Haurrak, nerabeak eta gazteak sustatzeko zerbitzuen ebaluaketa

mesanotxean

07

Gipuzkoako Haur eta Gazteen Sustapenerako Sistema Sistema de Promoci贸n Infantil y Juvenil de Gipuzkoa

Haurrak, nerabeak eta gazteak sustatzeko zerbitzuen ebaluaketa

Haur eta gazteria politiken monografikoa 2010eko Maiatza

"Mesanotxean" izenburupean Gipuzkoako Foru Aldundiak kaleratzen duen e-GAZTEMIRA buletin elektronikoaren monografikoen bilduma da. Bertan Gipuzkoako haur eta gazteria politikekin zerikusia duen gairen bat jorratzen da hiru hilabetean behin.

Eginkizun horretarako, "Gazte faktoria berritzegunea" izeneko enpresaren laguntza teknikoa dugu "Mesanotxean" bildumaren edukiak prestatzeko orduan, GFAko Haur, Nerabe eta Gazteen Zerbitzuaren zuzendaritzapean.

Haurrak, nerabeak eta gazteak sustatzeko zerbitzuen ebaluaketa Haur eta gazteria politiken monografikoa 2010eko Maiatza

07 mesanotxean

Gipuzkoako Haur eta Gazteen Sustapenerako Sistema Sistema de Promoci贸n Infantil y Juvenil de Gipuzkoa

mesanotxean 07 Izenburua: Haurrak, nerabeak eta gazteak sustatzeko zerbitzuen ebaluaketa Egileak: Haur eta Gazteen Zuzendaritza Nagusia. Gizarte Politikako Departamentua. Gipuzkoako Foru Aldundia Gazte Faktoria: Joxe Jimenez eta Olatz Miranda (edukien laguntzailea) Bilduma: Mesanotxean. Haur eta Gazteria politiken monografikoa Bildumaren koordinazioa: Edorta Bergua (GFA) eta Joxe Jimenez (Gazte Faktoria) Diseinua eta maketazioa: Gazte Faktoria Berritzegunea eta IPAR Komunikazio Grafikoa Hizkuntz aholkularitza: Maramara Taldea

Š Haur eta Gazteen Zuzendaritza Nagusia. Gizarte Politikako Departamentua Gipuzkoako Foru Aldundia Argitaraldia: 2010eko Maiatza

mesanotxean 07

Aurkibidea

2010eko Maiatza

Haurrak, nerabeak eta gazteak sustatzeko zerbitzuen ebaluaketa

Oinarrizko dokumentua: Ebaluazioaren erronka orrialde4/12

Proposamenen dokumentua: Haurrak, nerabeak eta gazteak sustatzeko zerbitzuen ebaluazioa orrialde14/19

Tresnak Gaiari buruzko gehiago jakiteko‌ orrialde20/22

mesanotxean 07 Haurrak, nerabeak eta gazteak sustatzeko zerbitzuen ebaluaketa 2010eko Maiatza

Oinarrizko dokumentua: Ebaluazioaren erronka

Haur eta gazteria politiken monografikoa

Hil honetako monografikoan, haurtzaro eta gazteria politiketako bi aditu ospetsu elkarrizketatu ditugu, zerbitzuen eta programen ebaluazioko alderdi ukiezinetan sakontzeko asmoz. Domingo Comas eta Jaume Funes Donostian izan ziren duela gutxi, Gipuzkoako Foru Aldundiko Haurren eta Gazteen Zuzendaritza Nagusiak Gaztematika (Haur eta Gazteen Sustapenerako Sistema) publikoki aurkezteko maiatzaren 13an antolatu zuen ekitaldian parte hartzeko. Haiekin egoteko eta haurrei, nerabeei eta gazteei zuzendutako zerbitzuak ebaluatzeko moduari buruz dituzten ideiak eta proposamenak ezagutzeko aukera izan dugu.

Domingo Comasek eta Jaume Funesek zuzenean hartu dute parte Gaztematika diseinatzeko prozesuan. Domingo txosten bat egiteaz arduratu zen prozesuaren lehen fasean, haurren eta gazteen sustapenerako sistema diseinatzeko erreferentzia gisa erabili zutena. Jaume, berriz, nerabeentzako balio anitzeko zerbitzuaren eredua zehazteko prozesuan laguntzen ari da.

ELKARRIZKETA DOMINGO COMASI Zientzia Politikoetan eta Soziologian doktorea. Gizarte esku-hartzeko programak ikertzen, ikuskatzen eta ebaluatzen espezializatua. Argitalpen ugariren egilea da, eta horien artean bat nabarmendu nahiko genuke, aztergai dugun gaiarekin harreman zuzena duelako: Manual de evaluación para políticas, planes, programas y actividades de juventud, 2008an argitaratua.

Zer da zuretzat ebaluazioa?

Oinarrizko ideia honako hau litzateke: ebaluaziorik gabe, Gaztematika ez dago itxita.

