale media. • Er zijn 91 workshops georganiseerd, naar aanleiding van vragen uit de markt en trending topics. Hieraan hebben 900 personen deelgenomen. • Dankzij kwantitatief en kwalitatief onderzoek is inzicht verkregen in de effectiviteit van beïnvloedingsfactoren op het gebied van sociale innovatie. • Uit de drie onderzoeken in het kader van Mijn Bedrijf 2.0 zijn drie onderzoekspublicaties voortgekomen.

INDICATOR 2 netwerk (Een netwerk van bedrijven, kennisinstellingen en adviseurs voor het ontwikkelen en uitwisselen van kennis over sociale innovatie)

INDICATOR 4 ondersteunde startende bedrijven •1 5 startende bedrijven (jonger dan 5 jaar) met personeel hebben deelgenomen aan het project.

INDICATOR 5 uitgelokte private investeringen •G emiddelde is € 1.700,- per bedrijf aan private investeringen uitgelokt. •€ 850.000,- neemt het project naar verwachting aan vervolg investeringen met zich mee, op basis van de investeringsomvang en het aantal deelnemende bedrijven (volgens een rekentool van het EIM1).

INDICATOR 6 samenwerkingsverbanden •M ijn Bedrijf 2.0 is een initiatief van een consortium van vier partijen. •E r is gebruikgemaakt van een innovatief publiek-privaat samenwerkingsverband voor de regio: de initiatiefnemers hebben bij de uitvoering intensief samengewerkt met drie private partijen (MKB Utrecht, VNO-NCW Utrecht en Kamer van Koophandel MiddenNederland). • B innen het project zijn zes samenwerkingsverbanden van MKB’ers tot stand gekomen: Fitness, ICT, Bouw, Winkeliers Amsterdamse Straatweg, Gezondheidscentrum, Innovatielab.

• De uitvoeringsfase is in 2009 formeel gestart met een kick-off voor belanghebbenden. Er zijn zes wervingsbijeenkomsten georganiseerd voor potentiële deelnemers. In totaal hebben 440 deelnemers deelgenomen aan deze bijeenkomsten. • HU heeft in 2010 een zesdelige collegereeks over sociale innovatie verzorgd voor consortiumpartners en adviseurs. • Het netwerk van deelnemende bedrijven, kennisinstellingen, adviesbureaus en kennisleveranciers heeft gezamenlijk een kennisinfrastructuur ontwikkeld. • Het netwerk, de kennis en de resultaten van Mijn Bedrijf 2.0 zijn geborgd, onder andere via de Innovation Day op 31 oktober 2012 in Utrecht.

IM, Rekentool kengetallen structuurfondsen, type maatregel 1.10: E bedrijfsgerichte maatregelen rond het faciliteren van ondernemerschap in het MKB

“Als directeur van de Taskforce Innovatie regio Utrecht ben ik eind 2011 gevraagd als voorzitter van het project. Ik heb ervoor gepleit dat de resultaten steeds meer zijn vermarkt, vernetwerkt en geborgd in de regio en vooral bij het MKB. Dus: toepassing van de opgedane kennis direct in het bedrijfsleven. Een belangrijke mijlpaal was de opname van het project — en daarmee het thema sociale innovatie — in het programma van de Utrechtse Innovation Day op 31 oktober 2012. Daar kregen ruim 600 ondernemers de kans kennis te maken met sociale innovatie. Inzichten uit het project kunnen daarnaast een bijdrage leveren aan de systeemverandering die in gang is gezet om een economisch profiel te geven aan de regio Utrecht en om toekomstige maatschappelijke en eco nomische uitdagingen het hoofd te bieden. De regio is een door diensten gedreven economie, waarbij de kleinschaligheid van ondernemingen snel toeneemt en daarmee de lenigheid voor verandering op marktomstandigheden cruciaal is voor ons innovatie-ecosysteem.” TON VAN MIL, VOORZITTER STUURGROEP MIJN BEDRIJF 2.0 NAMENS TFI

Publicaties INTERNET • www.mijnbedrijf20.nl beschrijvingen van goede praktijken, achtergrondinformatie over het project en over de thema’s van sociale innovatie, nieuwsberichten, aankondigingen van bijeenkomsten, filmpjes en foto’s • www.youtube.com/mijnbedrijf20 video’s over goede praktijken, bijeenkomsten en samenwerkingsverbanden • www.flickr.com/mijnbedrijf20 foto’s van bijeenkomsten • www.twitter.com/mijnbedrijf20 aankondigingen van relevante informatie • www.linkedin.com/groups?gid=2960583 discussiegroep • www.slideshare.net/mijnbedrijf20 delen van publicaties • www.facebook.com/mijnbedrijf20 beschrijvingen van goede praktijken, achtergrondinformatie over het project en over de thema’s van sociale innovatie, nieuwsberichten, aankondigingen, filmpjes en foto’s PERSBERICHTEN •G edeputeerde zet 8 Utrechtse ondernemers in het zonnetje (22-05-2012) • S ubsidieregeling verruimd voor sociale innovatie in het MKB (12-03-2012) •M KB’ers scoren hoog in de Slimmer Werken Bedrijfsscan (24-06-2011) • J aarconferentie Mijn Bedrijf 2.0 (23-09-2010) •H ulp bij innovatie voor 300 MKB’ers in de regio Utrecht (17-11-2009) 60

PUBLICATIES • S limmer werken in het MKB, 8 voorbeelden van goede praktijken in de provincie Utrecht, ISBN 9789089280541, Mijn Bedrijf 2.0, 2012 (www.kennisbanksocialeinnovatie.nl) •D e succesformule van het MKB, Fenneke van Vliet-de Nooij en Bas Vlemminx, Twynstra Gudde, 2012 •V alues and Paradoxes of SME Consultancy, Iris Hollaender MSc en Geerte van Rije MSc, Hogeschool Utrecht, 2012 • S limmere sales in de ICT; Een impressie van een samenwerkingsverband van ICT-bedrijven in de regio Utrecht, krant Mijn Bedrijf 2.0, 2012 • S ociale innovatie stimuleren met als doel duurzame economische groei van het MKB in de provincie Utrecht, flyer Mijn Bedrijf 2.0, 2012 •M ijn Bedrijf 2.0, De winst zit in je mensen, flyer Mijn Bedrijf 2.0, 2009 •N ieuwsbrieven Mijn Bedrijf 2.0, 2009-2011 • Artikelen in Utrecht Business, De Zaak en Eigen Bedrijf VIDEO’S • www.youtube.com/playlist?list=PL61B144FF0AC621C9 over goede praktijken van slimmer werken •w ww.youtube.com/playlist?list=PLK4nvnic_nJEneoN3nVbXLOuLuKr6KvuD over samenwerkingsverbanden •w ww.youtube.com/playlist?list=PLCCAC4FF24ACBA7B1 impressies van bijeenkomsten, waaronder burenbijeenkomsten, Masterclasses de Ondernemende Commissaris, Slimmer werken cafés en Innovation Day Per 1 juni 2013 zijn alle publicaties ondergebracht bij www.kennisbanksocialeinnovatie.nl.

