Cooking Imaginations: Tbilisi Migrant Stories. Trinidad and Tobago

{ {

Cooking Imaginations: Tbilisi Migrant Stories TRINIDAD AND TOBAGO

Š GeoAIR, 2014

პროექტი „კულინარიული წარმოდგენები: თბილისელი მიგრანტების ისტორიები” შექმნილი და რეალიზებულია გეოეარის მიერ. პროექტი ხორციელდება პრინც კლაუსის ფონდის ფინანსური მხარდაჭერით. პროექტი შეეხება მიგრანტების თბილისში ცხოვრებისა და ინტეგრაციის სირთულეებს. ამ შემთხვევაში, ეს არიან ადამიანები, ვინც ბოლო ათი წლის მანძილზე საზღვარგარეთიდან ჩამოვიდნენ და გადაწყვიტეს თბილისში სამუდამოდ თუ დროებით ცხოვრება. თუმცა, ერთმანეთის კულტურების შესახებ ინფორმაციის გაცვლა საკმაოდ იშვიათია „მასპინძლებსა“ და „ახლადჩამოსულ სტუმრებს“ შორის. შესაბამისად, გარკვეული სტერეოტიპებიც ჭარბობს. მიგრანტთა საოჯახო საქმეებსა და კულინარიულ ისტორიებს სოციალურად ჩართული სახელოვნებო ნამუშევრების თემად ვაქცევთ. მათი პერსონალური ისტორიები და ყოველდღიურობა სახეცვლილი და წარმოჩენილი იქნება საჯარო სივრცეებში ინტერვენციების საშუალებით. ამ ღონისძიებების დროს, სხვადასხვა კულტურების საკვების მომზადებისა და დაგემოვნების პარალელურად, ვსაუბრობთ მიგრაციის სხვადასხვა ასპექტებზე. მთლიანობაში, პროექტი, ასევე, შეეხება საჯარო სივრცის საკითხს, რომელიც შეიძლება რომ გარდაიქმნას ალტერნატიული ღონისძიებების ჩასატარებელ ისეთ სივრცედ, სადაც ჩვენს ირგვლივ არსებული მნიშვნელოვანი სოციო-კულტურული საკითხები განიხილება. თანხმლები პუბლიკაციები შექმნილია სოციალური მეცნიერებისა და ხელოვნების სფეროს ახალგაზრდა პროფესიონალებთან თანამშრომლობით და მოიცავს იმ ისტორიებსა და ვიზუალურ მასალას, რაც თბილისში მცხოვრებ მიგრანტებთან საველე სამუშაოს დროს იქნა მოგროვებული. პროექტი ხორციელდება ნინი ფალავანდიშვილის და დათა ჭიღოლაშვილის მიერ, თამარა ბოკუჩავასთან (სოციალური ფოტოგრაფიის ფონდი კავკასიაში) თანამშრომლობით. ტექსტი: ანა რამაზაშვილი, დათა ჭიღოლაშვილი დიზაინი: მანანიკო კობახიძე, ნინიშა მიქაძე - ლადო კობახიძის (CES - Creative Education Studio) ხელმძღვანელობით ფოტო მასალა: თამარა ბოკუჩავა, ანა რამაზაშვილი გვსურს მადლობა გადავუხადოთ ნათია სართანიას (CES) თანამშრომლობისათვის. განსაკუთრებული მადლობა კამილა ფერნანდესს და თინილ რამქისუნს ისტორიების გაზიარებისა და მონაწილეობისათვის. ასევე, სანი ოლასამი სამუელს, მათთან დაკავშირებისთვის. ‑---------------“Cooking Imaginations: Tbilisi Migrant Stories” project is created and implemented by GeoAIR. The project is sponsored by the Prince Claus Fund.

Project addresses the issue of migrants’ lives and integration challenges in Tbilisi. These are people who have come here from aboard within the past decade and decided to live in Tbilisi permanently or temporarily. However, cultural exchange and communication within “hosts” and “newcomers” about each other’s cultures is very limited, hence, some stereotypes might prevail.

We take migrants’ households and foodways as theme for socially engaged artistic works. Their personal stories and private space are transformed by interventions in public spaces. During these events food of different cultures are prepared and tasted, while various aspects of migration are discussed. Overall, the project also addresses the topic of public space as transformed to the arena where open alternative activities can take place, while addressing important socio-cultural issues that surround us.

Accompanying publications are created in collaboration with young professionals from social sciences and art, and consist of stories and visual material obtained during the fieldwork with migrants living in Tbilisi.

Project is realized by Nini Palavandishvili and Data Chigholashvili in collaboration with Tamara Bokuchava (Social Photography Caucasus Foundation).