Ebaluazioak zerbitzuen sistema berrelikatzen du. Berrikuntzari irekita dagoen sistema da, eta, ondorioz, berrikuntza horrek beharrezko du ebaluazioa, ebaluazioak informazioa sor dezan. Hain zuzen ere informazio hori da sistema aldatzen eta hobetzen laguntzen duena. Lehenengo elementua, beraz, ebaluazioa Gaztematikari estu-estuki lotuta dagoela ulertzea da.

Beste elementu garrantzitsu bat da sistemak bere ibilbidea hasten duen unean hasi behar dela ebaluazioa; hau da, dena hasieratik ebaluatu behar da. Ebaluazioa ez da ex post facto egin beharreko gauza bat; aitzitik, planifikatu egin behar da, eta prozesua abian jartzen den une berean hasi. Ondorioz, adierazleek, prozedurek eta ebaluazioa egiteko beharrezko diren baliabideek hasiera-hasieratik egon behar dute zehaztuta.

Gaztematikari dagokionez, hiru ebaluazio mota ezberdin egon behar dira: • Sistemaren beraren ebaluazioa. Ebaluazio kualitatiboa eta parte-hartzailea. Eztabaida foroak tresna egoki gisa, eta zenbait datu kuantitatibo, ebaluazio hori objektibatzeko.

• Udalerri mailako ebaluazioa. Udalerriaren ikuspegitik abiatuta. Udalerriko eragileek prozesu hori partekatu eta haren inguruan eztabaidatu behar dute.

5

mesanotxean 07 Haurrak, nerabeak eta gazteak sustatzeko zerbitzuen ebaluaketa 2010eko Maiatza

6

• Baterako irizpideei erantzuten dieten programen ebaluazioa, hainbat udalerrik egiten dutena. Modu formalagoan eginiko ebaluazioa. Adibidez: zer eskaintzen digu gazte informazioak? Ia ikerketa prozesu bat dela esan dezakegu. Gazte informazioa hobetzeko balio du.

Hortaz, hiru ebaluazio mota desberdin daude, eta bakoitzak bere hartzaileak ditu. Lehenengoak sistema bera izango luke hartzaile, baita Foru Aldundiko politikariak eta teknikariak ere. Bigarrenak udalak, eta hirugarrenak, Gaztematika zerbitzuetako teknikariak, modu globalagoan.

Zehazki zein ebaluazio tresna erabil ditzakegu zerbitzuetan?

Tresnei buruz galdetzen didatenean, beti gauza bera erantzuten dut: egiten dakiguna da egokiena. Hau da, norberak erabiltzen dituen tresnak erabili behar dira. Kasu honetan, ez da pertsona, taldea baizik. Egia da beti jo daitekeela kanpoko aholkulariengana, baina, nire ustez, kanpoko aholkulariek ez dute jendeak dagoeneko ezagutzen eta erabiltzen duenetik askoz urrunago joan behar.

Beraz, zein tresna dira benetan onak? Ondoen erabiltzen ditugunak. Adibidez, taldea pedagogiaren edo psikologiaren arlotik badator, jakintza horietan oinarrituta Bigarren zehaztuko ditugu tresnak. Arlo bakoitzean, talmailako deak dagoeneko badauzkan gaitasunak eradatuak bili behar dira.

Historioak

Elkarrizketak

Ebaluazioaren gakoa teknologiak direnaren ustea ez da zuzena. «Metodoen mahai biribilean» kokatzen ditut teknika guztiak1, eta tresnak pertsonen gaitaEkoizleak-Igorleak Behaketa sunen arabera zehazten dira. Esku harInkestak Partehartzea “Haurrak tzen ari den taldeak ez baldin badu Nerabeak tresna menderatzen, baliteke ebaluaGazteak” zioa primeran diseinatuta egotea, baina ezin abian jarri izatea. Beraz, ez da hain Berriemaile garrantzitsua teorian ebaluazio tresna ideErregistroak klabeak ala izatea, baizik eta jakintzak eta baliabiEstabaidadeak izatea. taldeak

1. COMAS ARNAU, D. (2008). Manual de evaluación para políticas, planes, programas y actividades de juventud. Madril, INJUVE.

Haur eta gazteria politiken monografikoa

Nola gara daitezke prozesu horiek zerbitzuetako teknikarien bidez?

Ebaluazioa gehiegi hierarkizatu da. Ez da norberaren ezagutza baino harago egin behar, norberaren ezagutzarekin baizik (hobetzen, ebaluazioaren partaide bihurtzen, metodoak daudela erakusten‌).

Ebaluatzaile ona, gaur egun, jakintzak izateaz gain, prozesuan parte hartuko duen jendearen jakintza mailara egokitzen dakiena da. Are gehiago: nire ustez, urte gutxi batzuetan, prozesuetan parte hartzen ari diren profesionalek ebaluazioan modu aktiboan parte hartzeko adina jakingo dute, master bat egin izan balute bezala.

Zer eragilek egin behar dute ebaluazioa?

Hainbat eragilek, kasuan kasu. Lehenengo ebaluazio motaren kasuan, Gaztematikaren arloan, nolabaiteko maila tekniko-administratiboa duten eragileek egin behar dute ebaluazioa, argi eta garbi. Tokiko mailan, sistemako eragileez gain, gizarte esku-hartzearen arloan kokaturiko beste eragile batzuk hartu behar dira aintzat. Eta hor tokiko elkarteak eta udala bera daude sartuta.

