9-10/2012 TERMOMODERNIZACJA termo24.pl

e-CZASOPISMO NR 9-10/2012

www.termo24.pl

Temat numeru

BIOBUDOWNICTWO

SZANOWNI PAŃSTWO REDAKCJA

3

Grzegorz Burek

GEOSYSTEM, ul. Cechowa 51, 30-614 Kraków PL tel./fax: +48 12 654 52 12 info@termo24.pl www.termo24.pl

redaktor naczelny

g.burek@termo24.pl

ZESPÓŁ REDAKCYJNY Grzegorz Burek – redaktor naczelny Grzegorz Pełka – redaktor Wojciech Luboń – rodaktor Justyna Lis – sekretarz redakcji Stała współpraca: Joanna Szeremeta Łukasz Sojczyński Wsparcie redakcji portalu: Redakcja GLOBEnergia

Budujmy energooszczędnie!

Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie już w maju br. zapowiedział dopłaty dla budujących energooszczędnie. We wrześniu Rada Nadzorcza NFOŚiGW podjęła decyzję o uruchomieniu dopłat do kredytów na budowę lub zakup energooszczędnych budynków. Jak podaje NFOŚiGW niemal o połowę wzrosła kwota zapowiadanego jednorazowego bezzwrotnego dofinansowania – do 50 tysięcy złotych dopłaty do budowy domu pasywnego oraz do 30 tysięcy złotych do domu energooszczędnego. Wzrosło również dofinansowanie do zakupu mieszkań w budynkach pasywnych – do 16 tysięcy złotych, a w energooszczędnych – do 11 tys. zł brutto. Cieszy fakt, że chętni inwestować w rozwiązania technologie energooszczędne mogą liczyć na wsparcie. To dobra wiadomość dla rynku.

Zapraszam do lektury!

WYDAWCA GEOSYSTEM s.c. ul. Cechowa 51, 30-614 Kraków PL

REKLAMA tel./fax: +48 12 654 52 12 tel. kom.: +48 600 296 916 info@termo24.pl

OKŁADKA I SPIS TREŚCI Redakcja nie zwraca materiałów nie zamówionych, zastrzega sobie prawo redagowania nadesłanych tekstów i nie odpowiada za treść zamieszczonych ogłoszeń i reklam.

TERMOMODERNIZACJA 9-10/2012

4

SPIS TREŚCI

PRZEGLĄD RYNKU Przegląd najnowszych technologii i produktów (w tym urządzeń grzewczych) pojawiających się na polskim rynku uzupełnionych o przydatne definicje dotyczące szeroko pojętej termomodernizacji budynków.

s. 6 DOPŁATY DLA BUDUJĄCYCH ENERGOOSZCZĘDNIE Zapowiadany przez NFOŚIGW w maju tego roku program stał się faktem. 26 września Rada Nadzorcza NFOŚiGW podjęła decyzję o uruchomieniu dopłat do kredytów na budowę lub zakup energooszczędnych budynków.

s. 14 IDEALNY CZAS NA TERMOMODERNIZACJĘ Jeśli już tej zimy chcesz mieszkać w przytulnym domu i płacić znacznie mniej za energię potrzebną do jego ogrzania musisz się pospieszyć. Jesień to ostatni moment, by ocieplić dom. Ceny energii rosną od lat. Eksperci są zgodni, że ten trend będzie się utrzymywać.

s. 26 KRUCHO Z WIEDZĄ WYKONAWCÓW OCIEPLEŃ Zaledwie 47% wykonawców ocieplających ściany budynków zna przepisy na tyle dobrze, by z przekonaniem stwierdzić, że stosowanie materiałów bez aprobaty technicznej jest niezgodne z prawem budowlanym. wg badania TNS Pentor Poznań.

s. 28 www.termo24.pl

SPIS TERŚCI

5

ILE WARSTW W ŚCIANIE? Z punktu widzenia inwestora, ściana powinna być jak najtańsza, posiadać bardzo dobre właściwości izolacyjności cieplnej i akustycznej. Warto zatem przed podjęciem decyzji o wyborze konkretnej technologii zapoznać się z nimi.

s. 34 BIOBUDOWNICTWO Co w rzeczywistości oznacza ekobudownictwo? Przede wszystkim konstruowanie budynków będących w stanie ograniczyć zużycie energii, poprzez zastosowanie materiałów nieszkodliwych i ekologicznych, a jednocześnie o dobrych właściwościach izolacyjnych.

s. 36 REKUPERACJA NA NAJWYŻSZYM BIEGU Wentylacja mechaniczna z odzyskiem ciepła jest synonimem nowoczesnego, energooszczędnego, komfortowego sposobu realizacji procesu wymiany powietrza. Na proces wentylacji decydujący wpływ ma urządzenie będące sercem układu – rekuperator.

s. 40

INFORMATOR W informatorze znajdziecie Państo zestawienie najważniejszych imprez w Polsce i na świecie, podczas których poruszane są zagadnienia termomodernizacji budynków, efektywności energetycznej oraz odnawialnych źródeł energii.

s. 46 TERMOMODERNIZACJA 9-10/2012

6

PRZEGLĄD RYNKU

SPIS TREŚCI

Kocioł kondensacyjny na olej opałowy

Nowością produktową, która może zaciekawić szczególnie te osoby, które nie posiadają taniego źródła ciepła, a chcą korzystać z wysokiego komfortu ogrzewania jest olejowy kocioł kondensacyjny VKO icoVIT exclusiv. icoVIT exclusiv to idealny kocioł do modernizacji starych instalacji i montażu w nowych budynkach jedno- i wielorodzinnych, a także firmach. Kocioł jest produkowany w 3 wersjach o różnych mocach, a każda wersja jest wyposażona w dwustopniową regulację mocy palnika: 10/15 kW, 16/25 kW oraz 21/35 kW. Kaskadowy układ dwóch kotłów osiąga moc do 70 kW, zapewniając wystarczającą ilość energii grzewczej dla dużych budynków. Nowo opracowany palnik

www.termo24.pl

z dmuchawą dostosowuje moc kotła do potrzeb i zapewnia najwyższą wydajność, nawet w razie zmiany warunków eksploatacji. Wbudowany tłumik nawiewu gwarantuje cichą, komfortową pracę przez cały czas. Interfejs systemowy eBUS nie tylko ułatwia przyłączenie układu solarnego, lecz także późniejsze dołączenie kolejnych elementów instalacji.

Kocioł icoVIT exclusiv pracuje w „prawdziwej” technologii kondensacyjnej, tzn. z pełną kondensacją spalin. Ciepło kondensacji jest w całości zużywane do ogrzewania, co pozwala osiągnąć najwyższy fizycznie możliwy wskaźnik sprawności normatywnej wynoszący do 99% (Hs) lub 105% (Hi). Dzięki podgrzewaniu oleju

Szkolenia z zakresu dolnych źródeł dla pomp ciepła oraz wykorzystania odnawialnych źródeł energii w budownictwie Widok na wnętrze kotła

zgodnie z zapotrzebowaniem zmniejsza się ponadto zużycie energii elektrycznej. Dla użytkownika oznacza to znaczne oszczędności wydatków na energię. W chwili zakupu oleju opałowego użytkownik ma pełny wybór: kocioł icoVIT exclusiv można opalać standardowym olejem opałowym lub olejem o obniżonej zawartości siarki.

Można także dodać bez obawy do 20% biopaliw.

W ten sposób urządzenie to nie tylko pracuje ekologicznie i oszczędza zasoby, ale także spełnia najsurowsze normy ochrony środowiska.

Z zewnątrz nowy kocioł icoVIT exclusiv wyróżnia się atrakcyjnym wzornictwem stosowanym w nowej generacji urządzeń marki Vaillant. Wnętrze kotła zaprojektowano z myślą, aby maksymalnie uprościć instalację, uruchomienie i konserwację kotła. Olejowy kocioł kondensacyjny jest dostarczany jako kompletne, gotowe urządzenie. Dopasowanie mocy na miejscu jest zbędne, a regulacja za pomocą sterowników zapewnia szybkie, niezawodne uruchomienie kotła. Kocioł icoVIT exclusiv to czysty, oszczędny i nowoczesny sposób ogrzewania olejowego. Źródło: Vaillant

Firma REHAU zaprasza projektantów i instalatorów dolnych źródeł ciepła do pomp ciepła do zapoznania się z nową, poszerzoną wersją Informacji Technicznej systemu RAUGEO. W opracowaniu można znaleźć pełen opis techniczny produktów oferowanych przez REHAU, jak również wskazówki do projektowania i montowania dolnych źródeł ciepła RAUGEO oraz kompletnego osprzętu (studnie, rozdzielacze, technika połączeń, glikole, przejścia szczelne).

W opracowaniu można również zapoznać się z diagramami strat ciśnienia dla poszczególnych elementów instalacji. Zachęcamy do zapoznania się z najnowszą wersją Informacji Technicznej RAUGEO na stronie www.rehau.pl/geotermia.

Frima REHAU zaprasza również wszystkie zainteresowane osoby na szkolenia z zakresu rozwiązań wykorzystujących odnawialne źródła energii w budownictwie energooszczędnym – więcej informacji można uzyskać na stronie internetowej www.rehau.pl/akademia. Źródło: REHAU

8

PRZEGLĄD RYNKU

SPIS TREŚCI

System ociepleń ścian zewnętrznych

Producent niepalnej skalnej wełny mineralnej ROCKWOOL wprowadza na rynek kompletny system ocieplenia ścian zewnętrznych ECOROCK FF. Po raz pierwszy wszystkie elementy systemu są dostarczone przez jednego producenta, gwarantując tym samym ich kompatybilność. System oparty jest na płytach izolacyjnych ze skalnej wełny mineralnej FRONTROCK MAX E lub FASROCK-LL. ECOROCK FF przeznaczony jest do izolowania ścian zewnętrznych budynków nowo wznoszonych oraz poddawanych termomodernizacji. Elementy systemu dobrano tak, aby maksymalnie wykorzystać zalety skalnej wełny mineralnej. W ramach ECOROCK FF dostępne są tynki silikatowe i silikonowe barwione w masie oraz mineralne, nadające się do malowania, w strukturach typu baranek lub drapany, a także wszelkie zaprawy, podkłady i grunty. W systemie ECOROCK FF dostępna jest bogata paleta barw tynków i farb – ECOROCK COLOR SYSTEM. ECOROCK FF to kompletny system ociepleń ścian zewnętrznych od jednego producenta, objęty jest 10-letnią gwarancją. System oparty jest na płytach ze skalnej wełny mineralnej ROCKWOOL i dzięki

www.termo24.pl

temu zapewnia szereg korzyści z nią związanych, takich jak bezpieczeństwo pożarowe (skalna wełna jest niepalna, posiada najwyższą klasę reakcji na ogień A1) i izolacyjność termiczną (współczynnik przewodzenia ciepła od 0,036 W/mK), przekładającą się na ograniczenie wydatków na ogrzewanie. Ponadto rozwiązanie jest paroprzepuszczalne – pozwala ścianom „oddychać”, co poprawia zdrowy mikroklimat wewnątrz pomieszczeń.

– Dzięki wykorzystaniu naszej aktualnej sieci dystrybucji, a jednocześnie rozszerzeniu działań na mniejsze składy budowlane, system ECOROCK FF będzie dostępny praktycznie w całej Polsce, umożliwiając szybki dobór komponentów i skracając czas dostawy systemu – mówi Łukasz Glapa, ROCKWOOL. Ponadto w związku z wprowadzeniem systemu na rynek ROCKWOOL prowadzić będzie szkolenia z jego stosowania zarówno teoretyczne jak i praktyczne, w ramach prowadzonej aktualnie akcji ROCKWOOL RoadShow. Więcej informacji na temat możliwości udziału w szkoleniach znaleźć można na www.rockwool.pl/roadshow. Źródło: ROCKWOOL

10

PRZEGLĄD RYNKU

SPIS TREŚCI

I Kongres Polskiej Organizacji Rozwoju Technologii Pomp Ciepła nie w budynkach niskoenergetycznych, pasywnych i około zero-energetycznych”.

Obecnie wykorzystanie pomp ciepła w Polsce do celów grzewczych wciąż pozostaje marginalne. PORT PC wskazuje na duży potencjał wzrostu na naszym rodzimym rynku pomp ciepła: przeprowadzone analizy wykazały bowiem ponad 30% przyrost na rynku w 2011 roku w stosunku do roku poprzedniego. Być może targi Renexpo Poland i wiedza jaka zostanie przekazana gościom podczas Kongresu przyczyni się do tego, że ta tendencja wzrostu w najbliższej przyszłości będzie przybierać na sile. „Perspektywy rozwoju pomp ciepła i ich znaczenie w budynkach energooszczędnych, pasywnych i około zero-energetycznych” odbędzie się w ramach drugiej edycji Międzynarodowych Targów Energii Odnawialnej i Efektywności Energetycznej RENEXPO® Poland, w dniach 17–18.10.2012, w Warszawie.

