دوای ،٢٠١٣داهاتووی پارتی و یەکێتی، بەرەو کوێ...؟ ل2
165 باڵوکراوه‌یه‌کی ئازاده ،یه‌کێتی الوانی دیموکراتی کوردستان مانگی دوو جار ده‌ری ده‌کات .سێشه‌ممه 2012/10/23
کاردۆ محمد ،سەرۆکی فراکسیۆنی گۆڕان: حاڵەتێکی تەندروستە فراکسیۆنی گۆڕان پرس و را بە حزبەکەی بکات ل3
داوا کراوە حکومەت وەزارەتەکانی کەم بکاتەوە ،کەچی زیادی دەکات دوو وەزارەتی تر زیاد دەکرێ بەپێی ئەو زانیارییانەی بەدەست هەفتەنامەی پرس کەوتووە ،حکومەتی هەرێم لە بەرنامەیدایە دوو وەزارەتی تر زیادبکات ،ئەوانیش بریتین لە ( وەزارەتی کاروباری ئێزدییەکان و وەزارەتی رەوەندی کورد لە دەرەوە) ،چاودێران و رۆژنامەنوسان و بەشێک لە پەرلەمانتاران رەخنە لە زیادکردنی ئەو دوو وەزارەتە دەگرن و رایدەگەیەنن ،کە هەر یەکە لەو دوو وەزارەتە پێشنیازکراوە ،دەکرێت وەکو بەڕێوەبەرایەتی سەر بە وەزارەتێک هەبن، هەروەها لەبارەی زیادکردنی وەزارەتی کاروباری ئێزدییەکان هۆشداری دەدەن ئەگەر بێت و وەزارەتێک بۆ ئێزدییەکان تەرخان بکرێت ،ئەوا پێکهاتە و ئایینەکانی تریش داوای وەزارەتی جیا دەکەن. پەرلەمانتارێکی یەکگرتوو لە پەرلەمانی کوردستانیش رایدەگەیەنێت ،ئەوە زیاتر بەفیڕۆدانی سەروەت و سامانی واڵتە و ،دووبارەکردنەوەی هەڵەکانی پێشووە .هەڵسوڕاوێکی گۆڕانیش دەڵێت «تەنها ئەو کەسەی دەبێتە وەزیری وەزارەتەکە سوودی لێوەردەگرێت».
ل5
لە سلێمانی لە کۆی 31هەزار و 450یەکەی نیشتەجێبوون ،تەنیا 15هەزاریان تەواو بوونە
حەمە تۆفیق ڕەحیم:
هەفتەی ڕابردوو بەڕێوەبەری بەڕێوەبەرایەتی وەبەرهێنانی سلێمانی ناوی پانزە پڕۆژەی نیشتەجێ بوونی ڕاگەیاند کەهەڵدەستن بەدروستکردنی نزیکەی سیانزە هەزار یەکەلەسنوری پارێزگای سلێمانی،هاوکات بەڕێوەبەری جێبەجێ کاری بەڕێوەبەرایەتیەکە ڕایدەگەیەنێت لەماوەی ڕابردوودا لەسنوری سلێمانی نزیکەی سی و یەک هە زارو چوارسەد و پەنجا یەکەی نیشتەجێبون دروستکراوە ،کە پانزە هەزاریان تەواو بووە. ئابوریناسێکیش پێی وایە دەبێت یاسای وەبەرهێنان لەهەرێمی کوردستان هەموار بکرێتەوەو سزا دابنرێت بۆ ئەو کۆمپانیایانەی دروستکردنی یەکە نیشتەجێبوونەکانیان دوادەخەن.
ل7
من وەکو شاگردی شاهۆ سەعید وابووم
ل6
2
ژماره 165
www.lawanikurdistan.com
2012/10/23
دوای ،٢٠١٣داهاتووی پارتی و یەکێتی ،بەرەو کوێ...؟ راپۆرتی شیکاری :توانا شێخانی
چاوەڕوان دەکرێت لە ساڵی داهاتوودا ،نەخشە سیاسیەکانی نێوان پارتی و یەکێتی ،گۆڕانی بەسەردابێت ،چونکە وادەی رێککەوتننامەی ستراتیژی تەواو دەبێت و بە شێوازێکی تر واژۆ دەکرێتەوە ،هاوکات چوار هەڵبژاردنی گرنگ و چارەنوسساز لە بەردەم ئەو دوو حزبەدایە، لێرەدا چەند پرسیارێک دێنە پێش ئەوانیش ،ئایا رێککەوتننامەی ستراتیژی چی بەسەردێت؟ ئایا هەردوو حزب پێکەوە بە لیستی (کراوە یاخود داخراو) ،یاخود لیستی جیا ،بەشداری هەڵبژاردنەکان دەکەن؟ ئایا چ الیەنێک براوە دەبێت؟ ئایا پۆستەکان چۆن و لەسەر چ بنەمایەک دابەش دەکرێنەوە؟ ئایا کێ دەبێتە ئۆپۆزیسیۆن؟ وەاڵمی سەرجەم ئەو پرسیارانە و چەند پرسیارێکی تر لەو راپۆرتە شیکارییەی هەفتەنامەی پرسدا بخوێنەوە. تەواوبونی وادەی رێککەوتننامەی ستراتیژی وادەی رێککەوتننامەی ستراتیژی لە ساڵی ٢٠١٣کۆتایی پێدێت، لە ئێستاشدا ،هەردوو حزب ،جەخت لە فراوانکردن و درێژکردنەوەی ئەو رێککەوتننامەیە دەکەنەوە و ،بە زەرورەتێکی قۆناغەکەی دەزان��ن ،هاوکات سەرجەم هەڵوێست و کێشەوگرفتەکان گرێدراوە بە رێککەوتننامەی ستراتیژی ،زۆرجار ئاماژە بەوەدەکەن کە لەسەر بااڵنسی ئەو رێککەوتنە لە بەرامبەر یەکتردا نەرمی دەنوێنن ،لێرەدا پرسیارەکە ئەوەیە ئایا دوای تەواوبوونی وادەی رێککەوتننامەکە چ گۆڕانکارییەک لە کاری سیاسی هەردووال روودەدات؟ ،ئاخۆ فراوانکردنی ئەو رێککەوتننامەیە لە بەرژەوەندی کام الدایە؟ هەرێم کەمال ئاغا ،ئەندامی سەرکردایەتی و بەرپرسی مەڵبەندی موسڵی یەکێتی ،لە لێدوانێکیدا بە «پرس»ی راگەیاند ،کە هەردووال لەسەر فراوانکردنی رێککەوتننامەکە کۆکن و هیچ کێشەیەکیش نییە بۆ درێژکردنەوەی رێککەوتننامەکە و هەردووال بە زیاتر خزمەتکردن و بەرژەوەندی خەڵکی کوردستانی دەزانن. لەالیەکی تریشەوە دیاری حوسێن ،ئەندامی سەرکردایەتی پارتی، زیاتر جەخت لە س��وودی رێککەوتننامەکە دەکاتەوە و بۆ پرس وتی «رێککەوتنی ستراتیژی بۆ ئەوەیە لە حکومەت و لە دەرەوەی حکومەت خزمەت بکەین و ،هەوڵبدەین کێشە و گرفت بۆ هیچ الیەک دروست نەبێت». ه��اوک��ات ع��ەدال��ەت ع��ەب��دوڵ�ڵا ،چ��اودێ��ری سیاسی ،دەرب���ارەی رێککەوتننامەی ستراتیژی پێیوایە هەڵوەشانەوەی زۆر ئەستەمە، چونکە زۆر بە توندی گرێدراوە و لە بەرژەوەندی هەردووالیەنە. لە هەڵبژاردنەکان جیاوازییەکان بەدیاردەکەوێت لە ساڵی داهاتوو ،چوار هەڵبژاردن ئەنجام دەدرێت ،هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان و ئەنجومەنی پارێزگاکان ،ئەنجومەنی پارێزگاکانی عێراق و پەرلەمانی عێراق ،بەپێی وتەی سەرچاوەکانی هەواڵ و لێدوانی بەرپرسانی هەردووال ،پێناچێت ئەو دوو حزبە بە یەک لیستی داخراو بەشداری هەڵبژاردنەکان بکەن ،چونکە لە الیەک پارتی بەهۆی لیستی داخراوەوە زیانی بەرکەوت ،چونکە لە کاتێکدا لەگەڵ یەکێتی بە یەک لیست بەشداری کرد ،یەکێتی لەو پەری الوازیدا بوو، لە ئەنجامیشدا یەکێتی سوودمەند بوو ،هەر بۆیە پارتی نەیوست ئەو هەڵەیە دووبارە بکاتەوە و لە هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراقی ساڵی ٢٠١٠بە لیستی کراوە لەگەڵ یەکێتی بەشداری هەڵبژاردنەکانی کرد، بۆیە لە ئێستادا وا پێشبینی دەکرێت دووبارە پارتی و یەکێتی بە یەک لیستی کراوە بەشداری هەڵبژاردنەکانی ساڵی داهاتوو بکەن ،رێژەی کورسی هەرالیەک بەجیا دیاربێت ،دواتر لە ناو پەرلەمان هاوپەیمانی بکەنەوە. لەبارەی چۆنیەتی بەشداریکردنی پارتی و یەکێتی لەو هەڵبژاردنانەی کە دێنە پێشەوە ،بێستون نوری ،سەرنوسەری گۆڤاری سڤیل ،بۆ پرس وتی «بە یەک لیست بەشداریکردن زیانی بە هەردووال گەیاندووە ،بۆیە
لە ئەنجامی سوود وەرگرتن لە رابردوو ئەگەری هەیە بە یەک لیست بەشداری هەڵبژاردنەکان نەکەن». عەدالەت عەبدوڵاڵ پێشبینی دەکات ،لە هەڵبژاردنەکانی داهاتوودا، هەر یەکەیان لە ناوچەکانی خۆیدا ،بەجیا بەشداری هەڵبژاردنەکان بکات ،ب��ەاڵم لەگەڵ ئەوەشدا هاوپەیمانیەکەیان هەر دەمێنێت، ئەو دەڵێت «ئ��ەوان هاوپەیمانیان دەمێنێت و بە لیستی کراوە بەشداری دەکەن ،ئەوەش لەوانەیە دەرفەتێک بدات بۆ ئاشکراکردنی جیاوازییەکانی نێوانیان». هاوکات ئەندامەکەی سەرکردایەتی یەکێتیش ،دەڵێت «جەماوەری هەردووال وای بەباش دەزانن کە بەیەک لیست بەشداری هەڵبژاردنەکان بکەن ،هەمیش بۆ هەردووال باشترە». ئەندامەکەی سەرکردایەتی پارتیش دەڵێت «تائێستا بڕیارمان نەداوە کە ئایا بە تەنیا دادەبەزین یاخود لەگەڵ یەکێتی» .هەروەها وتیشی «پاش ئەنجامی هەڵبژاردنەکان رێککەوتن بکەین باشترەو لە بەرژەوەندی هەردووالدایە». ئایا کێ براوە دەبێت و کێ دەدۆڕێت؟ ئەگەر سەیری نفوز و ئەندامان و الیەنگرانی هەردوو حزب بکەین، دەبینین جیاوازی لە نێوانیاندا بەدی دەکرێت ،بۆ نمونە ئەو ئامارانەی کە لە رێکخستنەکانی هەردوو حزبەوە باڵودەکرێنەوە ،ئاشکرای دەکەن کە پارتی رێژەی دەنگی لە یەکێتی زیاترە ،هاوکات ئاشکرایە کە پارتی لە سنوری پارێزگای هەولێر و دهۆک توانای مسۆگەرکردنی رێژەی دەنگەکانی هەیە ،بەاڵم لە بەرامبەردا یەکێتی لە سنوری پارێزگای سلێمانی ئەگەری مسۆگەرکردنی دەنگەکانی زۆر الوازە ،چونکە ناتوانێت رکابەری حزبی گۆڕان بکات ،لێرەدا پرسیارێک دێتە پێش ئەویش ئەوەیە ،کێ دەیباتەوە و کێ دەدۆڕێت؟ هەرێم کەمال ئاغا ،ئەندامی سەرکردایەتی یەکێتی ،پێیوایە لە هەڵبژاردنەکانی داهاتوو نەخشەی سیاسی گۆرانی بەسەردادێت ،ئەو دەڵێت «قورسە پێشبینی ئەوەبکەین ئەو گۆڕانە لەبەرژەوەندی کێدایە، تائێستا ناتوانین پێشبینی ئەوەبکەین کە کام ال رێژەی دەنگەکانی زیاتر دەبێت ،چونک ئەنجامی هەڵبژاردنەکان تاکە رێگایە بۆ یەکالیی کردنەوەی سەرجەم پرسیارەکان و پۆست و پلەکان». بە بڕوای عەدالەت عەبدوڵاڵ،لە سنوری هەولێر و دهۆک پارتی برواوە دەبێت ،لە کاتێکیشدا ئەگەر یەکێتی بە لیستی کراوە لە هەولێر بەشداری هەڵبژاردن بکات ئەگەری هەیە دەنگی زیاتر لە پێشتری بهێنێت ،ئەگەرچی لە سنوری سلێمانی دەنگەکانی یەکێتی و گۆڕان لێکتر نزیکن ،بەاڵم پێدەچێت ئەمجارە یەکێتی تۆزێک لە جاران دەنگی زیاتر بهێنێت ،ئەوەش لەو حاڵەتەیە کە هیچ هاوپەیمانیەکی سیاسی نوێ روونەدات .لە کاتێکیشدا ئەگەر یەکێتی و گۆڕان لە سلێمانی بە یەک لیست دابەزن ،سلێمانی دەبەنەوە. هەروەها ناوبراو زیاتریش دەڵێت «لە کاتێکدا ئەگەر یەکێتی دەنگی پێویستی بە دەست نەهێنا ،رەنگە هەڵوێستێکی هەبێت ،یاخود بە شێوەیەک لە شێوەکان ببێتە ئۆپۆزیسیۆن یاخود لەگەڵ گۆڕان هاوپەیمانی بکات ،بۆ ئەوەی لە بەرامبەر پارتی ببنە هێزێکی گەورە». پۆستەکان لەسەر چ بنەمایەک و چۆن چۆنی دابەش دەکرێنەوە؟ بێگومان ئەگەر هەر الیەنێک چ پارتی چ یەکێتی ،لە کاتێکدا ئەگەر رێژەی کورسی پەرلەمانی کوردستان یاخود پەرلەمانی بەغدایان زۆر جیاوازبێت ،هیچ الیەنێک ئامادەنییە لەسەر پشکی خۆی پۆست بدات بە الیەنەکەی تر ،هاوکات پێشبینی دەکرێت لە حیسابی رێککەوتننامەی ستراتیژی پاش ئەنجامی هەڵبژاردنەکان گەورەترین کێشە بۆ هەردووال دروست بکات ،ئایا پۆستەکان لەسەر چ بنەمایەک دابەشدەکرێت،
ئایا لە ئەگەری سەرکەوتنی پارتی لە هەڵبژاردنەکان یاخود یەکێتی، ئامادەن لەسەر حیسابی یەکتر پۆستەکان دابەش بکەنەوە؟ لەبارەی دابەشکردنی پۆستەکان ،سەرنوسەری گۆڤاری سڤیل ،نمونە بە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەران دەهێنێتەوە و دەڵێت «ئەوکات بینیمان رێژەی کورسیەکانی پارتی زیاتر بوو و لە هەمان کاتدا پۆستەکانیشی زیاتربوو ،لە کاتێکدا ئەگەر ئەوەش لە هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان دووبارە ببێتەوە ،ئەوا دەبێتە خاڵێکی الوازی یەکێتی بەرامبەر پارتی ،لە کاتێکیشدا ئەگەر پارتی کورسی زۆر زیاتر لە یەکێتی بهێنێت ،یەکێتی هەر دەکاتە هاوبەش ،پێموانییە پارتی لەو قۆناغەدا یەکێتی بخاتە دەرەوەی رێککەوتنەکەی خۆیەوە». ب��ەاڵم ئەندامەکەی سەرکردایەتی یەکێتی ،دەڵێت «با پێش رووداوەک��ان نەکەوین ،لە هەموو حاڵەتێکیشدا یەکێتی باوەڕی بە ئەنجامی هەڵبژاردن و دەستاودەستکردنی دەسەاڵت هەیە». چارەنوسی سەرۆک بارزانی و تاڵەبانی ،چی بەسەردێت ،ئایا لە پۆستەکانیان دەمێننەوە؟ سەرۆک تاڵەبانی ،جارێکی تر چانسی ئەوەی نییە بۆ پۆستی سەرۆکایەتی کۆمار خۆی هەڵبژێرێتەوە ،هەر بۆیەش چ��اوەڕوان دەکرێت ،لەو حاڵەتەدا کێشە رووبەرووی هەردوو پارت ببێتەوە ،بەاڵم ئەگەر کارکردنیان لە چوارچێوەی رێککەوتننامەی ستراتیژی بێت ئەگەری هەیە هیچ کێشەیە نەیەتە ئاراوە. عەدالەت عەدبدوڵاڵ ،لەوبارەیەوە دەڵێت «مام جەالل تەنها ئەو خولەی ماوە ،بۆیە پێموایە دواتر کێشەیەکی گەورە دروست دەبێت، رەنگە هەندێک رێککەوتن هەبێت ،لەرووی مێژووییەوە بەسەربچن و لەوانەیە یەکێتی چیتر ناچارنەبێت پشتگیری کاندیدی پارتی بکات بۆ وەرگرتنی پۆستی سەرۆکی هەرێم».