Programei buruzkoetan (zerbitzuak), nik partaidetza bikoitza proposatzen dut. Alde batetik, funtsezkoa da programa horiek garatzen dituzten teknikarien parte-hartzea, eta, bestetik, erabiltzaileei beren iritziak adierazteko aukera eman behar zaie. Ez teknikarien maila berean, baina bai iritzia emateko tarte bat behintzat.

Nola ebaluatu ukigarriak ez diren alderdiak?

Argi eta garbi, alderdi ezberdinak dira horiek, eta tresna ezberdinak erabili behar dira horien kasuan. Ukigarria dena formalagoa izaten da, eta ezin hobeto jasota egongo litzateke kasuen erregistroa bezalako tresnetan. Horrelako ebaluazioen kasuan, gauzak argi edukitzea izan ohi da zailena; argitu egin behar dira kontzeptuak. Kanpoko eragile batek, adibidez, ekarpen handia egin dezake, jendeari dauden tresnez eta dituen jakintzez jabetzeko aukera ematen baitio. Besteak beste, galdetegi bat edota erregistro informatiko bat erabili ahalko lirateke.

Eta alderdi ukiezinak aldez aurretik kodifikatuta ez dauden elementu guztiak dira; hortaz, zaila da haiek erregistratzea. Gainera, aldaketa eragiten duten osagaiak izan ohi dira. Hor, beste metodologia mota batzuk ere badaude. Esaterako, eztabaida taldea metodologia ona litzateke. Gaur egun, asko erabiltzen da metodologia hori merkatu azterketetan eta publizitatean. Horretarako, baina, testuinguruak oso argi egon behar du.

Eztabaida taldeak antolatzen oso trebea den jendearekin azterketa egiterik badago; azkenean, emandako informazioa errepikakorra izan daiteke, norberak badakizkien gauzak baitira, funtsean. Eztabaida taldeak gauza berriak ekarri behar ditu azalera, eta modu bakar bat dago horretarako: taldea zuzentzen duenak bere egitekoaren xedea zein den eta helburuak zein diren argi izatea.

7

mesanotxean 07 Haurrak, nerabeak eta gazteak sustatzeko zerbitzuen ebaluaketa 2010eko Maiatza

8

Oso ongi legoke, bestalde, gazte behatzaileekin lan egitea. Horretarako, oso interesgarria litzateke gazteen elkarteekin lan egitea. Gainera, funtsezko informatzaileak oso erabiltzaile aktiboak edo ez-aktiboak izan daitezke –hain zuzen ere, oso aktiboak ez direlako–.

Gaztematikan (bere zerbitzu eta programetan) gazteek parte hartzea da helburua.

Baina, parte har dezaten, beharrezkoa da ebaluazioa guztiz eraldatzea. Parte-hartzaileagoa izan behar du, demokratikoagoa, hurbilagoa... Gakoa ebaluazioa denen artean egitea litzateke. Profesionalek garrantzia ematen diote, baina, aldi berean, beldurra, errezeloa, egonezina eta susmoak pizten ditu ebaluazioak. Beraz, apurtu egin behar da ideia hori. Ez zaio beldurrik izan behar, lagundu egingo digulako eta egiteko erabateko gaitasuna daukagulako.

Nola ebaluatzen dugu Gaztematikaren gizarte irudia?

Hori sistemaren beraren edo Gaztematikaren ebaluazio globala litzateke. Nik inkesta baten bitartez egingo nuke, baina denbora bat beharko nuke hori egiteko, alferrikakoa delako kontu hau planteatzea sistema ondo ezarrita ez dagoen bitartean. Urte parte batean hiruzpalau galdera sinple egingo nituzke beste inkesta orokorrago batean, eta handik urte batzuetara inkesta espezifiko bat egingo nuke.

Nola ebaluatu hedabideek ematen duten irudia?

Galdera horri dagokionez, nik uste dut datorren urteari begira posible izango litzatekeela udal teknikariei dagokienez komunikazio arloko trebakuntza espezifikoa planteatzea, sistemako beste jarduera bat izango balitz bezala. Udal teknikariek oinarrizko prestakuntza jaso beharko lukete (lau, bost edo sei orduko ikastaroa), komunikazioak nola funtzionatzen duen ikasteko, hedabideekiko harremana nola finkatzen den jakiteko, prentsa-ohar bat nola egiten den ikasteko... Oso oinarrizko gauzak. Nire ustez, oso informazio egokia litzateke hori udal teknikarientzat. Horrela, irizpide tekniko batzuk izango lituzkete; dagoeneko badauzkate gazteen kasuan, baina baliteke hedabideen kasuan maila berean ez izatea.

Hori, eduki estandarren azterketa eginez ebalua liteke; alegia, Gipuzkoako hedabideek gazteekin loturiko gaiei ematen dieten tratamendua aztertuz. e-Gaztemira aldizkariak albisteak jasotzen ditu; edukien azterketa egitea besterik ez da falta.