Text: Ana Ramazashvili, Data Chigholashvili Design: Mananiko Kobakhidze, Ninisha Mikadze - under the supervision of Lado Kobakhidze (CES - Creative Education Studio) Photos: Tamara Bokuchava, Ana Ramazashvili Additionally, we would like to thank Natia Sartania (CES) for collaboration. Special thanks to Kamilah Fernandez and Tenille Ramkissoon for sharing stories and for their involvement, as well as to Sanni Olasami Samuel for putting us in contact with them.

Different things - good proportion სხვადასხვა რამ - კარგი პროპორცია ამ პუბლიკაციის სათაურში მოცემული ორი ფრაზა: „სხვადასხვა რამ“ და „კარგი პროპორცია“ კამილა ფერნანდესმა ახსენა საკვების მომზადების დროს. ის ტრინიდადი და ტობაგოდანაა და მედიცინის სასწავლებლად საქართველოში ჩამოვიდა. ერთ-ერთი ფრაზა ტრინიდადი და ტობაგოს საკვების შესახებ იქნა ნახსენები, მეორე - მაშინ, როდესაც ის საუბრობდა თავის, როგორც თბილისში უცხოელის ცხოვრების გამოცდილებაზე. თუმცა, თითოეული მათგანი შეიძლება გამოვიყენოთ როგორც საკვების რეცეპტზე საუბრისას, ასევე, სოციალური გამოცდილების შესახებ. შესაბამისად, ეს ტერმინები ერთგვარი მეტაფორებია პროექტისათვის, თბილისში მცხოვრები ტრინიდადი და ტობაგოელი მიგრანტების საჯარო კულინარიული ღონისძიებისთვის და ასევე, ამ თანმხლები პუბლიკაციისთვის - მათთან დაკავშირებული საკვების მომზადების, გაზიარებისა და წარდგენის პარალელურად, ვსაუბრობთ თბილისში, მათ ახალ საცხოვრებელ გარემოში ცხოვრების გამოცდილებაზე.

Two phrases in the title of this publication, “different things” and “good proportion” are taken from the dialogues over preparing food with Kamilah Fernandez, student from Trinidad and Tobago who came to study medicine in Georgia. One of the phrases is said while talking about food from Trinidad and Tobago, the other while talking about her experience as a foreigner living in Tbilisi. However, either one can be used when talking about food recipe or social experiences. Hence, they become metaphors for the project, public cooking event with migrants from Trinidad and Tobago living in Tbilisi and for this accompanying publication – while making, sharing and representing food from their home country, we are talking about their life in Tbilisi, their new home for the moment.

„მათ, ვინც მთავარი კუნძულიდან [ტრინიდადი] არიან, ტრინიდადელებს ვუწოდებთ, ხოლო ვინც პატარა კუნძულიდან [ტობაგო] არიან ტობაგოელებს. ჩვენ თავს ტრინბაგოელებს ვუწოდებთ. როდესაც ჩემ თავზე ვლაპარაკობ, ვამბობ რომ ტრინიდადელი ვარ, რადგანაც მთავარ კუნძულზე ვცხოვრობ.“ “ჩემი დიდი ბებია, მამაჩემის მხრიდან, შერეული პორტუგალიური წარმოშობის იყო, გვარად ფერნანდესი, ხოლო დიდი ბაბუა კი იტალიული წარმოშობის, გვარად ტალაფერი. თუმცა, მათ შვილებს მამის გვარი არ ჰქონიათ. დედის გვარი, ფერნანდესი ჰქონდათ. მამაჩემმა არ იცის ზუსტად რატომ არ აქვთ ბაბუის გვარი, ტალაფერი. დედაჩემის ოჯახი ძირითადად შერეული ესპანური წარმოშობისაა და მათი გვარია მარტინი“ - კამილამ დამატებით მოგვიყვა, რომ ტრინიდადი და ტობაგო 1962 წლიდან დამოუკიდებელია. მისი მოსახლეობა კი კოლონიზაციისა და შემდგომი პერიოდის გამო, საკმაოდ მრავალფეროვანია.

“People who are from the main island [Trinidad], we call them Trinidadians and then the small island [Tobago], we call them Tobagonians. We call ourselves Trinbagonians. When I am talking I’ll say I am Trinidadian, because I come from the main island.”

“From my father’s side, my great grandmother was mixed Portuguese and her surname was Fernandez, and my great grandfather was Italian and his surname was Tallaferri. However the children my great grand parents had did not carry their father’s surname, instead they carried their mother’s surname of Fernandez. My father is not sure about the circumstances under which they did not get to carry their grandfather’s surname Tallaferri. My mother’s family is mainly mixed Spanish decent and they carried the surname Martin” – As Kamilah additionally explained, Trinidad and Tobago gained independence in 1962 and has a very diverse population, mainly due to colonization history and the period that followed.