رۆژنامەنوسێک: پارتی لەو قۆناغەدا ،یەکێتی ناکاتەوە دەرەوەی هاوبەشی خۆی چاودێرێکی سیاسی: ئەگەر یەکێتی دەنگی پێویستی نەهێنا، لەوانەیە ببێتە ئۆپۆزیسیۆن ئەندامێکی سەرکردایەتی یەکێتی: یەکێتی باوەڕی بە ئەنجامی هەڵبژاردن و دەستاودەستکردنی دەسەاڵت هەیە ئەندامێکی سەرکردایەتی پارتی: پاش ئەنجامی هەڵبژاردنەکان رێککەوتن بکەین باشترە و لە بەرژەوەندی هەردووال دایە
www.lawanikurdistan.com
ژمار ه 165
2012/10/23
3
کاردۆ محەمەد ،سەرۆکی فراکسیۆنی گۆڕان لە پەرلەمانی کوردستان، لە دیدارێکیدا لەگەڵ هەفتەنامەی پرس ،تیشکدەخاتە سەر مەسەلەی گەڕاندنەوەی پرۆژە یاسای دەستور بۆ پەرلەمان و دەڵێت «کاتێک لەگەڵ الیەنێکی دەسەاڵت دانیشتین ،ئاشکرابوو کە دەیانەوێت پرۆژەی دەستور بگەڕێندرێتەوە پەرلەمان و دووبارە گفتوگۆی لەسەربکرێتەوە». ناوبراو دەشڵێت «هەڵوێستی پارتیش ئیجابییە ،ئەگەر ئەوانیش لەسەر گەڕاندنەوەی ئەو پرۆژەیە کۆکبن ،هیچ گرفتێک نایەتە پێشەوە». هەروەها لەبارەی ئەدای پەرلەمانیشەوە ،بە رەشبینیەوە دەڵێت «تاوەکو ئێستا پەرلەمان بە بۆشاییدا دەخولێتەوە ،بەبێ ئەوەی بتوانێت ئەرکی خۆی جێبەجێبکات». دیدار :پرس
کاردۆ محمد ،سەرۆکی فراکسیۆنی گۆڕان بۆ پرس:
حاڵەتێکی تەندروستە فراکسیۆنی گۆڕان پرس و را بە حزبەکەی بکات پرس :لە ئێستادا زۆر قسەوباس لەسەر گەڕانەوەی پرۆژەی دەستور بۆ پەرلەمان دەکرێت ،وەک فراکسیۆنی گۆڕان بۆچونی ئێوەچییە؟ کاردۆ :دەستور سەرچاوەی یاسایەکانی سیستەمی سیاسیە لە کوردستان ،سازدانی دەرفەتێک بۆی گرنگە بۆ ئەوەی بە شێوەیەکی دیموکراتی و نیشتمانی دروست بکرێت ،بەهۆی گۆڕانی هاوکێشە سیاسیەکان بۆچونی جیاواز هەیە لە سەر ئەو پرۆژەیە ،بەالی ئێمەوە دەبێت بگەڕێندرێتەوە و چاو بە هەندێک ماددە بخشێندرێتەوە و بکرێتە دەستورێک کە هەموو الیەک لەسەری کۆکبن. پرس :دەوترێت لە دوای دانیشتنی سەرکردایەتی گۆڕان لەگەڵ یەکێتی ،بیرۆکەی هەمووارکردنەوەی دەستور دروست بووە؟ ک��اردۆ :پێشتر لە پاکێجەکانی ئۆپۆزیسیۆن باسکراوە و هاوکات لە بڕیاری ژمارە دووی پەرلەمان کە بە زۆرینەی پەرلەمانتاران دەنگی لەسەردراوە ،چاوخشاندنەوەیە بە دەستور، هەروەها لە زۆربەی خاڵەکان و داواکاری خۆپیشاندەران باس لەوەکراوە ،بەاڵم کاتێک لەگەڵ سەرکردایەتی یەکێتی دانیشتین و ئاشکرابوو الیەنێکی دەسەاڵت لەسەر گەڕاندنەوەی دەستور کۆکە ،ئەوەش الیەنێکی ئیجابی بوو. پرس :رای پارتی دیموکراتی کوردستان کە گەورەترین حزبە ،بەرامبەر بە گەڕاندنەوەی پرۆژەی دەستور بۆ پەرلەمان چییە؟ کاردۆ :قسەکانیان جۆرێک لە ڕای ڕای تێدایە ،بەاڵم ئەوەش ئاماژەیەکی ئیجابیە ،کاتێک ئەوانیش هاوڕابن هیچ گرفتێک نایەتە پێشەوە. پرس :دکتۆر کەمال کەرکوکی ،سەرۆکی پێشووی پەرلەمان، دەڵێت «شتێکی نایاسایی و ناتەندروستە ،پرۆژەی دەستور بگەڕێندرێتەوە پەرلەمان ،چونکە ئەو پرۆژەیە یاساییە بە زۆرینەی دەنگی پەرلەمانتاران پەسەندکراوە» ئێوە دەڵێن چی؟ کاردۆ :لەو کاتەی کە بەڕێزیان سەرۆکی پەرلەمان بوو، لە دانیشتنێکی نایاساییدا ،رەزام��ەن��دی لەسەر بڕیاری چاوخشاندنەوە بە دەستوردا.
پرس :لە ئێستادا بۆچونی جیاواز هەیە لەسەر یاسای لێکدەدرێتەوە؟ کاردۆ :هەر الیەنێک ئازادە چۆنی لێکدەداتەوە ،بەاڵم ئێمە پاراستنی پیرۆزییە ئاینیەکان ،بۆچوونی ئێوە چییە؟ کاردۆ :کوردستان کۆمەڵگەیەکی فرە رەنگە لە ئاین ،هاوکات بەشێکین لە حزبەکە و پابەندین بە بەرنامەکەی و ئاڵوگۆڕی پاراستنی پیرۆزییەکان ،لە یاسای رۆژنامەگەری و یاسای بیروڕا زۆر ئاسایی و تەندروستە بۆ جێبەجێکردنی بەرنامەکە. سزادانی عێراقیدا هەیە ،لە هەردوو یاساش سزاکەی دیاریکراوە، پرس :دەست لەکارکێشانەوەی وتەبێژی حزبتان ،دکتۆر پێشمانوایە هیچ بۆشاییەکی یاسایی نیە بۆ پاراستی پیرۆزی شاهۆ سەعید ،قسەوباسی زۆری بەدوای خۆوە هێنا ،باس ئایینەکان. لەوەدەکرا ئەو تەنها بەشێوەیەکی هەیکەلی ئەو پۆستەی پ��رس :پەرلەمانتارێکی پێشووتری گ��ۆڕان ،کە ئێستا پێدرابوو ،بۆیە دەستی لەکارکێشایەوە؟ کاردۆ :خۆشی دەتوانێت ئەو بڕیارە بدات کە پۆستەکەی ج��ی��اب��وون��ەوەی خ��ۆی راگ��ەی��ان��دووە ،دەڵ��ێ��ت «ب��رادەران��ی ئۆپۆزیسیۆن بڕیاریانداوە ،قسەی باش نەکەن ،بەهانە بۆ چۆن چۆنی بووە ،بەاڵم هیچ گرفتێک نابینم. دەسەاڵت بدۆزنەوە» ،تۆ دەڵێی چی؟ پرس :بەاڵم بۆچی هۆکاری دەست لە کارکێشانەوەی ،روون کاردۆ :ئۆپۆزسیۆن بەرنامەی دەسەاڵتی بەدڵ نییە ،بۆیە ئۆپۆزسیۆنە. نیە ،راستە روونکردنەوەی باڵوکردەوە ،بەاڵم لێرەولەوێ باس لە هۆکاری تر دەکرێت؟ پرس :بەاڵم ئایا قسەکانی ئەوان تاچ رادەیەک راستە؟ کاردۆ :دەتوانن لە خۆی بپرسن. کاردۆ :ئەگەر پەیام و کاری ئۆپۆزسیۆن رەخنەگرتن نەبێت پرس :حزبی گۆڕان ،زۆرترین رەخنە لەبارەی گەندەڵی و لە دەسەاڵت ،کەواتە هیچ کارێکی نەکردووە. ناشەفافی ئاڕاستەی پارتی و یەکێتی دەک��ات ،بەاڵم خۆی پرس :دوای تێپەربوونی زیاتر لە سێ ساڵ ،ئەدای پەرلەمان حزبێکە زیاتر لە سێ ساڵە دروستبووە تاوەکو ئێستا کۆنگرەی نەبەستووە ،بۆچی؟ چۆن هەڵدەسەنگێنی؟ ک��اردۆ :ئەندامەکانی بڕیار لەسەر چارەنوسی حزبەکە ک��اردۆ :پێموایە تاوەکو ئێستا پەرلەمان لە بۆشاییدا دەخولێتەوە ،بەبێ ئەوەی بتوانێت ئەرکی خۆی جێبەجێبکات .دەدەن ،پێشموایە ئەگەر هەلومەرج لەباربێت گۆنگرەی خۆیان دەبەستن. پرس :ئەگەر روونتر باسی لێوەبکەیت ،ئەو بۆشاییانە لە خاڵی جەوهەری چاکسازی، کوێ سەرچاوەی گرتووە؟ کاردۆ :لە کارا نەبوونی پەرلەمان سەرچاوەی گرتووە ،ئەدای چاوخشاندنەوەیە بە دەستور پەرلەمان زۆر الوازە بە تایبەتی لەسەر مەسەلەی شەفافی بودجە و دەرکردنی یاسا و چاودێریکردنی جدی حکومەت. پرس :باس لەوەدەکرێت ،کە فراکسیۆنی گۆڕان لە کاتی گفتوگۆگانی پەرلەمان ،ب��ەردەوام لە پەیوەندیدان لەگەڵ سەرکردایەتی حزبتان ،هیچ گفتوگۆیەک بەبێ پرسی حزب ناکەن ،ئەو قسانە تاچ رادەیەک ئەساسی هەیە؟ کاردۆ :حاڵەتێکی تەندروستە پەیوەندیت هەبێت. پ��رس :ب��ەاڵم ئەو ج��ۆرە پەیوەندییانە بەشێوەیەکی تر
پەرلەمان بە بۆشاییدا دەخولێتەوە ،بێ ئەوەی بتوانێت ئەرکی خۆی جێبەجێبکات ئەگەر پارتیش هاوڕابێت لە گەڕاندنەوەی دەستور ،ئەوا هیچ گرفتێک نایەتە پێشەوە
4
ژماره 165
www.lawanikurdistan.com
2012/10/23
بێ رووتووش
ب��ەرپ��رس��ی لقی ١٦ی پ��ارت��ی ب��اس لە رێککەوتنی ستراتیژی و نزیکبوونەوەی نێوان گ��ۆڕان و یەکێتی دەک��ات ،ھاوک��ات ھۆک��اری ناڕازیبوونی پارتی بۆ ھەموارنەکردنەوەی دەستوور و گەڕاندنەوەی بۆ پەرلەمان ،پێش ئەنجامدانی راپرسی لەسەری بۆ رێزگرتنی پارتی لە پەرلەمانی کوردستان دەگەڕێنێتەوە. دیمانە :تریفە ئازاد
دکتۆر ئاراس حەسۆ میرخان ،بەرپرسی لقی ١٦ی پارتی دیموکراتی کوردستان:
پارتی دژی هەموارکردنەوەی دەستور نییە پ:دوای ،٢٠١٣چارەنووسی رێکەوتننامەی ستراتیژی بەکۆی ئەگات؟ و :رێکەوتننامەی ستراتیژی لە هەل و مەرجێکی جیا هەموار کراوە ،بەتەئکید ئەبێت گۆڕانکاری پێویست بکرێت ،ئێمە دەبێت لە مەسائیلی ستراتیژی یەک بین ،بەاڵم لە بەشداری دەسەاڵت هەرکەسە و بە پێی ئیستیحقاقی هەڵبژاردنی خۆی.
و هزر جیاوازن ،بڕیاریش نییە وەکیەک بیر بکەنەوە ،بەاڵم ئەوەی ئێستا جیاوزییەکان زیاتر دیارن و ئێمە پێمان وایە هەق واب��وو لە ئەسڵی ستراتیژی وەک پەیوەندی لەگەڵ بەغدا و داهاتووی ئەم واڵتە یەکڕیز و نەرمتر باین ،بەاڵم بەرژەوەندی واڵت وا دەخوازێ خاڵە هاوبەشەکان لە خاڵە جیاوازەکان زیاتر بێت.
پ :رەوشی سیاسی هەرێم چۆن ئەبینی،بەتایبەت نێوانی دەسەاڵت و معارەزە؟ و :کوردستان واڵتێکی دیموکراتییە و ئامانجی ئێمە ئەوەیە زیاتر بەرەو دیموکراسی بروات ،گەرچی ئەم دیموکراسیەتە بێ کەم و کوڕیی نیە. ئەو رەوشەی نێوان لە نێوان دەسەاڵت و ئۆپۆزسیۆن هەیە، بە شتێکی ئاسایی و سروشتی دەزانین ،بەاڵم ئەوەی گرینگە نابێت بەرژەوەندی بااڵی واڵت بکەوێتە مەترسی و پارتی و یەکێتی وەک دەسەاڵتدار دەبێت پارێزگاری ئەم بەرژەوەندییە بکەن.
پ :سەرۆک بارزانی بەشداری کۆنگرەی ئاکپارتی کرد،کەچی بەشداری کۆنگرەی بەدەپەی نەکرد ،بۆچی؟ و :تورکیا لە کاتی دەسەاڵتی (ئاکپارتی)کرانەوەی زۆری بەرامبەر بە دۆزی کورد بەخۆیەوە دیوە ،چیتر لە تورکیا کورد بوون هێڵی سور نییە.هەروەها پەیوەندی پارتی و (ئاکپارتی) بەهۆی ئەم کرانەوەی سیاسی لە دۆخێکی باش دایە ،بەشداری جەنابی سەرۆکیش هەر لەسەر ئەم پشتیوانییە بوو کە بۆ کرانەوەی تورکیا بەرامبەر بە دۆزی کورد کراوە. ئێمە وەک پارتی بەشداری کۆنگرەی بەدەپەشمان کردووە، پەیوەندیەکی باشمان لەگەڵ ئەم حزبە هەیە،هەموو کات پشتیوانیشمان لێکردون ،ب��ەش��داری نەکردنی جەنابی سەرۆکیش پەیوەندی بە کاتەوە هەبووە و هیچی تر نییە.