Haur eta gazteria politiken monografikoa

EBALUAZIOAREN ERRONKA Hil honetako monografikoan, haurtzaro eta gazteria politiketako bi aditu ospetsu elkarrizketatu ditugu, zerbitzuen eta programen ebaluazioko alderdi ukiezinetan sakontzeko asmoz. Domingo Comas eta Jaume Funes Donostian izan ziren duela gutxi, Gipuzkoako Foru Aldundiko Haurren eta Gazteen Zuzendaritza Nagusiak Gaztematika (Haur eta Gazteen Sustapenerako Sistema) publikoki aurkezteko maiatzaren 13an antolatu zuen ekitaldian parte hartzeko. Haiekin egoteko eta haurrei, nerabeei eta gazteei zuzendutako zerbitzuak ebaluatzeko moduari buruz dituzten ideiak eta proposamenak ezagutzeko aukera izan dugu.

Domingo Comasek eta Jaume Funesek zuzenean hartu dute parte Gaztematika diseinatzeko prozesuan. Domingo txosten bat egiteaz arduratu zen prozesuaren lehen fasean, haurren eta gazteen sustapenerako sistema diseinatzeko erreferentzia gisa erabili zutena. Jaume, berriz, nerabeentzako balio anitzeko zerbitzuaren eredua zehazteko prozesuan laguntzen ari da.

ELKARRIZKETA JAUME FUNESI Psikologoa, hezitzailea eta kazetaria. Nerabezaroan eta gizarte zailtasunetan espezialista. Nerabeei eta gazteei arreta emateko hainbat alderdiren inguruan aholkularia, ikuskatzailea eta irakaslea.

Zer esan zenezake nerabeei zuzendutako zerbitzuen ebaluazioari buruz?

Nerabeen ebaluazioak daukan eragozpena irizpide sinple batekin lotuta dago. Nerabeen inguruko ebaluazio guztiak «prozesu ebaluazio» deitutakoekin daude lotuta; hau da, bizitzako sekuentziak bizi dituzten moduarekin, egoera zailei aurre egin behar izan arren, azken emaitza positibotzat jo dezagun.

• Nolabait esateko, jakin nahi duguna zera da: zenbat gazte dauden arrazoizko egoeran betiereko gaztetasunera iristen direnean, bizitzan gutxi gorabehera egonkortuta daudenean, 19-20 urterekin.

• Ebalua daitekeen beste alderdi bat da zein gazterengana iristen garen. Galdera hori baliabideekin dago lotuta. Ikusi behar da nerabe mota guztiengana iristen garen edota bakar batzuengana soilik, eta batzuengana iristeak beste batzuengana ez heltzea suposatzen duen. Horrenbestez, baliabide batek nerabeengana iristeko duen gaitasuna neur daiteke, baita nerabe horiek elkarrekin bizitzeko duten gaitasuna ere.

9

mesanotxean 07 Haurrak, nerabeak eta gazteak sustatzeko zerbitzuen ebaluaketa 2010eko Maiatza

10

• Behar handiena dutenengana iristen ote garen ere ebalua daiteke; hau da, zenbateraino laguntzen diegun gizartean eta familian aukerarik ez duten nerabeei. Beste modu batera esanda: bere burua ile-apaintzaile gisa soilik ikusten duen neska bati nola errazten diogun harremanak, bizipenak, ezagutzak eta abar izateko aukera, bere burua abeslari, mekanikari, arkitekto edo beste edozertan ere ikus dezan. Hau da, benetako aukerak sortzen ditugun edota konpentsazio mekanismoak besterik ez diren.

• Hori beste modu batera ere neur daiteke; adibidez, ikusita zenbat nerabe fidatzen diren sistemako parte den pertsona heldu batean, edota sistemako zenbat helduk duten nolabaiteko eragina nerabeengan. Ez naiz ari gugana etorri eta erregistratzen ditugun nerabeez, baizik eta, zailtasun edo krisi baten aurrean, sistema honetan laguntza emango dien heldu bat topatuko dutela pentsatzen duten nerabeez.

Halako gauzak neurgarriak dira, baina ebaluazioetan ez dituzte normalean horrelakoak eskatzen. Herritarrek eta, finean, administrazioak nerabeei zuzendutako baliabideei eskatzen dietena zera izaten da –ondo funtzionatuko badute behintzat–: batez ere, arazo jakin batzuk kontrolatzea eta kudeatzea. Alegia, neska-mutilek arazorik ez ematea, ahal izanez gero botiloi gehiegi ez egitea, gehiegi ez drogatzea… Horregatik, ebaluazioa halako arazoak murrizteari begira egiten da, baina ez nerabeen bizimoduan duten benetako eraginari erreparatuta.

Nerabeen inguruko ebaluazioak ildo horretatik jo beharko luke. Ez dauka inolako zentzurik orain zer duten, gero zer izango duten, orain ondo dauden eta gero ondo egongo diren ebaluatzeak. Egoera hain da dinamiko eta aldakorra... Egiten duzunaren eragina neurtzeko, nerabeekin lanean zenbat denbora eman duzun aztertzen ibili behar duzu.