„ტრინიდადში ერთი კონკრეტული ეროვნება არ გვაქვს. არ გვაქვს ერთი ნაციონალური კოსტუმი. ყოველ ადამიანს საკუთარი კოსტუმი გააჩნია“ აგვიხსნა კამილამ, მისმა მეგობარმა თინილმა კი მანამდე გვითხრა: „ანთროპოლოგიური პერსპექტივიდანაც რომ შევხედოთ, ის [კამილა] აფრიკიდანაა წარმოშობით, მე კი ინდოეთიდან. ტრინიდადი პატარა ქვეყანაა და მასში ძალიან ბევრი მრავალფეროვნება არსებობს.“ “In Trinidad we don’t have one nationality. We don’t have one national dress. Every different person has own different dress” – explained to us Kamilah, while her friend Tenille said: “Even from anthropological perspective, she [Kamilah] comes from Africa and I come from India. Trinidad is a little country and has so many diversities.”

შესაბამისად, გასაკვირი არ არის რომ ტრინიდადი და ტობაგოს სამზარეულოს მრავალ-კულტურულს უწოდებენ - „მე მაქვს წიგნი, სადაც ტრინიდადული სასმელები და საკვებია მოცემული, ჩემმა დამ მომცა.“ როგორც კამილამ გვითხრა, ეს წიგნი ყველაზე პოპულარულია და ტრინბაგოელებს ხშირად თან მიაქვთ, როდესაც საზღვარგარეთ მიდიან ხოლმე.

Therefore, it is not surprising, that cuisine of Trinidad and Tobago is referred as multi-cultural – “I have a book with Trinidad drinks and dishes. It’s from my

sister.” As Kamilah explained, this book is the most popular and Trinbagonians take it with them, when they go abroad.

კამილასთან, ასევე, ვნახეთ ცნობილი „ანგოსტურა“ ტრინიდადი და ტობაგოდან, რაც მთელ მსოფლიოში გამოიყენება ალკოჰოლური სასმელების დასამზადებლად.

At Kamilah’s we also saw famous Angostura from Trinidad and Tobago, used all over the world for making alcoholic drinks.

„და ქართველებმა იციან როგორ დაგათრონ. სადღეგრძელოები უნდა თქვა და თამადა მთხოვდა სადღეგრძელოები მეთქვა. ახლა ყველა ქართული სადღეგრძელო ვიცი: მათთვის, ვინც გარდაიცვალა; მათთვის, ვინც გვიყვარს...“ “And Georgians know how to get you drunk. You have to say toast and Tamada was asking me to say a toast. Now I know all Georgian toasts: people who died, people we love…”

„ეს არის მობი, ამას გამოვიყენებ სასმელის დასამზადებლად.“ “This is Mauby, this is what I am gonna make the drink from.”

water

mobi Ma

wyali

dariCinis

uby

Cxiri

bark

brown sugar

is l su ebi i an sl Te

n stick

cinnamo

few aniseeds

yavisferi Saqari

სასმელი მობის დასამზადებლად საჭიროა შემდეგი: მობის ხის ქერქი, 2 ჭიქა ყავისფერი შაქარი, 4 ჭიქა წყალი, დარიჩინის ჩხირი, ანისულის თესლები. მოვხარშოთ რამდენიმე წუთის განმავლობაში და გავაგრილოთ. „ამ სასმელს ცოტა მწარე გემო აქვს“ თქვა კამილამ და დაუმატა ცოტა წყალი და შაქარი, სანამ ყინულით გაციებულს მივირთმევდით.

To make Mauby drink you need to boil the following: Mauby bark, 2 cups of brown sugar, 4 cups of water, cinnamon stick, few aniseeds. Boil it for some minutes and then leave it to cool. “The thing about it is that it’s a bitter drink” said Kamilah and added some more water and sugar before serving it with ice.

ამ გემრიელი სასმელის დამზადებას ერთი სირთულე ახლავს, მობის ხის ქერქი საქართველოში ნაკლებად იშოვება, კამილამ ის სახლიდან ჩამოიტანა. თუმცა, ის ისეთი არომატულია, რომ „შეგიძლიათ ხარშოთ და ხარშოთ.“ The hard thing about making this delicious drink is that Mauby tree bark cannot be found in Georgia that easily, Kamilah brought it from home, but being very aromatic, “you can boil and boil it.”

„ის წითელი ჩაი ხომ იცით?! საქართველოშიც გაქვთ. ჩვენც გვაქვს. ჩვენც ვაკეთებთ და გაციებულს ვსვამთ... ტრინიდადელები აქ წლების მანძილზე ცხოვრობდნენ და ვერ იშოვეს. ერთხელ „ვაგზალზე“ მოვდიოდით და დავინახეთ, შობის პერიოდი იყო და ჩვენ ამ სასმელს შობაზე ვაკეთებთ, კინაღამ ავტირდით.“ “Do you know that red tea?! You also have in Georgia. We have that as well. And we make it and we drink it cool…

All these Trinidadians lived here for years and they never found it, so we were walking through Vagzali and we saw this and it was almost Christmas and this is the drink we make on Christmas and we almost cried.”