پ :گۆران بڕیاری دا چیتر لەگەڵ پارتی کۆ نابێتەوە ،گوایە لە پارتی بێ هیوا بووە ،رای ئێوە چییە؟ و :لە دونیای سیاسەت شتێک بە ناوی کۆنابینەوە ،مانای پ :دەگوترێت پارتی لە نزیک بوونەوەی نێوان یەکێتی و نییە ،ئەوە لەگەمەی سیاسەت بە موتڵەقی بیر بکاتەوە یان گۆران نیگەرانە ،بۆچی؟ و :بە پێچەوانەوە ،ئەم نزیک بونەوەیە زۆر بە ئاسایی بەیەکەم سەرنەکەوتن بێ هیوا بێت ،دڵنیابن سەرناکەوێ. ئەزانین ،ب��ەاڵم هەندێک میدیا و بەرنامە دەیانەوێ ئەم پ :هەموو الیەنەکان لەگەڵ هەمووار کردنەوەی دەستورن ،نزیک بوونەوەیە گەورە بکەن .پارتی بەرنامەو کاری خۆی هەیە ،ئەو کاتەی هەردووکیان یەک بوون و ئێستاش ئێمە تەنها پارتی دژێتی ،بۆچی؟ و :پارتی دژی هەموارکردنەوەی دەستور نییە ،هەموو کات هەمووشتمان بە ئاسایی وەرگرتووە ،پارتی بڕوای بەخۆی و باسی ئەوەشمان کردووە ،هیچ شتێک هێڵی سور نییە بۆ جەماوەرکەی هەیە ،ئەوە الی ئێمە لە هەموو شت گرینگترە. ئێمە ،بەاڵم ئەوە پرۆژەی کە بۆ دەستور دانراوە ،لە پەرلەمان بڕیاری لەسەر دراوە ،سەرۆکی هەرێم پەسەندی کردووە ،بۆیە پ :دوای پانزە ساڵ هێشتا دیلەکانی شەری ناوخۆ دیار ئێمە دەڵێین یاساییەو رێز گرتنە لە پەرلەمان و ئیرادەی نین ،ئایا چیان بەسەر هاتووە؟ و :لە شەڕی ناوەخۆ شتێکمان نەماوە بە ناوی دیل ،هەمووی جەماوەرە ،نەشتێکی تر. لە رۆژی یەکەمی پێکهاتنەوە چارەنووسیان دیار بوو ،ئازاد پ :هەستدەکرێت ناکۆکی لە نێوان پارتی و یەکێتی هەیە ،کران ،ئەوانەی ئەڵێن بێسەروشوێنن ،بە پێچەوانەوە هەر حزبێک دەزانێ خەڵکەکەی چی لێهاتووە ،هەرکەس با ئەو ئێستا پەیوەندیتان چۆنە؟ و :پارتی و یەکێتی دو حزبی جیاوازن ،بە بیرو بۆچون پرسیارە لە حزبەکەی خۆی بکات.
*وەزارەتی کشتوکاڵ و سەرچاوەکانی ئاو بڕیاری دا بۆ هەر مەتر سێجایەک بڕی پەنجا دینار کرێی مانگانەی ئاو وەرگرێ ،واتا بۆ ٢٠٠مەتر ١٠هەزار دینار (بەخوا هێشتا کەم ،مەتری ١٠هەزار با ئەوجا باشبوو) *بۆ ماراسۆنی ئەوجارەی شاری هەولێر کە بەماراسۆنی نێو دەوڵەتی ناوزەدکرا ،دەیانگوت جگە لەوەی خەڵک هەبوو لە نیوەی رێگا بە تاکسی دەهاتوو لەوێ دەستی بە ماراسۆن دەکرد ،تا سعاتی پێش دەسپێکی ماراسۆنەکەش هێشتا شەقامەکان دیاری نەکرابوون. (جا ئیشی ئێمە هەر وابووە) *لەگەڵ نزیکبوونەوەی جەژنی قوربان و فەریزەی حەج جگە لەوەی خەڵک سەد ساڵە هەر ئەو پرسیارە سواو و دووبارانە ئاراستەی مەالی بەرنامەکانی رادیۆ و تەلەفزیۆنەکان دەک��ەن ،مەیدانی حەیوانیش ئیستغاللی خەڵکی دەکەن. (سەدجاریش بی هێنی و بی بەی )٢ =١+١ *بەرپرسێکی دەوڵەتی یاسا لە وەاڵمی هەڵوێستەکانی هەرێمی کوردستان بەرامبەر مالیکی گوتی هەرێمی کوردستان پەیوەندی ناشەرعی لەگەڵ ئیسرئیل هەیە. (لەڕوی قەواعیدەوە ئەو رستەیە هەڵە ،چونکە نەتەوە موزەکەرە) *دەڵێن زۆربەی فەرمانبەرانی وەزارەتەکان بەتایبەتی ئەوانەی هەلی پ��رۆژەی وەبەرهێنانیان هەیە و پرۆژەی خزمەتگوزاری تەندەر پڕدەکەنەوە ،پشکیان لە قازانج و کڕین و فرۆشتنی تەندەر هەیە. (ئیتر واز بێنن لەکاری تەندەر (لقد اعزر من انزر)). *وەزارەتی کارەبا سێ گرێبەستی دیکەی بۆ بەرهەمهێنانی کارەبا لەگەڵ کۆمپانیاکان مۆرکرد ،گوایە لەمەو دوا ئێمە نەک کارەبای ناوخۆ ٢٤کاتژمێر دابین دەکات ،هەناردەی دەرەوەشی دەکات. (ئەوە لە نوکتەی ئەحۆل دەچێ)
لە شەڕی ناوەخۆ شتێکمان نەماوە بە ناوی دیل
لە دونیای سیاسەت شتێک بە ناوی کۆنابینەوە ،مانای نییە
www.lawanikurdistan.com
ژمار ه 165
2012/10/23
5
داوا کراوە حکومەت وەزارەتەکانی کەم بکاتەوە ،کەچی زیادی دەکات دوو وەزارەتی تر زیاد دەکرێ راپۆرت :توانا شێخانی
بەپێی ئەو زانیارییانەی بەدەست هەفتەنامەی پرس کەوتووە، حکومەتی هەرێم لە بەرنامەیدایە دوو وەزارەتی تر زیادبکات ،ئەوانیش بریتین لە ( وەزارەتی کاروباری ئێزدییەکان و وەزارەتی رەوەندی کورد لە دەرەوە) ،چاودێران و رۆژنامەنوسان و بەشێک لە پەرلەمانتاران رەخنە لە زیادکردنی ئەو دوو وەزارەتە دەگرن و رایدەگەیەنن ،کە هەر یەکە لەو دوو وەزارەتە پێشنیازکراوە ،دەکرێت وەکو بەڕێوەبەرایەتی سەر بە وەزارەتێک هەبن ،هەروەها لەبارەی زیادکردنی وەزارەتی کاروباری ئێزدییەکان هۆشداری دەدەن ئەگەر بێت و وەزارەتێک بۆ ئێزدییەکان تەرخان بکرێت ،ئەوا پێکهاتە و ئایینەکانی تریش داوای وەزارەتی جیا دەکەن. پەرلەمانتارێکی یەکگرتوو لە پەرلەمانی کوردستانیش رایدەگەیەنێت، ئەوە زیاتر بەفیڕۆدانی سەروەت و سامانی واڵتە و ،دووبارەکردنەوەی هەڵەکانی پێشووە .هەڵسوڕاوێکی گۆڕانیش دەڵێت «تەنها ئەو کەسەی دەبێتە وەزیری وەزارەتەکە سوودی لێوەردەگرێت». بۆچی حکومەت داوای زیادکردنی دوو وەزارەتی کردووە؟ پێشتر ژمارەی وەزارەتەکانی حکومەتی هەرێم ٤١وەزارەت بوو، دواتر بەهۆی جۆرێک لە تێکەاڵوی و نزیکی وەزارەتەکان لە کاری یەکتر ،بە بڕیارێک هەندێک وەزارەت یەکخران و ژمارەی وەزارەتەکان کەمکرایەوە بۆ ١٩وەزارەت ،ئەوەش جگە لە بوونی چەند دەستگە و فەرمانگەیەک کە هاوشێوەی وەزارەتەکان دەسەاڵتیان هەیە، ئەگەرچی تائێستا بەشێوەیەکی فەرمی لەبارەی زیادکردنی دوو وەزارەت��ی تر لێدوان ن��ەدراوە ،بەاڵم باس دەکرێت کە لە ماوەی داهاتوودا حکومەتی هەرێم لە بەرنامەیەدا دوو وەزارەتی تر زیادبکات، لە ئەگەری زیادکردنی ژمارەی وەزارەتەکان ،دوو بۆچوونی جیاواز هەیە ،هەندێکیان پێیان وایە ئەمە بۆ پڕکردنەوەی شوێن و بەفیڕۆدانی سەروەت و سامانە ،بەاڵم لەالیەکی تریشەوە هەندێکی تر پێیانوایە، ئەگەربێت بە پێی پێویست و زیاتر خزمەتکردنی هاواڵتیان ژمارەی وەزارەتەکان زیادبکرێت ئاساییە. لەوبارەیەوە عومەر عەبدولعەزیز ،پەرلەمانتاری یەکگرتوو لە
رۆژنامەنوسێک: حکومەت بە زیادکردنی وەزارەت کێشە بۆ خەڵک دروست دەکات
پەرلەمانی کوردستان ،ئەگەرچی زانیاری نەبوو لەسەر ئەوەی چ وەزارەتێک زیاد دەکرێت ،بەاڵم بۆ پرس وتی «زیادکردنی هەر پۆستێک کە هاوشێوەی وەزیر دەسەاڵتی هەبێت پێمان شتێکی رۆتینی و زیادەیە و ،بەهیچ شێوەیەک لەگەڵی نین» .هەروەها لەبارەی هۆکارەکەشیەوە ئەو پەرلەمانتارەی یەکگرتوو وتی «بەهۆیەوە رۆتینی ئیداری زیاد دەکات و ،زێتر پەرش و باڵوی بەسەر وەزارەتەکاندا دیار دەکەوێت ،ئەوەش بە زیانی هاواڵتیان تەواو دەبێت ،جگە لەوەش لە رووی ئابورییەوە بارگرانیەکی زۆر دەخاتە سەر بودجەی هەرێم». عومەر عەبدولعەزیز ئەوەیشی وت «ئەگەر زیادکردنی دوو وەزارەت بە پێویست بزانرێت ،بەشێوەیەکی تر دەکرێت هاوشێوەی بەڕێوەبەرایەتیەک بخرێتە سەر یەکێک لە وەزارەتە پەیوەندیدارەکان». ئاماژەشی بەوەشدا «پێشتر داوامان کردووە ژمارەی وەزارەتەکان لە ١٩ەوە کەمبکرێتەوە ،چ جای ئەوەی زیادبکرێت ،لە ئەگەری زیادکرنی هەر وەزارەتێک دووبارەکردنەوەی هەڵەکانی پێشووە، چونکە حکومەتی هەرێم ژم��ارەی وەزارەت��ی لە حکومەتی چین زیاترە». عەلی کەریم ،چاودێری سیاسی ،بڕوای وایە ئەگەر زیادکردنی وەزارەت بەپێی پالنێکی ستراتیژی و خیبرەیەکی بااڵبێت و ،کۆمەڵێک ئامانجی دیاریکراوی هەبێت و زیاتر خزمەت بە پرۆسەی ئیداری و گەشەپێدانی کوردستان بکات ،زۆر ئاساییە ،بەاڵم ئەو دەڵێت «بەدەر ل��ەوەی باسم کرد ،زیادبکرێت دەچێتە چوارچێوەی بەفیڕۆدانی سەروەت و سامان و پڕکردنەوەی شوێن بۆ خەڵکانێک». هاوژین عومەری رۆژنامەنوس ،رەخنە لە حکومەت دەگرێت و دەڵێت «بێ ئەوەی فشارێکی لەسەربێت ژمارەی وەزارەت زیادبکات ئەوە کارەساتە ،چونکە حکومەت خۆی توشی داوێک دەکات کە کێشە بۆ پێکهاتەکانی کۆمەڵگا دروست دەکات ،بۆیە پێویست ناکات بیر لە زیادکردنی وەزارەت بکرێتەوە». برزۆ مەجید ،باژێڕوانی هەولێری حزبی گۆڕان ،لەروانگەیەکی ترەوە دەڵێت «زۆرێک لە وەزارەتەکان کاری هاوبەش دەکەن و تێکەاڵوییان لە کاری یەکتر هەیە ،ئیتر ئەو زیادکرنە لە پای چی؟» .هەروەها
وتیشی «ئێمە داوای چاکسازیمان کردووە ،ئیتر بەو حاڵەوە چۆن دەتوانرێت چاکسازی بکرێت» دەڵێت «لەبڕی ئەوە حکومەت بیر لە زیادکردنی داهاتی تاکە کەس بکاتەوە باشترە». ئەگەرچی پرس ،پەیوەندی بە هەریەک لە محەمەد قەرەداغی، سکرتێری ئەنجوومەنی وەزیران و و دکتۆر کاوە مەحمود ،وتەبێژی حکومەتەوە ک��رد ،ب��ەاڵم پەیوەندیەکە بەردەست نەبوو ،بەاڵم سەرچاوەیەک لە ئەنجومەنی وەزیران کە ناوەکەی ئاشکرا نەکراوە، زانیارییەکانی پشتڕاستکردۆتەوە و ئاماژەی بەوەداوە ،کە ئەگەری زیادبوونی دوو وەزارەتی تر لە ئارادایە. عەلی کەریم و عومەر عەبدولعەزیز لەسەر ئەوەکۆکن ،کە بەهیچ شێوەیەک پێویست ناکات وەزارەتێک بۆ کاروباری ئێزدییەکان دروست بکرێت ،چونکە ئێستا لە چوارچێوەی وەزارەتی ئەوقافدا بەڕێوەبەرایەتیەکیان هەیە .بۆ وەزارەت���ی ک��اروب��اری رەوەن��دی ک��ورد لە دەرەوە ،ئ��ەوەش دەکرێت لە چوارچێوەی وەزارەتێک بەڕێوەبەرایەتیەکی بۆ بکرێتەوە. هاوژین عومەری رۆژنامەنوس ،دەڵێت «ئەگەربێت وەزارەتێک بۆ کاروباری ئێزدییەکان دروست بکرێت ،پێشبینی دەکرێت سەرجەم ئاینەکانی تر داوای وەزارەت��ی جیا بکەن و لە وەزارەت��ی ئەوقاف جیاببنەوە». زیادکردنی وەزارەت لەبەرژەوەندی کێ دایە؟ زیادبوونی ژمارەی وەزارەتەکان ،نە لە بەرژەوەندی حکومەتدایە نە لە بەرژەوەندی هاواڵتیاندایە ،چونکە ناوی ئەو دوو وەزارەتەی کە باس دەکرێت زیاد ببێت ،بەشێوەی بەڕێوەبەرایەتی لە وەزارەتەکانی تردا هەیە ،هەر بۆیەش چاودێرانی سیاسیش پێیانوایە زیادکردنی ئەو دوو وەزارەتە تەنها لە بەرژەوەندی ئەو کەسەیە کە دەبێتە وەزیر. هاوژین و عومەر و برزۆ مەجید ،هاوڕان کە تەنها ئەو کەسانەی دەبنە کاربەدەست و وەزیری ئەو وەزارەتانە سوودی لێوەردەگرن، ئەگەرنا بۆ هاواڵتیان هیچ سوودێکی ئەوتۆی نیە. برزۆ ئەوەش دەڵێت « هیوادارم ئەو بیرۆکەیەی حکومەت ،لە روانگەی ئیش و کار دۆزینەوە نەبێت بۆ هەندێک خەڵک».