Naturalne ciepło i chłód z ziemi, powietrza i wody można łatwo wykorzystać do stworzenia przytulnej atmosfery w domu i w pracy. Kluczem do sukcesu jest: pompa ciepła. Znacznie zmniejsza ona emisję CO2 w porównaniu z konwencjonalnymi źródłami energii, a tym samym istotnie przyczynia się do skutecznej ochrony klimatu. Zastosowanie pompy ciepła w budynku to także niezależność od dostaw paliw i gazu. Każdy, kto śledzi w ostatnich latach politykę dostawców surowców energetycznych wie, że jest ona coraz to bardziej skierowana na zwiększanie zysków, które są później przekładane na obciążenie kieszeni przeciętnego konsumenta. Oprócz korzyści ekologicznych i ekonomicznych ważne jest, aby przekonywać coraz to szersze grupy o zaletach pomp ciepła. Inwestorzy, instalatorzy, firmy budowlane i wiele innych grup powinno odkryć dla własnych potrzeb właściwości pomp ciepła i szerzyć ich zalety oraz czerpać z korzyści, które niosą one za sobą.

Kongres Polskiej Organizacji Rozwoju Technologii Pomp Ciepła (PORT PC) odbędzie się pod hasłem: „Perspektywy rozwoju pomp ciepła i ich znacze-

www.termo24.pl

Nie można jednak pomniejszać wpływu polskiej polityki na prędkość rozwoju technologii pomp ciepła. Wszyscy zainteresowani z branży z zapartym tchem wypatrują wejścia w życie nowego systemu wsparcia dla OZE. Zdaniem PORT PC możliwy jest nawet ponad dwukrotny wzrost rynku pomp ciepła rocznie, jeśli zostanie zapewnione dofinansowanie na zakup i instalację tego rozwiązania energetycznego.

Miejmy nadzieję, że po implementacji nowego prawa pompy ciepła zyskają wśród Polaków na atrakcyjności i uda się nam zmniejszyć przepaść dzielącą nas od innych krajów europejskich, które dużo wcześniej od nas zaczęły doceniać te urządzenia.

Kongres PORT PC będzie z pewnością interesującym wydarzeniem dla wszystkich zainteresowanych tematyką innowacyjnych rozwiązań na rynku pomp ciepła w krajach zachodnich a także perspektywami ich rozwoju w naszym kraju.

Więcej informacji oraz zgłoszenia: www.portpc.pl oraz www.renexpo-warsaw.com Polska Organizacja Rozwoju Technologii Pomp Ciepła ul. Przybyszewskiego 29/5 30-128 Kraków www.portpc.pl

EFEKTYWNOŚĆ ENERGETYCZNA

Cykl szkoleń

SOLAR+ Fotowoltaika

Najbliższy termin

8–9 listopada 2012 Informacje i rejestracja

www.solar.globenergia.pl

teoria praktyka

inwestycje

Dopłaty

dla budujących energooszczędnie

Zapowiadany przez NFOŚIGW w maju br. program stał się faktem. 26 września Rada Nadzorcza NFOŚiGW podjęła decyzję o uruchomieniu dopłat do kredytów na budowę lub zakup energooszczędnych budynków. Niemal o połowę wzrosła kwota zapowiadanego jednorazowego bezzwrotnego dofinansowania – do 50 tysięcy złotych dopłaty do budowy domu pasywnego oraz do 30 tysięcy złotych do domu energooszczędnego. Wzrosło również dofinansowanie do zakupu mieszkań w budynkach pasywnych – do 16 tysięcy złotych, a w energooszczędnych – do 11 tys. zł brutto.

www.termo24.pl

Program rusza od przyszłego roku i przez kolejne sześć lat (do 2018 roku) Fundusz wesprze indywidualnych inwestorów łączną kwotą 300 mln zł dofinansowując budowę lub zakup planowanych 12 tysięcy domów i mieszkań o niskim zapotrzebowaniu na energię. Dotacja kierowana jest do osób fizycznych budujących dom jednorodzinny lub kupujących dom/mieszkanie od dewelopera, w tym również od spółdzielni mieszkaniowej. To trzecia oferta, poza dopłatami do zakupu kolektorów słonecznych oraz przydomowych biologicznych oczyszczalni ścieków, którą Fundusz wspiera proekologiczne inwestycje osób fizycznych.

PRZEGLĄD RYNKU

15

Na takie wsparcie mogą również liczyć inwestorzy budujący domy tzw. systemem gospodarczym.

Jednorazowe dofinansowanie zostanie wypłacone inwestorom po zakończeniu budowy oraz potwierdzeniu osiągnięcia zakładanych w projekcie oszczędności energii. Zainteresowani dopłatami nie będą musieli jechać do siedziby NFOŚiGW w Warszawie. Wystarczy zgłosić się do jednego z banków, które będą współpracowały z Funduszem, program bowiem będzie realizowany przy współpracy z sektorem bankowym. Oferowane przez Fundusz wsparcie finansowe będzie przeznaczone na częściową spłatę kapitału kredytu hipotecznego. Przekazanie pieniędzy odbywać się będzie bezgotówkowo, w formie dotacji wypłacanej bezpośrednio na konto kredytowe beneficjenta. Zakończenie realizacji przedsięwzięcia musi nastąpić w terminie do 3 lat od dnia podpisania umowy kredytu.

W najbliższych miesiącach zostanie ogłoszony nabór banków zainteresowanych współpracą oraz szczegółowe wymagania techniczne dla dofinansowywanych budynków. Kredyt z dopłatą powinien się pojawić w okienkach bankowych w I kwartale 2013 r.

O dofinansowanie mogą ubiegać się osoby: • dysponujące pozwoleniem na budowę oraz posiadające prawo do dysponowania nieruchomością, na której będą budowały budynek mieszkalny, • dysponujące uprawnieniem do przeniesienia przez dewelopera na swoją rzecz: prawa własności nieruchomości wraz z domem jednorodzinnym, który deweloper na niej wybuduje albo użytkowania wieczystego nieruchomości gruntowej i własności domu jednorodzinnego, który będzie na niej posadowiony i stanowić będzie odrębną nieruchomość albo własności lokalu mieszkalnego.

Program zaplanowano do 2018 roku ponieważ dwa lata później (2020 rok) budowanie domów „o niemal zerowym zużyciu energii” stanie się obowiązkiem wszystkich inwestorów w Polsce (na podstawie Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/31/UE z dnia 19 maja 2010 r.) Wielka Brytania zapowiedziała wprowadzenie tego obowiązku już w 2016 roku. Narodowy Fundusz oferowanymi dopłatami chce przygotować inwestorów, projektantów, wykonawców i producentów materiałów budowlanych, do zaostrzonych wymagań dyrektywy. Program ma stanowić rynkowy impuls do zmiany standardów budowy budynków w Polsce i poza korzyściami finansowymi dla beneficjentów przyniesie znaczący efekt edukacyjny dla społeczeństwa. To pierwszy ogólnopolski instrument wsparcia dla budujących budynki mieszkalne o niskim zużyciu energii. Źródło: NFOŚiGW

TERMOMODERNIZACJA 9-10/2012

SPIS TREŚCI

Budynki zeroenergetyczne docierają do Polski

Wbrew pozorom, inwestowanie w technologie energooszczędne to nie tylko chwilowy trend będący odpryskiem mody na ekologię. Dążenie do zbudowania budynku prawie zeroenergetycznego, w Polsce wciąż postrzegane często jako wynik fascynacji budownictwem energooszczędnym, już niedługo stanie się codziennością każdego inwestora – w tym prywatnego.

Wynika to z nowelizacji Dyrektywy UE w sprawie charakterystyki energetycznej budynków z 9 czerwca 2010 roku. Co więcej, zgodnie z komunikatem prasowym Komisji Europejskiej z dnia 31 lipca tego roku, nowa strategia ożywienia sektora budownictwa w UE opiera się w głównej mierze o promowanie energooszczędnych obiektów.

Nowe przepisy stanowią, że od końca 2018 roku wszystkie budynki należące do władz publicznych będą charakteryzować się niemal zerowym zużyciu energii, a od 31 grudnia 2020 to samo dotyczyć będzie wszystkich nowo powstających budynków.

W chwili obecnej nie ma jednej, obowiązującej powszechnie definicji budynku prawie zeroenergetycznego. Każde z państw członkowskich ma

www.termo24.pl

stworzyć własną charakterystykę takiego obiektu, opartą o lokalne uwarunkowania. I na ten moment trzeba się dobrze przygotować.

Zgodnie z definicją przytoczoną w dyrektywie „budynek o niemal zerowym zużyciu energii” oznacza budynek o bardzo wysokiej charakterystyce energetycznej (…). Niemal zerowa lub bardzo niska ilość wymaganej energii powinna pochodzić w bardzo wysokim stopniu z energii ze źródeł odnawialnych, w tym energii ze źródeł odnawialnych wytwarzanej na miejscu lub w pobliżu”. Chodzi więc o dążenie do jak najniższego zużycia energii i jak największej niezależności energetycznej budynków – ideałem byłby budynek całkowicie autonomiczny, a więc zdolny samodzielnie produkować co najmniej tyle samo energii ile zużywa. Taki budynek można by było całkowicie odciąć od zewnętrznej sieci energetycznej lub – w wersji bezpieczniejszej – sprzedawać ewentualne nadwyżki energii dostawcom.

Również w Polsce trwają prace nad definicją takiego budynku. Ich głównym kierunkiem jest dziś stworzenie budynku opartego o tzw. regułę kosztu optymalnego. Reguła ta łączy zastosowanie ener-

Choć tak duża efektywność energetyczna może dla wielu niezorientowanych w temacie osób brzmieć jak literatura z gatunku science fiction, to rozwiązania ją gwarantujące są ogólnodostępne i powszechne. Budownictwo efektywne energetycznie jest najbardziej popularne w Niemczech i Austrii, gdzie znajduje się większość zrealizowanych projektów pasywnych lub prawie zeroenergetycznych. – Większość domów nisko- i prawie zeroenergetycznych stosuje kombinację z jednej strony produkcji energii ze źródeł odnawialnych, z drugiej jej oszczędność poprzez minimalizację strat. Produkcja odbywa się poprzez stosowanie paneli wykorzystujących energię słoneczną, turbiny wiatrowe, kolektory do podgrzewania ciepłej wody użytkowej i tym podobne rozwiązania – komentuje Konrad Witczak, konsultant Energy Design Center ROCKWOOL Polska – Ze względu na klimat, w polskich warunkach to właśnie na oszczędzanie energii cieplnej powinno się kłaść największy nacisk. Odpowiednie docieplenie znacznie ograniczy ilość energii potrzebnej do ogrzania budynku i będzie krokiem milowym w kierunku standardów zeroenergetycznych. To właśnie 6 paliwo, czyli oszczędność energii jest rozwiązaniem najskuteczniejszym i dostępnym od zaraz dla każdego.

Warto w tym miejscu wspomnieć, że Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej przewiduje dotacje na częściowe spłaty kapitału kredytów bankowych przeznaczonych na zakup i montaż kolektorów słonecznych. Dla inwestorów rozpoczął się czas wnikliwych kalkulacji i przymiarek do nowych standardów – im szybciej zaczną być wprowadzane w życie, tym lepiej dla przyszłych posiadaczy własnego „M”. Źródło: ROCKWOOL

REKLAMA

gooszczędnych technologii, ale w ekonomicznie uzasadniony sposób. Oznacza ona projektowanie i wykonanie budynku z takich rozwiązań, które po uwzględnieniu ich dodatkowych kosztów na inwestycję i tak przyniosą oszczędności w okresie eksploatacji w porówaniu do obiektu, w którym tych energooszczędnych rozwiązań nie zastosowano.

18

PRZEGLĄD RYNKU

SPIS TREŚCI

Kompleksowe rozwiązania dla domu energooszczędnego

Zrównoważone budownictwo zyskuje na popularności, ze względu na rosnące ceny energii i dynamiczny rozwój technologii budowlanych, a także coraz bardziej sprzyjające prawo. Już w 2013 roku koszty budowy niskoenergochłonnego domu będzie w części pokrywać państwo, w formie dopłat do zakupu energooszczędnych rozwiązań.