მეპატრონის რასისტული დამოკიდებულების გამო, კამილას მოუწია იმ ბინიდან გადასვლა, რომელსაც თავდაპირველად ქირაობდა: „უნდა გადავსულიყავი და ვაჟას ბოლოში ვნახე ძალიან კარგი ბინა, მოვილაპარაკეთ მეპატრონე ქალბატონთან, შევთანხმდით დეტალებზე და წავედით, თუმცა, იმ ბინის მეზობლები გამოვიდნენ და თქვეს ჩვენ არ გვინდა, რომ შავკანიანები ცხოვრობდნენ ჩვენ შენობაშიო. ზოგადად, არ ვტირი ხოლმე, მაგრამ ამან ძალიან, ძალიან გამანაწყენა... ეს ქალი, ვისი ბინაც იყო, იქვე იდგა, გაიგონა ეს რასისტული რაღაცეები და არაფერი უთქვამს. მე კი ვუთხარი, რომ მას ბინის გაქირავება თუ უნდოდა, უნდა დავეცავით, რაიმე უნდა ეთქვა. შესაბამისად, აღარ მაინტერესებდა იქ ცხოვრება. მაგრამ ამან ძალიან, ძალიან გამანაწყენა. ის ქალი კი, მეზობელი, ამბობდა რომ ადრე იქ შავკანიანი ბიჭი ცხოვრობდა, რომელსაც ქართველი გოგოები ჰყავდა და სექსით კავდებოდნენ. მე მას ვუთხარი, რომ პირველ რიგში, ეს მისი საქმე არ იყო. მან კი მომიგო, რომ მას ბავშვები ჰყავს და არ უნდა არანაირი შავი ადამიანი ცხოვრობდეს მის შენობაში. ვერ გავიგე ასეთ რამეს რატომ ამბობდა, მეტი ვეღარ შევძელით და წამოვედით. ჩემი მეგობარი მეუბნებოდა: „კამილა, ნუ ტირი, მხოლოდ ერთი ადამიანია ასეთი,“ თუმცა, იქ სხვებიც იყვნენ, იქ როგორ უნდა მეცხოვრა ამის შემდეგ?! ეს ძალიან სასტიკი და ცუდი საქციელი იყო. არც მიცნობდა და ავტომატურად თქვა აფრიკა. აშკარად არ იყო განათლებული, თორემ ეცოდინებოდა რომ შავკანიანები დედამიწის სხვა ნაწილებშიც ცხოვრობენ. ძალიან სამწუხაროა.“

Due to landlord’s racist comments, Kamilah had to change the apartment she was renting initially: “So I had to move and I found this really nice apartment in the end of Vazha, so I negotiated with this woman and we agreed on details and we went there, and then people from this building said we do not want black people in our building!

I do not cry generally, but that really, really hit me… this woman, who owned the apartment she stood there, heard all these racist things and she said nothing, so I told her you do not want a tenant, because you should have defended, you should have said something, so I was not interested to live there. But that really, really hit me. And the thing the woman in the building was saying is because there was this black guy living there and he had these Georgian girls and they were having sex. I said, first of all why is that her business, and she said she has children კამილას ბიოლოგია და and she does not want any black people living in მედიცინა აქვს ნასწავლი და this building, I was like why would you say these საუბრობს იმის შესახებ, რო მ things and I could not handle and we just left. My შავკანიან და თეთრკანიან friend was saying, Kamilah do not cry, that’s just ადამიანებს კანში მელანინის one person like that, but there were others as რაოდენობაც კი მსგავსი გვა ქვს. well who stood there, so how could I live there?!

Kamilah, who has been stu It was just cruel and bad. You do not know me dying biology and medicine and she automatically said Africa and apparently even explains that black people she was not educated, because then she would and white people have the sam e know that there are black people living in other amount of melanin in our skin. parts of the world also. That’s really sad.”

„ეს ჯამი ამ პურისთვის საკმარისი არ არის, თუმცა, მეტი არაფერი მაქვს, არ ვყიდულობ ახალ ჭურჭელს, 10 თვეში ისედაც მივდივარ. ამ სახლში კი არაფერი დამხვდა.“ “This bowl is not enough for this bread, but I do not have anything else and I refuse to buy new dishes, because I am leaving in ten months.

And this house came with nothing.” კამილა საქართველოში უკვე 5 წელია ცხოვრობს და მეგობრისგან აქვს „თავა“, სპეციალური ტაფა ტრინიდადი და ტობაგოდან, რომელიც გამოიყენება პარათა როთის დასამზადებლად.