پەرلەمانتارێکی یەکگرتوو: بەرپرسی باژێڕوانی گۆڕان لە هەولێر: بەشێک لە وەزارەتەکان جۆرێک لە کاری زیادکردنی هەر پۆستێک کە هاوشێوەی وەزیر دەسەاڵتی هەبێت شتێکی رۆتینی و زیادەیە هاوبەش و تێکەاڵویان تێدایە
6
ژماره 165
www.lawanikurdistan.com
2012/10/23
لەدیمانەیەکی تایبەتی هەفتەنامەی پرسدا بەرپرسی پەیوەندییەکانی ب��زووت��ن��ەوەی گ��ۆڕان»ح��ەم��ەت��ۆف��ی��ق ڕەح��ی��م»دوای��ی��ن تێڕوانینی بزووتنەوەکەیان لەسەر کێشەکانی عێراق دەخاتەڕوو .هاوکات باس لەهۆکاری دەست لەکارکێشانەوەی ووتەبێژەکەیان دەکات .هۆکاری ئەوەی بەردەوامیش لێدوان بۆ ڕاگەیاندنەکان دەدات ،دەیگەڕێنێتەوە بۆئەوەی وتەبێژی بزووتنەوەکەیان مۆبایلەکەی دادەخات. دیمانە :پرس ،سلێمانی
حەمە تۆفیق ڕەحیم:
من وەکو شاگردی شاهۆ سەعید وابووم پرس :قەیرانی عێراق بەردەوامی هەیە،دوایین خوێندنەوەی بزووتنەوەی گۆڕان بۆ ئەو کێشەو گرفتانە چییە کەئێستا عێراق تێی کەوتووە؟ حەمە تۆفیق :کێشەکانی عێراق هەروەکوخۆی ماوەتەوەو هیچ گۆڕانکاریەکی تێدا ڕووینەداوە. پرس :الیەنە سیاسیەکانی عێراق چاوەڕێی هاتنەوەی سەرۆک کۆماری عێراق بوون تاکو کێشەکانی عێراق چارەسەر بکات ،ئێوە ئەو هەواڵنە چۆن دەبینین؟ حەمە تۆفیق :جارێ مام جەالل خەریکە و تاکو ئێستاش هیچ ئەنجامێکی نەبووە ،بۆیە نازانین چی بەسەر دێت .بەپێی میدیاکانیش دەگوترێت کێشە کەوتۆتە ئەو بەرنامەیەی دایناوە بۆ چارەسەر کردنی کێشەکان ،بەاڵم ئێمە ئاگاداری وردەکارییەکان نین. پرس :سەبارەت بەکێشەکانی نێوان هەرێم و حکومەتی فیدراڵی بەغداد ،دەسەاڵتی کوردی دەڵێت :کێشەکانی هەرێم وبەغداد لەسەر مەسەلە نەتەوەییەکانە ،ئێوە پێتان وایە کام ال لەسەر هەقە؟ حەمە تۆفیق :هیچیان لەسەر حەق نین ،چونکە مەسەلەکە لەسەر نەوتە و پەیوەندی بەهیچی دیکەوە نییە .مەسەلەی پێشمەرگەو مادەی سەدو چل هەموو جارێک وەکو دیکۆرێک بەکار دەهێنن،تاکو ئێستا دەسەاڵتی هەرێم لەسەر مادەی سەدوچل و پێشمەرگەو کێشەکانی خەڵک کاری نەکردووە،لەبەغداد زیاتر بایەخ دراوە بەمەسەلەی نەوت و پۆستەکان و دەستکەوتی حیزبایەتی و تایبەتی. پرس :نوێنەرانی کورد لەبەغداد بایەخ دان بەمەسەلەی نەوت دەگەڕێنەوە بۆ ئ��ەوەی ئەو کێشەیە هەنووکەیەو دەبێت ئێستا چارەسەر بکرێت ،ئێوە پێتان وایە ئەو کێشەیە هەنووکەیی نییە؟ حەمە تۆفیق :کێشەیەکی هەنووکەیی نییە ،چونکە بەبێ نەوتی هەرێمیش بودجەیەکی ڕێک و پێک لەبەغدادەوە دێت،ئەگەریش بێت وبەڕێکی وپێکی دابەش بکرێت و گەندەڵی تێدا نەبێت،زۆر پێویستیەکی ئەوتۆ نابێت بەنەوتی هەرێم،نەوتی هەرێمیش داهاتەکەی دیار نییەو نازانین بۆ کوێ دەچێت و نایەتە ناو دەسەاڵتی هەرێم و ئاوەدان کردنی هەرێم. پرس :الیەنە سیاسیەکانی کوردستان تاچەند کاریان بۆ ئەوە کردووە لەبەغدا خاوەنی یەک گوتار بن؟ حەمە تۆفیق :کورد یەکگوتاری نییە ،چونکە دوو جۆر گوتاری
کوردی هەیە،ئێمە لەئۆپۆزسیۆن داوای چاکسازی دەکەین بۆ ئەو مەبەستەش شەش پاکێجمان پێشکەش کردووە،لەسەر ئەو پاکێجانەش دەتوانین یەک هەڵوێستی دروست بکەین ،بەاڵم الیەنەکانی دەسەاڵت هەڵوێستێکی دیکەیان هەیە ،هەربۆیەشە یەک هەڵوێستی نییە. پرس :بەاڵم زۆر جار داوای ئەوەدەکرێت با لەو دیو خانەقینەوە کورد یەکگوتاری هەبێت ،ئەم داوایە لەئۆپۆزسیۆن دەکرێت ،تاچەند بەلۆژیکی دەزانن؟ حەمە تۆفیق :ئەگەر ئەو شەش پاکێجە جێبەجێ بکرێت ،یەکگوتاری دروست دەبێت،ئێمە ئەو بابەتەمان بەستۆتەوە بەپاکێجەکانەوە، چونکە ئەگەر لەماڵەکەی خۆتدا ئەو بەرنامەیە جێبەجێ نەکرێت و چاکسازی نەکرێت چۆن دەتوانین لەبەغداد هاوکاریان بکەین. پ��رس :باس ل��ەوە دەکرێت گەنجانی ناو بزووتنەوەی گۆڕان لەبزووتنەوەکە تووڕەن ،چۆن لەتووڕەبوونی گەنجانی بزووتنەوەکەتان دەڕوانن؟ حەمە تۆفیق :باشییەکەی بزووتنەوەکەی ئێمە ئەوەیە خەڵک ئازادە ڕادەرببڕێت،ملمالنێی نەوەکانیش شتێکی زۆر ئاساییە لەهەموو حیزبێکدا دەبێت،ئێمەش لێیان قبوڵ دەکەین و بەشتێکی باشی دەزانین،بەپێچەوانەوەی هەموو حیزبەکانی ترەوە کە کۆمەڵێک یان ستافێک دانراون و خەڵکی دیکە بۆی نییە هیچ هەڵوێستێک و قسەیەکی هەبێت،لەالی ئێمە ئەوە ئازادە. پرس :بەاڵم ئەم دەنگۆیانە دوای ئەوە گەرمتر بوون کە گۆڕان لەگەڵ پارتی و یەکێتی کۆبویەوەو گەنجیش لەناو شاندی گۆڕاندا بوونی نەبوو ،بەڵکوکەسە بەتەمەنەکانی ناو بزووتنەوەکە لەگەڵ هەردوو حیزبدا کۆبونەوە؟ حەمە تۆفیق :کۆبونەوەکانی گ��ۆڕان لەگەڵ پارتی و یەکێتی لەدووکۆبونەوەو بۆنەی تایبەت بوون،بەتایبەتیش ئ��ەوەی مام جەالل،بۆیە بەپێویست زان��را ئەوانەی دەچنە ئەو کۆبونەوەیە ئەوکەسانە بن کەپێشتر کاریان کردووە لەگەڵ ئەو برادەرانەی یەکێتی و مام جەاللدا،زیاتریش بۆ مەسەلەی بەخێر هێنانەوە بوو،لەهەمان کاتیشدا مەسائیلی سیاسی باسکرا .لەوەی پارتیشدا مەسەلەیەکی تەکنیکی بوو،ئەوەی ئێستاش باس دەکرێت کە دەڵێن خەڵک توڕەیە، نازانم ئایا ڕاپرسی کراوە یان خەڵک کۆکراوەتەوە ،وا دەڵێن خەڵک توڕەیە.
پرس :هەر لەو چەند ڕۆژەدا ووتەبێژی بزوتنەوەی گۆڕان(شاهۆ سەعید)دەستی لەکار کێشایەوە ،ئەمەش نیگەرانیەکانی گەنجانی ناو گۆڕانی زەقتر کردەوە،ئایا دەست لەکار کێشانەوەی ئەو تاچەند پەیوەندی بە بەشدارینەکردنی گەنجان و بەشدار نەبوونی خۆی بوو لەکۆبونەوەکان؟ حەمە تۆفیق :ئەو باسی لەوە کردووە کە دەستلەکار کێشانەوەکەی پەیوەندی بەو بابەتەوە هەبووە،بەاڵم نەدەبوو دەست لەکار بکێشێتەوە، چونکە لەهەموو شوێنێکی دنیادا قسەکەر مەرج نییە لە دروستکەری بڕیاری سیاسی بێت،بۆنموونە قسەکەری وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا فەرمانبەرێکەو ژوورێکی لەو وەزارەتەدا هەیە ،وەزیری دەرەوە دوای ئەنجامدانی کۆبونەوەیەک یان هەرشتێک،کاغەزێکی دەدەنێ و دەڵێن ئەمەمان گووتوەو ئەمەش لە کۆنگرەی ڕۆژنامەوانیدا بڵی،بۆیە ووتەبێژ مەرج نییە بەشێک بێت لەدروستکەری بڕیاری سیاسی .ئەوکەسەی دەبێتە وتەبێژ دەبێت ئەو قسانە بکات کەپێی دەوترێت نەک ئەو قسانە بکات کەخۆی باوەڕی پێیەتی. پرس :دەگوترێت تۆ زیاتر لێدوان بۆ ڕاگەیاندنەکان دەدەیت ئەمەش لەکاتێکدایە پێشتر بزووتنەوەی گۆڕان پۆستی وتەبێژی فەرمی بزووتنەوەکەی داوەتە شاهۆ سەعید؟ حەمە تۆفیق :ئەگەر ئەو تەلەفونەکەی دانەخات ،منیش لێدوان نادەم،من وەکو شاگردێک وابووم الی ئەو ئیش بکەم ،ئەو کەی بیویستایە وەاڵمی پەیوەندیەکانی دەدای��ەو هەرکاتیش بیویستایە مۆبایلەکەی دادەخست ،بۆیەش ناچاربووم من قسە بکەم. پرس :تاچەند هەستان بەنزیک بوونەوەی پارتی دیموکراتی کوردستان و هێزە ئیسالمیەکانی هەرێمی کوردستان کردووە؟ حەمە تۆفیق :ئێمە هەستمان پێ نەکردووە،ئەگەر کۆبونەوەش بکرێت لەنێوان ئیسالمیەکان و پارتیدا ئەوە دەلیل نییە کە نزیک بوونەوە هەیە یاخود نییە ،چونکە دیارە بۆ شتێکی دیاری کراو قسە دەکەن و شتێکی ئاساییە.
وتەبێژ بە ویستی خۆی وەاڵمی دەدایە و موبایلی دادەخست
www.lawanikurdistan.com
ژمار ه 165
2012/10/23
7
لە سلێمانی لە کۆی 31هەزار و 450یەکەی نیشتەجێبوون ،تەنیا 15هەزاریان تەواو بوونە راپۆرت :زیرەک عەبدولڕەحمان ،سلێمانی هەفتەی ڕاب��ردوو بەڕێوەبەری بەڕێوەبەرایەتی وەبەرهێنانی سلێمانی ناوی پانزە پڕۆژەی نیشتەجێ بوونی ڕاگەیاند کەهەڵدەستن بەدروستکردنی نزیکەی سیانزە هەزار یەکەلەسنوری پارێزگای سلێمانی،هاوکات بەڕێوەبەری جێبەجێ کاری بەڕێوەبەرایەتیەکە ڕایدەگەیەنێت لەماوەی ڕابردوودا لەسنوری سلێمانی نزیکەی سی و یەک هە زارو چوارسەد و پەنجا یەکەی نیشتەجێبون دروستکراوە ،کە پانزە هەزاریان تەواو بووە .ئابوریناسێکیش پێی وایە دەبێت یاسای وەبەرهێنان لەهەرێمی کوردستان هەموار بکرێتەوەو سزا دابنرێت بۆ ئەو کۆمپانیایانەی دروستکردنی یەکە نیشتەجێبوونەکانیان دوادەخەن. وەبەرهێنانی سلێمانی:هیچ وەبەرهێنەرێک بۆی نییە پێشەکی پارە لەهاواڵتیان وەربگرێت تاکو ١٠%یەکەکان تەواو نەکات ب��ەڕێ��وەب��ەری گشتی وەبەرهێنانی سلێمانی بەوەکالەت»فەرمان غەریب»ڕایگەیاند «لە سنوری پارێزگای سلێمانی لە الیەن پانزە کۆمپانیای بواری وەبەرهێنانی نیشتەجێبونەوە دوانزە هەزار و هەشت سەد یەکەی نیشتەجێبون دروست دەکرێت. هاوکات هاواڵتیانیش ئاگادار دەکەینەوە کەوا پارەی خۆیان نەدەن بەهیچ وەبەرهێنێک تاکو ١٠%یەکەکانی تەوا نەکردبێت و دڵنیاش بن لەمۆری وەبەرهێنان لەسەر گرێبەستەکە. ب��ەردەوام باس لەوەدەکرێت ئەم یەکانە نرخەکانیان گرانەو کەسانی کەم دەرامەت توانای کڕینیان نییە،سەبارەت بەنرخی یەکەکان و قۆناغی دروستکردنیان بەڕێوەبەری گشتی وەبەرهێنانی سلێمانی ئاشکرایکرد «نرخی تەواوی یەکەکان بەپێی کوالێتی پڕۆژەکان دانراون نرخەکانیشیان لە الیەن لیژنەی بەڕێوەبەرایەتیمانەوە هەڵسەنگێندراوە ،هاواڵتیانی کرێنشین دەتوانن لێی سود مەند ببن،ئەم پڕۆژانەی ئێستاش هەریەکەیان قۆناغێکی تەواو بووە بەجۆرێک کە لە ١٠%دەست پێدەکات تاکو.»٣٠% ئاشکرای کرد لەم پڕۆژانەدا خانوی تێدایە نرخەکەی چل هەزار و نۆسەد دۆالرە کەدەکاتە چواردەفتەرەو نەوەد وەرەقە. «فەرمان غەریب»هۆکاری دواکەوتنی دروستکردنی یەکەکانی نیشتەجێ بوون دەگەڕێنێتەوە بۆ بڕیارێکی ئەنجومەنی بااڵی وەبەرهێنان کە پێدانی مۆڵەتیان بەپڕۆژە وەبەرهێنانیەکان وەستاندوەو دەڵێت «دواکەوتنی دروستکردنی پڕۆژەکانی نیشتەجێ کردن دەگەڕێتەوە بۆ بڕیارێکی ئەنجومەنی بااڵی وەبەرهێنان کەتیایدا پێدانی مۆڵەتی بە پ��ڕۆژە وەبەرهێنانەکان ڕاگرتووە،ئینجا ئەگەر پڕۆژەکە لەهەر قۆناغێکدا بووبێت». زۆر جار لەناوەڕاستی پڕۆژەکانی نیشتەجێ کردندا زەوی بۆ ئەو کۆمپانیایە زیاد دەکرێت کە هەڵدەستێت بۆ دروستکردنی یەکەکان لەوەاڵمی ئەمەشدا بەڕێوەبەری وەبەرهێنانی سلێمانی دەڵێت «زەوی زیادکردن بۆ هەرپڕۆژەیەک لەپڕۆژەکان پەیوەندی بەئێمەوە نییە هێندەی پەیوەندی بەشارەوانی و ماستەر پالنی شارەکەوەهەیە،ئەوانن کەبڕیا ردەدەن ئەو زەویە چۆن بخەنە سەر پڕۆژەکە». فەرمان غەریب بە ڕاشکاوی باس لەوە دەکات وەبەرهێنەرێک داوایەکی پێشکەش کردوە بۆشارەوانی و داوای زەویەکی کردوە ئەوانیش بۆ ئێمەیان ناردوە کە بیکەین بە پڕۆژەی وەبەرهێنان ،بەاڵم ئێمە ناردومانەتەوە بۆ شارەوانی و دەڵێن کە زەویەکە بۆ دارستان و سەوزایی چاکەو بۆ نیشتەجێ بوون نابێت ،ئەوان جارێکی دیکە بۆیان ناردوینەتەوەو دەڵێت دەبێت بکرێت بە شوێنی نیشتەجێ کردن». بەڕێوەبەری جێبەجێ کار لەبەڕێوەبەرێتی گشتی وەبەرهێنانی سلێمانی: لەپڕۆژەکانماندا هاواڵتی یەک جار سوود مەند دەبێت سەبارەت بەژمارەی ئەو مۆڵەتانەی تاکو ئێستا دراوە بە کۆمپانیاکان بەمەبەستی دروس��ت کردنی یەکەی نیشتەجێ بوون لەشاری سلێمانی، بەڕێوەبەری جێبەجێ کار لەبەڕێوەبەرێتی گشتی وەبەرهێنانی سلێمانی»عەزیز سەعید» بەهەفتەنامەی پرسی ڕاگەیاند «تاکو ئێستا کۆی ئەوانەی لەسلێمانی مۆڵەتیان وەرگرتوە ژمارەیان شەست پڕۆژەیە ،لەو ژمارەیەش لەڕابردوودا پێنج پڕۆژەیان لەدەزگای وەبەرهێنان وەرگیراوەو سی وپێنجیان لەدەستەی وەبەرهێنان دراوە ،ئەوەی ماویتەشەوە بیست پڕۆژەیەو لەالیەن وەبەرهێنانی سلێمانیەوەمۆڵەتیان پێدراوە». «عەزیز سەعید»ئاشکرای دەکات بەپێی ئەو مۆڵەتانە دەبێت سی و یەک هەزار و چوارسەدو پەنجا نیشتەجێ بوون دروست بکرێت و تاکو ئێستاش نزیکەی پانزە هەزار یەکە کارەکانیان کۆتاییان پێهاتووە و خەڵک تیایدا نیشتەجێ بووە،لەو ژمارەیەش نۆهەزار و حەوت سەد و سیانزە یەکەیان سندوقی نیشتەجێ بوون گرتویەتیەوە». عەزیز سەعید ئەوەشی خستەڕوو کە یاسا ڕێگر نییە لەبەردەم هەرکەسێک کە دەیەوێت چەند یەکەی نیشتەجێ بوون بکڕێت ،بەاڵم لەدوا ڕێنمایی ئێمەدا هاتووە لەپڕۆژەکانی ئێمەدا دەبێت هەرکەسێک یەک یەکەی نیشتەجێبوون بکرێت ئینجا ئەو کەسە سەرمایەدار بێت یان هەژار بێت.