Gainera, prozesuak iraun bitartean neska-mutilaren bizitzan zer gertatzen ari den jakin behar duzu; izan ere, laguntzak egon badaude, baina une egokian ematen ez badira alferrikakoak izaten dira. Horrenbestez, beharra dagoen unean ematen ez baldin bada, neska-mutil batentzat balio duenak ez du beste batentzat balioko. Beraz, baliabidearen gaitasuna aztertu beharko genuke, zehazki noiz esku hartu beharko genukeen jakiteko.

Horretarako, ezinbestekoa da denbora batez nerabearen alboan egotea.

Nola ebalua daitezke ukiezinak diren alderdiak?

Nerabezaroa unibertsalki asmatutako gizarte ziklo gisa hartzen badugu, hemen eta orain beharrezko dena, eta ezadostasun handiak sortzen direla nerabeak nahi duenaren eta helduek harengandik espero dutenaren artean, zer da neurtu behar duguna? Nerabearen poztasuna ala haren ardura duten helduen poztasuna?

Eragin ukigarriak baino garrantzitsuagoak diren eragin ukiezin gehienek nerabea sentitzen den moduarekin dute zerikusia: zein den haren ondoez eta poztasun maila, zein neurritan has daitekeen proiektuak gauzatzen... Gutxi gorabehera, subjektu berezia ote den, alaia…

Haur eta gazteria politiken monografikoa

Ildo horretatik, ukigarria denaz eta ukiezina denaz kezkatzen nauena zera da: ukigarria dena zenbatu egin dezakegula, eta ukiezina dena ahaztu. Nerabeekin egiten den lana balioztatzen dugunean, oso garbi izan behar dugu nerabeak beren buruarekin adiskidetzea, besteekin bizitzen ikastea eta gutxi gorabehera nolabaiteko herritar proiektua sortzen joatea direla xedeak. Eta hori neurtzea ez da erraza; ez dago termometrorik.

Jendeak ezer egiten ez dugula pentsatzeko arriskua dago. Nerabezaro proiektua norbaiten laguntzarekin eraikitzen laguntzen diegu gazteei, beharrezko dituzten estimuluekin.

Zer esango zenuke hezitzaile taldeez, haien gaitasunaz eta ibilbideaz?

Nolabaiteko beldurra diegu «hezigarri», «hezitzaile», «dinamizatzaile»… hitzei. Zer da denok landu behar duguna? Filosofia berbera. Nerabe guztiek harremanetarako prest dauden heldu batzuk izan beharko lituzkete ondoan hezteko prozesuan, nahiz eta heldu horien zeregina ez izan gazteen segimendua egitea. Nerabearen gertukoa izan behar du heldu horrek, haren munduaz eta bizitzen ari denaz interesa duena. Eta hori oso kontuan izan beharko lukete alor honetan lan egiten duten guztiek, bakoitzak dagokion neurrian.

Erreferentzia hori gutxien espero duzunean sortzen da, bereziki egunerokoan, baina, batez ere, nerabeak nahi duenean. Nerabe guztiek behar dituzte halako erreferenteak.

Metodoei dagokienez… Horiek nola ebaluatu?

Ebaluazioak, zentzu puristan, elementu objektibagarriak behar ditu. Denak ez du balio.

Ziurrenik behaketarekin lotutako erregistro tresnak behar dira. Gehiago edo gutxiago sistematizatuta egongo dira, nerabeekin lan egiten duten pertsonek nerabeen bizitzan esanguratsua iruditzen zaiena jaso dezaten.

Gauza batzuk sistematiza daitezke edonola ere; adibidez, hezitzaile batek nerabe batekin bi urtean egin duena balioztatzeko. Prozesuaren nondik norakoak zehaztu beharko lituzke. Eta, prozesu horretan, irizpide batzuk ezar genitzake: nola sortzen den harremana, zer ekintza izaten diren, noiz funtzionatzen duten eta noiz ez… Ibilbideak zehaztu eta konparatzeko aukera izango genuke.

Zure ustez, nola egin beharko lukete ebaluazioa zerbitzu jakin bateko eragileek (hezitzailea, psikologoa…)?

Horretarako, ezinbestekoa da profesionalaren lan kargan, nerabeei zuzendutako zerbitzu batean, oso argi izatea gertatutakoa idatziz jasotzeari denbora bat eskaini behar zaiola. Beste alde batetik, tarte bat eskaini behar zaio besteekin gertatutako dinamikari buruz eztabaidatzeari, baita honek guztiak zer esan nahi duen aztertzeari ere. Beraz, idazteko, partekatzeko eta hausnartzeko astia. Hala, konparagarria izango den produktua lortuko dugu. Baina, prozesu hori gauzatzeko, irizpideak eta lan egiteko moduak bateratu behar ditugu; hau da, behatzeak zehazki zer esan nahi duen adostu. Horrek guztiak lan kargaren parte izan behar du, bestela edozer izango bailitzateke baliozko.

11

mesanotxean 07 Haurrak, nerabeak eta gazteak sustatzeko zerbitzuen ebaluaketa 2010eko Maiatza

12

Balio zehatz batzuk goresten dituen gizarte batean, zer balio landu beharko genituzke zerbitzuan?