Jeszcze do niedawna budowa energooszczędnych domów była uważana za nieopłacalną, ze względu na wysokie ceny materiałów. Koszt budowy domu energooszczędnego mógł być wyższy nawet o 40% w porównaniu do tradycyjnego. Dziś te róż-

www.termo24.pl

nice stają się coraz mniejsze, między innymi dzięki refundacjom i coraz wyższym kosztom pozyskiwania energii tradycyjnej. Od 2013 roku, na mocy nowej ustawy przygotowywanej przez resort środowiska, w katalogu ogólnodostępnych ulg znajdą się dopłaty do zakupu energooszczędnych technologii, takich jak kolektory słoneczne czy ciepła stolarka okienna. Kompleksowych rozwiązań dla energooszczędnego budownictwa dostarcza już teraz firma Schüco. Wzajemnie kompatybilne rozwiązania ciepłej stolarki okiennej i drzwiowej oraz wysokowydajne kolektory słoneczne pozwalają realizować budynki przyszłości.

PRZEGLĄD RYNKU Przede wszystkim szczelna powłoka Nieszczelne okna i drzwi mogą być źródłem utraty nawet 30% energii cieplnej, dlatego w projekcie energooszczędnego budynku należy przewidzieć okna o współczynniku Uw co najmniej 1,2 W/m2K. Dla przykładu ściana zewnętrzna bez otworów spełniająca warunki normowe (U=0,3 W/m2K) po wstawieniu zwykłych okien PVC może osiągać nawet dwukrotnie gorszy współczynnik przenikania ciepła (do U=0,6 W/m2K). Okna Schüco PVC posiadają już dziś parametry przekraczające obecne wymagania stawiane energooszczędnej stolarce. System Schüco Corona SI 82 z sześcioma zamkniętymi komorami powietrznymi spełnia z nawiązką wymagania budownictwa niskoenergetycznego, bez zastosowania kosztownych rozwiązań konstrukcyjnych. Okno ze standardową szybą zespoloną Ug=0,7 W/m2K cechuje doskonały współczynnik izolacyjności termicznej na poziomie Uw=1,0 W/m2K. Wartość współczynnika przenikania ciepła całego okna można dodatkowo obniżyć do standardu pasywnego (Uw=0,8 W/m2K) stosując szybę dwukomorową o współczynniku Ug=0,5 W/m2K z ciepłą ramką. Jeszcze lepsze rezultaty można uzyskać stosując siedmiokomorowy okna pasywne Schüco ThermoPlus. Rozwiązanie oparte na opatentowanej technologii trwałego łączenia tworzywa sztucznego z ciągłymi, płaskimi wzmocnieniami aluminiowymi odbijającymi promieniowanie cieplne uzyskuje najlepsze parametry przenikania ciepła dla ramy Uf=0,78–0,90 W/m2K, dlatego może być z powodzeniem stosowane nawet w domach pasywnych. Wraz z pasywnym systemem przesuwnym Schüco ThermoSlide pozwala na kompleksowe projektowanie energooszczędnych powłok budynków.

Ku zielonej energii Uzyskanie standardu domu energooszczędnego nie jest możliwe bez wykorzystania urządzeń pozwalających na pozyskiwanie energii ze słońca. Stosując energię solarną w tradycyjnym domu można zmniejszyć wydatki na ogrzewanie o 50-60%, dzięki zastąpieniu oleju opałowego czy gazu całkowicie darmową energią słoneczną. Oferta firmy Schüco obejmuje ponad 1000

19

Zestaw z 4 kolektorami, zbiornikiem do c.w.u. i stacją solarną z regulatorem (fot. Schüco)

produktów do instalacji termalnych. Można w niej odnaleźć 10 różnego rodzaju kolektorów płaskich, w tym wielkopowierzchniowych i produkowanych na wymiar, które można harmonijnie wpasować w każdą dostępną powierzchnię, nie tylko dachową. Firma Schüco produkuje systemy kolektorów dedykowane do 6 różnych sposobów zabudowy. Jeżeli architektura budynku nie dostarcza idealnych warunków do pozyskiwania energii słonecznej, warto sięgnąć po kolektor Premium do zabudowy w daszek osłonowy, w fasadę, lub chociażby na barierkę balkonu. Kolektory słoneczne można także montować w orientacji ukośnej (na dach, w dach, na dach płaski, w daszek) i pionowej, w zestawach dwu-, cztero-, sześcio- i wielokolektorowych, aż do zabudowy całych elewacji lub połaci dachowych włącznie. Zastosowane w nich przezroczyste szkło o zwiększonej przepuszczalności światła gwarantuje wysoką odporność na pęknięcia i gradobicie, dlatego można je bezpiecznie montować w nietypowych miejscach. Wysokiej klasy akcesoria dodatkowe, m.in. zbiorniki 2-wężownicowe, zbiorniki kombinowane typu „Tank In Tank”, bufory, 5 typów stacji solarnych czy regulatory słoneczne pozwalają na stworzenie instalacji na miarę potrzeb. Źródło: Schüco

TERMOMODERNIZACJA 9-10/2012

SPIS TREĹšCI

Jaki grzejnik

do salonu?

www.termo24.pl

PRZEGLĄD RYNKU

21

Dbałość o formę sprawia, że te grzejniki nie są jedynie źródłem ciepła, ale stanowią także element uzupełniający wystrój pomieszczenia. – Wśród nich największą grupę stanowią grzejniki o konfiguracji pionowej, coraz częściej wykorzystywane w realizacjach projektowanych przez architektów i stylistów – zauważa Piotr Polachowski.

Grzejniki pracują większą część roku: sezon grzewczy w Polsce trwa zazwyczaj od września do kwietnia, biorąc pod uwagę siedmiomiesięczny okres eksploatacji, warto poświęcić chwilę na poznanie zasad ich odpowiedniego doboru i eksploatacji.

O tym jakie modele grzejników nadają się do zastosowania w salonie i pokoju dziennym, gdzie umieścić grzejnik i jak zadbać o jego prawidłową eksploatację opowiada ekspert firmy Instal-Projekt. Obecnie oferowany asortyment grzejników pozwala na optymalny dobór tych elementów instalacji centralnego ogrzewania, zarówno pod względem technicznym, jak również wzorniczym i funkcjonalnym. Dzięki temu możemy śmiało stwierdzić, że czasy „uniwersalnych” grzejników żeliwnych minęły bezpowrotnie.

Klucz do dobrze ogrzanego pomieszczenia?

Właściwe miejsce Tak jak w przypadku innych pomieszczeń, także podczas doboru grzejnika do salonu w pierwszej kolejności musimy uwzględnić wartość zapotrzebowania na ciepło, którą powinna pokryć odpowiednia wydajność grzejnika. – Należy przy tym pamiętać, że moc poszczególnych modeli zależna jest od parametrów temperaturowych w instalacji. Nie bez znaczenia jest odpowiednie umiejscowienie grzejnika, który powinien znaleźć się w najzimniejszej strefie pomieszczenia oraz (szczególnie, gdy montujemy konstrukcje konwekcyjne) zapewnienie swobodnej cyrkulacji powietrza przez grzejnik.

Przegląd grzejników pokojowych Jeśli decydujemy się na wymianę dotychczas eksploatowanych grzejników lub dobieramy grzejnik do nowej instalacji w salonie lub pokoju dziennym, od razu powinniśmy zwrócić uwagę na tzw. grzejniki pokojowe. – Cechuje je konstrukcja, wydajność, proporcje, wymiary oraz rozmieszczenie króćców przyłączeniowych dopasowane do warunków panujących w tych pomieszczeniach. W tej grupie znajdziemy zarówno konstrukcje konwekcyjne jak i radiatory (często o ciekawym wzornictwie) o wysokościach dostosowanych do przestrzeni podokiennej, gdzie zwykle montowane są grzejniki. Zależnie od wersji, wyposażane są w przyłącza dolne (typu V) do nowych instalacji jak i boczne (B500) dopasowane rozstawem do przyłączy grzejników żeliwnych – mówi Piotr Polachowski.

Więcej znaczy lepiej W przypadku grzejników instalowanych pod parapetem zarówno dolna jak i górna krawędź powinny być oddalone odpowiednio od podłogi i parapetu o min. 10 cm. Czynnikiem ograniczającym wydajność grzejników jest także montaż ich w miejscach, gdzie będą pracowały osłonięte elementami wyposażenia wnętrz np. grubymi kotarami, meblami, itp.

Korzystne jest maksymalne rozdrobnienie grzejników. Równomierny rozkład temperatur w pomieszczeniu uzyskamy, gdy zastąpimy jeden duży model dwoma lub trzema mniejszymi, odpowiednio od siebie oddalonymi – taki zabieg wpłynie bezpośrednio na komfort cieplny w pomieszczeniu.

Spod okna na ścianę – dekoracyjne grzejniki pionowe Druga grupa warta uwagi, kiedy urządzamy bądź remontujemy salon i chcielibyśmy dokonać modernizacji instalacji grzewczej, to modele dekoracyjne charakteryzujące się różnorodnym wzornictwem.

Źródło: Instal-Projekt REKLAMA

Moduły fotowoltaiczne rodzaje, ceny, praktyka inwestycyjna www.globenergia.pl/video

TERMOMODERNIZACJA 9-10/2012

22

PRZEGLĄD RYNKU

SPIS TREŚCI

Jak obniżyć rachunki za ogrzewanie?

Rozwiązania takie jak okna energooszczędne, bardzo rozpowszechnione w Europie zachodniej (szczególnie w Austrii i Niemczech), w naszym kraju wciąż często lekceważone są ze względu na cenę. Jest to dość krótkowzroczne podejście, ponieważ inwestycja w dobrze docieplony dom zwraca się w dłuższym okresie dzięki obniżonym kosztom zużycia energii. Do tego komfort życia w mieszkaniu, w którym zimą jest ciepło, a latem panuje przyjemny chłód jest nieporównywalny do sytuacji mieszkańców domów, w których temat potraktowano po macoszemu.

www.termo24.pl

Nowe przepisy unijne Już wkrótce jednak czekają nas wszystkich bardzo poważne zmiany w zakresie inwestycji w rozwiązania energooszczędne. Częściowo będzie to rezultatem unijnej Dyrektywy w sprawie charakterystyki energetycznej budynków, a także jej nowelizacji z 9 czerwca 2010 roku. W komunikacie prasowym Komisji Europejskiej z dnia 31 lipca tego roku możemy też wyczytać, że nowa strategia ożywienia sektora budownictwa w UE opiera się w głównej mierze na promowaniu energooszczędnych budynków.

Nowe przepisy stanowią, że do końca 2018 roku

PRZEGLĄD RYNKU

23

Okno KF 400 Thermo Passiv

wszystkie budynki należące do władz publicznych będą budynkami o niemal zerowym zużyciu energii, a do 31 grudnia 2020 to samo odnosić się będzie do wszystkich nowo powstających budynków.

Zmiany widać również na przykładach bardzo nam wszystkim bliskich. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej przygotowuje nowy program wsparcia budownictwa energooszczędnego, który ma zastąpić niezwykle popularny program „Rodzina na swoim.” Fundusz przewiduje również dotacje na częściowe spłaty kapitału kredytów bankowych przeznaczonych na zakup i montaż kolektorów słonecznych. Jak widać na powyższych przykładach, wkrótce czeka nas prawdziwa energooszczędna rewolucja. Warto być do niej przygotowanym.

Okna do domu energooszczędnego Jednym z najważniejszych elementów izolacji przeciętnego domu są okna. To właśnie przez nie potrafi uciekać nawet aż do 30 procent cennej energii, mówi Karol Niespodziewański z firmy Internorm, której jednym z ciekawszych modeli przeznaczonych do budownictwa wysoce wydajnego energetycznie jest KF400 Thermo Passiv, dostępny w wersji PCV lub PCV z nakładką aluminiową. Z odpowiednim oszkleniem, okno osiąga współczynnik izolacyjności cieplnej Uw do 0,69W/m2K i współczynnik izolacyjności akustycznej aż do 42 dB. Parametry są możliwe dzięki wielokomorowemu systemowi z dodatkową pianką termoizolacyjną,

a także technologii Fix-O-Round, polegającej na sklejeniu szyby z ramą na całym jej obwodzie, co dodatkowo poprawia izolację i stabilność.

Prawidłowy montaż kluczem do sukcesu Żeby okna energooszczędne prawidłowo spełniały swoją funkcję, niezwykle istotny jest ich prawidłowy montaż. W wyniku niedbałej instalacji, nawet okna o najlepszych parametrach izolacyjności mogą nie działać właściwie, a nawet przyczyniać się do poważniejszych kłopotów jak na przykład powstawanie grzybów spowodowanych kondensacją pary wodnej. Dlatego warto zdecydować się na firmy, które zapewniają fachowy montaż.

Podsumowanie Już w ciągu najbliższych kilku lat, w wyniku nowych przepisów unijnych, inwestowanie w rozwiązania energooszczędne będzie chlebem powszednim dla wszystkich decydujących się na budowę domu.