یەکێک لەکۆمپانیاکانی بەشدار بوو :یەکەکانی ئێمە هەرزانترین نرخی هەیە یەکێک لەکۆمپانیا وەبەرهێنەرەکانی بواری خانوبەرە بەناوی «نەخشە»کە بەشداری کردووە لەدروستکردنی ژمارەیەک یەکەی نیشتەجێ بوون سەبارەت بەنرخ و جۆریەتی ئەو یەکە نیشتەجێبونانەی دروستی دەکات ،دەڵێت «یەکەکانی ئێمە لەدووبەش پێک دێت،یەکەمیان خانووە نرخەکانیان بۆ هەر دانەیەک چل و نۆ هەزار وپێنج سەد دۆالرە،دووەمیشیان پێک دێت لە شووقەو نرخی هەر یەکێکیانیش بریتیە لە سی و نۆ هەراز و پێنج سەد دۆالر ،لەڕووی جۆریەتیەوە مام ناوەندەو بۆ ئەو کەسانەیە کەتوانای داراییان کەمە،تەنها بۆ ئەو کەسانەیە هیچ زەویەکیان نییە و لە خانووی کرێدان و ناتوانن یەکەیەک بکڕن کە نرخەکەی بەرز بێت ،ئەوەی ئێمە هەوڵێکە بۆئەوەی ئەو کەسانە لەکرێچیەتی ڕزگاریان ببێت و بچنە شوێنێکەوە تێیدا ئارام ببنەوە». پڕۆژەکانی دیکەی کۆمپانیاکانی دیکە نرخەکانیان بەرزەو تەنها بۆ ئەو کەسانە دەبێت کە پارەیەکی زۆریان هەیە». سەبارەت بەجیاوازی نرخی یەکەکانی کۆمپانیای نەخشە لەگەڵ ئەوانی دیکە «شێخ کامیل»بەڕێوەبەری کۆمپانیای نەخشە ڕوونی دەکاتەوە «هەر کۆمپانیایەک کاتێک یەکە دروست دەکات دەبێت کەڵکی ئابووری پێشکەش بەدەزگای وەبەرهێنان بکات،ئەو جۆرانەی ئێمە بەوە ناسراوە کەوا تێچووەکانیان نزمەو دەبێت لەخوار پەنجا هەزار دۆالرەوە بێت ،ئینجا ئەگەر شوقە بێت یاخود خانوو بێت ،هەر بۆیە جیاوازیەکی زۆر دەبینرێت لەنێوان نرخی ئەو یەکانەی ئێمە دروستی دەکەین لەگەڵ ئەوانەی کۆمپانیاکانی دیکە دروستی دەکەن ،بۆیە نرخەکان الی ئێمە کەمترین نرخە». «شێخ کامیل»بەتوندی ڕەخنە لەو کەسانە دەگرێت کە هەڵدەستن بەکڕینەوەی یەکەکانی نیشتەجێبوون و دواتر فرۆشتنەوەیان و بەکاری بازرگانی دەزانێت لەم بارەیەشەوە دەڵێت «مەبەستی ئەو کەسە ئەوەنییە لەکرێ نشینی ڕزگاری ببێت ،بەڵکو کردویەتی بە بازرگانیەک بۆخۆی و دەچێتن چەند دانەیەک دەکڕێت و دواتریش بەنرخێکی گرانتر و بەشێوەی جیاجیا دەیفرۆشێتەوە». سەبارەت بەدواکەوتنی دروس��ت کردنی یەکەکانی نیشتەجێ بوون بەڕێوەبەری کۆمپانیای نەخشە دەڵیت «زۆر جار دەگوترێت پڕۆژەیەک بەدووساڵ تەواو دەکرێت مەبەست لەدووساڵ کارکردنە ودەبێت هەموو پشووە فەرمیەکان و کاتی باران بگەڕێنیتەوە بۆ کۆمپانیاکە لەو حاڵەتەشدا لەماوەی یەکساڵدا سێ تاچوار مانگ دەگەڕێتەوە بۆ کۆمپانیاکە». شارەزایەکی ب��واری ئابووری:دەبێت یاسای وەبەرهێنان لەهەرێمی کوردستان هەموار بکرێتەوە «هێمن مەحمود شارەزای بواری ئابووری پێی وایە ئەو یەکە نیشتەجێ بوونانەی تاکو ئێستا دروس��ت ک��راون نەیتوانیوە چارەسەری ڕیشەیی نیشتەجێ بوون بکات لەهەرێمی کوردستان ،ئەمەش بەشێکی دەگەڕێتەوە بۆ نەبوونی بەرنامەو پالنی باش لەالیەن حکومەت. سەبارەت بەنرخی ئەو یەکانەش شارەزاکەی بواری ئابووری دەڵێت «بەشێکی زۆری ئەوانەی یەکەی نیشتەجێ بوونیان نییە،فەرمانبەری حکومەتی هەرێمن و مووچەکانیان سنوردارە ،بۆیە بەو مووچەیەی هەیانە ناتوانن سودمەند بن لەو یەکانە ،بەو پێیەی نرخی ئەو یەکە نیشتەجێ بوونانە بەرزەو هەموو کەسێکیش ناتوانێت لێی سوود مەند ببێت». هێمن مەحمود ئەوەش دەخاتە ڕوو «یاسای وەبەرهێنان لەهەرێمی کوردستان پێویستی بەهەموارکردنەوە هەیە بەشێوەیەک کە لەئەگەری دواکەوتنی دروست کردنی یەکەکان ئەو کۆمپانیایە سزابدرێت و مافی هاواڵتیان قەرەبوو بکاتەوە،چونکە ئەگەر سزانەبێت بۆ خاوەن کۆمپانیاکان ئەوا ئەوانیش خەمسارد دەبن لەوەی لەکاتی خۆی یەکەکان دروست بکات». شارەزاکەی بواری ئابووری ئەوەش دەخاتە ڕوو «دەبێت هەل بدرێت بەو کۆمپانیایانەی پڕۆژە پێشکەش دەکەن و نرخی یەکەکانیان بەجۆرێکە کە هاواڵتیانی کەم دەرامەت دەتوانن سوودمەند بن لێی».
ناوی کۆمپانیا و جۆری پرۆژەکان و نرخەکانیان :١پڕۆژەی شاری ڕۆشنبیران ،لەالیەن کۆمپانیای ژاکۆ و بەربیان و ئەحمەد حاجی حسێن ،جێبەجێ دەکرێت و نرخی هەرشوقەیەکیش بریتییە لە نەوەدو سێ هەزار و سەدو چل و حەوت دۆالر. :٢پڕۆژەی چوارچرای نوێ لەالیەن کۆمپانیای ڕائدە التعمیر جێبەجێ دەکرێت ،نرخی خانووەکانیش لە ١٠٢هەزار دۆالرەوە تاکو ٤٠٦هەزار و سێ سەدو نەوەدو حەوت هەزار دۆالرە. :٣پڕۆژەی النە سیتی ،لەشاری هەڵەبجەی تازە لەالیەن کۆمپانیای ڕووناکی شارەوە جێبەجێ دەکرێت ،نرخی خانووەکانیش لە ٦٦.٨٦٦.٠٠٠ دینارەوە تاکو٦٧٤٦٦٠٠٠ــە. :٤پڕۆژەی شاری سپی ،لەشاری سلێمانی لەالیەن کۆمپانیای بەختیار ئەحمەد جێبەجێ دەکرێت ،نرخی خانووەکانیش لە ١١٢.٢٥٨.٣٩٢دەست پێدەکات تاکو ٣١٢٥٦٩٥٢٠دینار. :٥پ��ڕٶژەی شاری نموونەیی ،لەالیەن کۆمپانیای ڕۆژی نوێ و سبح لەشاری سلێمانی جێبەجێ دەکرێت ،نرخی خانووەکانیشی چوار هەزار و دووسەدو هەشتا دۆالرە. :٦پڕۆژەی شاهێن ستی ،لەالیەن کۆمپانیای گرانتۆر لەشاری سلێمانی جێبەجێ دەکرێت ،نرخی خانوەکانیشی ١٠٦.٦٠٧.١٦٩دینارو شوقەکانیش ٧٣.٠٩١.٨٧٢دینارە. :٧پڕۆژەی شاری دەروازەی نیشتەجێ ،لە الیەن کۆمپانیای دەروازەوە جێبەجێ دەکرێت لەشاری سلێمانی،نرخی ڤێالکانیش ٢٧٤٠٠٠دۆالرە و خانووەکانیش ١٧٩.١٤٠دۆالرە. :٨پ��ڕٶژەی ڕزگ��ار ستی ،لەالیەن کۆمەڵەی داکۆکی کردن لەمافی کرێنشینان و کۆمپانیای نەخشە لەشاری سلێمانی جێبەجێ دەکرێت ،نرخی خانووەکان بریتییە لە چل و نۆهەزار و پێنج سەد دۆالر و ،شوقەکانیش سی و نۆهەزار پێنج سەد دۆالرە. :٩پڕۆژەی ژیان ،لەالیەن کۆمپانیای ژینۆ جێبەجێ دەکرێت لەشاری سلێمانی ،نرخی خانووەکانیش بریتییە لە پێنج سەدو نەوەد هەزار و نەوەدو دوو دۆالر. :١٠پڕٶژەی ئارۆ ستی ،لەالیەن کۆمپانیای شڤان جێبەجێ دەکرێت لەشاری سلێمانی ،نرخی خانووەکانیش ١٢٢ه��ەزارو ٢٧٦دۆالر و نرخی شوقەکانیش تاکو ئێستا دیاری نەکراوە. :١١پڕۆژەی قەاڵدزێ سیتی ،لەالیەن کۆمپانیای هەڵکەوت و باوەڕدار لە شارۆچکەی قەاڵدزێ دروست دەکرێت ،نرخی خانووەکانیش بریتییە لە ٧٢.٠٠٠.٠٠٠ملیۆن دینار. :١٢پ��ڕۆژەی سەیران سیتی ،لەالیەن کۆمپانیای حەقی ئیسماعیل جیبەجێ دەکرێت لەشاری سلێمانی ،نرخی خانوەکانیش نەوەدەو سێ هەزار و چوارسەدو بیست و هەشت دۆالرە و نرخی شوقەکانیشی ٦٦هەزار و حەوت سەدو نەوەدو یەک دۆالرە. :١٢پڕۆژەی ڕانیەی نوێ ،لەالیەن کۆمپانیای ڕەسەنی نوێ لەقەزای ڕانیە جێبەجێ دەکرێت ،نرخی خانوەکانیش شەست و نۆهەزار و حەوت سەد دۆالرە. :١٣پڕۆژەی فراوانکردنی بناری گۆیژە ،لەالیەن کۆمپانیای هونەر عومەر جێبەجێ دەکرێت لەشاری سلێمانی ،نرخی شووقەکانی بریتییە لە شەست هەزار دۆالر و خانووەکانیشی حەفتا و پێنج هەزار دۆالرەو ڤێالکانیشی دووسەدو شەست هەزار دۆالرە. :١٤پڕۆژەی فراوانکردنی شاری گۆیژە ،لەالیەن کۆمپانیای کامەران محەمەد لەشاری سلێمانی جێبەجێ دەکرێت ،نرخی شووقەکانیش بریتیە لەسەدو پەنجا هەزار دۆالر.
8
ژماره 165
www.lawanikurdistan.com
2012/10/23
مستەفا ئوسو ،سکرتێری حزبی پارتی ئازادی کورد لە سوریا ،لە دیدارێکی تایبەتدا لەگەڵ هەفتەنامەی پرس ،تیشکدەخاتە سەر بارودۆخی سوریا بە تایبەت دوای روخانی رژێمەکەی ئەسەد و رایدەگەیەنێت «فیدڕاڵیەت باشترین چارەسەرە بۆ پرسی کورد لە کوردستانی سوریا». هەروەها دەرب��ارەی ئەو دەنگۆیەی کە دەوترێت حزبەکانی باشور و باکور دەست لە کاروباری ناوخۆی رۆژئ��اوای کوردستان وەردەدەن، ناوبراو دەڵێت «بزووتنەوەی سیاسیی لە کوردستانی سووریا خاوەن پەیوەندییەکی هاوکاری و لێکتێگەیشتن و هەماهەنگە لەگەڵ حیزبە کوردییەکان لە باکور و باشووری کوردستان ،ئەوەش لەسەر بنەمای رێزگرتنی تایبەتمەندی هەموو پارچەیەکی کوردستان و دەستێوەرنەدان لە کاروباری پارچەکانی ترە» .هەروەها ناشیشارێتەوە کە لە ئێستادا بارودۆخی ئاوارە کوردەکانی سوریا لە کوردستان خراپە و داوا دەکات حکومەت ئاوڕییان لێبداتەوە و خزمەتگوزارییە سەرەتاییەکانیان بۆ دابین بکات. دیدار :توانا شێخانی
مستەفا ئوسو ،سکرتێری پارتی ئازادی کورد لە سوریا ،بۆ پرس:
فیدرالیەت باشترین چارەسەرە بۆ پرسی کورد لە کوردستانی سووریا پرس :پێشبینی دەکەیت ،بەم زووانە رژێمەکەی ئەسەد لە ناو بچێت؟ ئوسو :بێگومان ،دوا جار چارەنووسی رێژیم رووخاندنە ،چونکە رێژیمێک کە گەلی خۆی بەشێوەیەکی دڕندانە دەک��وژێ ناتوانێ لە حوکمدا بەردەوام بێت. پرس :پێتوایە بە لە ناوچونی رژێمەکەی ئەسەد ،دۆزی کورد لەو واڵتە گۆڕانی بەسەردا بێت و بەرەو باش بوون بڕوات؟ ئوسو :بەتەئکید ،چارەنووسی گەلی کورد لە سووریا دوای روخانی رێژیم زۆر باشتر دەبێت ،چونکە ئەم رێژیمە تۆلیتارییەی کە ئێستا دەسەاڵتدارییەتی بەدەستەوە گرتووە ،گەلی کورد لە کوردستانی سووریا لە هەموو مافەکانی نیشتیمانی دیموکراتی و نەتەوەیی رەوا بێبەش کردووە و هەروەها سیاسەتی شۆڤینی و نەژادپەرستی و رێوشوێنی نائاسایی دژی پەیڕەو کردووە. پرس :هەروەک ئاگادارین زیاتر شۆڕشەکان لەو ناوچانانەیە کە زیاتر کوردی لێ نیشتەجێیە ،ئەمە بۆچی؟ ئوسو :شۆڕش لە سەرانسەری شار و شاروچکەکانی سووریا بەرپابووە و گەلی کورد لە کوردستانی سووریا لە سەرەتای بەرپابوونی شۆڕەش لە ١٥ی ئاداری ساڵی رابردوو ،لەم شۆڕەشەدا بەشدارە و بەڵگە لەسەر ئەمەش ئەو خۆپێشاندانە سەرتاسەریانەیە کە لە ناوچە کوردنشینەکان بەرێوە دەچن.