Kamilah, who has been in Georgia already for 5 years, was given by a friend a Tawah, a special pan from Trinidad and Tobago for making Paratha Roti. „ამ ბიჭს ეს წლების მანძილზე ჰქონდა და არ იცოდა როგორ უნდა გამოეყენებინა. როდესაც ჩამოვედი ძალიან ხშირად ვიყენებდი და ასე ამიტომ გამოიყურება. როდესაც წავალ, თუ ვინმე იქნება ტრინიდადიდან, მას დავუტოვებ.“ “This guy he had it for years and he never knew how to use that. When I came I used it and used it and that’s why it looks like that, it is really heavy. When I am leaving, if there is anyone coming from Trinidad, I am going to give it to them.” რეცეპტების წიგნში, რომელიც კამილამ ჩამოიტანა, როთი „აღმოსავლეთ ინდოეთის სამზარეულოს“ სექციაშია მოთავსებული.

In the cookbook Kamilah brought with her, Roti is placed under “East Indian Cuisine” section.

„ინდურად როთი მკვრივს ნიშნავს, მე უფრო რბილს ვაკეთებ. სინამდვილეში ჩვენ ამას პურს არ ვუწოდებთ, თუმცა, საქართველოში ვისთვისაც არ გავაკეთე, ყველა პურს ეძახდა. ამიტომ ეს ერთგვარი პურივითაა ჩემი ქვეყნისთვის. აი, ნახავთ, ძალიან ადვილია, მაგრამ საინტერესო პროცედურაა.“ “In Indian Roti means stiff and mine is really soft. And we do not really call it bread, but everybody I have made it for, all Georgian people call it bread, so it’s kind of bread from my country, but it’s specific food in my country. So you will see it’s really simple, but an interesting procedure.”

ი როთის გასაკეთებლად საჭიროა: 4 ჭიქა ფქვილი, თ ო რ გამაფხვიერებელი, მარილი, წყალი და მცირეოდენი ერბო.

I

ROT

All you need for Roti: 4 cups of flour, baking powder, salt, water and some ghee for later.

marili

sa

fqvili

lt

ghee

f flour

erbo

o 4 cups

„ხალხი ამას ზომავს ხოლმე, თუმცა, მე ხშირად ვამზადებ და არ მჭირდება. 4 ჩაის კოვზი გამაფხვიერებელი და 1 ჩაის კოვზი მარილია საჭირო, მაგრამ მე ასე ზუსტად არ ვზომავ“ - გვითხრა კამილამ, როდესაც მარილი და გამაფხვიერებელი ფქვილს დაუმატა და წყლით გადაზილა.

“People measure this and I do not, because I do it a lot. It has to be 4 teaspoon of baking powder and 1 teaspoon of salt, but I do not measure” –said Kamilah while mixing salt and baking powder with flour and water, making dough.

„ხშირად, ცომს ნახევარი საათის მანძილზე ასვენებენ ხოლმე, მაგრამ მე მხოლოდ 15 წუთით ვტოვებ“ “Usually people rest it for half an hour so that is softer, but I leave it for 15 minutes.”

შემდეგ ცომისგან პატარა ზომის ბურთებს ვაკეთებთ და ვაბრტყელებთ წრეზე. ვუსვამთ გამდნარ ერბოს, წრეს ცენტრიდან გვერდისკენ ვჭრით და ვახვევთ კონუსის მსგავსად. მიღებულ ფორმებს ვასვენებთ ცოტა ხნის განმავლობაში. ამასობაში ვაცხელებთ თავას და ვუსვამთ ერბოს. ცომის გუნდებს ისევ ვაბრტყელებთ და სათითაოდ ვათავსებთ თავაზე. 1-2 წუთი საკმარისია იმისთვის, რომ როთის ორივე მხარე გამზადდეს, რომელსაც გაგრილების შემდეგ წვრილად დავფლეთთ.

Afterwards we make small balls from the dough and individually roll them out to thin circles. Then we put a layer of melted ghee and cut the circle from the centre and roll it like a cone, like small pyramids, which we leave to rest, while tawah is being heated. When it’s hot, we put some ghee on it and place there rolled out cones. It takes about a minute or two for both sides of Roti to be ready, which we tear into pieces when it cools down.

„საერთოდ, ადრე საჭმლის გაკეთება არ ვიცოდი. 20 წლის რომ ვიყავი, ვერაფერს ვაკეთებდი. შემდეგ ეს რეცეპტების წიგნი ვიშოვე, დედაჩემმაც რჩევები მომცა და ახლა ძალიან მომწონს. როდესაც ჩამოვედი 5 რაღაცის გაკეთება ვიცოდი. როდესაც დიდი ტრინიდადული წვეულებები გვაქვს, 40 ადამიანისთვის ვაკეთებ ხოლმე საჭმელს.“ “Actually, I could not cook before. When I was 20 I could not cook.

Then I got this cook book, my mother gave me some input and I really like it now. When I came to Georgia I could make 5 meals.