“Trots ben ik op het ondernemerschap, het verantwoordelijkheids gevoel en de wil om samen te werken van alle projectbetrokkenen. Het was een uitdagend traject: ambitieuze resultaatsverplichting, heterogene doelgroep, een nieuw aanbod van een onbekende afzender, een samenwerkingsverband van uiteenlopende partijen met soms tegengestelde belangen en tegenwind vanwege de economische crisis. Desondanks hebben we in de Utrechtse regio 400 bedrijven geholpen successen te boeken via sociale innovatie, constructieve

samenwerkingsverban-

den laten ontstaan en een fundament gelegd voor een kennisinfrastructuur op het gebied van sociale innovatie. Dit resultaat in deze context geeft veel motivatie en vertrouwen bij alle projectpartijen om door te marcheren op de ingeslagen weg.” JELLY RENKEMA, COMMUNICATIE ADVISEUR MIJN BEDRIJF 2.0 NAMENS JR COMMUNICATIE

Ervaringen van de projectmanager en projectbeheerder: keep it simple… Het project had continu te maken met veranderende omstandigheden. Verschillende factoren speelden daarbij een rol: de relatief lange looptijd (2007 -2012), de effecten van de economische crisis en de complexiteit van het project als gevolg van het grote aantal deelnemende bedrijven en samenwerkende partijen. Gelukkig bleken alle betrokkenen steeds weer in staat én bereid om op deze veranderingen te anticiperen en te reageren. Astrid Bolland (projectmanager) en Falco Pieters (projectbeheerder) blikken terug op het project Mijn Bedrijf 2.0 met een top 10 aan tips. 62

TIP 1. Hou rekening met een lange aanlooptijd voor werving van bedrijven Bijna heel 2010 heeft in het teken gestaan van het werven van deelnemers voor het project Mijn Bedrijf 2.0. Dit heeft de advies partijen en de consortiumpartijen veel meer tijd en energie gekost dan vooraf was ingecalculeerd. De inspanning wierp in 2011 en 2012 ruimschoots zijn vruchten af: de toestroom van nieuwe bedrijven bleef maar doorgaan, ook na sluiting van de aanmelddatum. Ook de interesse voor vouchers en samenwerkingsverbanden kwam in 2012 zo goed op gang dat er na de sluitingsdatum (1 juli 2012) ondernemers teleurgesteld moesten worden.

TIP 2. Laat onderzoek en advies bij het onderzoekontwerp hand in hand gaan Mijn Bedrijf 2.0 heeft zijn doelstelling via twee lijnen uitgezet: 1. P ersoonlijke advisering van ondernemers om duurzame economische groei van het MKB in de provincie te stimuleren door interventies op het gebied van sociale innovatie.

“Betrek kennispartners bij het onderzoeksontwerp, waardoor ontwerp en toepassing beter op elkaar afgestemd kunnen worden én de onderzoeksvraag verrijkt wordt.”

2. Kwantitatief onderzoek door alle deelnemers een 0- en 1-meting te laten invullen zodat (statistische verantwoorde) uitspraken kunnen worden gedaan over het innovatievermogen van het MKB in Utrecht en over het effect van de interventies op de (economische) ontwikkeling van het MKB en de regio. In het projectontwerp waren dit twee gescheiden werkpakketten. Tijdens de testfase bleek de vragenlijst onvoldoende aan te sluiten bij MKB-ondernemers. De onderzoekers en adviseurs hebben uiteindelijk gezamenlijk de definitieve vragenlijst ontwikkeld.

Mijn Bedrijf 2.0 • Het project

TIP 3. Gebruik mijlpalen om de benodigde expertise en rollen projectpartners bij te stellen De stap van ideevorming en projectplan naar uitvoering was een uitdaging: het project moest een naam, een identiteit, adviseurs en bekendheid krijgen! Deze stap vroeg een andere aanpak van de projectmanager. Na de start kwam de nadrukkelijke vraag naar budget en voortgangsinformatie. Deze stap vroeg om specialistische kennis van EFRO-richtlijnen en projectcontrol. De volgende mijlpaal was de stap van werving van bedrijven naar binding van bedrijven, door participatie in activiteiten, implementatie van advies en deelname aan de 1-meting. Dit betekende een nieuwe rol voor de adviesbureaus in het project. Afronding van het project vroeg steeds nadrukkelijker om een visie van de stuurgroep op verankering van resultaten in de regio en op doorontwikkeling van resultaten voor het MKB. Al deze momenten betekenden een ‘shift’ voor de werkwijze, samenstelling en focus in het project. Deze momenten zijn aangegrepen om tussentijds, soms achteraf, te evalueren en bij te sturen.

TIP 4. Veranker het project bij de achterban Hoe beter het project verankerd is bij de achterban, hoe minder inwerktijd en lobbytijd nodig is om medewerking te verkrijgen, hoe groter het netwerk dat je via je collega’s bereikt. Zo kwam door het HU-netwerk van lectoren in 2011 en 2012 een zestal samenwerkingsverbanden tot stand. Verankering van het project betekent ook kenniscirculatie, bijvoorbeeld in het onderwijs (HU), bij adviseurs (Syntens), bij collega-onderzoekers (TNO) en in het regionale

netwerk van ondernemers en bestuurders (TFI). Met name tijdens het laatste jaar van ‘de oogst’ is gebleken dat het project stevig verankerd is geraakt bij alle partijen in de regio.

“Zorg voor periodieke communicatie met de ‘eigen’ achterban.” TIP 5. Richt een MKB-regeling in samen met het MKB Tijdens de uitvoering van het project is geconstateerd dat het voucherproces te ingewikkeld was ingericht. De regeling is een aantal keren geoptimaliseerd (verruimd en versoepeld), maar in de basis zijn verkeerde uitgangspunten gehanteerd. Ook de aanmeldingsprocedure kon ‘klantvriendelijker’. Adviseurs namen vaak de ondernemer de administratieve last uit handen door de aanmelding voor hen te doen.

TIP 6. Stel de aannames en werkwijzen bij als ze niet blijken te kloppen •N iet iedere ondernemer start na de scan met een implemen tatietraject, waardoor niet alle vouchers gebruikt zijn. • T rek geen strakke scheidslijn tussen de eerste adviseur en de implementatie door ‘de kennisleverancier’. Deze scheidslijn sluit niet altijd aan bij de behoefte van de ondernemer die een vertrouwensband opbouwt met de adviseur en daarmee de adviesrelatie wil voortzetten. •1 00% respons op de 1-meting is niet reëel, een ondernemer heeft weinig baat bij het invullen van de 1-meting. >>

“De kracht van de regio zit in een goede samenwerking in de gouden driehoek. De mooie resultaten van Mijn Bedrijf 2.0 benadrukken de aanwezigheid van deze kracht in de regio Utrecht. Samen werking is niet makkelijk en vergt veel onderlinge afstemming en bijsturing. Het vooraf vastleggen van afspraken rondom het gezamenlijke doel, de verantwoordelijk heden, de taken en het proces is essentieel en geeft houvast. Samenwerken is kwetsbaar, maar oh zo vruchtbaar. Samenwerken in de regio is de voedingsbodem voor het stimuleren van kennis, 64

innovatie en ondernemerschap. De gouden driehoek vraagt om fluwelen handschoenen.” FALCO PIETERS, PROJECTBEHEERDER MIJN BEDRIJF 2.0 NAMENS TFI

>> De bereikte respons van 33% kan verhoogd worden door de rol van de adviseur anders in te richten en een ‘incentive’ voor de ondernemer aan te brengen.

