Zedelijk Haarlem, 1850-1900
waren daarom de fabrieken die begonnen met het aanbieden van vakopleidingen.203 In 1871 werd de fabrieksschool opgericht waar meisjes van katoenfabriek Prévinaire naai- en breilessen kregen. Al snel bleek dat de nieuwe leerlingen moeite hadden met het lezen en schrijven waardoor de lessen werden uitgebreid.204 In tegenstelling tot de arbeiders hadden de overige standen meer en betere scholing genoten. De nieuwe banen waarbij een omvangrijke kennis noodzakelijk was, zoals in het onderwijs en de gezondheidszorg, werden daarom voornamelijk utgeoefend door vrouwen uit deze groepen. Ook de vrouwen die in winkels werkten waren voornamelijk afkomstig uit de middenklassen.205 De lager opgeleiden kwamen in de huiselijke diensten en de nijverheid terecht. In hoeverre had deze arbeidsmarkt een impact op de prostitutie? Het verloop van het dienstbodeberoep toont opvallende overeenkomsten met die van de prostitutie. Beide “traditionele” beroepen werden uitgevoerd door vrouwen uit de lagere klassen. De moderne economische groei had geleid tot nieuwe banen in de nijverheid waarin men meer kon verdienen en de werktijden gunstiger waren. Het aantal jongere vrouwen dat koos voor een baan in het huishouden nam af waardoor de gemiddelde leeftijd van de dienstboden toenam.206 Dezelfde constatering kan bij de groep prostituees gemaakt worden. Tabel 3 toont het aantal legale prostituees per leeftijdscategorie vanaf 1865 tot 1899. De cijfers laten een toename zien van het
1865-1869
1870-1879
1880-1889
1890-1899
% (N=102)
% (N=106)
% (N=59)
% (N=43)
< 20
4
3
0
0
20-30
67
66
70
65
> 30
23
26
20
35
Onbekend
7
6
10
0
Tabel 3 Leeftijden van de prostituees, 1865-1899.207 203
Loes Peeperkorn- van Donselaar, Een eeuw beroep op onderwijs: de geschiedenis van de vereniging voor beroepsonderwijs in Haarlem: 1891-1991 (Haarlem 1991) 20-21. 204 Poelstra, Vrouwen aan het Spaarne 40. 205 Ibidem 37, 58, 95. 206 Welling, 'Migration of female servants 323. 207 NHA: Gemeentebestuur van Haarlem, 1813-1957, inv. nr. 2700G-2708G (Dienstboderegisters). Onder de categorie onbekend vallen: de vrouwen die zich niet laten uitschrijven bij vertrek uit Haarlem en 5 overleden vrouwen. Slechts bij een vrouw wordt aangegeven waar ze is gestorven (namelijk Engeland). Ik kan dus niet met zekerheid zeggen of de overige vrouwen in Haarlem zijn overleden en daarom reken ik ze tot de categorie onbekend, 1 gehuwde vrouw. Wanneer ze trouwt wordt echter niet aangegeven
- 59 -