And anytime we have big Trinidadian parties, I would always cook food for like 40 people.” „როდესაც უნივერსიტეტში ფესტივალი იყო, ყოველ წელს ვმონაწილეობდი. სხვადასხვანაირ პურს ვაკეთებდი და დიდი პოპულარობით სარგებლობდა, ყველას აინტერესებდა რა იყო. ქართველებს არ უყვართ ახალი რაღაცეების გასინჯვა, თუმცა, ყველა მოდიოდა და ჩვენი საკვები 20 წუთში დამთავრდა. უნივერსიტეტში ეს ქათმის კერძი გავაკეთე, კიდევ პური ქიშმიშითა და ქოქოსით და ყველას მოეწონა, მობიც გავაკეთე.“ “And when there was festival at the university, every year I would take part, and different bread I was making was a hit and everybody was asking, what is this? Georgians they do not really like to try new things, but everybody was coming by and food finished in like 20 minutes. I made this chicken, at the university and I made this bread with raisin and coconut and everybody really liked it, and I made Mauby.”

ლი იყო. მე მგონი, ხალხი უფრო მეგობრუ „როდესაც ჩამოვედი, ამიანი გულში არ იყო აქ და ბევრი ად მაშინ ბევრი უცხოელი გად ვგრძნობდი გი იყო, ნამდვილად კარ გვიკრავდა, ძალიან კარ თავს.“ t when I more friendly, I think tha lot a re we le op pe lot of people “When I came were not here, and a re he le op pe n eig for came a lot of .” s real fun, I had real fun embraced us and it wa თინილმაც გაგვიზიარ ა თბილისში გამოცდილ ი სამწუხარო ამბები: „ადრე ვღიზიან დებოდი, თუმცა, ახლ ა არა. ერთხელ, ავტობუსში ავედი და მოხუცებულმა ქალბატ ონმა გვერდით, ცარიელ ადგილზე ჩან თა დადო, რომ არ და ვმჯდარიყავი. მე ჩანთა გადავწიე და დავჯექი. ტრინიდადში ამაზე დიდ ამბავს ავტეხდი. მსგავს ი საქციელი მიუღებელ ია ჩემთვის, ხოდა გადავწიე ჩანთა და დავჯექი. წადიო, თუ რაღაც მსგავსს მეუბნებოდა, მაგრამ მე იქ ვიჯექი.“ Tenille also had to sh are some sad experie nces she encountered in Tbilisi: “It used to annoy me, but now no. There was one example, an old lad y in the empty bus pu t a bag on a sit, not to give me a chan ce to sit. But I took thi s bag and took a sit. In Trinidad I could bully. I am not incurring this kind of behavior, so I moved a ba g and set down. She wa s telling me to go or something like it but I would not...”

ლემაა ვერ „ავტობუსშიც ბევრი ადამიანი მაშტერდება და რა პრობ ვმგზავრობ?! არ ხომ დ ვხვდები, შენ აქ ფულს იხდი, მეც ვიხდი, უფასო ამ. კამილ რა გვითხ ასეთ რაღაცეებზე ვცდილობ არ გავბრაზდე“ ების ცხოვრ ოში თველ საქარ მიუხედავად ამ ყველაფრისა, ის აფასებს ფითი უარყო ოდ საჯარ ება შესაძლებლობას და ამბობს, რომ შეიძლ პროპორცია და დამოკიდებულება ჭარბობდეს, თუმცა, „არსებობს კარგი ამას პატივი უნდა სცე.“ s the problem, I do “Even on the bus, so many people watch and what’ not here for free. am I too, not understand, you pay here, I pay here despite all these who ah, Anyway, I do not let it get to me“ said Kamil though negative even that also appreciates living in Georgia and says rtion and you have propo good attitudes might prevail in public ”there is a to respect that.”

„ქართული კერძების გაკეთება არ შემიძლია, თუ ვინმე ადგილობრი დამეხმარა, ხომ გესმი ვი არ თ?! ერთხელ, ახალ წელ ს მეგობართან შევხვდ დედამისთან ერთად ი და გავაკეთე ის კერძი, რა ქვია? რაღაცა და ბად რიჯანი... ლობიანი მიყვარს, მინ და რომ გაკეთება ვის წავლო.“ “I do not really know ho w to make anything Ge orgian without the help Georgian, you underst of any and? Like one time I spent New Year’s at on friend’s and with her mo e of my ther we made this thing , what do you call it? thing with badrijani?...

So meI like Lobiani. I want to learn how to make it.”

ჩაშაშუშული ქათამი კარიბულად ინგრედიენტები: 1 ქათამი; საკმაზი ტრინიდადი და ტობაგოდან; ზეთი; 2 ჭიქა შაქარი; 2-3 ნივრის კბილი; ტომატი; 1 ხახვი; 2-3 სტაფილო; წითელი და შავი წიწაკა; მარილი; წყალი.