TIP 7. Neem private partijen als partner op in het samen werkingsverband van een innovatieproject Het is een interessante overweging adviesbureaus niet extern in te huren tegen commerciële tarieven, maar te laten participeren als kennispartner tegen kostendekkende tarieven. Dit zorgt voor groter commitment en maakt aanbesteding van deze partijen niet nodig. Wel moet dan gezocht worden naar een oplossing waarbij de staatssteun geoorloofd wordt. In deze constructie waren meer uren beschikbaar geweest voor het ontwikkelen van kennis en netwerken. Zonder voucherprocedure neemt bovendien de administratieve last voor MKB’ers af en ontstaat een duurzame relatie tussen kennisleveranciers en MKB’ers. Daarnaast wordt de ontwikkelde kennis nog steviger geborgd in het netwerk van k enniswerkers in de regio. Commerciële spin-off voor de adviesbureaus volgt na het project. Nu werkten de drie adviesbureaus volgens opdracht-aanbesteding; daarnaast konden zij mee-offreren voor losse activiteiten, zoals workshops en implementatietrajecten met voucher. Dit leverde administratieve lastenverzwaring op voor de adviseurs, voor de ondernemer en voor het projectbeheer.

TIP 8. Wees helder over de inhoudelijke en financiële verantwoordelijkheid voor het project Bij de start van het project is onderscheid gemaakt tussen inhoudelijk projectmanagement en financieel projectbeheer. Project manager en projectbeheerder trokken na de opstartperiode gelijk op in de voortgang en sturing van de projectuitvoering. De controllers van de consortiumpartijen waren op de achtergrond de financiële gesprekspartner voor de projectbeheerder. Projectleiders waren inhoudelijk verantwoordelijk voor projectactiviteiten. Deze relatie was per consortiumpartner anders georganiseerd en wijzigde gedurende het project. Voor alle projectleiders bleek een veelheid aan overleg en afstemming nodig om de achterban en controller geïnformeerd te houden. Dit was niet voorzien in de projectbegroting. Bij de start was er geen

duidelijkheid over opdrachtgeverschap en inzet van onderaannemers. Dit leverde met name bij de communicatieactiviteiten verwarring op. Bij de start van een project van deze omvang is een ontwerp van de administratieve organisatie (AO) noodzakelijk.

TIP 9. Richt het project vanaf de start eenduidig in volgens de (Europese) weten regelgeving, ook bij partners Bij de ontwikkeling en aanvang van het project ontbrak het de partners aan specifieke kennis van de EFRO-regelgeving, waardoor het projectbeheer bij de start moeizaam op gang kwam. Tijdens de uitvoering ontstond er een groot verschil tussen de partners in de mate waarin de organisatie bekend was met, en voldeed aan, de EFRO-regelgeving voor het project. Pas bij inzet van een EFROdeskundige kwam het project ‘in control’ en was sturing mogelijk.

TIP 10. Stel een stuurgroep samen met gemandateerden De vier consortiumpartners waren co-financier van het project en hadden inhoudelijke en budgetverantwoordelijkheid. Dit maakte uiteraard verschil in de rol en verantwoordelijkheid in de stuurgroep ten opzicht van de Kamer van Koophandel Utrecht en VNO-NCW Midden Nederland, die een adviserende en klankbordfunctie hadden. Er is beperkt rekening gehouden met deze verschillende rollen in de agendering en planning van de stuurgroepbijeenkomsten.

“Stel een klankbordgroep samen met belangrijke stakeholders - zoals Kamers van Koophandel, VNO-NCW, MKB Nederland die de stuurgroep en het projectteam adviseert.” Daarnaast wordt de ontwikkelde kennis nog steviger geborgd in het netwerk van kenniswerkers in de regio. Commerciële spin-off voor de adviesbureaus volgt na het project. Nu werkten de drie adviesbureaus volgens opdracht-aanbesteding; daarnaast konden zij mee-offreren voor losse activiteiten, zoals workshops en implementatietrajecten met voucher. Dit leverde administratieve lastenverzwaring op voor de adviseurs, voor de ondernemer en voor het projectbeheer.

“Het midden- en kleinbedrijf (MKB) is de motor van de Nederlandse economie. Kleine organisaties beschikken over een enorme innovatie- en concurrentiekracht. Veel ondernemers werken in samenwerkingsverbanden gericht op vernieuwing en groei. Dat gaat niet vanzelf, de samenwerking tussen bedrijfsleven, kennisinstellingen en overheid is noodzakelijk maar ook complex. Op welke manier bijvoorbeeld en met wie kan praktijkgericht onderzoek plaatsvinden? Het Utrechtse regionale innovatieproject Mijn Bedrijf 2.0 laat 66

goed zien hoe praktische kennis eerder, beter en sneller wordt ontwikkeld, met en door bedrijven. Juist het succesvol organiseren en implementeren van innovaties staat in het project centraal. Meer dan 400 MKB’ers hebben deelgenomen aan het project. Er is bruikbare kennis ontwikkeld. Utrecht heeft de zakelijke dienstverlenende sector met het thema sociale innovatie op de kaart gezet. Naast technologisch innoveren weten ondernemers nu ook hoe ze organisatorisch kunnen innoveren. Daar zijn we als stuurgroep van het project best trots op!” ROLF BOSSERT, STUURGROEPLID MIJN BEDRIJF 2.0 NAMENS SYNTENS

Van Mijn Bedrijf 2.0 naar Mijn Bedrijf 3.0 Het project Mijn Bedrijf 2.0 dat in de afgelopen jaren in de Utrechtse regio is uitgevoerd, heeft een aan zienlijk effect gehad op de bedrijfsprestaties en de bedrijfsdoelen van de betrokken MKB-bedrijven. Ook zijn het innovatievermogen en de sociale innovatie in deze bedrijven toegenomen. Adviseurs en kennis leveranciers hebben nieuwe kennis ontwikkeld ten aanzien van sociale innovatie. Bovendien weten partijen in de Utrechtse regio - MKB-bedrijven, adviseurs en kennisinstellingen - elkaar beter te vinden. Om deze positieve resultaten vast te houden, werken de partners van Mijn Bedrijf 2.0 - HU, TNO, Syntens en TFI - aan een vervolgproject: Mijn Bedrijf 3.0. In dit project gaan zij de activiteiten toespitsen op de creatieve industrie en life sciences & health, twee voor de Utrechtse regio belangrijke topsectoren. In de creatieve industrie willen de partners het zwaartepunt ver leggen van sociale innovatie naar de ontwikkeling van nieuwe samenwerkingsverbanden. Deze kunnen gericht zijn op andere ondernemers in de sector (waardoor op termijn mogelijk coöperatieve verbanden ontstaan), op samenwerking in de keten en/ of op samenwerking met klanten. De samenwerking tussen MKBbedrijven stimuleren is een nationaal speerpunt in de onderzoeksagenda die het Ministerie van Economische Zaken samen met EIM heeft opgesteld. De partners van Mijn Bedrijf 2.0 ondersteunen partijen die willen experimenteren met deze nieuwe samen werkingsvormen, zoals de Kennis- en Innovatie Coöperatie (KIC!). In de life sciences & health-sector gaat de aandacht primair uit naar het ontwikkelen van nieuwe woon-zorgconcepten, vooral met het oog op de toenemende vergrijzing. Door dergelijke concepten kunnen mensen zich langer in hun vertrouwde woonen leefomgeving blijven redden en zo de gang naar het ver zorgings- of verpleeghuis uitstellen. Belangrijke aandachtspunten hierbij zijn het activeren van ouder wordende mensen, ziekte