کوردستان بەتایبەت و بۆ عێراق بەگشتی بەدی هاتوونە. پرس :زۆرجار رەخنە لە حزبە کوردییەکانی سوریا دەگیرێت ،دەوترێت لە ناوخۆدا یەکگرتوو نین و جۆرێک لە پەرتەوازەییان پێوەدیارە؟ ئوسو :هەندێک بۆچوون و ئاراستەی جیاواز لە ناو الیەنەکانی بزووتنەوەی سیاسی کورد لە کوردستانی سووریادا هەیە و دوای دامەزراندنی ئەنجوومەنی نیشتیمانی کورد لە سووریا لە ٢٠١١/١٠/٢٦ کە ١٦حیزبی سیاسی و چەندین رێکخراوی گەنجان و شۆڕشگێران و کەسایەتی سەربەخۆ لەخۆ دەگرێ ،توانیمان ئەو جیاوازیانە دەرباز بکەین ،هاوکات رێکەوتنی هەولێری نێوان ئەنجوومەنی نیشتیمانی کورد و ئەنجوومەنی گەلی رۆژئاوای کوردستانیش هەیە ،بۆیە ئێمە لە گەیشتن بە هەڵوێستێکی یەکگرتووی کوردی و دۆزینەوەی مەرجعیەتێک بۆ گەلی کورد لە سووریا نێزیک دەبینەوە. پرس :هاوکات دەوترێت ،هەندێکیان لە حزبە کوردییەکانی سوریا، لەالیەن هەندێک حزب لە باشور و رۆژهەاڵت و باکور ئاڕاستە دەکرێن، ئەو قساتە تاچ رادەیەک راستە؟ ئوسو :ئەم دەنگۆیانە هیچ بنەمایەکیان نییە ،بزووتنەوەی سیاسیی لە کوردستانی سووریا خاوەن پەیوەندییەکی هاوکاری و لێکتێگەیشتن و هەماهەنگە لەگەل حیزبە کوردییەکان لە باکور و باشووری کوردستان کە لەسەر بنەمای رێزگرتنی تایبەتمەندی هەموو پارچەیەکی کوردستان و دەستێوەرنەدان لە کاروباری پارچەکانی ترە.
پرس :پێتوایە ئەو دەسەاڵتەی دوای ئەسەد دێتە سەر حوکم ،دان بە مافەکانی کورددا بنێت؟ ئوسو :هیچ کەس و الیەنێکی خاوەن دەسەاڵت و هێز ناتوانێ سووریا بگەرێنێتەوە بۆ پێش ١٥ی ئاداری ،٢٠١١سەردەمی دیکتاتۆریەت و رێژیمە سەرکوتکارەکان و تاکڕەوی لە دەسەاڵتدا نەماوە ،پاشەرۆژ بۆ فرەالیەنی و هاوبەشی و دانپێدان بە بەرامبەری جیاوازە و لەم سونگەشەوە پاشەرۆژ بۆ سووریا نابێ بەبێ ئەوەی هەنگاو بەرەو ئەو ئاراستەیە بنێ و دانپێدان بە فرەالیەنی و تایبەتمەندی نەتەوەیی و دابینکردنی هەموو مافێکی پێکهاتەکانی کۆمەڵگەی سووریا بکات.
پرس :ئێوە وەک حزبێکی کوردی سوریا ،پەیوەندیتان لەگەڵ حزبە کوردییەکانی باشور چۆنە ،ئایا تاچ رادەیەک هاوکاری کردوون؟ ئوسو :پەیوەندییەکانمان لەگەل زۆربەی حیزبە کوردستانییەکان لە کوردستانی عێراق باشن و بەتایبەت هەردوو حیزبی سەرەکی پارتی دیموکراتی کوردستان و یەکێتی نیشتیمانی کوردستان ،ئەم حیزبانەش لە سونگەی هەستی نەتەوەیی و کوردایەتی پشتگێری لە پرسی گەلی کورد لە کوردستانی سووریا دەکەن و بەسوپاسەوە لە بوارە جیاجیاکاندا پشتگیری سیاسیمان دەکەن.
پرس :چاودێران پێشبینی ئەوەدەکەن ،کە کوردەکانی سوریاش هەرێمێک هاوشێوەی هەرێمی کوردستان بۆخۆیان رابگەیەنن ،ئێوە چی دەڵێن؟ ئوسو :ئێمە وەکو پارتی ئازادی کورد لە سووریا بڕوامان وایە کە فیدرالیەت باشترین چارەسەرە بۆ پرسی کورد لە کوردستانی سووریا، چونکە ئەم سیستەمە لە چەندین واڵتی فرەنەتەوە سەرکەوتنی بەدەست هێناوە ،هەروەها لە هەرێمی کوردستانی عێراقیش سەرکەوتنێکی گەورەی بەدەست خستووە کە تێیدا دەستکەوتی گەورە بۆ هەرێمی
پرس :بارودۆخی ئاوارەکانی کوردی سوریا لە هەرێمی کوردستان چۆن دەبینی ،یاخود داواکاریتان چیە؟ ئوسو :بارودۆخی پەنابەرانی کوردی سووریا لە کوردستانی عێراق زۆر خراپە ،ئەوان لە خزمەتگوزاری سەرەکی بێ بەشن و پەراوێز خراون و هەروەها رووب��ەرووی مامەڵەیەکی خراپ دەبنەوە بەتایبەت لە ناو کەمپدا ،بۆیە پێویستە حکوومەتی هەرێمی کوردستان زیاتر بایەخ بە بارودۆخ و داوا مرۆڤایەتییەکانیان بدات و خزمەتگوزارییەکان لە ناو کەمپدا باشتر بکات.
پرس :بە ژمارە التانە کە تائێستا چەند هاواڵتی کورد شەهید بووە؟ ئوسو :گەلی کورد چەندین شەهیدی لە شۆرشی سووریادا پێشکێش کردووە ،لەنێویاندا سەرکردەی دیاری بزووتنەوەی سیاسیی کورد لە سووریا هەنە وەکو شەهید مەشعەل تەمۆ و شەهید نەسرەدین برهەک و شەهید دکتۆر شێرزاد رەشید و شەهید مەحموود والی (باوکی جاندی) ئەندامی کۆمیتەی ناوچەیی پارتیمان و چەندین کەسی تر ،بەاڵم ئامارەک ووردی لەبارەی شەهیدانی کورد لە سووریا نییە. پرس :لە ئێستادا دەبینین لەو واڵتانەی کە بەهاری عەرەبی تێدا سەری هەڵداوە ئیخوانەکان هاتونەتە سەر دەسەاڵت ،ئایا پێتوایە لە سوریاش بەهەمان شێوەی واڵتانی تر ئیخوانەکان بێنە سەر دەسەاڵت؟ ئوسو :دیموکراسیەت و سندوقی هەڵبژاردن هەردووکیان بڕیار دەدەن کێ حوکمی سووریای پاشەرۆژ دەکات ،بەاڵم لەو بڕوایەدام کە هیچ پاشەرۆژێک بۆ سووریا نییە بەبێ فرەالیەنی و هاوبەشی و رێزگرتن لە مافەکانی هەموو نەتەوە و ئایین و مەزهەبەکان لە سووریا لە سایەی دەوڵەتێکی المەرکەزیدا. پرس :پێتوایە شۆرشی گەلی سوریا بەرامبەر رژێمەکەی ئەسەد درێ��ژەی کێشابێت ،چونکە شۆڕشی گەلی لیبیا و میسر و تونس ئەوەندەی نەخایەند؟ ئوسو :بەتەئکیدەوە شۆرشی سووریا زۆری خایاند بەهۆی چەندین هۆکاری پەیوەست بەرێکنەکەوتنی ئەندامانی کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی و بەهۆی پێگەی جیۆسیاسیی گرنگی سووریا ،سەرباری نەگەیشتنی ئۆپۆزسیۆنی سیاسی سووریا بەرێکەوتنێک لەبارەی قۆناغی گواستنەوە لە سووریای نوێ.
بارودۆخی ئاوارەکانی کوردەکانی سوریا لە کوردستان زۆرخراپە ،پێویستە حکومەت ئاوڕیان لێبداتەوە دیموکراسیەت و سندووقی هەڵبژاردن، بڕیاردەدەن کێ حوکمی سووریای پاشەرۆژ دەکات
www.lawanikurdistan.com
ژمار ه 165
2012/10/23
9
ناحیەی دارەت��وو یەکێکە لەو ناحیانەی سەربەقەزای دەشتی هەولێرە ،ئەم ناحیەیە لە شەش گەڕەک و ١٩گوند پێک دێت و ژمارەی دانیشتوانی نزیکەی ٦٥هەزار کەس دەبێت ،رۆژ لە دوای رۆژ رێژەی دانیشتوانی زۆرتر دەبێت و پێویستی بە خزمەتگوزاری زیاترە ،بۆ ئەم مەبەستە سەربەست تۆفیق بەرێوەبەری ناحیەی دارەتوو لەبارەی کەموکوڕیەکان و ئەنجامدانی پرۆژەکان بۆ پرس دوا . دیمانە :تریفە ئازاد
سەربەست تۆفیق بەرێوبەری ناحیەی دارەتوو:
گلەییمان لە وەزارەتەکانی شارەوانی و تەندروستییە کە وەک پێویست نەیانتوانیوە خزمەت بە خەڵکی قەزاو ناحیەکان بکەن پ/لە رووی تەندروستیەوە کێشەی زۆر هەیە لە سنوری ناحیەی دارەتوو ،ئەو بنکە تەندروستیانەی کە هەنە بەپێی رێژەی دانیشتوان کەمە ئایا وەزارەت��ی تەندروستی بڕیاری دروستکردنی نەخۆشخانەی نەداوە؟ و/تاوەکو ئێستا لە سنوری ناحیەی دارەتوو سێ بنکەی تەندروستیمان هەیە ،یەکیان لە گوندی بێستانیە دووەکەی تریش لە ن��او سەنتەری ناحیەی دارەت���ووە ،ئ��ەو بنکانە توانیویانە خزمەتێکی زۆری خەڵکەکە بکەن ،بەاڵم ئەو بنکە تەندورستیانە لە چاو تموحی ئێمە دانین ،چونکە ئەو بنکە تەندروستیانە دکتۆریان تێدایە ،بەاڵم لەوانەیە کەم و کوری لە دەرم��ان هەبێت ,رێژەی دانیشتوان زۆرە پێوستمان بە بنکەی تر هەیە جەنابی وەزیری تەندورستی سەردانی ناحیەی دارەتووی کرد تا لە گەورەبوونی ئەو ناحیەش سەر سورمانی خۆی راگەیاند ،بەڵێنی ئەوەی پێداین کە بنکەی تەندروستی تر و لە بواری دەرمان خزمەتکردنی زیاتر بە هاواڵتیان بکات، ئێمەش هەر چاوەروانی ئەوەین دەرئەنجامی هەبێت کە نزیکەی مانگ و نیوێک بەسەر ئەو سەردانە تێپەریوە تا ئێستا هیچ دەرئەنجامی نەبووە .
پ/ئ��ەو پرۆژانەی سااڵنە لە سەر بودحەی پەرەپێدانی پارێزگای هەولێر بۆ ناحیەی دارەتوو تەرخان دەکرێت ئایا خواستی ئێوەی جێ بەجێکردوە؟ و /بەنسبەت بودجەکەو ئەو پرۆژانەی سااڵنە جێ بەجێ دەکرێت لە سنوری ناحیە دارەت��وو دەتوانم بڵێم لە ٩٥%ی گوژمەکەیان لەسەر بودجەی پەرپێدانی پارێزگای هەولێرە، ئەوەی تر کە دەمێنێتەوە کە ٥%دەبێت دابەش کراوە بەسەر وەزارەتە جیا جیاکان ،ئەو پرۆژە جیاجیایانەش پێک هاتوون لە بواری کارەبا و ئ��اوەڕۆ ،دروستکردنی شەقام و چەندین پ��رۆژەی تر ئەو گوژمەی کە دابین دەکرێت لە پارێزگای هەولێرەوە بە پێی رێژەی دانیشتوان دابەش ئەکرێت بەسەر دانیشتوانی قەزاو ناحیەکان ،سەبارەت بە بودجەی پەرەپێدانی پارێزگای هەولێر هیچ کێشەو گرفتمان نیە ،بەاڵم بەگشتی سااڵنە بۆ پرۆژەکان جێگای خۆی دەگرێت ،بەاڵم وەکو خواست کە هەموو هاواڵتیان چارەسەری هەموو کەموکوڕییەکان و کێشەکان ببێت توانین خواستی هەموو هاواڵتیان جێ بەجێ بکرێت ،گلەیی ئێمە لە وەزارەت��ی شارەوانیە تاوەکو ئێستا وەزارەتی شارەوانی نەیتوانیوە وەکو پێویست ئەو بودجەی کە لەحکومەتی هەرێمی کوردستان بیگەێنێتە قەزاو ناحیەکان، لە دروستکردنی شەقامەکان ،ئاوەرۆکان ،پاک کردنەوەیان، پ /حکومەتی هەرێمی کوردستان چەندین کارو پرۆژەی بودجەی پەرپێدان کە لە پارێزگا بە شێوەیەکی یەکسانی گرینگی ئەنجامدا لەوانەش پێدانی پێشنەی خانوبەر لە دێت و بەسەر هەموو قەزاو ناحیەکان دابەش ئەکرێت باشترە ،گوندەکان ئایا ئەو هەنگاوە توانیویەتی خزمەت بەخەڵکی بەاڵم رووی گلەییمان لە رووی وەزارەتەکانی شارەوانی و سنورەکەتان بکات؟ و/بە بۆچونی من ئەو هەنگاوەی حکومەت کارێکی زۆر باشە وەزارەتەکانی ترە کە وەک پێویست نەیانتوانیوە خزمەت بە خەڵکی قەزاو ناحیەکان بکەن . بۆئەوەی هاواڵتیان بگەرێنەوە گوندەکان و جیاوازیەکە لە پێشینەکە ئەوەیە کە بۆ گوندەکان ٥ملیۆنی زیاترە لە خەڵکی قەزاو ناحیەکان ،ئەوەش دەاللەت لەوە ئەکات کە حکومەتی پ /ئایا وەزارەتەکان تاچەند توانیویانە خزمەت بکەن ؟ تاوەکو ئێستا لەوەتەی من دەست بەکار بوومە لەو ناحیە هەرێم زیاتر پاڵپشتی خەڵکەکە دەکات کە بگەرێنەوە گوندەکان ماوەی ساڵێکە وەزارەتەکان هیچ پرۆژەیەکیان جێ بەجێ بۆ ئاوەدان کردنەوە و بوژانەوەی کوشتوکاڵی. ن��ەک��ردوە ،تەنها وەزارەت���ی پ���ەروەردە نەبێت لە سەر ئەو پ /لە دارەت��وو یەک کتێبخانە هەیە ،ئایا بیرتان لەوە هەڵمەتەی کە حکومەتی هەرێمی کوردستان بۆ دروست کردنی قوتابخانەکان کردی ،تەنها ئەوان سااڵنە بەپێی ئەو رێژەی کە نەکردۆتەوە زیاتر گرنگی بە خواستەکانی الوان بدەن؟ و/بواری الوان زۆر شت ئەگرێتەوە وەک الیەنی رۆشنبیری هەیانە قوتابخانە دروست ئەکەن بۆ ئەمساڵیش ٢قوتابخانەمان هەیە ،وەزارەتەکانی تری پرۆژەیان لێرە جێ بەجێ نەکردوە .و الیەنی وەرزشی و الیەنی کات بەسەربردن کە کرنەوەی پارکەکانە یەکێک لەو الیەنانەیە ،حوکومەت ئەبێت هەلی
کاریشیان بۆ برەخسێنێت خۆشبەختانە ئەوەی ئێمە پێمان کرابێت هەوڵی جدیمان داوە بۆ چارەسەر کردنی کێشەکان، ئەوەی کە باستکرد من دووجار بە نوسراوی رەسمی الیەنی پەیوەندارم ئاگادار کردۆتەوە کە وەاڵمیان داینەوە ،بەاڵم چوار مانگە چاوەڕێی ئەنجامی وەاڵمەکەیانین. پ/ل���ەرووی داواک��ردن��ی پ��رۆژە خزمەتگوزارییەکان بۆ ناحیەکەتان ئایا پرۆژەیەک کە زەرورە بکرێت پارێزگاری هەولێر تاچەند بە دەم داواکارییەکانتانەوە دێت؟ و/ئێمە سااڵنە بودجەی خۆمان هەیە بە پێی ئەو بودجەی خۆمان داوا ئەکەین ،جەنابی پارێزگار و سەرۆکی ئەنجومەنی پارێزگاو جێگری پارێزگاو قایمقام سەرپشک ک��ردوە ئەو سەرپشک کردنەش ئەوەنیە بە میزاجی شەخسی بڕیار بدەن، بەڵکو بە پێی ئەولەویات بە پێی ئەو کەم و کوریانە ئەو پێداویستیانەی کە هەیە ،ئێمە ئەو پرۆژانە داوا دەکەین ئەوانیش دەیخەنە بەرنامە بە پێی ئەو میزانەیەی لە بودجەی پەرەپێدانی پارێزگای هەولێر هەیە ،ئەو پرۆژانەی لەبودجەی پەرپێدانی پارێزگای هەولێرە بەخۆشحاڵیەوە تائێستا هەمووی جێ بەجێ کراوە زۆر جار پرۆژە هەبوە لە تەساوالت دەرمان هێناوە ،چونکە زەرور بوە ئەوەش دەاللەتێکە لە پشتگیری کردنی تەواوی قەزاو ناحیەکان .