CARIBBEAN STEW CHICKEN Ingredients: 1 chicken; seasoning from Trinidad and Tobago; oil; 2 cups of sugar; 2-3 cloves of garlic; tomato paste; tomato; 1 onion; 2-3 large carrots; paprika and black pepper; salt; water.

T wi

on i n

el

o

aka iw iw

pr

xaxvi

ik

a

Sea

son

oil

chic

ken

sakmazi

pa

zeTi

ing f and rom T r Tob ago inidad

black pepper

lo

i staf

qaTami

lic

r ga carrots

nio

ri

„ქათამი დავჭერი, მოვაშორე ცხიმი და კანი და დავუმატე საკმაზი, ცოტა წითელი წიწაკა, პილპილი, მარილი“ - ასე ვამუშავებთ ქათმის ხორცს.

Savi wiwaka

“I just cut chicken, removed all the fat and skin and then I put that seasoning, some paprika, some black pepper, salt” – to prepare chicken.

საკმაზისთვის საჭიროა სხვადასხვა რამ - ხახვი, ნიორი, მწვანე ხახვი და მწვანილი. „ეს თინილმა ჩამომიტანა. ჩვენ უბრალოდ საკმაზს ვუწოდებთ, ხორცისთვის ყოველთვის ამას ვიყენებთ. ლიმონსაც ვუმატებთ ხოლმე სიჯანსაღისთვის.“ საკმაზი, რომელიც კამილას სახლიდან აქვს ჩამოტანილი, ენერგეტიკული სასმელის ბოთლში იყო მოთავსებული, რამაც ჩვენ პირდაპირ გაგვახსენა ტყემალი, რომელსაც ხშირად სხვადასხვა რამის ბოთლებში ვინახავთ და საზღვარგარეთაც ამ ფორმით მიგვაქვს ხოლმე.

The seasoning for meat in Trinidad and Tobago is made from different things - onion, garlic, green onion and herbs. “Tenille brought it to me.

We just call it season, we always do it to our meat. We put it on it and some lime so it will be fresh.”

Seasoning Kamilah got from home was placed in the bottle of the energy drink, which automatically reminded us Tkemali we would keep in different bottles, as well as usually take abroad in this form.

ღრმა ტაფას/ქვაბს მოვათავსებთ ცეცხლზე, მასში მოვათავსებთ ზეთს ძირის დასაფარად და 2 ჭიქა შაქარს (სახლში კამილა ყავისფერ შაქარს იყენებს). ცეცხლს დავუწევთ და მოვურევთ მანამ, სანამ არ გახდება მუქი ყავისფერი. მნიშვნელოვანია, რომ არ დაგვეწვას. ქვაბში მოთავსებამდე, გამზადებულ ქათმის ნაჭრებს დავუმატებთ 2 სუფრის კოვზ ტომატს და 1 ჭიქა თბილ წყალს. ავურევთ და ნაჭრებს მოვათავსებთ ქვაბში, ზეთისგან და შაქრისგან მიღებულ მასასთან ერთად. მოვამზადებთ მანამ, სანამ ქათმის ნაჭრებიც არ გახდება მოყავისფრო ფერის. დავუმატებთ დაჭრილ ხახვსა და სტაფილოს, 1 ჭიქა წყალს, ცოტა წიწაკას და 2 კბილ გაჭყლეტილ ნიორს.

We put a deep pan to heat, and then we add some oil and 2 cups of sugar (back home Kamilah would use brown sugar). We lower the heat and stir until sugar and oil become dark brown. It is important not to burn it until it becomes black.

Until we place chicken in the pot, we add 2 table spoons of tomato paste and a cup of warm water and mix seasoned chicken pieces. We place them in the pan with oil and sugar and wait until it gets a brownish color.

Later we add chopped onions and carrots, a cup of water, some paprika and 2 cloves of grated garlic.

ქათმის ხორცი როდესაც მოიხარშება, კარიბულად ჩაშუშული ქათმის კერძიც მზად არის. „ახლა მარილს დავუმატებ, მარილი ბოლო რამ არის რასაც ამატებ, მაგრამ მე მარილს გემოვნებით ვამატებ“ - გვითხრა კამილამ, ჩვენ კი გაგვახსენდა გამოთქმა, რომელსაც ხშირად ვამბობთ ხოლმე საქართველოშიც - „მარილი გემოვნებით.“ We boil it until the chicken is ready and enjoy the Caribbean Stewed Chicken.

“I will put salt now, salt is the last thing you put, but I add salt with the taste.”- said Kamilah, which reminded us what we would also often say in Georgia, მარილი გემოვნებით/salt according to taste.