preventie en het helpen verhogen van de zelfredzaamheid van mensen met gezondheidsklachten of beperkingen. Dit levert nieuwe en bredere ondernemersconcepten op voor MKB-ondernemers in de zorgsector in de Utrechtse regio. Deze ontwikkeling is ook gesignaleerd door de Economic Board Utrecht (EBU), die in april 2013 een bijeenkomst over dit thema organiseert. In beide sectoren zijn de partners van Mijn Bedrijf 2.0 in gesprek met MKB-ondernemers over welke ondersteuning zij het beste kunnen gebruiken bij de geschetste ontwikkelingen. De plannen die hieruit voortvloeien, worden afgestemd op de brede regionale innovatiestrategie en de S3-strategie (slimme specialisatie strategie). Deze strategie dient als basis voor Kansen voor West II (2014-2020), het nieuwe Europese subsidieprogramma voor het westelijke deel van Nederland (Randstad en Flevoland). Het is de bedoeling dat de partners van Mijn Bedrijf 2.0 in de loop van 2013 in het kader van dit programma een voorstel ontwikkelen voor een vervolgproject, Mijn Bedrijf 3.0, en indienen bij het Europese Fonds voor Regionale Ontwikkeling.

De organisatie van Mijn Bedrijf 2.0 Mijn Bedrijf 2.0 was een complex project vanwege de vele partijen, de gewenste resultaten, diverse parallel lopende activiteiten en de soms uiteenlopende belangen. De uitvoerende spil van het project werd gevormd door het projectteam. De projectmanager en de projectbeheerder waren de verbindende schakel tussen de verschillende projectorganen en partijen. Projectteam Het project is uitgevoerd door een projectteam, dat was samengesteld uit: • de inhoudelijk projectmanager namens HU • de projectbeheerder namens TFI • drie projectleiders van de uitvoerende partners HU, TNO en Syntens • een communicatieadviseur van JR Communicatie • een projectassistent namens HU.

De projectmanager stuurde het projectteam aan. De project manager en projectbeheerder adviseerden en legden verantwoordelijkheid af aan de stuurgroep en hadden hiertoe zitting in het stuurgroepoverleg. De projectleiders van de uitvoerende partners HU, TNO en Syntens stuurden binnen de eigen organisatie een team aan van adviseurs, docenten en medewerkers die deelprojecten uitvoerden. Stuurgroep De stuurgroep werd gevormd door vertegenwoordigers van de vier initiatiefnemers en cofinanciers van het project (HU, TNO, Syntens, TFI) en vertegenwoordigers van ondernemers in de regio Utrecht (MKB Utrecht, VNO-NCW Utrecht , Kamer van Koophandel MiddenNederland). Als cofinancier van het project waren de vier initiatiefnemers inhoudelijk en budgetverantwoordelijk. De vertegenwoor digers van ondernemers in de regio hadden een adviserende rol. De sturing wijzigde met de fases waarin het project zich bevond. Zo lag bij aanvang van het project de nadruk op de inhoudelijke

koers van het project; HU had toen de voorzittersrol. In het laatste projectjaar werd er al vooruitgekeken naar een vervolg op het project. In deze fase gaf TFI invulling aan de voorzittersrol. Klankbordgroep Tijdens de opstartfase van het project zijn ideeën en prototypes van de innovatiescan ter toetsing voorgelegd aan een klank bordgroep. In deze groep waren voornamelijk ondernemers vertegenwoordigd. De klankbordgroep is daarna op afstand betrokken gebleven. Adviespartijen Aanvullende kennis, contacten en uitvoeringscapaciteit zijn via een Europese aanbestedingsprocedure ingehuurd bij drie adviespartijen: •D e Geluksfabriek (een samenwerkingsverband van kleine zelfstandig gevestigde bureaus) • Twynstra Gudde / The Bridge • Deloitte. De aanbestede adviesbureaus en Syntens hadden ieder de opdracht 75 bedrijven te werven, te scannen en te adviseren over sociale innovatie via een adviesrapport en zo nodig een adviesgesprek. De werving van bedrijven was voor de bureaus een tijd rovende en intensieve klus. Daarbij werden zij gefaciliteerd door het projectteam, dat bijeenkomsten organiseerde om MKB’ers te laten kennismaken met sociale innovatie en Mijn Bedrijf 2.0.

Initiatiefnemers & Co financiers HU, TNO, Syntens, TFI

Penvoerder TFI

Stuurgroep Klankbordgroep

HU, TNO, Syntens, TFI, MKB Utrecht, VNO-NCW Utrecht, KvK Utrecht

Projectteam Projectmanager

Projectbeheerder TFI

Projectleider HU

Projectleider TNO

Projectleider Syntens

Communica tieadviseur

Projectassistent

Adviespartijen De Geluksfabriek, Twynstra Gudde / The Bridge, Deloitte, Syntens

Kennisleveranciers

Voucherbeslisraad Onderzoeksraad De vertegenwoordigers van de adviesbureaus en de leden van het projectteam kwamen regelmatig bij elkaar om ervaringen met de innovatiescan en het MKB uit te wisselen. Voor een inhoudelijke verdieping van sociale innovatie werden zes materclasses georganiseerd voor alle betrokkenen bij het project, onder wie de Mijn Bedrijf 2.0-adviseurs. Kennisleveranciers Voor de uitvoering van workshops, coaching-, intervisie- en implementatietrajecten zijn in ruim 100 verschillende kennisleveranciers ingezet. Zo is een groot kennisnetwerk ontstaan van MKB-adviseurs die grotendeels ook in de toekomst verbonden willen blijven met elkaar en (via HU, TNO, Syntens en TFI) met de regionale MKBondernemers. Voucherbeslisraad Om de voucheraanvragen objectief en onafhankelijk te kunnen beoordelen is in april 2010 een voucherbeslisraad ingesteld die bestond uit drie leden: • Paul van Roon (voorzitter), ex-bestuurslid Nederlands Centrum voor Sociale Innovatie (NCSI) en FME • Gu van Rijn, onderzoeker sociale innovatie bij TNO, afdeling Kwaliteit van leven • Michael Baken, innovatieadviseur bij Syntens. TFI verzorgde het proces, de administratie en communicatie rond de aanvraag en toekenning van vouchers. In het voorjaar van 2012 is de voucherprocedure vereenvoudigd, zodat het aantrekkelijker werd voor ondernemers om een voucher