Argi dago zerbitzuaren helburua ez dela nerabeak kontrolatzea, ezta biltzea ere. Gure lana ez da suak itzaltzea. Askotan, helduek eskatzen digutena ez dator bat nerabeek nahi dutenarekin.

Zer egin beste alderdiarekin? Nerabeen inguruan dauden helduek ikuspuntua nola aldatzen den ikusi behar dugu. Horrenbestez, lanaren zati bat helduei zuzenduta dago, eta hori kontuan hartu eta balioztatu egin behar da.

Horrekin lotuta, nolabaiteko gatazka dago, batzuetan ez baita zerbitzu hauen bidez ematen dena balioesten. Ildo horretatik, hezkuntza arautuak (ikastolek, ikastetxeek...) gero eta eskaintza zabalagoa du, eta pozik daude gurasoak, beste zerbitzu bat ere ematen zaielako: alde batetik, entretenituta izaten dituzte nerabeak eta, bestetik, egokia ez den jendearekin elkartzen ez direla bermatzen dute. Haien antzerakoak direnekin egoten dira harremanetan. Nola azaldu gurasoei zerbitzuen (gaztelekuaren) helburuetako bat nerabeak beste nerabe batzuekin elkartzea dela, eta hori positiboa dela pertsona bezala garatzeko? Nola azaldu autonomo izan behar direla, eta haiek hartu behar dituztela erabakiak? Aztertzeko modukoa da, bestalde, nerabe horiek zenbateko autonomia eta erantzukizun maila duten.

Espazio hauetan, autonomia izaten dute nerabeek; eskolan, etxean edo gizartean ez dutena, uzten ez zaielako. Hortxe dago alde nagusia. Ikastolaren eskaintzaren eta gaztelekuaren eskaintzaren arteko aldea, askotan, ez dago nerabeek egiten dutenean edo ez dutenean. Kontua da gaztelekuan haiek hartzen dituztela erabakiak; haiek egiten dituzte ekintzak; haiek planifikatzen dute‌ Hori da ezberdintasun nagusia. Hamabost urteko nerabe batek ez du onartuko inork bere bizi osoa planifika dezala. Beste batzuekin batera bizi dira, autonomia dute‌

Zein izan behar da erakundeen zeregina?

Teorian, administrazio publikoak nerabe guztiez arduratu behar du; ez aukera gutxien edo gehien dutenez. Nerabe gehienek nahi dutena nerabezaroa lasai igarotzea da. Eta beste askorik ez. Helduok ez dugu haien bizitzan gehiegi sartu behar.

Logika horretan oinarrituta, udal edo administrazio batek prozesu horretan parte hartzen duenean, nerabeez arduratu nahi duelako egiten du. Onartzen dut bizitzako bigarren heziketa etapa dela; onartzen dut nerabeen aniztasunaren zerbitzura herritar heldu bihurtuko dituzten estimuluak eman behar dizkiedala, eta garrantzitsua izango dela.

Horrenbestez, kezka bat dago ebaluazioaren muinean: etorkizunean nolako pertsona edo heldu motak izango diren. Nerabezaroaren zati handi batean agertzen den gai bat zera da: nerabeez arduratzeko, nerabezaro guztiak berdinak ez direla onartu beharra dagoela, eta beharrezkoa dela etiketa gutxiago jartzen dituzten zerbitzuak sortzea, partaidetza sustatzen duten zerbitzuak‌

mesanotxean 07 Haurrak, nerabeak eta gazteak sustatzeko zerbitzuen ebaluaketa 2010eko Maiatza

Proposamenen dokumentua: Haurrak, nerabeak eta gazteak sustatzeko zerbitzuen ebaluazioa

Haur eta gazteria politiken monografikoa

Ebaluazioaren gaiarekin hasteko, Gaztematikari buruzko dokumentuan bildutako idei nagusiak gogoraraztea iruditzen zaigu egokiena: • Ebaluazioa organizazioetan edo sistemetan etengabe garatzen den prozesua da. Prozesu horrek barnean hartzen du eginkizun-ziklo berri bati aurre egiteko aukera ematen duten deskribapenak, analisiak eta balorazioak lortzeko xedez, organizazioari edo sistemari (jakina, bere eginkizuna barne) eta inguruneari (organizazioaren edo sistemaren eginkizunak ingurunean eragindako aldaketak barne) buruzko informazioa lortu eta prozesatzeko egiten den guztia.

• Behe-mailan egiten diren ebaluazio-prozesuek goi-mailako ebaluazio-prozesuetan erabil daitekeen informazioa ematen dute. Hala, zerbitzu batean ebaluatzeko erregistratzen dugun informazioa Sistema udal-mailan eta Gipuzkoa osoko mailan ebaluatzeko prozesuan ere erabil daiteke.

• Ebaluazio-prozesuak, plangintza-prozesuak bezala, partaidetzazkoak izango dira eta, bereziki, haurren, nerabeen eta gazteen ekarpenak eta balorazioak izan behar dituzte.