პროექტი „კულინარიული წარმოდგენები: თბილისელი მიგრანტების ისტორიები” შექმნილი და რეალიზებულია გეოეარის მიერ. პროექტი ხორციელდება პრინც კლაუსის ფონდის ფინანსური მხარდაჭერით. პროექტი შეეხება მიგრანტების თბილისში ცხოვრებისა და ინტეგრაციის სირთულეებს. ამ შემთხვევაში, ეს არიან ადამიანები, ვინც ბოლო ათი წლის მანძილზე საზღვარგარეთიდან ჩამოვიდნენ და გადაწყვიტეს თბილისში სამუდამოდ თუ დროებით ცხოვრება. თუმცა, ერთმანეთის კულტურების შესახებ ინფორმაციის გაცვლა საკმაოდ იშვიათია „მასპინძლებსა“ და „ახლადჩამოსულ სტუმრებს“ შორის. შესაბამისად, გარკვეული სტერეოტიპებიც ჭარბობს. მიგრანტთა საოჯახო საქმეებსა და კულინარიულ ისტორიებს სოციალურად ჩართული სახელოვნებო ნამუშევრების თემად ვაქცევთ. მათი პერსონალური ისტორიები და ყოველდღიურობა სახეცვლილი და წარმოჩენილი იქნება საჯარო სივრცეებში ინტერვენციების საშუალებით. ამ ღონისძიებების დროს, სხვადასხვა კულტურების საკვების მომზადებისა და დაგემოვნების პარალელურად, ვსაუბრობთ მიგრაციის სხვადასხვა ასპექტებზე. მთლიანობაში, პროექტი, ასევე, შეეხება საჯარო სივრცის საკითხს, რომელიც შეიძლება რომ გარდაიქმნას ალტერნატიული ღონისძიებების ჩასატარებელ ისეთ სივრცედ, სადაც ჩვენს ირგვლივ არსებული მნიშვნელოვანი სოციო-კულტურული საკითხები განიხილება. თანხმლები პუბლიკაციები შექმნილია სოციალური მეცნიერებისა და ხელოვნების სფეროს ახალგაზრდა პროფესიონალებთან თანამშრომლობით და მოიცავს იმ ისტორიებსა და ვიზუალურ მასალას, რაც თბილისში მცხოვრებ მიგრანტებთან საველე სამუშაოს დროს იქნა მოგროვებული. პროექტი ხორციელდება ნინი ფალავანდიშვილის და დათა ჭიღოლაშვილის მიერ, თამარა ბოკუჩავასთან (სოციალური ფოტოგრაფიის ფონდი კავკასიაში) თანამშრომლობით. ტექსტი: ანა რამაზაშვილი, დათა ჭიღოლაშვილი დიზაინი: მანანიკო კობახიძე, ნინიშა მიქაძე - ლადო კობახიძის (CES - Creative Education Studio) ხელმძღვანელობით ფოტო მასალა: თამარა ბოკუჩავა, ანა რამაზაშვილი გვსურს მადლობა გადავუხადოთ ნათია სართანიას (CES) თანამშრომლობისათვის. განსაკუთრებული მადლობა კამილა ფერნანდესს და თინილ რამქისუნს ისტორიების გაზიარებისა და მონაწილეობისათვის. ასევე, სანი ოლასამი სამუელს, მათთან დაკავშირებისთვის. ‑---------------“Cooking Imaginations: Tbilisi Migrant Stories” project is created and implemented by GeoAIR. The project is sponsored by the Prince Claus Fund.

Project addresses the issue of migrants’ lives and integration challenges in Tbilisi. These are people who have come here from aboard within the past decade and decided to live in Tbilisi permanently or temporarily. However, cultural exchange and communication within “hosts” and “newcomers” about each other’s cultures is very limited, hence, some stereotypes might prevail.

We take migrants’ households and foodways as theme for socially engaged artistic works. Their personal stories and private space are transformed by interventions in public spaces. During these events food of different cultures are prepared and tasted, while various aspects of migration are discussed. Overall, the project also addresses the topic of public space as transformed to the arena where open alternative activities can take place, while addressing important socio-cultural issues that surround us.

Accompanying publications are created in collaboration with young professionals from social sciences and art, and consist of stories and visual material obtained during the fieldwork with migrants living in Tbilisi.

Project is realized by Nini Palavandishvili and Data Chigholashvili in collaboration with Tamara Bokuchava (Social Photography Caucasus Foundation).

Text: Ana Ramazashvili, Data Chigholashvili Design: Mananiko Kobakhidze, Ninisha Mikadze - under the supervision of Lado Kobakhidze (CES - Creative Education Studio) Photos: Tamara Bokuchava, Ana Ramazashvili Additionally, we would like to thank Natia Sartania (CES) for collaboration. Special thanks to Kamilah Fernandez and Tenille Ramkissoon for sharing stories and for their involvement, as well as to Sanni Olasami Samuel for putting us in contact with them.

{ {

Cooking Imaginations: Tbilisi Migrant Stories TRINIDAD AND TOBAGO

Š GeoAIR, 2014