aan te vragen. De plaats van Gu van Rijn werd toen ingenomen door: Han ten Berge, adviseur bij ERAC en via TFI werkzaam als projectmedewerker Mijn Bedrijf 2.0. Onderzoeksraad Begin 2011 heeft HU vier veldonderzoeken gestart naar sociale innovatie in het MKB, onder regie van de Onderzoeksraad: •P aul Breman (voorzitter), lector Organiseren van innovatie aan de Faculteit Economie & Management (FEM) •B en Fruytier, lector Organisatieconfiguraties en arbeidsrelaties aan de Faculteit Maatschappij & Recht (FMR) • Arnick Boons, op dat moment faculteitsdirecteur van de FEM. Communicatie Als communicatieadviseur is Jelly Renkema van JR Communicatie vanaf de eerste dag betrokken geweest bij het project. JR Communicatie heeft het logo en de huisstijl ontwikkeld, rekening houdend met de wensen van de projectpartners en de financiers. Daarnaast heeft JR Communicatie de middelenmix ontworpen, geproduceerd en − gedurende de looptijd van het project − aangepast aan de mogelijkheden van sociale media. De middelenmix bestond onder andere uit een website, een nieuwsbrief, flyers, persberichten, publicaties, ondernemersportretten, video’s, een LinkedIn-groep, een YouTube-kanaal, Facebook-pagina’s en Twitter-berichten. Tegen het einde van het project zijn de marketing- en communicatieactiviteiten aangepast aan de afronding van het project en het verder uitdragen en borgen van de projectresultaten.

De mensen achter Mijn Bedrijf 2.0 De kern van het project werd gevormd door het projectteam. De projectteamleden maakten de uitvoer ingsplannen, legden deze ter goedkeuring voor aan de stuurgroep, schakelden soms de klankbordgroep in voor feedback en riepen de hulp in van partners voor de uitvoering van de plannen: de Mijn Bedrijf 2.0-adviseurs, de onderzoeksraad, onderzoekers, de voucherbeslisraad, projectmedewerkers, het ken nisnetwerk en de kennisleveranciers. Al deze mensen hielpen bijna 400 ondernemers uit de regio Utrecht verder met sociale innovatie binnen hun bedrijf en ontwikkelden kennis en vaardigheden over sociale innovatie in het MKB en verspreidden deze in de regio. STUURGROEP HU

SYNTENS

TNO

TFI

MKB-UTRECHT

VNO-NCW UTRECHT

KVK MIDDENNEDERLAND

Ben Fruytier

Rolf Bossert

Klaas ten Have

Ton van Mil

Vertegenwoordigd door VNO-NCW

Véronique Vrendenbarg

Debbie van den Hoorn

Paul Breman Lex van Teeffelen

PROJECTTEAM

SYNTENS

TNO

TFI

Astrid Bolland Projectmanager

Moniek Berende Projectleider Syntens

Monique van Blijswijk Projectleider TNO

Falco Pieters Projectbeheerder

Eva Hijmans Projectleider HU

Mariëlle Vermunt Projectleider Syntens

Jelly Renkema Communicatieadviseur

Geerte van Rije Projectassistent

ADVISEURS MIJN BEDRIJF 2.0 SYNTENS

DE GELUKSFABRIEK

DELOITTE

TWYNSTRA GUDDE / THE BRIDGE

Moniek Berende

Maurits Bruel

Twan Kemperman

Fenneke van Vliet - de Nooij

Mariëlle Vermunt

Michel Brakenhoff

Jony Elschot

Jan-Willem Pijper

Brigitte Slegers

Franciska Fleminger

Marleen Verveld

Anne Marie Ootjers

Evelien Dijk

Frans Duurland

Mariët Beihuisen

Nanning de Jong

Laurens Strijbos

Willeke Zweepe

Martijn van Rensch

Jan Theodoor de Vries

Pieta Stam

Caroline Dusschooten

Monique Exoo

Matthijs Hielkema

Hans Versloot

Michiel Pieters

Mariëlla van der Schaaf

Arun Swamipersaud

Michael Baken

Lianne Vorstenbosch

Rob Gruyters Eugenie Boon

ONDERZOEKSRAAD HU Paul Breman Ben Fruytier Arnick Boons

ONDERZOEKERS HU

TNO

TWYNSTRA GUDDE / THE BRIDGE

Iris Hollaender

Peter Oeij

Fenneke van Vliet - de Nooij

Geerte van Rije

Rob Gründemann

Bas Vlemminx

Marco Oteman Thijs Verheijen

VOUCHERBESLISRAAD SYNTENS

TNO

TFI

Michael Baken

Gu van Rhijn

Han ten Berge Paul van Rhoon

KLANKBORDGROEP ORGANISATIES

NAAM

FUNCTIE

Hogeschool Windesheim

Ilse Matser

Lector Familiebedrijven

Marketingbureau DGA Mixe

Gijsbert Croes

Directeur

UW Re-integratie

Rutger van Krimpen

Algemeen directeur

UW Re-integratie

Hans Strunk

Manager Wsw

Dewit Industrial Sensors

Huyb van Kooten Niekerk

Directeur

Hogeschool Utrecht

Eva Hijmans

Projectleider Mijn Bedrijf 2.0

Makelaarsbedrijf Tatenhove

Chantal van Tatenhove

Directeur

KENNISLEVERANCIERS BEDRIJVEN

GraficiĂŤnt

No Noncancy

AB Employment Services

Groei XL

Now Let's Play, NLP opleidingen Nederland

Academie starters en familiebedrijven

Han Ernest

Oosterhof Organisatieadvies

Anmacom

Hoek Marketing Support

Otto Kamsteeg

Arboogerd

Hoek Marketingsupport

Oxford Bedrijfssucces

AS&F

Ijssel Technologie

Parbleu

Balanced Business Network

Imbus

Pfizer Animal Health

Berenschot

Input

PKM

BeSmart Consulting

Interim Management Alphen

ProSpex

Blanqo internet en communicatie

JAEC Berten

Pure View

BMC advies managament

Janssens, Meijer en Partners

Redfoxblue

Bouthoorn

Kaapz

Reflect Bedrijfspsychologen

Brons Consulting

Kairos Consultancy

Reflect Management Consultancy

Bruisende Breinen

Kenneth Smit Training

Reflection

Business Model Facilitation

Kirim Konsult

Saskia Harkema

Business Models Inc.