Podejmując decyzję o zakupie energooszczędnych okien warto zdecydować się na firmę, która oferuje sprawdzone rozwiązania i profesjonalną obsługę na każdym etapie transakcji – od wyboru odpowiedniego do naszych potrzeb modelu, aż po prawidłowy montaż i opiekę posprzedażową. Tak właśnie, od kilkudziesięciu już lat, działa firma Internorm, dzięki czemu udało się jej wypracować status największej marki okiennej w Europie. Źródło: Internorm

TERMOMODERNIZACJA 9-10/2012

24

PRZEGLĄD RYNKU

SPIS TREŚCI

Styropian dobry na wszystko? wykorzystywane są styropiany odporne na obciążenia. Renomowani producenci posiadają na te aplikacje kilka odmian styropianu różniących się lambdą oraz wytrzymałością izolatora na obciążenia mechaniczne.

Cicho i bez stuków Nowoczesne budownictwo wymaga nie tylko perfekcyjnej izolacji termicznej, ale i akustycznej. Dla inwestorów poszukujących elastycznego styropianu, na rynku dostępne są płyty o właściwościach tłumiących dźwięki. Płyty tego typu przeznaczone są do wykonywania warstwy izolacyjnej, układanej na stropie pod podkładem podłogowym (jastrych) w podłogach pływających, w celu tłumienia hałasu powstającego od dźwięków uderzeniowych (upadające przedmioty, głośne kroki, itp.)

Producenci dostarczają na rynek różne rodzaje styropianów. Najistotniejszy jest jego właściwy wybór.

Przy zakupie styropianu zawsze należy zwracać uwagę na jego konkretne zastosowanie, parametry oraz jakość. Podstawowe wyroby ze styropianu używane w budownictwie to płyty do ocieplenia ścian zewnętrznych, ścian fundamentów, stropów i podłóg oraz dachów. Standardowe wymiary płyt styropianowych to 50x100 cm. Ich grubość wynosić może od 1 cm do 120 cm. Najczęściej dostępne na rynku płyty mają krawędzie płaskie, ale istnieją też frezowane na zakładkę.

Tego typu płyty zapobiegają powstawaniu ewentualnych mostków termicznych na połączeniu płyt.

Ocieplamy fasadę Styropian fasadowy to najczęściej stosowany materiał do izolacji cieplnej ścian budynków. Obecnie coraz częściej stosowanym standardem grubości ocieplenia jest 15 cm i więcej, a w nowo projektowanych domach 20 cm izolacji nikogo nie dziwi. Inwestorzy mają do wyboru styropiany o różnym współczynniku przenikania ciepła (λ – lambda od 0,031 do 0,044 W/(mK).

Im mniejsza wartość, tym styropian „cieplejszy”.

Podłogi na gruncie i nad zimnym garażem Do ochrony cieplnej podłóg, stropów, dachów i stropodachów budynków mieszkaniowych i publicznych

www.termo24.pl

Tam, gdzie mokro Do izolacji fundamentów producenci zalecają płyty styropianowe odporne na działanie wody. Niski współczynnik przewodności cieplnej, bardzo duża odporność na wilgoć oraz wysoka wytrzymałość na ściskanie, pozwalają zastosować ten materiał wszędzie tam, gdzie jest wilgotno i występują duże obciążenia.

Wybierajmy sprawdzonych Pamiętajmy, że jakość styropianu – poza profesjonalnym wykonaniem ocieplenia – to kluczowy element wpływający na efektywność izolacji termicznej. Jak w tak różnorodnym tłumie wybrać styropian, który zapewni nam oszczędności? Na pewno należy porzucić myśl o kupowaniu od nieznanych producentów. Przed zakupem sprawdźmy, które z produktów posiadają certyfikaty i rekomendacje jakościowe przyznane przez niezależne, notyfikowane w Unii Europejskiej instytuty naukowe, zajmujące się weryfikacją materiałów budowlanych. Eksperci budowlani są jednak zgodni, że atrakcyjne cenowo produkty budowlane w rzeczywistości mają mocno zaniżone parametry, co przekłada się negatywnie na trwałość, estetykę i odpowiednią ochronę cieplną budynku. Źródło: Termoorganika

Konkurs „Dobre praktyki – w dobrych rękach”

Zapraszamy do konkursu firmy, które w swojej działalności mogą podzielić się i pochwalić referencjami zrealizowanymi w oparciu o technologie odnawialnych źródeł i poszanowania energii.

Rozstrzygnięcie I etapu nastąpi w listopadzie, podczas redakcyjnego wydarzenia GLOB PEŁEN ENERGII w trakcie targów POLEKO w Poznaniu. Najciekawsze prace będą publikowane w czasopiśmie oraz w naszych serwisach internetowych.

Szczegóły konkursu: www.globenergia.pl/konkurs

SPIS TREĹšCI

Idealny czas

na wykonanie termomodernizacji

www.termo24.pl

PRZEGLĄD RYNKU Jeśli już tej zimy chcesz mieszkać w przytulnym domu i płacić znacznie mniej za energię potrzebną do jego ogrzania musisz się pospieszyć. Jesień to ostatni moment, by ocieplić dom. Ceny energii rosną od lat. Eksperci są zgodni, że ten trend będzie się utrzymywać.

Właściciele samochodów doświadczają tej przykrej dla portfela prawdy odwiedzając stacje benzynowe, gdzie paliwo drożeje z miesiąca na miesiąc. Porównanie obecnych cen benzyny do tych z przed lat lub nawet z ubiegłego roku przyprawia o zawrót głowy.

Wzrost cen paliw w stosunku do 2011r. jest co najmniej kilkunastoprocentowy. W styczniu ubiegłego roku najpopularniejsza benzyna 95 kosztowała poniżej 5 zł, obecnie dochodzi do 6 złotych. I tak jest niemal z każdym surowcem energetycznym bez względu na koniunkturę, ekonomiczne cykle czy modę.

Ceny prądu, gazu, oleju opałowego, węgla, drewna, czy biomasy szybują w górę. Nieważne więc czym ogrzewasz dom i tak będziesz płacić więcej, chyba, że zdecydujesz się ograniczyć zużycie energii. By oszczędność energii nie skutkowała zimnym mieszkaniem a wręcz przeciwnie - zwiększeniem komfortu oraz zasobem gotówki w portfelu, wystarczy wykonanie stosunkowo prostej roboty budowlanej, jaką jest termomodernizacja.

Rachunek jest prosty, a recepta jedna Średnie opłaty za ogrzanie nieocieplonego domu stanowią około 70% wszystkich kosztów jego eksploatacji. Ze źle lub wcale nieocieplonego budynku ucieka aż 40% ciepła. Aby zaoszczędzić na energii wystarczy jednorazowo zainwestować w ocieplenie ścian zewnętrznych. Do wyboru mamy różnego rodzaju materiały ociepleniowe. Najczęściej wybieranym przez Polaków produktem do ocieplania domu jest styropian. Warto używać produktu od sprawdzonego producenta, ponieważ ocieplenie to inwestycja na wiele lat. Termomodernizacja wykonana markowym izolatorem szybko się zwraca.

– Izolacja styropianowa zachowuje swoje skuteczne właściwości ochrony cieplnej budynku przez wiele lat użytkowania, przynosząc wymierne korzyści w postaci odpowiedniego komfortu wewnątrz domu, jak również zmniejszenie wydatków na ogrzewanie. Ważne, by była prawidłowo wykonana z użyciem sprawdzonych materiałów, bo tylko takie

27

są gwarancją trwałości i skuteczności ocieplenia – mówi Krzysztof Krzemień z Termo Organiki – Faktem jest, że izolacja wykonana za pomocą np. pomarańczowego styropianu w kropki o grubości 12 cm, chroni skutecznie, jak betonowy mur o grubości 380 cm!

Działaj szybko, ale rozważnie O jakości ocieplenia, jego trwałości oraz skuteczności decydują dwa kluczowe czynniki: dobre wykonanie oraz jakość materiałów izolacyjnych. Dlatego należy zwrócić szczególną uwagę przy ich wyborze już na etapie planowania termomodernizacji. W jaki sposób wybrać ekipę remontową i produkty izolacji by być pewnym dobrego wykonania izolacji termicznej domu? Skorzystaj z fachowców poleconych przez rodzinę i przyjaciół lub certyfikowanych przez znanych producentów. Przed ostatecznym wyborem ekipy zawsze żądaj referencji, którą następnie koniecznie sprawdź.

Bogata oferta składów i hurtowni budowlanych wcale nie ułatwia zakupów. Bardzo trudno wybrać w gąszczu produktów te naprawdę wysokiej jakości.

Istnieje jednak kilka prostych sposobów, by kupić dobry, sprawdzony izolator. Dobre styropiany posiadają certyfikaty i rekomendacje jakości przyznane przez niezależne, notyfikowane w Unii Europejskiej instytuty badawcze np. Instytut Techniki Budowlanej. Renomowane firmy posiadają w ofercie nowoczesne styropiany o podwyższonych właściwościach np. pomarańczowy styropian w kropki czy srebrnoszary z dodatkiem grafitu o rewelacyjnie niskim współczynniku przewodzenia ciepła. Liderzy rynku dostarczają wszystkie niezbędne materiały do ocieplenia budynku w dopasowanym systemie ociepleń.

Z decyzją o docieplaniu domu lepiej już nie zwlekać. Pogoda to bowiem istotny czynnik przy pracach budowlanych na powietrzu. Bardzo ważne by prace związane z ocieplaniem ścian zewnętrznych wykonywane były w temperaturze powyżej 5 stopni Celsjusza. Nie bez znaczenia jest również bezwietrzna pogoda z brakiem opadów. Nie czekajmy, warto wykorzystać aurę złotej jesieni. Źródło: Termoorganika

TERMOMODERNIZACJA 9-10/2012

SPIS TREŚCI

Krucho z wiedzą wykonawców ociepleń o wymogach prawa budowlanego

www.termo24.pl

Zaledwie 47% wykonawców ocieplających ściany budynków zna przepisy na tyle dobrze, by z przekonaniem stwierdzić, że stosowanie materiałów bez aprobaty technicznej jest niezgodne z prawem budowlanym. Zmniejsza się też liczba firm, które zawsze stosują wyroby ociepleniowe z aprobatami (z 77 do 65% w okresie od stycznia do sierpnia tego roku). Ponadto niemal jedna trzecia powierzchni ścian ocieplanych budynków nie jest objęta gwarancją producenta, ponieważ stosuje się na nich tzw. „składaki” zamiast certyfikowanych systemów ociepleń. Takie wyniki przyniosła trzecia fali badania TNS Pentor Poznań „Rynek ociepleń ścian zewnętrznych w Polsce”. – Nieznajomość zasad doboru materiałów wiąże się z ryzykiem niewłaściwego ocieplenia ścian, czego skutki inwestorzy i użytkownicy budynków mogą odczuwać przez wiele lat – ostrzega Wojciech Szczepański, prezes zarządu Stowarzyszenia na Rzecz Systemów Ociepleń, które sprawuje nad projektem „Rynek ociepleń budynków w Polsce” patronat merytoryczny.

Badanie realizowane przez TNS Pentor Poznań to cykliczny projekt rozpoczęty w październiku 2011 r. Druga fala pomiaru odbyła się w styczniu i lutym 2012 r., kolejna – w sierpniu 2012 r. Analiza obejmuje producentów systemów ociepleń oraz firmy wykonawcze, które realizują prace związane z ocieplaniem ścian zewnętrznych budynków.

Z aprobatą na bakier Co prawda, wszyscy ankietowani wykonawcy deklarują korzystanie z systemów, które posiadają aprobaty techniczne, ale zawsze stosuje je tylko 65% pytanych. Niepokojącym zjawiskiem jest to, że grupa ta się zmniejsza – w poprzedniej, drugiej fali badania na początku roku stanowiła aż 77%. Słabnie również przekonanie, że używanie materiałów służących do ociepleń nie posiadających certyfikatów jest niezgodne z przepisami budowlanym.

Obecnie zdecydowanie opinię taką wyraża 47% uczestników sondażu, we wcześniejszym pomiarze – 58%.

30

BUDYNEK

Niepełne systemy Wykonawcy nadal mają też kłopoty z samodzielnym zdefiniowaniem pojęcia „system ociepleń” (o co pytani są od pierwszej fali badania). Z jednej strony określenie to interpretowane jest jako zestaw produktów potrzebnych do ocieplenia budynku (32%), z drugiej – w kategoriach funkcji jaką pełni: izolacyjnej, ochronnej (31%). Tylko w 13% przypadków badani podawali odpowiedź najbliższą prawdzie tj. produkty jednego producenta (w I fali pomiaru odsetek ten wynosił jeszcze mniej, bo 6%).