پرۆفایلی سەربەست تۆفیق لە ساڵی ١٩٨٤لە دایک لە ساڵی ٢٠٠٨وەک بەرێوبەری ناحیە دەستبەکار بووە ناحیەی دارەتووش دووەم ناحیە لە دوای ناحیەی قوشتپە کاری تێدا دەکەم.
10
ژماره 165
www.lawanikurdistan.com
2012/10/23
زۆری خانەنشینە پلە تایبەتەکان و دووبارە بوونەوەی کەسەکان زیانی بە ئابووری واڵت و گەنجان گەیاندووە راپۆرت :پرس
لەئێستادا زێتر لە ( )١،٠٠٠ه��ەزار خانەنشینکراوی پلە تایبەتمان هەیە .کە زۆرب��ەی��ان موچەکەیان لە س��ەرووی ( )٦،٠٠٠،٠٠٠شەش ملیۆن دینارەوەیە. حکومەتی هەرێمی کوردستان ،هەمیشە باس لەوە دەکات کە زۆربەی بودجەی هەرێم بۆ مووچەی فەرمانبەران دەڕوات، ئەمەش کێشەیەکی گەورەی بۆ حکومەت دروست کردووە ،بۆیە ناتوانێ سااڵنە دەرچووانی زانکۆو پەیمانگەکان دابمەزرێنێت، کەچی دوای ت��ەواو بوونی ه��ەر خولێکی پەرلەمان یان حکومەت ،ژمارەیەکی زۆر لە وەزیر و مودیر عام و راوێژکار و پەرلەمانتارەکان بە مووچەیەکی زۆرەوە خانەنشین دەکرێن ،بێ ئەوەی تەواوی پلەی فەرمانبەرێتیان بڕیبێت و ساڵی خزمەتیان گەیشبێتە رادەی یاسایی بۆ خانەنشین کردن. س��ەرەڕای ئەمەش کۆمەڵێک کەس هەن کە لە پۆستە وەزارییەکانی وەکو ئەندام پەرلەمانی و وەزیری ،لە حکومەت و پەرلەمانی کوردستاندا دووبارە دەبنەوەو هەر دوو پارتی دەسەاڵتدار (پ.د.ک و ی.ن.ک) تەنیا پشت بە چەند کەسێکی دیاریکراو دەبەستن بۆ پۆستە سیادییەکان .ئەمەش وایکردووە توێژی گەنجان و بەتایبەتی گەنجە بەتوانا و شارەزاکان پەراوێز بخرێن و دەرفەتیان بۆ نەرەخسێ. لێرەدا دەپرسین :ئایا یاسایی و مەنتیقییە کەسێک بێ ئەوەی ساڵی خزمەتی گەیشبێتە رادەی یاسایی بۆ خانەنشین، کەچی بە خزمەتی چوار ساڵ بۆ هەمیشە خانەشین بکرێت؟ ئایا ئەمە کاریگەری لەسەر بودجەی حکومەت نابێت؟ یاخود دوب��ارەب��وون��ەوەی هەندێک کەسی دیاریکراو ،نابێتە هۆی پەراوێزخستنی تواناو ئەزموونی هەندێک لە الوەک��ان؟ لەم راپۆرتەدا زانیاری زیاتر دەخوێنیتەوە. دکتۆر ناسیح غەفور ،کە پەرلەمانتاری خانەنشین کراوی خولی دووەمی پەرلەمانی کوردستانە ،سەبارەت بەوەی کە بۆچی حزب هەمیشە پەنا بۆ کۆمەڵێک کەسی دیاریکراو دەبات و ئەو کەسانە دووبارە دەبنەوە و ،دەرفەت بە گەنجان نادرێ، وتی «مەسەلەکە ئەوە نییە کە پەنایان بۆ دەبەن و لە ئەوان زیاتریان نییە ،بەڵکو مەبەست ئەوەیە کە سوود لە ئەزمووونی ئەو کەسانە وەربگیرێت کە پێشتر کاریان ک��ردووە .ئەمە هاندەرە بۆ ئەوەی کە ئەو کەسانە دووبارە دەبنەوە ،لە پۆستە سیادی و بااڵکاندا». هەر سەبارەت بەم بابەتە ،رێبین رەس��وڵ ،نووسەر و روناکبیر ،دەڵێت «بەشێک لەو خەڵکانە لە بواری ئیداری و سیاسیدا شارەزاییەکی باشیان هەیەو بونەتە هۆی ئەوەی کە وەکو عەقڵێکی ئیداری و سیاسی تەماشا بکرێن .مادام هێشتا تەمەنیان گونجاوە دەکرێ دەرفەتیان پێ بدرێت کە کاری باشتر بکەن». لە درێ��ژەی قسەکانیدا ئەوەشی وت «کاندید کردنەوەی بەشێکیان پێوەندی بە تەکەتوالت و مەسەلەی خزمایەتی و بەرژەوەندی کەسێکی دیاریکراو ،یان حزبێکی دیاریکراوەوە هەیە .هەندێکیان ئەدای سیاسییان باش نەبووەو سەرکەوتوو نەبوونە لەئیدارەکردنی سیاسیی و کارگێڕیدا ،بەاڵم چونکە نزیکن لە یەکێک لە بەرپرسە گەورەکانی ئەو حزبانە ،بۆیە ئەگەر بە هۆی پێوەندی شەخسی و عەشایەری و واسیتەش بێت ئەوانە دادەنرێنەوە ،ئەمەش لە روانگەی بەرژەوەندی بەرپرسەکە خۆیەوەیەتی نەک ب��ەرژەوەن��دی نیشتیمانی و نەتەوەیی». زۆر مانەوە لە پۆست و دەس��ەاڵت ،مرۆڤ بەرەو ئیدمان بوونی دەسەاڵت و تاکڕەوی دەبات .رێبین رەسوڵیش هاوڕایە لەگەڵ ئەم بۆچوونەو دەڵێت «هەندێکیان تووشی ئیدمان بوونی دەسەاڵت بوونە ،بەشێک لە بەرپرسە سیاسییەکانی ئێمە ئەگەر بگەنە تەمەنێکی گەورەش ناتوانن خانەنشین بن و
لە ماڵەوە دابنیشن ،چونکە ئیدمانیان کردووە لەسەر پۆست و کاری سیاسی و ئەو پارە زۆرەی لە بەردەستیان بێت». ناوبراو پێشنیار دەکات پارتی و یەکێتی سیستەمێک دابنێن بۆ ئەو کەسانەی کە تەمەنیان دەگاتە ٧٠ساڵ وەکو راوێژکار لە مەکتەبی سیاسی حزبەکان بمێننەوە یان خانەنشین بکرێن، نەک پۆستی حکومییان پێبدرێت .چونکە وەک رێبین وتی «ئەو بەرپرسە بە تەمەنانە دەبنە هۆی کوشتنی توانای گەنجەکان کە نەتوانن بێنە پێشەوەو تواناکانیان دەربخەن و ئەزموونی نوێ پێشکەش بکەن و بە عەقڵێکی نوێ و مۆدێرن سیاسەت بەرێوە ببەن». راشکاوانە ئەوەشی وت «بەرپرسەکانی ئێمە ئەگەر خوا نەیانکوژێت یان بەرکارێکی تیرۆریستی نەکەون ،تەنانەت بە نەخۆشیش دەست لە پۆست و کورسییەکانیان بەرنادەن». دکتۆر زانا رەئۆف ،ئەندامی پێشووی پەرلەمانی کوردستان، بەمجۆرە باسی لەحاڵەتەکە کرد و وتی «ئاساییە ئەگەر کەسێک خانەنشین بێت و خۆی بۆ ئەندامی ئەنجومەنێک بپاڵێوێت ،بەمەرجێک مووچەیەکیان رەت بکاتەوە ،واتە نابێ دوو مووچەی هەبێت». ناوبراو رەخنەی لە سیستەمی خانەنشین گرت و رایگەیاند «تەنیا لە پۆستی حکومیدا خانەنشین هەیە ،نەک هەڵبژاردن، ئەمەش دەگەڕێتەوە بۆ ئەو سیستەمە هەڵەیەی کە لە عێراق و کوردستاندا هەیە ،کە وەزیر و ئەندام پەرلەمان خانەنشین دەکرێت .ئەمە ئەو کارەساتە یاساییانەیە کە لە هەرێمی کوردستاندا هەیە ،پێویستە چارەسەرێک بۆ ئەم حاڵەتە بدۆزرێتەوە». راشیگەیاند «ل��ە رووی تیۆرییەوە شتێک نییە ناوی خانەنشین کردنی وەزیر و ئەندام پەرلەمان بێت .بەڵکو دوای تەواوبوونی چوارساڵ لە وەزیفەکەی ،دەبێ بگەرێتەوە سەر وەزیفەکەی پێشووی ،ئەگەر وەزیفەشی نەبوو ئاساییە نابێ مووچەی بدرێتێ». لە دیدگایەکی ئابوورییەوە ،محەمەد کەریم ،سەرۆکی مونتەدای ئابووریی کوردستان ،بەمجۆرە رای خۆی دەربڕی «ئەم کارە دوو رووی هەیە ،یەکەم ئەوەیە کە ئەو کەسە ئەزموونێکی هەیە لە بوارەکەی خۆیدا ،کاندیدکردنەوەی ئەم کەسە ئیجابییە ،بەاڵم هەشە نەشارەزایەو فاشل بووە ئەم کەسانە سلبین. دووەمیان ئەوەیە کە زۆربەیان لەسەر بنەمای حزبی و خزمایەتی (نەک شارەزایی و پسپۆرێتی) کاندید کراونەتەوە، بۆیە ئێمە لە سیستەمی بەرێوەبردن و کارگێڕیدا کەم و کوڕیمان هەیە».
هەروەها وتی «خانەنشین کردنی وەزیر و ئەندام پەرلەمان بەو مووچە زۆرەوە ،کاریگەری سلبی لەسەر بودجەی حکومەت دەبێت .ئەمەش وای کردووە کە جیاوازییەکی زۆر لە نێوان مووچە بەرزەکان و مووچە کەمەکاندا هەبێت ،کە پێوەری ستانداردی جیهانی بەزاندووە». ئاماژەی بەوەشدا کە «دووب��ارە کاندید کردنەوەی ئەو کەسانە دەبێتە هۆی بێکاری لە ناو الوانی بەتواناو بەئەزموون، کە ئەمانیش حەقی خۆیانە دەرفەتیان بۆ برەخسێنرێت و سوود لە تواناو ئەزموونیان وەربگیرێت».
رێبین رەسوڵ: «بەرپرسەکانی ئێمە ئەگەر خوا نەیانکوژێت ،دەست لە پۆست و کورسییەکانیان بەرنادەن» دکتۆر زانا رەئوف: «لە رووی تیۆرییەوە شتێک نییە ناوی خانەنشین کردنی وەزیر و ئەندام پەرلەمان بێت» سەرۆکی مونتەدای ئابووری کوردستان: دووبارە کاندید کردنەوەی کەسەکان دەبێتە هۆی بێکاری لە ناو الوانی بەتواناو بەئەزموون سەرۆکی مونتەدای ئابووری کوردستان: خانەنشین کردنی وەزیر و ئەندام پەرلەمان بەو مووچە زۆرەوە ،جیاوازییەکی زۆری لە نێوان مووچە بەرزەکان و مووچە کەمەکاندا دروست کردووە.
www.lawanikurdistan.com
ژمار ه 165
2012/10/23
11
لە کاتێکدا میدیای ئازاد نوزەی نێو پەڕلەمان لەهەرێمی کوردستان دەربهێنێت ،هیچ واتایەک بۆ دیموکراسی لەم هەرێمەدا بوونی نامێنێت میدیای ئازاد ناشرین کراوە دیمانە :پرس
الیەق کونجرینی ،سەرنووسەری ماڵپەڕی رەهێڵپۆست:
میدیای کوردی لە کلێشە کۆنەکە دەرچووەو لەبەردەم قەیراندایە پ :لەئێستادا بە گشتی رەوش��ی میدیای ک��وردی چۆن دەبینی ،بەتایبەتی لە رووی پیشەیی و پرۆفیشناڵ بوونییەوە؟ و :کاتێک لەڕووی پێشەییەوە لەمیدیای کوردی بڕوانین هەوڵدان لەئارادایە ،وەک پێویست نا ،بەاڵم کەموکوڕییەکان زیانی پێدەگەیەنێت و لە سکەی الدەدات .ئێمە پێش ئەوەی بڕوانینە پڕۆفیشناڵییەتی میدیای کوردی ،دەبێت پرسیار لەبوونی ئامادەکارییەکانی بەپرۆفیشناڵکردنی ئەم چەمکە بکەین؛ ئێمە لەهەرێمێکدا دەژین مەنفەعەتە حیزبییەکان داری ژیانی هەمووالیەکی کلۆر کردووە ،بەمیدیای کوردیشەوە. دەکرا سیستەمی مدیای کوردی جێگیرو پتەوتر بوایە، بەاڵم تائێستا وەک پێویست نەکراوەو دواکەوتووە.
ئێستاکە دوو جۆر میدیای بەناو ئازاد هەیە ،لەو دیو بەرەی بچوکی میدیای ئازادەوە کار دەکەن ،هەندێکیان لەالیەن کەسە دەست ڕۆیشتووەکانی نێو دەس��ەاڵت و کۆمەڵگا، پەتەکەیان بۆ بەردراوەتەوەو تەمێکی ئازادیان پێوە دیارە، هەندێکی تریان شەڕی الیەنێک لەسەر حسابی الیەنێکی تر دەکات و جارجارە خاوەن ماڵیش بۆ مجامەلە دەکوتێت. ئەمە ئەو پەیامەیە کە پێمان دەڵێت :میدیای ئازاد ناشرین کراوە ،بۆ جوانکردنی میدیای ئازاد دەبێت دەوڵەت و بەرەی خواستی میدیای ئازاد بیر لەدامەزراندی سسیستەمی میدیای ئازاد بکەنەوە .ئەویش جێگیر کردنی بودجەیەک لەالیەن حکومەتەوە دوور لەدەست تێوەردانی حیزبی ،وەک واڵتانی پێشکەوتووی جیهان.