Koelewijn & Partners

Schouten & Nelissen

BV Boopro

Koen Coaching

Sequioa Coaching & Training

Centrum voor Bedrijfsopvolging

KTBS Sales Solutions

SONAR corporate finance

Chain Connection

Kurago

Taim

Cologic

La Cuisine en Route

The Bride Business Innovators

DC Management & Advies

Leef je merk

Theseus Advies

De Geluksfabriek

Maatschap voor communicatie

Tieto

Deloitte

Maatwerk contact

To Move Managementpartners

Dexis Arbeid

Mahieu Consult

TRS Sales en Marketing

Dictum Dactum

Mai-Zena

Twynstra Gudde

DictumFactum Inforegie

Matracs

UOA

DNA Projects

Mensen in bedrijf

Van Aetsveld Vandaag is Anders

DNV-CIBIT

Metman/v Identiteitsmarketing

Van Eijndhoven & Co

Dutch

Mindfull Marketing

VaVia

DutchMarQ

Motion Consult

VAVIA / Van Aetsveld Vandaag Is Anders

Emet

Mpact Training & Advies

Vos & Partners Amersfoort

Empuls adviesgroep

Mproof

VUUR online succes

Enteiro

Munja

Youmeus

Frank traint

Muzus

Zo Johan

FWD Move

MWP Advies

Zomercoaching

GNG Consultancy

New Business Development Associates

“Ondernemers zijn interessante mensen. Ze geloven in zichzelf en in hun product. Door dit project ben ik nog meer in deze groep geïnteresseerd geraakt. Tijdens mijn onderzoek kwam ik erachter dat veel MKB’ers geen hoge pet op hebben van adviseurs, ook wel ‘pratende pakken’ genoemd. Toch hebben honderden ondernemers door dit project kennis gemaakt met een adviseur. Toen werd duidelijk dat zo’n adviseur toch echt wat te bieden heeft en dat een toekomstige

samenwerking

niet

wordt

uitgesloten. De financiële drempel zou verlaagd kunnen worden door samen met conculega’s advies in te kopen.” GEERTE VAN RIJE, PROJECTASSISTENT EN ONDERZOEKER MIJN BEDRIJF 2.0 NAMENS HU

DEELNEMENDE BEDRIJVEN

2AT

Utrecht

Brandfighters

Utrecht

2B Mobile

Zeist

Brecheisen makelaars

Utrecht

4K Holding

IJsselstein

Broekman Woninginrichting

Utrecht

4t-webdesign

IJsselstein

Broertjes Sport & Health

Zeist

A. van Doornik en Zn

Oud-Zuilen

Brothers Horeca Management

Bunnik

Aaardkloot

Utrecht

Bureau Bambi

Utrecht

Aannemersbedrijf W.E. Oskam

Utrecht

Business Case Entrepreneurs

Bilthoven

Abken Schrauwen Architecten

IJsselstein

BusinessBase

Utrecht

Actinum Bedrijfsapplicatie

Utrecht

C. van Leeuwen

Wijk bij Duurstede

AdamsYoung

Utrecht

Caesar Tenders

Utrecht

ADC ArcheoProjecten

Amersfoort

Cafe Restaurant Nejma

Utrecht

Administer

Utrecht

Calco Group

Maarssen

Adnovate Maarssen Capway Systems

Driebergen

Alan Rogers

Hoogland

Car Class Chauffeursdiensten

Utrecht

Alfa Accountants en Adviseurs

IJsselstein

Central Park

Utrecht

All Inn Lichtreklame

Amersfoort

Centrum voor Bewegen - Revalidatie & Sport

Veenendaal

All-in Animatie

Zeist

Cerios

Baarn

Amborio Amersfoort Chantal van Tatenhove makelaardij

Utrecht

AMIS Holding

Nieuwegein

Club Wellness

Soesterberg

Angarde Informatica

Utrecht

CommITment

Utrecht

Apotheek De Roerdomp

Nieuwegein

CommITment

Utrecht

Apotheek Leusden

Leusden

Computication

Utrecht

Architectuurbureau Sluijmer en van leeuwen

Utrecht

Compuâ&#x20AC;&#x2122;Train

Utrecht

Architektenbureau H.W. van der Laan

Mijdrecht

Conmedra Steel+Design

Nieuwersluis

At The Top

Utrecht

Control Seal

Montfoort

Avyr Groep

Amersfoort

Covers Couture

Utrecht

AWB Computing

Utrecht

CreaBea

Amersfoort

Baka Verpakkingen

Utrecht

CRI Service

Mijdrecht

Bakers Architecten

Utrecht

Crossing Channels

Utrecht

BakkerBaarn

Baarn

CXN creatief bureau

Amersfoort

Bakkerij Neplenbroek

Utrecht

Cyberwash

Utrecht

Baks+Meijer

Utrecht

DA Drogisterijen Kok

Soest

Bandall Benelux

Woerden

Datad Automatisering

Veenendaal

Bban

Amersfoort

DataExpert

Veenendaal

Beauty Inn

Nieuwegein

DDK

Utrecht

Beste Vastgoed

Veenendaal

De Borgh Printings

Bunnik

Bestuursacademie Nederland

De Meern

De Bouwvaart

Utrecht

Bevela

Utrecht

De Bunschoter

Bunschoten

BLR-Bimon

Montfoort

DE GREEF coatings

Breukelen

Blue Carpet

Baarn

De Haan & Martojo

Vinkeveen

Blue Drop Media

Utrecht

De Mix Fitness

Nieuwegein

BodySports

Utrecht

De Regelfee

Utrecht

Bolink & Partners

Utrecht

De Wilde NL

Montfoort

BOOT Organiserend Ingenieursburo

Veenendaal

Decorad

Veenendaal

Bosch & Van Rijn

Utrecht

Dental Laboratorium U.T.L.

Utrecht

Bots van Ravenhorst Advocaten

Utrecht

Dierenkliniek IJsselstein

IJsselstein

Bouwbedrijf Oskam-Bunnik

Bunnik

Dietz Communicatie

Utrecht

Bouwbedrijf Ossendrijver

Amersfoort

Difrax

Bilthoven

Bouwbedrijf van Rhenen

Driebergen-Rijsenburg

Dikibo

Soest

Bouwonderneming Van Bekkum

Amersfoort

Dirict

Utrecht

BOVAG

Bunnik

Dirk Witte Muziek

Utrecht

BPC Amersfoort

Amersfoort

Disphar

Baarn

BPO Adviesgroep

Leusden

Doornenbal Veenendaal

DEELNEMENDE BEDRIJVEN

Drakenburg Conferentiecentrum

Baarn

Health Center Hoenderdaal

Driebergen

Drogisterij Parfumerie Jan Snijders

Veenendaal

Hek en Van Loon Installatietechniek

Amersfoort

Drukkerij Anraad

Leerdam

Helal Food

Utrecht

Drukkerij De Gans

Amersfoort

Hendi Engineering

Rhenen

Drukkerij den Hoed Quality Printing

Wijk bij Duurstede

Het Ontwikkelaarsgilde

Veenendaal

Drukkerij van Amerongen

Amersfoort

Heycop Systemen

Nieuwegein

Dutch Biz

Amersfoort

Hiemstra & De Vries

Utrecht

EAS Europe

Renswoude

High Voltage Engineering Europa

Amersfoort

EBM Beton Veenendaal

Veenendaal

Hisa

Utrecht

Edak Schuifdaken

De Meern

Hofland Coatings

Amersfoort

E-focus

Utrecht

Hol & Molenbeek

Zeist

Elektrofort

Soesterberg

Hotel Ernst Sillem Hoeve

Den Dolder

En/of Ontwerp

Utrecht

Houtzager Strijker Advocaten

Zeist

Ensior

Utrecht

HSM breukelen

Utrecht

Era de Koning Makelaardij

Woerden

Huisartsenpraktijk Elst

Elst

ETECH Soest Hulpstudent Group

Amersfoort

Eurofiber

Maarssen

Hulpstudent Zakelijk

Amersfoort

Eve’s Choice

Driebergen

Human Company

Amersfoort

Evident Interactive

Utrecht

Hunnink & Holtrigter

Amersfoort

E-WISE Nederland

Utrecht

ickx resources

Amersfoort

Experius

Utrecht

Ijssalon Nostimo

Utrecht

Faida

Zeist

Impressive Arts

Utrecht

Feed & Food Beheer

Zeist

InBeeld

Driebergen-Rijsenberg

FirstCompany

Huis ter Heide

INCONTROL Simulation Solutions

Utrecht

Fit Professionals

Utrecht

Inducoat

Amersfoort

Fit Vianen v.o.f.