Powyższe wyniki uzyskano za pomocą tzw. pytania otwartego o definicję terminu „system ociepleń”, w którym ankietowany udziela odpowiedzi własnymi słowami. Nieco lepsze rezultaty przyniosło pytanie zamknięte, z podanymi do wyboru odpowiedziami, wprowadzone w drugiej fali. System ociepleń to dla nieco ponad połowy wykonawców „materiały służące do ociepleń budynków jednej marki, jednego producenta”. 23% pytanych uważa, że jest to zestaw materiałów objętych Aprobatą Techniczną. Prawie co czwarty wykonawca twierdzi jednak, że system ociepleń może składać się z materiałów różnych marek pochodzących od różnych producentów (i grupa ta powiększyła się w porównaniu z poprzednią falą badania o 8%).

Poza tym w dalszym ciągu (podobne wyniki uzyskano w dwu poprzednich pomiarach) średnio 30% prac ociepleniowo-elewacyjnych odbywa się z zastosowaniem elementów składowych ocieplenia różnych marek czy producentów, pomimo że jest to niezgodne z prawem. Według przepisów wyrobem budowlanym jest bowiem kompletny system ociepleń jednej marki posiadający aprobatę techniczną. Tymczasem w Polsce systemy ociepleń wykorzystuje się do termoizolacji ścian zewnętrznych tylko w średnio 70% budynków. Ankieta wskazuje ponadto, że jedynie 38% wykonawców zawsze używa pełnych systemów ociepleń. – Wyniki badania mogą niepokoić. Po pierwsze, właściciel budynku ocieplonego niesystemowo traci gwarancję producenta. Po drugie, systemy ociepleń odgrywają kluczową rolę w budownictwie energooszczędnym. Prawidłowo dobrane i wykonane ocie-

www.termo24.pl

SPIS TREŚCI plenie ścian zewnętrznych pozwala obniżyć koszty ogrzewania czy klimatyzowania budynku nawet o 40–50% – podkreśla Wojciech Szczepański. Prezes SSO tłumaczy, że właściwą trwałość rozwiązania można uzyskać tylko wtedy, gdy prawidłowo zainstaluje się kompletny wyrób, którego składniki, we wzajemnym połączeniu, zostały przebadane pod względem spełnienia przez ocieplany budynek podstawowych wymagań technicznych i użytkowych. – Chodzi głównie o bezpieczeństwo pożarowe, bezpieczeństwo użytkowania, odpowiednią charakterystykę energetyczną budynku oraz racjonalizację użytkowania energii. Przypadkowo zestawione materiały różnych marek nie dają inwestorowi pewności co do wytrzymałości i estetyki rozwiązania, które zależą od takich cech jak paroprzepuszczalność warstwy wierzchniej, nierozprzestrzenianie ognia, przyczepność międzywarstwowa, nasiąkliwość systemu, wytrzymałość mechaniczna czy trwałość i jednorodność kolorystyczna – zwraca uwagę specjalista.

Producenci: mało optymizmu Kolejnym elementem badania „Rynek ociepleń ścian zewnętrznych w Polsce” jest uzyskanie od producentów systemów ociepleń oceny sytuacji rynkowej i perspektyw branży ociepleniowej, jak i całego budownictwa. Socjolog Małgorzata Otworowska-Kubiak z TNS Pentor Poznań zwraca uwagę, że sytuacja na rynku budowlanym pod względem podstawowych wskaźników w budownictwie mieszkaniowym od stycznia do sierpnia 2012 r. zmieniła się w porównaniu do podobnego okresu 2011 roku. – Według wstępnych danych GUS w pierwszych ośmiu miesiącach 2012 r. oddano do użytkowania o 21% więcej mieszkań niż w tym samym czasie w roku ubiegłym, a o 7% więcej niż w 2010 r. Jednakże w porównaniu do sytuacji sprzed roku, we wspomnianym okresie 2012 r. zmniejszyła się liczba nowych inwestycji. Liczba pozwoleń na budowę mieszkań zmalała o 5%, podobnie liczba mieszkań, których budowę rozpoczęto (o 5%). Przeprowadzone przez TNS Pentor badanie wśród producentów odzwierciedla dalsze pogorszenie nastrojów, zarówno odnośnie bieżącej sytuacji, jak i perspektywy najbliższego roku – podkreśla badaczka.

BUDYNEK

31

TERMOMODERNIZACJA 9-10/2012

32

BUDYNEK

www.termo24.pl

SPIS TREŚCI

BUDYNEK Ankietowani producenci mieli zgodną opinię na temat obecnej kondycji branży budowlanej w Polsce w porównaniu do sytuacji sprzed roku. Wszyscy ocenili dzisiejszy stan branży jako trochę gorszy niż przed rokiem. Dostrzegalne jest znaczące pogorszenie nastrojów w porównaniu z poprzednim pomiarem – wskaźnik koniunktury wynosi obecnie -100%. Prognoza na najbliższy rok jest równie pesymistyczna (wskaźnik koniunktury także wynosi -100%). Połowa respondentów twierdzi, że sytuacja w branży będzie trochę gorsza, tyle samo – iż dużo gorsza. Producenci upatrują możliwej poprawy sytuacji za dwa lata (wskaźnik koniunktury wynosi +33%). Połowa z nich twierdzi, że za 24 miesiące sytuacja w branży budowlanej będzie trochę lepsza, po 17%, że taka sama lub trochę gorsza.

Podobnie jak ogólną sytuacją w budownictwie, bieżący stan branży ociepleń ścian zewnętrznych w Polsce producenci oceniają zgodnie jako trochę gorszy niż przed rokiem. Wskaźnik koniunktury jest znacznie niższy niż w II fali (na początku 2012 r. równał się 0%) i wynosi obecnie -100% Respondenci spodziewają się pogorszenia sytuacji w branży ociepleń ścian zewnętrznych w ciągu najbliższego roku. Wskaźnik koniunktury wynosi -84 % Zdaniem dwóch trzecich badanych sytuacja będzie trochę gorsza niż obecnie, zdaniem 17% – dużo gorsza.

17% uważa, że sytuacja nie zmieni się.

Producenci liczą na polepszenie sytuacji w branży ociepleń za dwa lata (wskaźnik koniunktury wynosi +33%). Zdaniem połowy badanych w połowie 2014 roku pozycja branży będzie trochę lepsza, po 17% respondentów twierdzi, iż nie zmieni się albo będzie trochę gorsza. Podobnie (17%) nie potrafiło wskazać kierunku zmian. – Badani przedstawiciele firm producenckich widzą zarówno ogólne jak i szczegółowe bariery rozwoju branży ociepleń ścian zewnętrznych. Do ogólnych czynników zaliczają między innymi problemy finansowe inwestorów, wynikające z trudności z dostępem do kredytów, oraz niekorzystną sytuację ekonomiczną w kraju i na świecie. Natomiast wśród wypowiedzi specyficznych pojawiły się między innymi stwierdzenia o nieefektywnej kontroli jakości materiałów dostęp-

33

nych na rynku czy braku jasnych przepisów związanych z termomodernizacją – dodaje Małgorzata Otworowska-Kubiak z TNS Pentor Poznań.

Prezes SSO potwierdza, że koniunktura na rynku oraz perspektywy na najbliższe miesiące nie nastrajają optymizmem. – Niewątpliwie jest to odzwierciedleniem ogólnej sytuacji gospodarczej w Europie oraz globalnego kryzysu. Doniesienia o problemach finansowych firm budowlanych potęgują te nastroje. Z drugiej zaś strony pojawiają się sygnały o planowanych programach wspierania budownictwa pasywnego i energooszczędnego, co powinno z kolei przyczynić się do poprawy sytuacji w branży ociepleń, a także dałoby pozytywny impuls całej naszej gospodarce. Miałoby też zbawienny wpływ stan środowiska naturalnego, dzięki zmniejszeniu zapotrzebowania na energię i ograniczeniu emisji dwutlenku węgla – wskazuje Wojciech Szczepański.

Według przedstawiciela SSO, niezgodne z prawem stosowanie tzw. „składaków” zamiast pełnowartościowych, sprawdzonych zestawów, objętych aprobatą techniczną oraz certyfikowaną zakładową kontrolą produkcji to bardzo niepokojące zjawisko, odnotowane przez kolejne już badania. – Często tego typu zamiany dzieją się bez wiedzy inwestora, który musi później ponosić koszty przedwczesnego remontu elewacji. Celem naszego stowarzyszenia branżowego jest krzewienie wiedzy na temat systemów ociepleniowych, ich prawidłowej instalacji i eksploatacji. Dlatego na stronie www.systemyocieplen.pl znaleźć można wiele informacji i wskazówek pomocnych przy wyborze dobrego rozwiązania. Ponadto Instytut Techniki Budowlanej od kilku lat na swoich stronach udostępnia pełną treść aprobat technicznych wydawanych poszczególnym wyrobom. Wszystkie materiały wchodzące w skład zestawu do wykonywania ociepleń zdefiniowane są w pierwszym rozdziale takiej aprobaty. Warto zapoznać się z takimi dokumentami, aby podejmując decyzję o ociepleniu mieć pewność, że dobrze zainwestuje się pieniądze – radzi ekspert ze Stowarzyszenie na Rzecz Systemów Ociepleń. Źródło: Stowarzyszenie Na Rzecz Systemów Ociepleń

TERMOMODERNIZACJA 9-10/2012

Ile warstw w ścianie?

Z punktu widzenia inwestora, ściana powinna być jak najtańsza, posiadać bardzo dobre właściwości izolacyjności cieplnej i akustycznej.

Każda z poniżej opisanych typów ścian charakteryzuje się różnymi parametrami, warto zatem przed podjęciem decyzji o wyborze konkretnej technologii zapoznać się z nimi.

www.termo24.pl

BUDYNEK Ściana jednowarstwowa: Jak sama nazwa wskazuje, składa się tylko z jednej warstwy materiału budowlanego, który musi spełniać określone warunki wytrzymałościowe, konstrukcyjne jak i termoizolacyjne. Ściany te wznosi się z następujących materiałów: • pustaków keramzytobetonowych • pustaków z ceramiki poryzowanej • bloczków betonu komórkowego Grubość ściany powinna wynosić 36–44 cm, aby była wystarczająco ciepła. W celu uniknięcia ucieczki ciepła pomiędzy bloczkami, stosuje się zazwyczaj zaprawy ciepłochłonne lub klejowe zaprawy cienkowarstwowe. Trzeba też pamiętać o dociepleniu miejsc, w których w ścianie są elementy konstrukcyjne z betonu (nadproża, wieńce). Elementy te można również wykonać z prefabrykowanych elementów systemowych. Stosując nadproża prefabrykowane (wykonane z materiału ściennego ze wzmocnioną konstrukcją), znacznie ułatwiamy i przyspieszamy pracę, gdyż nie wymagają one stosowania podparcia montażowego, ani wykonywania żadnych dodatkowych czynności.

Minusem prefabrykowanych elementów systemowych jest ich wyższa cena.

Współczynnik przenikalności cieplnej dobrze wyizolowanej ściany powinien osiągnąć nawet U = 0,30–0,35 W/(m2K). Jest to bardzo dobry wynik, zwłaszcza że zgodnie z normą budowlaną, współczynnik ten dla ścian jednowarstwowych powinien wynosić co najmniej 0,5 W/(m2K). Zdecydowanym minusem budowania ścian jednowarstwowych jest fakt, iż w wielu miejscach mogą się pojawić tzw. „mostki termiczne”, przez które ciepło ucieka na zewnątrz domu. Ściana dwuwarstwowa: W Polsce najbardziej popularna, zapewne dzięki możliwości uzyskania niskiego współczynnika przenikalności cieplnej – 0,25–0,30 W/(m2K), przy niemal tak samo prostym wykonaniu, jak w przypadku ścian jednowarstwowych.

35

Pierwszą warstwę stanowi tutaj warstwa nośna (24–25 cm), która może być zbudowana z dowolnego materiału, jednak zazwyczaj stosuje się: • bloczki wapienno-piaskowe, • keramzytobetonowe lub ceramiczne pustaki, • beton komórkowy.

Drugą warstwę stanowi ocieplenie, które stanowi wełna mineralna (zalecana dla betonu komórkowego) lub styropian. Izolacja ta sprawia, że wszystkie potencjalne mostki termiczne, zostają uszczelnione, dzięki czemu zwiększamy energochłonność naszego domu. Całość przykryta zostaje cienkowarstwowym tynkiem na siatce. Ściana trójwarstwowa: Pierwszą część stanowi warstwa nośna (18–20 cm), którą można wymurować z cegieł, pustaków ceramicznych (albo betonowych) lub z bloczków betonu komórkowego. Ocieplenie o grubości 8–15 cm, stanowi styropian lub wełna mineralna (dla której należy zostawić szczelinę wentylacyjną grubości 3–4 cm, w celu odparowania wilgoci, która może się tam dostać).