• Gipuzkoako Gaztematikan ebaluazio-prozesuek, gutxienez, honako gai hauek aztertuko dituzte (bakoitzari buruzko adierazleekin eta estandarrekin lan eginez): – Beharrak eta baliabideak. Beharren eta baliabideen ebaluazioak hartzaileei eta haien inguruneari buruzko informazioa lortzen eta prozesatzen du.

– Jarduerak. Jardueren ebaluazioak Sistema eta bere atalak funtzionatzen ari diren ala ez jakiten laguntzen du, eta baita aurreikusitako esku hartzeak nola burutzen ari diren jakiten ere.

– Emaitzak. Emaitzen ebaluazioak aukera ematen digu Sistemaren eginkizunak hartzaileengan dituen eragin zuzenak eta espezifikoak ezagutzeko eta eragin horiek ezarrita ditugun helburuekin konparatzeko.

– Eragina. Eraginaren ebaluazioak ahalbidetzen digu Sistemaren ekintzatik espero daitezkeen emaitzak baino harago joatea. Gainera, horri esker jakin dezakegu Gipuzkoako Gaztematikaren eta beste batzuen ekintzak haurrengan, nerabeengan eta gazteengan eta haien ingurunean eragindako ondorio interesgarriak zein neurritan identifika daitezkeen.

15

mesanotxean 07 Haurrak, nerabeak eta gazteak sustatzeko zerbitzuen ebaluaketa 2010eko Maiatza

16

HAURRAK ETA GAZTEAK SUSTATZEKO ZERBITZUEN EBALUAZIOAREN ERRONKARI EKITEKO HAINBAT IDEIA Domingo Comasi eta Jaume Funesi egindako elkarrizketak sakon aztertu ostean, metodologia egokia iruditu zaigu elkarrizketatu biek emaniko hainbat ideia-inpaktu azaltzea.

Nahiz eta badakigun erabilitako formula zuetako batzuei errepikakorra egingo zaizuela, alderdi nagusien laburpen gisa jasotzea gustatuko litzaiguke, gure ikuspuntu xumetik betiere. Zuen herrietarako haur eta gazte zerbitzuetan aplikatzeko interesgarrien iruditzen zaizkizuen proposamenak aukeratzera animatzen zaituztegu.

GAZTEMATIKA: DOMINGO COMAS Ebaluazioa, haur eta gazte zerbitzuak berritzeko elementu erabakigarria.

Abiapuntuko ideia nagusia ondoko hau da: ebaluaziorik gabe, sistema ez dagoela itxita. Ebaluazioak berrelikatu egin behar du sistema, ebaluazioak sistema bera hobetu eta berritu ahal izateko informazioa ematen duelako.

Ebaluazioa hasiera-hasieratik egin beharra dago.

Sistema, zerbitzuak eta programak abian jartzen diren unean bertan ipini behar da ebaluazioa martxan. Hau da, dena ebaluatu beharra dago. Ebaluazioa ez da ex post facto egin beharreko lana, hasiera-hasieratik egin beharrekoa baizik.

Ebaluatzeko teknika ona, ondoen erabiltzen dakigun hura da.

Zerbitzuetan, ez da teknikari batek bakarrik dakiena erabili behar; talde tekniko guztiak menderatzen dituen tresnak erabili behar dira. Egia da garrantzitsua dela kanpoko aholkulariengana jotzea, baina kanpoko aholkulariek ez dute jendeak ezagutzen eta erabiltzen duena baino askoz urrunago joan behar.

Ebaluazioa zerbitzuetako teknikarien ezagutzan oinarrituta diseinatu behar da.

Ebaluatzaile ona da ezagutzak izateaz gain, ebaluazio prozesuan parte hartuko duen jendeak zein gaitasun dituen badakiena eta horietara egokitzeko gaitasuna duena.

Haur eta gazteria politiken monografikoa

Eragileek euren esku-hartze mailaren arabera hartzen dute parte ebaluazioan.

Tokiko eremuari dagokionez, zerbitzuetako eragileak ez ezik, kontuan hartu behar dira gizarte parte-hartzeko arloetan dauden eragileak ere. Alde horretatik, ezinbestekoa izango da tokiko elkarteak eta udala bera inplikatuta egotea. Bestalde, programak ebaluatzeari dagokionez, partaidetza bikoitza sustatu behar da. Alde batetik, funtsezkoa izango da programa horiek garatzen dituzten teknikarien parte-hartzea eta, bestetik, garrantzitsua da erabiltzaileei beren iritzia emateko tartea eskaintzea.

Ukigarria denaren ebaluazioa lantalde teknikoak egin behar du, kanpo aholkularitzaren laguntzarekin.

Ukigarria dena formalena da, eta ezin hobe jaso daiteke kasuen erregistro batean.

Kanpoko eragile batek, adibidez, ekarpen handia egin dezake, jendeari eskura dituen tresnez eta dituen jakintzez jabetzeko aukera ematen baitio.

Eztabaida taldea tresna bikaina izan daiteke ukiezina dena ebaluatzeko.