Vianen

Infi

Utrecht

Fit2Move

Hooglanderveen

Inhuisjurist

Utrecht

Flexer Group

Amersfoort

Initium

Utrecht

Flox werkt

Veenendaal

Installatietechniek de Vreeden

Amersfoort

Focus Cura

Zeist

Instituut HIP

Bilthoven

Food Jazz & DJ’s

Utrecht

Iris Helpt

Utrecht

Forcare

Zeist

IXXER

Baarn

Friedeberg Consultancy

Amsterdam

Jade health

Houten

fysie/bag zeist

Zeist

Joop van Zanten Staalservice

Veenendaal

FysioAmersfoort

Amersfoort

Joost Zorgt Nederland

Utrecht

G. Venus Sloop- en Asbestwerken

Maarssen

Jurriëns Bouw

Utrecht

Gebroeders Bosma

Utrecht

Kabola Heating Systems

Vianen

GEPU

Utrecht

KADER

Zeist

Gerssen Elektrotechniek

De Meern

Kantoorexpert

Soest

Gezondheidscentrum De Roerdomp

Nieuwegein

KEMBO

Veenendaal

Global Data Exchange

Maarssen

Kiper

Amersfoort

Global Project Performance

De Bilt

Klein Oostenrijk

Bilthoven

Goods4you

Utrecht

Kleine Dreumes

Abcoude

Graffiti-ex

Utrecht

Knoworries

Nieuwegein

Grand Catering

Nieuwegein

Koelplan Airconditioning Warmtepompen

Soesterberg

Greon & Aldenkamp Installatietechnieken

Woerden

Konincks Retail hodn Albert Heijn

Utrecht

GRG Nederland

Houten

Koningsberger & van Duijnhoven

Utrecht

Griffioen architecten

Amerongen

Koninklijk Nederlands Watersport Verbond

Nieuwegein

Grill Bar Pasa

Utrecht

Koninklijke Ginkel Groep

Veenendaal

Groupe LFE

Maartensdijk

Konstruktieburo krabbendam-boerkoel.nl

Soest

Han’s on Interim-Management

Vleuten

Kreft Opticiens

De Meern

Harrems Tools Nederland

Utrecht

Kwekerij J.A. de Groot

Harmelen

Hatchtech

Veenendaal

L&L Gebruikersinformatie

Veenendaal

DEELNEMENDE BEDRIJVEN

Landgoed de Horst

Driebergen

PhytoGeniX

Bunnik

Larive

Zeist

Piazza sports

Houten

Le Credit Sportif

Utrecht

PINTSCH ABEN

Maarssen

Lemonia

Utrecht

PowerE2E Europe

IJsselstein

Lia de Bruyn Interieur Architecten

Doorn

Prins Vanetie Machinebouw

Veenendaal

LIFTOFF Starterbegeleiding

Vinkeveen

PrintRun

Nieuwegein

Lisman Vorkheftrucks

Ijsselstein

Priotec Technisch Aannemer

Harmelen

Livetime Productions

Utrecht

Puurpxl

Utrecht

Loeff’s patent

Houten

PXL Veenendaal

Lomans Amersfoort

Amersfoort

Qaraqter

Utrecht

Lucas Fitness

IJsselstein

Qbil software

Veenendaal

Lucky Stable

Mijdrecht

Qbtec

Woerden

Lumiad

De Meern

Qfast ICT

De Meern

M.P.I. Chemie

Houten

QiQQ v.o.f.