Ostatnią część stanowi ścianka elewacyjna o grubości 6–12 cm (ściany przeznaczone do tynkowania – max 9 cm). Mocuje się ją za pomocą kotew, które są wyprowadzone ze ściany nośnej podczas etapu murowania.

Największe zalety tego typu ściany to m.in. bardzo dobra izolacja akustyczna, stabilizacja temperatury wewnątrz domu, świetna ciepłochłonność, duża odporność na ogień oraz wysoka trwałość elewacji (większa niż w pozostałych typach ścian).

Koszty budowy ściany trójwarstwowej można odpowiednio zmniejszyć, poprzez odpowiedni dobór materiałów. Nie zapominajmy o tym, że do wykonania tego typu robót należy zatrudnić wykwalifikowaną ekipę budowlaną, w celu uniknięcia późniejszych problemów (możliwość ukrywania błędów pod kolejnymi warstwami).

Łukasz Sojczyński

TERMOMODERNIZACJA 9-10/2012

BIOBUDOWNICTWO

BUDYNEK/INSTALACJE

37

Wzrost świadomości społecznej w dziedzinie ochrony środowiska i zdrowia, a także zmniejszające się zasoby paliw kopalnych i spowodowany tym gwałtowny wzrost cen energii (przekładający się na większe opłaty związane z ogrzewaniem, przygotowaniem ciepłej wody oraz zużywaniem energii elektrycznej), doprowadziły do poszukiwania coraz to nowszych, bardziej energooszczędnych i zdrowszych, rozwiązań technologicznych w zakresie materiałów konstrukcyjnych budynków. Wykorzystanie materiałów o powyższej charakterystyce już następuje, a ten dział budownictwa można nazwać ekobudownictwem.

Co w rzeczywistości oznacza budowanie w systemie ekobudownictwa? Przede wszystkim oznacza to konstruowanie budynków będących w stanie ograniczyć zużycie energii, poprzez zastosowanie materiałów nieszkodliwych i ekologicznych, a jednocześnie o dobrych właściwościach izolacyjnych. Takie działanie redukuje do minimum niekorzystne oddziaływanie na środowisko, a w konsekwencji na zdrowie człowieka. Aspekt zdrowotny, jak również oszczędność energii, która przekłada się na oszczędność pieniędzy, stały się katalizatorem w rozwoju i rozpowszechnianiu się idei ekobudownictwa, sprawiając zarazem, że wzrosła liczba przedsiębiorstw specjalizujących się w tym sektorze.

Przedsiębiorstwa te budują domy projektowane według ekotechnologii w celu zagwarantowania maksymalnego komfortu mieszkaniowego i równocześnie jak najmniejszego oddziaływania na środowisko. Wszystkie ekobudynki charakteryzują się następującymi cechami: • komfortem użytkowania, • wysoką izolacyjnością cieplną, • brakiem wilgoci, • statecznością i odpornością na wstrząsy sejsmiczne, • prefabrykacją elementów, • wysoką izolacyjnością akustyczną, • zabezpieczeniem przeciwpożarowym, • trwałością konstrukcji Ekodomy charakteryzują się wykorzystaniem materiałów naturalnych, nieszkodliwych dla człowieka, zapewniających wysoką izolację cieplną budynku oraz wysoką jakością konstrukcji.

TERMOMODERNIZACJA 9-10/2012

38

BUDYNEK

Tworząc budynki o wysokiej izolacyjności cieplnej można w znaczny sposób obniżyć zapotrzebowanie na ciepło, a w konsekwencji koszty ogrzewania (mniejsze zapotrzebowanie na ciepło do ogrzewania = mniejszy koszt ogrzewania). Jeżeli dojdą do tego instalacje grzewcze i chłodnicze zasilane przez odnawialne źródła energii, to uzyskamy budownictwo niezależne i które będzie wręcz wytwarzało energię do samodzielnego pokrywania własnego zapotrzebowania (nigdy więcej wysokich rachunków, wręcz zwrot pieniędzy). Obecnie coraz częściej staje się to celem organów administracji publicznej zarządzających budynkami, które zauważają, że koszty energii elektrycznej rosną z roku na rok. Uzyskana wysoka izolacyjność przegród budowlanych pozwala zmniejszyć wskaźnik sezonowego zapotrzebowania na ciepło poniżej 10 kWh/m²a, tj. metr sześcienny gazu na metr kwadratowy na rok (tradycyjny dom zużywa od 120 do 250 kWh/m²a). Ale jak w praktyce wszystko to przekłada się na dom budowany w systemie ekobudownictwa? Jak skonstruowane są ekodomy? W jaki sposób osiąga się tak wysoki poziom kompatybilności ekologicznej, izolacji i oszczędności energetycznej? Jest to możliwe dzięki połączeniu innowacji technologicznych i konstrukcyjnych, zastosowanych w każdym procesie budowlanym.

Szczelina powietrzna, pomiędzy podstawą na której stoją fundamenty, a wykończoną podłogą, mająca około 30 cm zabezpiecza mieszkańców przed radonem, gazem wydobywającym się z ziemi w niektórych rejonach. Ze względu na promieniotwórczość gaz ten ma niekorzystny wpływ na zdrowie człowieka. Konstrukcji nośna, składa się ze struktury stelażowej z drewna klejonego, która opiera się na żelbetowej płycie fundamentowej- to zapewnia odporność na bardzo silne wstrząsy sejsmiczne (do 12 stopni w skali Mercallego – co oznacza całkowite zniszczenie; falującą powierzchnię gruntu, zniekształcenie linii wzroku i poziomu, przedmioty wyrzucane w powietrze). Można zatem powiedzieć że ten typ budownictwa jest bardzo odporny na wstrząsy sejsmiczne (we Włoszech, skąd pochodzi autorka artykułu, jest to bardzo istotna zaleta – przyp. redakcji).

Na tego typu całkowicie antysejsmicznym systemie konstrukcyjnym montowane są zewnętrzne ściany składające się z paneli drewnianych typu „sandwich” na ramie drewnianej, z wewnętrzną izolacją z wełny

www.termo24.pl

SPIS TREŚCI skalnej i zewnętrzną izolacją okładzinową z panelami i warstwą wykończeniową tynku. Uzyskuje się w ten sposób trójwarstwową izolację. Ściany wewnętrzne są wykonane z płyt gipsowo-kartonowych montowanych na ocynkowanej ramie metalowej, pomiędzy płytami jest włożona wełna skalna, która pełni rolę izolacji akustycznej. Izolacja znajduje się również w stropodachu, który także zbudowany jest z drewna klejonego. Pokrycie dachowe ekobudynków może być też wykonane w postaci zielonego dachu, pokrytego warstwą ziemi, na której zasadzone są rośliny. Tak wykonany zielony dach stanowi swego rodzaju naturalną izolację termiczną i akustyczną. Dobre parametry izolacyjności cieplnej i wysoki poziom izolacji akustycznej posiadają także okna. Ościeżnice i ramy okienne wykonane są z drewna klejonego, a w nich montowane są szyby zespolone ze szkłem warstwowym wypełnione gazem argonem.

Tego typu szyby, składają się z dwóch tafli szkła połączonych ze sobą w taki sposób, aby zapewnić jak najlepsze właściwości izolacji termicznej w porównaniu ze zwykłą szybą. Właściwości izolacyjne szyby zespolonej zmieniają się w zależności od rodzaju wykorzystanego szkła, od jego grubości i od szerokości szczeliny powietrznej.

Szyby zespolone o najlepszych właściwościach izolacyjnych mają zamiast powietrza, gazy szlachetne o niskiej przewodności (argon, krypton itd.).

Trójwarstwowa ściana zewnętrzna ma bardzo dobre właściwości izolacyjne (U = 0,2 W/m2K); szyby o niskiej emisyjności z gazem oraz dobrze izolowany dach powodują redukcję kosztów ogrzewania o 70–80% w stosunku do klasycznych konstrukcji. Do tego wszystkiego dochodzą najbardziej zaawansowane rozwiązania technologiczne, takie jak kolektory słoneczne i ogniwa fotowoltaiczne służące do pozyskiwania ciepła i prądu elektrycznego z energii słonecznej. Pozwala to uzyskać niezależność energetyczną i sprawia, że nie narażamy się na problem braku zasilania. Dodatkowo można wyposażyć dom w minielektrownie wiatrowe, które mogą wyprodukować w ciągu roku około 1000–1800 kWh energii elektrycznej, system gromadzenia wód opadowych wraz z innowacyjnym systemem uzdatniania. Pozwala on gospodarstwom domowym wykorzystywać wodę deszczową do użytku sanitarnego oraz np. do napełnienia oczka wodnego czy sztucznego jeziorka, które nadaje urok

BUDYNEK

39

posesji. Istnieje również możliwość wykorzystania płytkich instalacji geotermicznych, które w połączeniu z gruntowym powietrznym wymiennikiem ciepła pozwalają ogrzewać, schładzać i oczyszczać powietrze w domu dając ciepło zimą i chłód latem. Połączenie gruntowego powietrznego wymiennika ciepła z instalacją geotermiczną pozwoli na prawidłową wymianę powietrza wewnątrz domu, bez konieczności otwierania okien, umożliwiając w ten sposób zachowanie na dłużej wewnętrznego klimatu, ale nie tylko – nie musząc otwierać okien, będziemy w większym stopniu zabezpieczeni przed niedogodnościami, jak np.: hałas, kurz czy pyłki kwiatowe. Sama instalacja geotermiczna z pompami ciepła pozwala uzyskać z gruntu 75% zapotrzebowania na ciepło oraz emisję CO2 do 75% niższą niż w przypadku tradycyjnych systemów grzewczych.

Zintegrowanym i skomputeryzowanym zarządzaniem systemami technologicznymi, sprzętem informatycznym oraz sieciami komunikacyjnymi zajmuje się domotyka. To z niej wyszedł termin „inteligentny dom”.

Budynki mogą być wyposażone w scentralizowane i zintegrowane systemy będące w stanie kontrolować i sterować aparaturą elektryczną i elektroniczną. Włączenie instalacji grzewczej i oświetleniowej bezpośrednio np. z biura przez komputer, decyzja o uruchomieniu sprzętu domowego za pomocą telefonu komórkowego to tylko niektóre z rzeczywistych korzyści oferowanych przez zastosowaną w domach domotykę. To nie tylko komfort, ale również bezpieczeństwo dzięki możliwości aktywowania systemu antywłamaniowego na odległość, czujników wody i gazu, telepomocy, oraz automatyzacja w sterowaniu bramami, automatycznymi drzwiami, roletami i żaluzjami.

A zatem ekodom to dom technologiczny, ale z harmonią i ciepłem, które może dać tylko drewno, dom inteligentny, ale łączący wygodę z poszanowaniem środowiska i oszczędnością energetyczną. Mieszkanie będące w stanie „porozumieć się” ze środowiskiem i w którym, dzięki technologii, możemy czuć się coraz bardziej „u siebie”. Domy ekologiczne to: naturalne materiały, alternatywne źródła energii elektrycznej oraz innowacyjne systemy izolacyjne, klimatyzacja w okresach letnich i kontrola wilgotności.

Elena Sabbadini

TERMOMODERNIZACJA 9-10/2012

40

INSTALACJE

SPIS TREŚCI

Rekuperacja na najwyższym biegu

www.termo24.pl

INSTALACJE

41

TERMOMODERNIZACJA 9-10/2012

42

INSTALACJE

Wentylacja mechaniczna z odzyskiem ciepła jest synonimem nowoczesnego, energooszczędnego, zdrowego i komfortowego sposobu realizacji procesu wymiany powietrza.

Problemy z wentylacją (najczęściej grawitacyjną) przyczyniają się między innymi do: zawilgacania murów (pojawiania się grzybów), wzrostu ilości zanieczyszczeń stałych, zmniejszenie ilości tlenu, a wzrostu stężenia CO2 (przekroczenia nawet kilkukrotnie ponad dopuszczalne), zwiększenie emisji stężenia gazów z materiałów wykorzystanych podczas budowy. Ma to bezpośredni wpływ na odczucie braku komfortu. Z powyższych powodów i większej świadomości zagrożeń z nimi związanych stosuje się coraz częściej wentylację mechaniczną z rekuperacją.

System wentylacji mechanicznej zbudowany jest z wielu elementów, takich jak np.: czerpnia i wyrzutnia, kanały i przewody wentylacyjne, kształtki, elementy nawiewne i wywiewne, oraz jednostki centralnej (rekuperatora).

Na proces wentylacji decydujący wpływ ma urządzenie będące sercem układu – rekuperator i jemu zostanie poświęcony niniejszy artykuł.

Kompaktowa centrala wentylacyjna – rekuperator Rekuperacja, czyli odzyskiwanie ciepła z powietrza wywiewanego na zewnątrz budynku, jest podstawą efektywnej energetycznie wentylacji.