پ :زۆرجار میدیای کوردی پۆلێن دەکرێ بەسەر بەرەی پ :ئێستا هەستدەکرێ کە میدیای خوێنراو وەک جاران «میدیای حزبی دەسەاڵتدار» و «بەرەی میدیای ئەهلی و خوێنەری نەماوە ،بەهۆی پێشکەوتنی تەکنەلۆجیاوە ،ئایا سەربەخۆ « ،تۆ تاچەند لەگەڵ ئەم پۆلێن کردنەدایت؟ و :لەجیهانی دیموکراسیدا بەرەی میدیایی ئازادو حیزب بوونی هەیە ،ئ��ەوەی کوردستان لەئەوان جیادەکاتەوە نەبوونی گرنگی پێدان و تێڕوانی خراپە لەالیەن دەسەاڵتەوە بەهۆی تەکنەلۆجیاوە بەکلیکێک بە بۆ میدیای ئ��ازاد .لە کاتێکدا میدیای ئازاد و نوزەی نێو دورترین هەواڵ دەگەین لەچەند پەڕلەمان لەهەرێمی کوردستان دەربهێنین ،هیچ واتایەک بۆ دیموکراسی لەم هەرێمەدا بوونی نامێنێت. پ :را و سەرنجت لەسەر میدیای ئەهلی و سەربەخۆ و ئەدای ،چییە لە کوردستان؟ و :میدیای کوردی لەکڵێشە کۆنەکە دەرچووەو لەبەردەم قەیراندایە ،حیزب ڕۆحیانەتی ئەم چەمکەی بەدەستەوەیەو بڕیاردەری سەرەتاو کۆتاییەتی ،ئەوەی لەودیو دەسەاڵتی کوردییەوە الفی ئازادی لێدەدات نەفەسی کورتەو تواناکانی جێگیرە ،بەاڵم لەگەڵ ئەوەشدا مەرغوبتر و ئێسک سوکترە. خاوەنی ئیمتیاز: ئومێد خۆشناو سەرنووسەر: ئاڤان حه‌مه ساڵح
0750-446 1301
سانییەکدا ،هەموو کاتێک فڕۆژگای میدیا لەژورەکەتدایەو زۆرینەیان بێبەرامبەرن ،وا بڕوات چاپخانەکان بەتەواوی کەم دەبنەوە ،نرخی پەرتوکەکانیش دادەبەزن
جێگری سه‌رنووسه‌ر :شاخه‌وان عومه‌ر سلێمان 0750-448 0225
به‌ڕێوه‌به‌ری نووسین :فەرەیدون بێوار 0750-414 1910 f_bewar@yahoo.com
ستافی پەیامنێران: توانا شێخانی شااڵو حەبیبە زیرەک عەبدولڕەحمان نه‌خشه‌ساز :شێرکۆ
پێتوایە میدیای ئیلیکترۆنی جێی بە میدیای خوێنراوی لەق کردووە؟ و :ئەوە بێ گومان! بەهۆی تەکنەلۆجیایەوە بەکلیکێک بە دورترین هەواڵ دەگەین لەچەند سانییەکدا ،هەموو کاتێک فڕۆژگای میدیا لەژورەکەتدایەو زۆرینەیان بێبەرامبەرن، وا ب��ڕوات چاپخانەکان ب��ەت��ەواوی ک��ەم دەب��ن��ەوە ،نرخی پەرتوکەکانیش دادەبەزن. پ :ئێستا ئەو مەترسییە هەستی پێدەکرێ کە میدیای کوردی بە تایبەتی ماڵپەڕە کوردییەکان بەشداری دەکەن لە تێکدانی ئاشتەوایی کۆمەاڵیەتی دا ،رای تۆ لەو بارەوە چییە؟ و :ئەوە راستە ،هەموو شتێک خراپ بەکارهات زیانبەخشە. ئەم وانەیە شەڕی ناوخۆ هێنایە ناو کۆمەڵگا ،تا ئێستا کەس لێپێچینەوەی لەسەر نەکراوە ،بۆیە ئەوەی لەدەسەاڵتدایە خاوەنێتی؛ تا باجەکەی نەدات ناتوانێت کەس راپێچی دادگا بکات؛ ئەمە سیستەمە تاوانبار نەبۆتە دادوەرو بڕیار لەسەر تاوانی خەڵک ب��دات؛ ئێمە تا ئێستا باجی شەڕی ناوخۆ دەدەین ،حاکمی بەشدار نەبوو لەشەڕی ناوخۆ وەک فریاد ڕەس نەهاتۆتە سەر حکوم .ئێمە لە ڕەهێڵپۆست کار لەسەر دورکەوتنەوە لەو دیاردەیە دەکەین ،خوازیارین هەموومان لەئاست ئەو بەرپرسیارییەدا بین و ئاشتی بۆکۆمەڵگا دابین بکەین ،نەک تێکی بدەین.
بۆ جوانکردنی میدیای ئازاد دەبێت دەوڵەت و بەرەی خواستی میدیای ئازاد بیر لەدامەزراندی سسیستەمی میدیای ئازاد بکەنەوە ناونیشان :هەولێر -بارەگای مه‌کته‌بی سکرتارییه‌تی یەكێتی الوانی دیموكراتی كوردستان–پشت ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران یان له رێگه‌ی ئه‌م ئیمه‌یله‌وه بابه‌ته‌کانتان بنێرن: shaxawanjournalist@yahoo.com
سەیران ئەحمەد ،کچە کورێکی رۆژهەاڵتی کوردستانە و لە ساڵی ١٩٩٠لە دایکبووە، لە ساڵی ٢٠٠٦هاتونەتە هەرێمی کوردستان ،چوار ساڵ پێشمەرگایەتی کردووە ،و دەشڵێت ،حەزدەکەم گۆرانی بۆ پێشمەرگە بڵێم ،سەیران، کە لە ئێستادا خەریکە دێتە نێو بواری هونەرییەوە ،بە قەدەر زۆرێک لەو هونەرمەدانە بە ناوبانگتربووە ،کە لە ئێستا چەندین گۆرانی و کلپیان هەیە. دیدار :توانا شێخانی
سەیران ،پێش ئەوەی دەست بە گۆرانی وتن بکات ،لە کۆمپانیایەکی رێکالمی کاری کردووە ،هەربۆیەش دەڵێت «لە ماوەی کارکردنم توانیم زانیارییەکی زۆر لە بواری هونەری کۆبکەمەوە و زۆرێک لە هونەرمەندە دەنگخۆشەکان بناسم، بێگومان ئەوەش پاڵپشتیەکی باش بوو بۆم». هەروەها سەیران ئەوەش دەڵێت «لە کاتی پێشمەرگایەتیمدا بە تایبەتی لە بۆنەکان بەردەوام گۆرانیم وتووە ،زۆر کەسیش پێی وتووم دەنگت خۆشە ،بۆچی کلیپت نیە». دەربارەی گۆرانی و کلیپەکەی زیاتر روونیکردەوە و وتی «گۆرانییەکەم بە ناوی «بۆکچێک»ە ،شیعری مامۆستا حەمە سەعید حەسەنە و ئاریۆس ئاوازەکەی بۆ داناوە ،ناوەڕۆکی گۆرانیەکەش باس لە ئافرەتێک دەکات کە زۆر مەینەتی بینیوە، لە ئێستاشدا خەریکین بە بەرزترین کوالێت کاری کلیپی بۆ دەکەین». هەروەک خۆی ئاماژەی پێدەکات ،پێش ئەوەی دەست بە گۆرانی وتن بکات ،چەندین دەرهێنەر داوای لێکردووە بۆ ئەوەی کاری نواندن بکات ،بەاڵم هەروەک خۆی دەڵێت «خۆم رازی نەبوومە و حەزم نەکردووە بەشداری فیلم بکەم ،سەڕەڕای ئەوەش لە زۆر کەناڵ داوام لێکراوە بۆ کاری پێشکەشکاری ،بەاڵم بەوەش رازی نەبوومە». زۆر گۆرانی بێژ هەن ،بۆ رایی کردنی کاری هونەرییان داوای هاوکاری ماددی لە وەزارەتی رۆشنبیری و کۆمپانیاکان دەکەن، بەاڵم سەیران لەوبارەیەوە دەڵێت «داوای هاوکاریم لە هیچ الیەنێک نەکردووە و ناشیکەم ،چونکە پێویستیم پێنیە». لە بەشێکی تری دیدارەکەدا ،سەیران رەخنەی ئەوە دەگرێت، کە لە کوردستان زیاتر گرنگی بە هونەرمەندانی بیانی دەدرێت ،ئەو دەڵێت «زۆر بەداخەوە ئەوەندەی گرنگی بە هونەرمەندانی تورک و فارس و عەرەب دەدرێت ،نیوهێندە گرنگی بە هونەرمەندانی کورد نادرێت ،هیوادارم ئەو جیاوازییە نەمێنێت ،چونکە ئێستا هونەرمەندە بیانییەکان کوردستانییان ئاوەدان کردۆتەوە». لە بەشێکی تری پرسیارەکان ،لە سەیرانمان پرسی ،ئایا لە بەرنامەتدایە چی بۆ هونەری کوردی بکەیت ،ئەو بەرسڤی وەهابوو «بۆ دڵی خۆم گۆرانی دەڵێم و هیوایەتێکی منداڵیشمە،
هەندێک کەس وەک چاولێکەری لە واڵتانی تر کلیپەکانیان دروست دەکەن
هیواداریشم بەپێی توانا خزمەت بە هونەری کوردی بکەم». زۆربەی ئەو گۆرانیانەی کە ئێستا بەرهەم هاتوون ،زیاتر باس لە خۆشەویستی و بێ وەفایی کچ و بێ بەڵێنی و خۆکوشتن و هتد ،...دەکەن ،سەیران لەو بارەیەوە دەڵێت «بەڵێ ،وایە بگرە خودی ئافرەتان گرنگیان بە خۆیان نەداوە». دەربارەی ئەوەی ئایا لە داهاتوودا وتنی گۆرانی ئاینیش دەڵێت ،سەیران وتی»زەحمەتە گۆرانی ئاینی بڵێم ،ریزم بۆ ئەو هونەرمەندانە هەیە کە لە الیەک گۆرانی ئاینی دەڵێن لەالیەکی تریش گۆرانی دڵداری ،پێموایە ئەوە هەڵەیە ،هەر هونەرمەندێک لە یەک رێگاوە بڕوات باشترە ،نەوەک لە چەند رێگایەکەوە بڕوات». ئەو کلیپانەی کە ئێستا بەرهەم دەهێندرێن ،زۆربەیان وێنەکانیان لە واڵتانی دەوروبەر گیراوە ،ئەوەش لە کاتێکدایە کە لە کوردستان دەرهێنەر و کامێرەمانی زۆر بە توانا هەیە، لەوبارەیەوە سەیران دەڵێت «بێگومان هەر کلیپێک بکەم لە کوردستان وێنەی دەگرم ،چونکە من کوردم بۆچی بچم لە دەرەوە کلیپ بکەم ،بەداخەوە هەندێک کەس وەک چاولێکەری لە واڵتانی تر کلیپەکانیان دروست دەکەن ،بۆیە پێموایە لە کوردستان جوانترین کار بۆ هونەرمەندان دەکرێت». هەروەها سەیران سەرسامە بە دەنگی هونەرمەند فەتحی عەبدوڵاڵ ،دەشڵێت «زۆر گوێی لێدەگرم». لە کۆتایشدا سەیران وتی «سوپاسی هەموو ئەو کەسانە هاوکارییان کردووم ،هیوادارم لە کە دەکەم، داهاتووشدا بتوانم کاری جوانتر و باشتربکەم و خزمەت بە هونەری کورد بکەم».
شادمان مەال حەسەن
گۆرانی بێژ سەیران ئەحمەد: ئەوەندەی گرنگی بە هونەرمەندانی تورک و فارس و عەرەب دەدرێت، نیوهێندە گرنگی بە هونەرمەندانی کورد نادرێت
ترسی کورد لە سوپای عێراق لەوەتەی دەوڵەتشێوەی تازەی بەخۆیەوە بینیوە و بەیەک گەیشتنی واڵتان لە ڕێگای کەناڵە نێودەوڵەتیەکان ڕێکخراوە ،ڕۆڵی سوپای نیشتمانی لە هەموو واڵتێک زیاتر ڕۆڵێکە بۆ پاراستنی نیشتمانە ،لە هەموو هەڕەشەیەکی دەرەکی,یاخود زۆرجار سوپا لە ئەنجامی ڕوودانی کارەساتێکی سروشتی یاخود بۆشایەکی ئەمنی ڕۆڵ دەبینێ لە هاوکاریکردن ،تاکو دۆخەکە ئاسایی دەبێتەوە. سوپای عێراق ئەو سوپایەیە کەلەگەڵ دامەزراندنی دەوڵەتی عێراق لە ساڵی ١٩٢١ئەویش دامەزراوە ،بەاڵم ئەم سوپایە مێژووێکی خوێناوی سەیری هەبووە ،چونکە هەمیشە وەک ئامڕازێکی دەستی دەسەاڵتداران بەکارهێنراوە بۆ سەرکوتکردنی پێکهاتەکانی خەڵکی عێراق ،جا دەسەاڵت لەدەست کام پێکهاتە بووبێ ئەوە ئەوانی تری پێ چەوسێنراوەتەوە ،بەتایبەت نەتەوەی کورد .لە مێژووی نەوەد ساڵەی ئەم سوپایە ئەوەندی شەڕی دژ بە کوردی کردووە ،هیچ کاتێک ڕۆڵێکی نیشتمانیانەی ئەوتۆی نەبینیوە کە ناسنامەی سوپایەکی نیشتمانی لەخۆی دەربخات .سوپای عێراق شەش جار شەڕی دەرەکی کردووە ،چواریان ئەو پەالماردەر بووە.ساڵی ١٩٤٨پەالماری دەوڵەتی تازە دامەزراوی ئیسرائیلی دا.ساڵی ١٩٧٣هاوکاری سوریای کرد لە دژی ئیسرائیل.ساڵی ١٩٨٠پەالماری کۆماری ئیسالمی ئێرانی دا.ساڵی ١٩٩٠پەالماری دەوڵەتی کوێتی دا.لە ساڵی ١٩٩١هێرشی نێودەوڵەتی کرایە سەر و نەیتوانی بەرگری بکات و تەسلیمیویست و داواکانی سوپای ئەمەریکا و هاوپەیمانەکانی بوو.لە ساڵی ٢٠٠٣نەیتوانی مانگێک خۆی ڕابگرێ و لەبەریەک هەڵوەشایەوە ،ڕژێمە سەرکوتکارەکەشی لەگەڵ لەناوچوو.لەدوای دامەزراندنەوەی دەوڵەتی تازەی عێراق و جێگیربوونی دەستووری هەمیشەیی بە دەنگی عێراقیەکان، سوپا وەک دامەزراوەیەکی نیشتمانی بۆ پارێزگاریکردن لە هەموو عێراقیەکان پێکهات,نەوەک جارێکی تر سوپا سیما و رەنگی یەک پێکهاتە وەربگرێ و لە خزمەتی حاکم و فەرمانڕەوای بەغدا بێت بۆ خۆسەپاندن و پەالماردانی پێکهاتەکانی تری واڵت,بەتایبەت خەڵکی کوردستان. لە ئێستادا جارێکی تر سوپای عێراق کە مێژووێکی خوێناوی و پڕ لە تاوانی هەیە بەرامبەر بە خەڵکی کوردستان,چونکە ئەوەندەی جینۆساید کردووە ،خۆی پڕچەک دەکاتەوە و ئاراستەی بەنەیارکردیشی زیاتر هەرێمی کوردستان و هێزی پێشمەرگەیە، بۆیە تاکی کورد ئەوانەی بەتەمەنن و ئەوانەی ڕابردوو دەخوێننەوە ترسیان لە پڕچەک بوونەوەی ئەم سوپا هەیە,چونکە وەک دەبینرێ ئەوانەی ئەمڕۆ سەرکردایەتی ئەم سوپایە دەکەن بەهەمان بیرکردنەوە و نەفەسی جاران سوپاکە ئاراستە دەکەن،واتە سوتماک کردنەوەی کوردستان و ئەنفال و کیمیاباران و ڕاگواستن.میژووی ئەم سوپایە زۆر الپەڕەی ترسناکی تۆمارکردووە بەرامبەر بەکورد ،بۆیە دەبێ بەهەر نرخێ بێت سەرکردایەتی سیاسی کورد و تیمی کوردی لەبەغدا و هەرێم هەوڵی تەواو بدەن بۆ ڕێگرتن لە پڕچەکبوونەوەی سوپای عێراق بەبێ زامنکردنی لەالیەن دامەزراوەیەکی نێودەوڵەتی کە بۆ پەالماردانەوەی کوردستان نابێت .یاخود لەبەرامبەردا هێزی پێشمەرگەش تەیار بکرێ بە تەکنەلۆجیا و چەکی سەردەم و پێشکەوتوو ،یان چەند یەکەیەکی سوپای عێراق لە کورد پێکبێت و هەر ئەم یەکانە بۆیان هەبێ جوولە بکەن لەناوچە دابڕێنراوەکان و کێشە لەسەرەکان.ئەم دوو ڕێگایە وەک بااڵنسێک بۆ بەرگرتن لە مەترسیەکانی سوپای عێراقە لەسەر کوردستان و تاکی کورد، بۆئەوەی ترسی ئەنفال وجینۆسایدکردنی نەکەوێتەوە بیر و ڕقی ئەستوریشی هەڵنەستێ بەرامبەر بەو سوپایە .