Utrecht

M24 Service

Utrecht

Q-Seedfund

Soest

Maatschap voor communicatie

Utrecht

Quantra

Zeist

MAD Holding

Veenendaal

Quetzal & Co

Bilthoven

Management Drives

Houten

Quinity

Utrecht

Manazan Vastgoed

Utrecht

Quo Vadis

Baarn

Mark Two Communications

Leusden

Radiair

Lopik

Marketresponse

Leusden

RADventure Santésys

Maarssen

Masy Sports and Spirit

Veenendaal

Rafinas Hair & Beauty Shops

Utrecht

Mediferia

Amersfoort

Real Energy People

Utrecht

MeetandWork

Houten

Reinstaat

Woudenberg

MeetIn

Utrecht

Reisburo Ad Bos

Wijk bij Duurstede

Metaalwerk Arie Belo

Linschoten

Robbie Networks

Utrecht

Metropolisfilm

Utrecht

Robin Food

Houten

MI Marketing Projects & Events

Breukelen

Rohde Benelux

Nieuwegein

MidFresh

Harmelen

Rokatec

De Meern

Mierij Meteo Nederland

De Bilt

Romae

Utrecht

Minerva meettechniek

Amersfoort

Ronimo Games

Utrecht

MJ Van Brenen & Zonen

Doorn

Royal Care

Blaricum

Monkeybizniz

Utrecht

Rudon IJsselstein

Mooier en Zo

Veenendaal

RuimTeUtrecht

Utrecht

Motiv IT Masters

IJsselstein

Sabel Communicatie

Bilthoven

Movimento

Zeist

Schilte Houthandel en Houtwaren

IJsselstein

Multitaste Enjoyfood B.V

Utrecht

Schonk

Houten

NVPO

Nieuwegein

Schreuder-Ruitenbeek Installatiebeheer

Amersfoort

Neto

Utrecht

Schrijf-Schrijf

Utrecht

Netsquare

Mijdrecht

Schrijver Orthopedie

Utrecht

NEW-ENERGY-WORKS

Utrecht

SdG Holding

Harmelen

Nico Sluis Vleeswaren

Maarssen

Search & Results

Utrecht

Nieuwsbank

Utrecht

Seecr

Veenendaal

Nordic Pharma

Baarn

SELLOX

Leusden

Ntree Solutions

Mijdrecht

Sequential Media

Amersfoort

NVM

Nieuwegein

Servoy Amersfoort

OD Media

Utrecht

Sibbing & Wateler en partners

Veenendaal

OLCO Advies & Management

Zeist

Sjonic Digital Media

Ijsselstein

Olenz notarissen

Veenendaal

Slagerij van Schip

De Meern

OMVE Netherlands

Schalkwijjk

Smelik Abrahams Morssinkhof

Maarn

One Stop Sourcing

Doorn

Smurfit Kappa Mnl Golfkarton

Soest

Pan-A-CE

Soesterberg

Snel Tweewielers

Utrecht

PCDI

Utrecht

SoloBio

Zeist

DEELNEMENDE BEDRIJVEN

Somatic

Doorn

U-trax multimedia localisations

Utrecht

Specialisterren

Utrecht

Vallei Auto Groep

Ede

SPF Beheer

Utrecht

Van Breugel Utrecht

Utrecht

Spijkerman

Amersfoort

Van den Pol Elektrotechniek

Utrecht

Spirado

Amersfoort

van der Sluis

Culemborg

Sportcentrum Body-Fit

Nieuwegein

Van Dijk Heldam

Harmelen

Sportcentrum Oudenrijn

Vleuten- De Meern

van Duuren Districenters

Vianen

SRC Het Gastland - Family Fitness Rhenen

Rhenen

Van Echtelt Metaal

Wijk bij Duurstede

Stellaard Complete Security SCS

Utrecht

Van Grafhorst Notarissen

Utrecht

Stichting Quality Centre

Utrecht

Van Ieperen Groep

IJsselstein

Stip grafisch ontwerp

Driebergen

Van Keulen Bouw

Amersfoort

Stรถpler

Utrecht

Van Rumpt Specialisaten

Utrecht

Stortplaats van Dromen

Utrecht

Van Schaik Zeist

Zeist

Strand West

Utrecht

Vanderkooij telecommunicatie

Driebergen

Stroomt Interactions

Utrecht

VanderLet ICT Beheer

Houten

StudentDocent

Utrecht

VDMMP

Houten

Styloi

Baarn

VDVZ Architecten

Utrecht

Sur5all internet en communicatie

Utrecht

Veerkracht herstel

Lopik

SVO Houten Veldhuizen Berens Van de Castel Notarissen

Amersfoort

SVP Architectuur en Stedenbouw

Amersfoort

Vendrig IJsselstein

IJsselstein

SWG Arts en Werk

Utrecht

Verdel Installatietechniek

Oudewater

T van de Pol aannemingsbedrijf

Achterberg

Vernooy Vacuum

Nieuwegein

Tachyon

Soest

Verweij en Zonen

Woerden

Talent Enterprise

Linschoten

VIAC installatie adviseurs

Houten

Tandheelkundig Centrum Nieuwoord

Woudenberg

Viduals / Bedrijfsbeelden

Nieuwegein

Tangram

Zeist

Vlaskamp Advocaten

Utrecht

Tapkoel

Wijk bij Duurstede

VOF Banketbakkerij Arjan Bras

Bilthoven

TBK

IJsselstein

Vulka

Veenendaal

Technisch bureau van slooten

Amersfoort

W.J. Roelofs Meetinstrumenten

Veenendaal

TelDaCom

Leusden

WAS architecten

IJsselstein

TEN HAVE Change Management

Utrecht

Watervision

Eemnes

Tensio Montfoort Wellness & Healthclub Newstyle

Utrecht

Tentech

Utrecht

Wells Club Bunnik

Bunnik

Terminus De Onthaasting

Amersfoort

Werkhoven Adviesgroep

Utrecht

The Colour Kitchen Utrecht

Utrecht

Westbrook Fashion

Westbroek

The Invited

Woudenberg

WIN Equipment

Bunschoten

Theuma Metal Industries

Bunschoten

Wink

Utrecht

Thorax

Amersfoort

WSquared

Utrecht

Tiger Team Facilitaire Diensten

Utrecht

Xform

Utrecht

Tinfra advies

Achterberg

Ymor

Nieuwegein

Topia stads en landschapsontwerp

Utrecht

YNNO

Amersfoort

Translas TipWorks

Nieuwegein

ZAM Doorn

Doorn

Tribus

De Meern

ZEEP architecten

Amersfoort

Triview

Soest

Zeo

Utrecht

Trivoor Bouw & Advies

Amersfoort

Zorgcentrum Complexcare

Maartensdijk

Truston Solutions

Houten

Zorgwacht

Utrecht

Twice Training

Driebergen

ZuidamUithof Drukkerijen

Houten

UBN Uitzendburo

Bilthoven

Uitgeverij Scala

Amersfoort

UMS Pastoe

Utrecht

Unispray

Nieuwegein

Urban bike concepts

Utrecht

USoft

Baarn

“Een groot samenwerkingsproject als Mijn Bedrijf 2.0 is altijd moeilijker én succesvoller dan je denkt. Ook als je aan het begin al dacht: het zou wel eens moeilijk, maar ook succesvol kunnen worden. De samenwerkende partijen Syntens, HU, TFI en TNO hebben het zo ervaren en dat geldt ook voor de MKB-bedrijven die meededen. Alle betrokken partijen hebben ondervonden dat er veel winst te behalen is door buiten je eigen wereld te treden, grenzen te overschrijden, er mensen met andere opvattingen bij te betrekken, door samen te werken met or78

ganisaties met andere routines. Dit is niet alleen ‘fun’, het is ook ergernis, verbijstering, teleurstelling. Wat is het dan toch prachtig als het eindsaldo zo positief is en er veel nieuwe energie is ontstaan. Mijn Bedrijf 2.0 is uiteindelijk een inspiratiebron geworden, voor Utrecht en straks ook ver daarbuiten.” KLAAS TEN HAVE, STUURGROEPLID MIJN BEDRIJF 2.0 NAMENS TNO

Mijn Bedrijf 2.0, een Schatkist aan ervaringen en resultaten ÂŠ maart 2013, Mijn Bedrijf 2.0

Concept:

Jelly Renkema, JR Communicatie

Teksten & Redactie: Astrid Bolland, Hogeschool Utrecht

Rob GrĂźndemann, TNO

Jelly Renkema, JR Communicatie

Eindredactie:

Marcel Uljee, Uljee Teksten

Productie:

Jelly Renkema, JR Communicatie

Ontwerp & Opmaak: Bert Kok, Concepts2go Fotografie

Sunny Gardeur, Gardeur Fotografie,

Deelnemende bedrijven Mijn Bedrijf 2.0

Drukkerij:

ZuidamUithof Drukkerijen

Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt worden door middel van druk, fotokopie of op welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande toestemming van de auteursrechthebbenden. Mijn Bedrijf 2.0, een Schatkist aan ervaringen en resultaten is ook te downloaden via www.kennisbanksocialeinnovatie.nl

Mijn Bedrijf 2.0 is een gezamenlijk initiatief van Hogeschool Utrecht, TNO, Syntens en Taskforce Innovatie Regio Utrecht.

Mijn Bedrijf 2.0 wordt ondersteund door MKB-Utrecht, VNO-NCW Utrecht en Kamer van Koophandel Midden-Nederland. Adviseurs van De Geluksfabriek, Twynstra Gudde/The Bridge, Deloitte en Syntens hebben bijgedragen aan het advies- en begeleidingstraject.

Mijn Bedrijf 2.0 is mede gefinancierd met steun van het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling van de Europese Commissie (inclusief rijkscofinanciering), de provincie Utrecht en de gemeente Utrecht. De initiatiefnemers hebben Mijn bedrijf 2.0 ondersteund met een financiële eigen bijdrage en/of een bijdrage ‘in kind’ (zoals kennis en mensuren).