Powietrze zużyte ma temperaturę (zdecydowanie) wyższą niż świeże (w okresie grzewczym).

W standardowej wentylacji powietrze to usuwane jest na zewnątrz, marnotrawiąc zawartą w niej energię. W rekuperatorach ciepło przekazywane jest powietrzu nawiewanemu do pomieszczenia z wysoką sprawnością, znacząco ograniczając nakłady energetyczne na podgrzanie powietrza nawiewanego.

Wentylacja mechaniczna z odzyskiem może być realizowana poprzez urządzenia w małej i śred-

www.termo24.pl

SPIS TREŚCI niej skali zwane rekuperatorami, w średniej i dużej zaś przez centrale wentylacyjne. Mają one za zadanie przygotować powietrze nawiewane do pomieszczeń (temperatura, czystość), odzyskać ciepło z powietrza usuwanego, zapewnić spręż umożliwiający pokonanie oporów przepływu na instalacji oraz dostarczenie powietrza z odpowiednią prędkością w elementach dystrybucyjnych-nawiewnikach.

W rekuperatorach wykorzystuje się standardowo bezpośredni (za pomocą przegrody) sposób przekazywania ciepła, najczęściej za pomocą wymiennika płytowego zwanego niekiedy rekuperatorem.

Rekuperatory są to małe, kompaktowe urządzenia, zamknięte w metalowej (tworzywowej) obudowie. Podłączone są pod cztery kanały wentylacyjne (powietrze świeże, nawiewane, wywiewane, zużyte), układ odprowadzania skroplin oraz instalację elektryczną. Montowane są najczęściej w pozycji stojącej, niekiedy z możliwością zawieszenia.

Budowa rekuperatora W obudowie umieszczone są wszystkie elementy urządzenia. Centralnym elementem jest wymiennik ciepła, w którym „kontaktują się” dwa strumienie powietrza (strumień powietrza zewnętrznego – świeżego oraz strumień powietrza wewnętrznego – zużytego). Te dwa strumienie powietrza transportowane są przez dwa wentylatory. Przed wymiennikiem umieszczane są filtry. Dobry rekuperator wyposażony jest w obejście by-pass. Ważnym elementem rekuperatora, w naszych szerokościach geograficznych, jest układ antyzamrożeniowy oraz układ odprowadzania skroplin (powstających podczas wychładzania zużytego powietrza). Całość urządzenia, pod względem logicznym, spina automatyka.

Jak poznać dobry rekuperator?

Rekuperatory dostępne na rynku charakteryzują się różnym wykonaniem i zakresem dostępnych

INSTALACJE

43

Rys. Elementy nowoczesnego rekuperatora Raptor (Archiwum firmy Aspol-FV)

funkcji. Najlepsze urządzenia charakteryzują się poniższymi cechami.

• Skuteczna wymiana ciepła realizowana jest przez przeciwprądowy wymiennik ciepła, który zapewnia wydłużony czas kontaktu strumienia powietrza nawiewanego i usuwanego (w porównaniu z tradycyjnym wymiennikiem krzyżowym). Najlepsze wymienniki przeciwprądowe wykonane są z płyt aluminiowych (dobra wymiana ciepła i trwałość) i osiągają sprawność ponad 90%.

• Wydajne, oszczędne i ciche wentylatory – mają decydujące znaczenie w komforcie korzystania z wentylacji. Transportują one powietrze (dostarczają świeże, usuwają zużyte), przy zachowaniu odpowiedniego sprężu. Nowoczesne wentylatory EC (elektronicznie komutowane) stosowane w centralach są oszczędne (m.in. dzięki

płynnej regulacji) i ciche. Stanowią przeciwieństwo dla standardowych wentylatorów AC (ze stałą prędkością przepływu). Najnowszym trendem jest wykorzystanie wentylatorów tworzywowych.

• Skuteczna filtracja zapewnia czystość nawiewnego powietrza, która jest istotnym elementem z punktu widzenia zdrowotnego i powszechnie występujących alergii.

Powietrze z otoczenia zewnętrznego charakteryzuje się przypadkową czystością.

W rekuperatorach stosuje się najczęściej filtry materiałowe. Filtry montowane są na wejściu do wymiennika ciepła (np. filtry kieszeniowe), celem jego ochrony przed zanieczyszczaniem (zarówno dla powietrza świeżego, jak i usuwanego). Dodatkowo umieszcza się filtr na obejściu (gdy powietrze przechodzi przez by-pass) – filtr kaseto-

TERMOMODERNIZACJA 9-10/2012

44

INSTALACJE

nowy. Większa czystość powietrza to większy opór przepływu. Zakłada się, iż powinno się stosować filtry klasy bardzo dokładnie określonej, np. F5. Należy pamiętać, że tkanina filtracyjna ulega stopniowemu zbiciu i przy zabrudzonym filtrze wydajność rekuperatorów spada nawet powyżej 30%.

• Automatyczny by-pass – zapobiega podgrzewaniu powietrza nawiewanego (np. podczas letniej nocy). Otwieranie by-passu uzależnione jest od relacji temperatury zadanej do temperatury powietrza świeżego i wywiewanego. Specjalne algorytmy optymalizują otwieranie / zamykanie by-passsu. Na rynku można spotkać nowatorskie rozwiązanie by-passu, które wyklucza podmieszanie powietrza, zapewniając sterowanie dwoma przepustnicami (otwieranie / zamykanie by-passu i zamykanie / otwieranie wejścia powietrza świeżego na wymiennik).

• Autorska automatyka, stworzona na potrzeby danego urządzenia, zapewnia wykorzystanie licznych możliwości rekuperatora. Dobre regulatory są programowalne w ujęciu tygodniowym (fabrycznie i przez użytkownika) oraz posiadają tryby pracy tymczasowej.

Użytkownik może zaprogramować schemat pracy dopasowany do własnych potrzeb, bazując na parametrach: natężeniu przepływu powietrza, porze dnia, rodzaju wykorzystywanej czerpni (ścienna, GWC). Ważną funkcją, z punktu widzenia bezproblemowej pracy urządzenia, jest funkcja antyzamrożeniowa, która może być realizowana na kilka sposobów (zastosowanie grzałki – często stosowane, dosyć kosztowne w eksploatacji rozwiązanie), wykorzystanie dodatkowego układu nawiewu powietrza na wymiennik z wykorzystaniem przepustnicy TVTL, wytworzenie okresowego podciśnienia.

Inne funkcje automatyki to sygnalizacja zabrudzenia filtrów, jak też możliwość ustawienia balansu wydajności wentylatora. Dobrze jest, gdy automatyka obsługuje wszelkie czujniki (tem-

www.termo24.pl

SPIS TREŚCI peratury, wilgoci, CO2) i urządzenia dodatkowe (GWC, GGWC, nagrzewnicę, chłodnicę). Rozbudowane rekuperatory umożliwiają współpracę z odkurzaczem centralnym. Nowością na rynku jest możliwość podłączenia pod sterowanie inteligentnym budynkiem.

• Przyjazny montaż i podłączenie – cecha niezmiernie istotna z punktu widzenia instalatora. Podłączenie intuicyjne i szybkie gwarantuje bezproblemowe uruchomienie i eksploatację urządzenia.

• Atrakcyjny wygląd to coraz bardziej istotny aspekt. Umożliwia montaż urządzenia nie tylko w pomieszczeniu technicznym, ale również w bardziej eksponowanym miejscu.

Zalety rekuperacji powietrza wentylacyjnego • wentylacja przebiega w kontrolowany sposób • skuteczne dostarczanie świeżego i usuwanie zużytego powietrza i odprowadzanie wilgoci • znaczna oszczędność w kosztach ogrzewania poprzez odzysk ciepła z powietrza usuwanego z pomieszczenia (w warunkach eksploatacyjnych około 80%) Eksploatacja rekuperatora Rekuperatory przeznaczone są do pracy ciągłej.

Obsługa eksploatacyjna ograniczona jest do minimum. Obejmuje ona okresową wymianę filtrów (co 3–6 miesięcy), sprawdzenie stanu wymiennika (ewentualne jego czyszczenie). Z tego powodu podczas montażu centrali wentylacyjnej należy pamiętać o dostępie do urządzenia podczas jego eksploatacji. Obsługę serwisową najlepiej zlecić wyspecjalizowanemu serwisowi.

Prawidłowo wykonana i eksploatowana instalacja wentylacji pozwala długo się cieszyć komfortem środowiska wewnętrznego przy jednocześnie niskich nakładach związanych z eksploatacją. dr inż. Krystian Kurowski ASPOL-FV Sp. z o.o.

Prenumerata drukowana (wydanie papierowe)

60 zł

Prenumerata elektroniczna 30 zł

(wydanie PDF)

Zestawy artykułów (wydanie PDF)

24 zł

www.sklep.globenergia.pl

46

WYDARZENIA

SPIS TREŚCI

Jak inteligentnie modernizować budynki?

Oszczędność, bezpieczeństwo i komfort to trzy główne korzyści płynące z modernizacji budynków. Podnoszenie standardów estetycznych i ekonomicznych obiektów poprzez zmniejszanie kosztów i zużycia energii, inwestowanie w inteligentne systemy sterowania oraz przystosowanie do indywidualnych potrzeb użytkowników to kierunki, jakimi już dawno podążają kraje Unii Europejskiej. Wychodząc naprzeciw oczekiwaniom i zapotrzebowaniu specjalistycznych grup odwiedzających, Targi w Krakowie bazując na swoim kilkunastoletnim doświadczeniu zorganizują w dniach 27–28.11.2012 r. Targi Modernizacji Budynków – jedyną specjalistyczną imprezę w Polsce.

Krakowskie Targi Modernizacji Budynków 2012 Do ich odwiedzenia zostaną zaproszeni zarówno Ci, którzy interesują się tematami unowocześniania i modernizacji różnych posiadanych obiektów, jak i Ci, którzy szukają wiedzy i wskazówek, w jaki sposób i przy użyciu jakich nowoczesny technik, przeprowadzić prace modernizacyjne budynków. Prywatni właściciele, inwestorzy jak również przedstawiciele jednostek samorządowych pojawią się jesienią w Krakowie, by spotkać producentów dystrybutorów oraz branżowych fachowców. Dla nich wydarzenie to szansa, by spotkać kilkutysięczne grono odbiorców prezentowanej oferty.

Skorzystaj z wiedzy specjalistów Jak poradzić sobie z problemami natury administracyjnej? Jak unowocześnić obiekt zgodnie z obecnymi potrzebami, nowoczesną technologią i trendami, wymogami prawnymi oraz sztuką budowlaną? Jak pozy-

www.termo24.pl

skać niezbędne środki na finansowanie inwestycji? Jak ją przeprowadzić i z usług jakich wykonawców skorzystać? Jak dobrać odpowiedni materiały i technologie?

Każdy uczestnik Targów znajdzie odpowiedzi na powyższe pytania korzystając z bogatego programu merytorycznego, który stworzą instytucje specjalistyczne, środowisko naukowe i badawcze oraz branżowi specjaliści i praktycy.

Patronat nad Targami objął Polski Instytut Budownictwa Pasywnego, a w trakcie targów odbędzie się dwudniowy program seminaryjny dotyczący technologii energooszczędnej – pasywnej oraz termomodernizacji. Poza dostępem do specjalistycznej wiedzy Targi Modernizacji Budynków stworzą firmom z branży budowlanej doskonałą okazję do nawiązania kontaktów biznesowych oraz zaprezentowania swoich produktów i usług szerokiemu gronu odbiorców.

Kraków – wymarzone miejsce spotkań Nie bez znaczenia Targi Modernizacji Budynków organizowane są w Krakowie. Wielowiekowa tradycja miasta, bogata kultura i piękno unikalnej architektury – to cechy, które sprzyjają dobrym relacjom biznesowym i partnerskim. Dodatkowy atut w postaci bogatego doświadczenia Targów w Krakowie daje szansę, że premierowe Targi w szybkim czasie staną się obowiązkową imprezą w kalendarzu firm zajmujących się efektywnymi rozwiązaniami modernizacji budynków, nowoczesnymi oraz ekologicznymi technologiami modernizacyjnymi. Źródło: Targi w Krakowie Sp. z o.o.

Targi Modernizacji Budynków Najnowsze rozwiązania, technologie przyszłości i specjalistyczna wiedza praktyczna z zakresu: budownictwa zrównoważonego, pasywnego, termomodernizacji, efektywności energetycznej, finansowania oraz obsługi nieruchomości

27-28

B T 2012 M Kraków listopada

ta rg i www.modernizacja.krakow.pl

Współpraca merytoryczna:

Patronat medialny:

Targi w Krakowie Sp. z o.o., ul. Centralna 41A, tel.: 12 644 81 65, 651 90 17, kom.: 0509 157 968, kotlewska@targi.krakow.pl

48

WYDARZENIA

SPIS TREŚCI

RENEXPO „...for a powerful green future in Poland”

„... budujemy mosty i otwieramy drzwi…” Druga edycja międzynarodowych targów i konferencji o odnawialnej energii oraz efektywności energetycznej RENEXPO® Poland odbędzie się w dniach 17–18 października w Warszawie. W warszawskim centrum wystawowym EXPO XXI spodziewani są krajowi i zagraniczni eksperci branży oraz zainteresowani odbiorcy trudniący się daną dziedziną. Celem tego innowacyjnego spotkania jest stworzenie wspólnie z decydentami polityki gospodarczej najważniejszej w Polsce platformy branżowej dla energii przyszłości.

W tym roku szczególna uwaga poświęcona zostanie zagadnieniom związanym z fotowoltaiką, pompami ciepła, biogazem oraz energetyką wodną, które będą poruszane w ramach konferencji oraz forów odbywających się równolegle do targów.

W pierwszym dniu trwania targów odbędzie się konferencja na temat biopaliw, której organizacji podjęła się Polska Izba Biopaliw, a także konferencja poświęcona fotowoltaice, którą zorganizuje Reeco Poland we współpracy z Polskim Towarzystwem Fotowoltaiki.

W drugim dniu Polska Izba Biomasy będzie odpowiedzialna za konferencję na temat biomasy zaś Towarzystwo Elektrowni Wodnych i Instytut Maszyn Przepływowych PAN przeprowadzi konferencją na temat

www.termo24.pl

energii wodnej. Tego dnia odbędzie się także I Kongres Polskiej Organizacji Rozwoju Technologii Pomp Ciepła, który skupiać się będzie na perspektywach rozwoju tych urządzeń w Polsce i Europie. Dodatkową formą zaistnienia na targach będą fora, na których wystawcy z sektora biogazu, energii wodnej, pomp ciepła i fotowoltaiki zaprezentują swoje usługi i atrakcje programowe wyspecjalizowanym zwiedzającym.

W ramach targów odbędą się również spotkania kooperacyjne, które umożliwią zawarcie licznych kontaktów biznesowych. Do atrakcji z pewnością należeć będzie również, organizowany w ramach RENEXPO® Poland, II Dzień Samorządowca, który także przedstawicielom władz samorządowych da możliwość wymiany doświadczeń i wiedzy.

O tym, jak ważne będzie to wydarzenie, świadczy duże zainteresowanie wystawców, którzy już się zgłosili do udziału, a także wsparcie sponsorów, do których należą m.in. REC Solar Germany, IBC Solar s. r. o., PNO Consultants Sp. z o. o. oraz ProCom. Patronat Honorowy nad targami RENEXPO® Poland objęło Ministerstwo Gospodarki, Krajowa Izba Gospodarcza oraz SEP. Źródło: RENEXPO® Poland

RENEXPO

®

Poland

2-gie Międzynarodowe Targi Energii Odnawialnej i Efektywności Energetycznej

...for a powerful future » Odnawialne źródła energii » Inteligentna dystrybucja energii » Efektywne wykorzystanie energii » Spotkania kooperacyjne, Międzynarodowe Forum Biznesowe » I Kongres Polskiej Organizacji Rozwoju Technologii Pomp Ciepła » Konferencja: Produkcja biomasy czy import do celów energetycznych? » 2-ga konferencja fotowoltaiki w ramach RENEXPO Poland » 2-ga Konferencja „Dziś i jutro energetyki wodnej w Polsce i w Unii Europejskiej“ ®

17. — 18.10.2012 Centrum EXPO XXI, Warszawa

Organizator: REECO Poland Sp. z o.o., Kontakt: +48-22-266-06-16 lub info@reeco-poland.pl

50

WYDARZENIA

SPIS TREŚCI

POLEKO promuje zielone technologie

Rynek technologii środowiskowych jest jednym z najbardziej dynamicznie rozwijających się sektorów światowej gospodarki. Stawiamy na nowe rozwiązania, dzięki którym oczyszczanie wody, segregacja odpadów czy też pozyskiwanie energii ze źródeł odnawialnych jest efektywniejsze. Pełny przegląd najnowszych polskich i zagranicznych technologii z zakresu ochrony środowiska będzie można zobaczyć na targach POLEKO w Poznaniu (20–23.11.2012).

Wszystkie wymiary ekologii Coroczne spotkanie branży ekologicznej w Poznaniu to przegląd oferty rynkowej z Polski oraz z zagranicy z takich obszarów, jak: woda i ścieki, odpady i recykling, energia i energia odnawialna, rekultywacja i rewitalizacja, powietrze, hałas i wibracje, aparatura kontrolno-pomiarowa, wykrywanie zagrożeń oraz systemy zabezpieczeń środowiska naturalnego, ochrona przeciwpowodziowa, budownictwo komunalne i energetyczne czy doradztwo i instytucje ochrony środowiska. Nowością w tym roku będzie, obok dobrze już znanych przestrzeni specjalnych, Salon Czystej Energii, Salon Recyklingu, Glob Pełen Energii czy ekspozycja pod nazwą „Ekologiczne Miasteczko” – będzie to specjalnie zaaranżowana przestrzeń wystawiennicza, na której zaprezentowane zostaną rozwiązania służące redukcji zużycia energii, wykorzystywania jej alternatywnych źródeł i utrzymywania czystości.

www.termo24.pl

Liderzy w Poznaniu Na zbliżających się targach POLEKO zarezerwowane jest już o 20% więcej powierzchni wystawienniczej niż w zeszłym roku. Swój udział w listopadowym POLEKO zapowiedziało wielu liderów rynku, m.in.: Topserw, Aspamet, Karcher, Limnotec, Prote, Envimv, E.On, Sarpi, Contenur Polska, Remondis, Tew Polska, Veolia, Sutco-Polska, SITA, Tomra Sorting, Untha, Lindner-Recyclingtech, Paal, Mewa Recycling, Equipo, Zeppelin Polska, Avermann, Atlas Poland, Arcon Serwis, HSM Polska, Bax Baumaschinen, MT Recykling, Agrex – Eco, Wichary Technologies, Tomra Orwak Polska, Eurokey Recycling, Venture Industries, Rafineria Nafty Jedlicze, Wartsila, Seva Energie Ag, Uniwersal, Rafako, Energie-Cluster, Biogest Energie- Und Wassertechnik, Strabag Energy Technologies, Thoeni Industriebetriebe, Gess, Krannich Solar, Man Rollo, Solarworld, Biogas, House Of Clean Energy, Ecoenergia, Horus-Energia, CES, Ener-G, KWE Technika Energetyczna, Biowatt, Compte For-Tech, Svantek, Sonopan, Alter Czy Denios. W gronie wystawców nie zabraknie przedstawicieli polskich i zagranicznych organizacji rządowych oraz instytucji, m.in.: Ministerstwa Środowiska, Ministerstwa Środowiska – Greenevo, Ministerstwa Gospodarki, Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Wojewódzkich Funduszy Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Ogólnopolskiej Izby Gospodarczej Recyklingu, Krajowej Izby Gospodarki Odpadami, Państwowego Instytutu Geologicznego – Państwowy Instytut Badawczy, Polskiej Izby Gospodarczej Energii Odnawialnej, Izby Gospodarczej Energetyki i Ochrony Środowiska, Polskiego Stowarzyszenia Biogazu czy Instytutu Chemii i Techniki Jądrowej. Swoje wystąpienia narodowe zapowiedziały takie kraje, jak: Austria, Belgia, Chiny, Czechy, Kanada, Korea Płd., Niemcy, Norwegia i Szwajcaria. Ekspozycji wystawienniczej towarzyszyć będzie program wydarzeń przygotowany we współpracy z partnerami branżowymi.

Razem z POLEKO odbywają się: Międzynarodowe Targi Techniki Komunalnej KOMTECHNIKA, Targi Produktów i Usług dla Samorządów Lokalnych GMINA, Salon Nieruchomości i Inwestycji INVESTFIELD, Salon Lokalnego i Regionalnego Transportu Publicznego DWORZEC. Więcej informacji na temat targów POLEKO można znaleźć na stronie: www.poleko.mtp.pl. Źródło: MTP Sp. z o.o.

Międzynarodowe Targi Ochrony Środowiska

20-23 listopada 2012, Poznań

• • • • • •

woda i ścieki odpady i recykling energia, energia odnawialna powietrze, hałas, wibracje rekultywacja, rewitalizacja budownictwo komunalne i energetyczne

• aparatura kontrolno-pomiarowa • wykrywanie zagrożeń oraz systemy zabezpieczeń środowiska naturalnego • ochrona przeciwpowodziowa • doradztwo i instytucje ochrony środowiska • edukacja ekologiczna

W ramach targóW:

1.

2.

cykl debat i konferencji o rynku OZE

• 700 wystawców i firm reprezentowanych z 19 krajów

• 20.000 profesjonalnych zwiedzających

• 30% zagranicznych uczestników targów

Szczegóły na: www.poleko.mtp.pl

52

INFORMATOR

SPIS TREŚCI

18–20 września, Rijeka (Chorwacja) Euro Sun 2012 Organizator: Croatian Solar Energy Association Rijeka www.eurosun2012.org

27–30 września 2012, Augsburg (Niemcy) RENEXPO® Organizator: RECCO www.renexpo-bucharest.com

21–23 września 2012, Kraków (Polska) JESIEŃ 2012 – Krakowskie Targi Budownictwa Organizator: Centrum Targowe – Chemobudowa Kraków S.A. www.centrumtargowe.com.pl

3 października 2012, Warszawa (Polska) Nowy system gwarancji pochodzenia energii odnawialnej (GoO).

Procedury, pozyskiwanie, obrót Organizator: Center for Business Education www.cbepolska.pl

24–27 września 2012, Częstochowa (Polska) IV Międzynarodowa Konferencja na temat Współczesnych Problemów Architektury i Budownictwa Organizator: Politechnika Częstochowska, Yerevan State University of Architecture and Construction, Beijing University of Civil Engineering and Architecture www.zim.pcz.pl/konferencje/sbi/ pl/index.html 24–28 września 2012, Messe Frankfurt (Niemcy) 27th European Photowoltaic Solar Energy Conference and Exhibition Organizator: WIP – Renewable Energies www.photovoltaic-conference.com 27 września 2012, Uniejów (Polska) IV FORUM OZE energiawgminie.pl Organizator: GLOBEnergia www.energiawgminie.pl 27–29 września, Lublin (Polska) ECO FORUM 2012 – Targi Ochrony Środowiska Organizator: Targi Lublin S.A. www.ecoforum.targi.lublin.pl

www.termo24.pl

3–4 października 2012, Kraków (Polska) Warsztaty: Prekursorzy gospodarki niskowęglowej do roku 2020 Organizatorzy: Stowarzyszenie Gmin Polska Sieć “Energie Cités” www.energyformayors.eu 11 października 2012, Katowice (Polska) KOGENERACJA DZIŚ I JUTRO. Perspektywy rozwoju. Projektowane zmiany w prawie.

Organizator: Seminars Conferences Consulting www.SCC.com.pl 17–18 października 2012, Warszawa (Polska) RENEXPO® Poland Organizator: RECCO www.renexpo-warsaw.com 17–18 października 2012, Budapeszt (Węgry) CEP® Clean Energy & Passive House Expo Organizator: RECCO www.cep-expo.hu

25 października 2012, Warszawa (Polska) VI Forum Gospodarcze „Energia i Środowisko” Organizator: Biuro Programu Promocji Rozwoju Przedsiębiorczości www.eis.org.pl 27 października 2012, Warszawa (Polska) OZE 2.0. Nowy System Wsparcia Organizator: SC Consulting / PowerMeetings.pl www.SCC.com.pl 13–15 listopada 2012, Lublin (Polska) ENERGETICS 2012 – V Lubelskie Targi Energetyczne Organizator: Targi Lublin S.A. www.energetics.targi.lublin.pl 14–16 listopada 2012, Warszawa (Polska) Aqua-Therm Warszawa 2012 Organizator: KDM International www.aquatherm-warsaw.pl 20–23 listopada 2012, Poznań (Polska) Międzynarodowe Targi Ochrony Środowiska Poleko Organizator: MTP Sp. z o.o. www.poleko.mtp.pl 27–28 listopada 2012, Kraków (Polska) Targi Modernizacji Budynków Organizator: Targi w Krakowie Sp. z o.o. www.targi.krakow.pl 28 listopada 2012, Warszawa (Polska) Alternatywne napędy pojazdów dla środków transportu Organizator: Wolters Kluwer Polska, Instytut Transportu Samochodowego www.debata.abc.com.pl

6/2012

53

www.gpe.globenergia.pl