Alderdi ukiezinak aldez aurretik kodetuta ez dauden elementu guztiak dira; horregatik, zaila da haiek erregistratzea eta ebaluatzea. Eta, gainera, aldaketa eragiten duten elementuak izan ohi dira. Beraz, eztabaida taldea metodologia ona litzateke horiek balioesteko.

Programen gizarte irudia, komunikabideek ematen duten irudia.

Komunikabideek zerbitzuen eta programen inguruan eta, oro har, gazteen inguruan ematen duten irudia ebaluatzeko modua edukiak aztertzea izango litzateke.

17

mesanotxean 07 Haurrak, nerabeak eta gazteak sustatzeko zerbitzuen ebaluaketa 2010eko Maiatza

18

NERABEENTZAKO BALIO ANITZEKO ZERBITZUAK: JAUME FUNES Ebaluazio adierazleak.

Nerabeekin egiten den edozer ebaluaziok zerikusia du «prozesuen ebaluazioa» delakoarekin. Alde horretatik, garrantzi berezia dute honako alderdi hauek: • Betiereko gaztarora heltzen direnen artean, gutxi gorabehera zenbat dauden bizitzan egoera arrazoizkoan.

• Zenbat gazterengana eta zer motatakorengana iristen garen.

• Noiz dauden bizitzan gutxi gorabehera kokatuta.

• Baliabide batek hainbat eratako nerabeengana iristeko daukan ahalmena, eta hainbat eratako nerabe horiek elkarrekin biziarazteko daukana.

• Behar handiena dutenengana zer neurritan iristen garen ikustea.

• Zenbat nerabe fidatzen diren sistemako parte den pertsona heldu batengan jakitea, edota sistemako zenbat helduk duten nolabaiteko eragina nerabeengan aztertzea.

Ez dago ukiezina dena ebaluatzeko termometrorik.

Eragin ukiezin gehienak eragin ukigarriak baino garrantzitsuagoak dira, eta nerabeak sentitzen diren moduarekin dute zerikusia: zein den haien ondoez eta poztasun maila, zein neurritan has daitezkeen proiektuak gauzatzen... Ukigarria eta ukiezina denak sortzen duen kezka honako hau da: ukigarria kontabilizatu egin daitekeela, eta ukiezina, berriz, ahaztu. Nerabeekin egiten den lana balioztatzen dugunean, oso garbi izan behar dugu nerabeak beren buruarekin adiskidetzea, besteekin bizitzen ikastea eta gutxi gorabehera nolabaiteko herritar proiektua sortzen joatea direla xedeak. Eta hori neurtzea ez da erraza; ez dago termometrorik.

Hezitzaile taldeak eskura egotea oso garrantzitsua da gertuko hezkuntza harremana izateko.

Nolabaiteko beldurra diegu «hezigarri», «hezitzaile», «dinamizatzaile»… hitzei. Zer da denok landu behar duguna? Filosofia berbera. Nerabe guztiek harremanetarako prest dauden heldu batzuk izan beharko lituzkete ondoan hezteko prozesuan, nahiz eta heldu horien zeregina ez izan gazteen segimendua egitea. Gertukoak izan behar dute; gazteen munduarekiko eta bizi duten egoerarekiko interesa dutenak, alegia. Eta hori oso kontuan izan beharko lukete alor honetan lan egiten duten guztiek, bakoitzak dagokion neurrian.

Haur eta gazteria politiken monografikoa

Bizitzako kasuak eta ibilbideak erregistratzea erreminta egokia da zerbitzuak ebaluatzeko.

Ezinbestekoa da behaketarekin lotutako erregistro erremintak egotea, nolabait sistematizatuta daudenak. Haiei esker, nerabeekin lan egiten duten pertsonek alderdi esanguratsuak apuntatu ahal izango dituzte. Horretarako, ezinbestekoa da profesionalaren lan kargan, nerabeei zuzendutako zerbitzu batean, oso argi izatea gertatutakoa idatziz jasotzeari denbora bat eskaini behar zaiola. Beste alde batetik, tarte bat eskaini behar zaio besteekin gertatutako dinamikari buruz eztabaidatzeari, baita honek guztiak zer esan nahi duen aztertzeari ere.

Erakundeek nerabeen autonomiaren eta erantzukizunaren aldeko apustua egin behar dute.

Administrazio publikoak nerabe guztiez arduratu beharko luke; ez aukera gutxien edo gehien dutenez. Hori dela eta, bizitzako bigarren hezkuntza etapa dela onartzen du administrazioak, eta nerabeen aniztasunaren esanetara hainbat estimulu ipini behar dituela, emaitza gisa herritar helduak sor ditzan.

19

mesanotxean 07 Haurrak, nerabeak eta gazteak sustatzeko zerbitzuen ebaluaketa 2010eko Maiatza

Tresnak Gaiari buruzko gehiago jakiteko‌

Haur eta gazteria politiken monografikoa

• Arnau, Domingo. La evaluación de programas de ocio alternativo de fin de semana. Madrid: Instituto de la Juventud, 2001. [linean] Disponible en Web: http://www.injuve.migualdad.es/injuve/contenidos.downloadatt.action?id=19 03612698 [2010eko maiatzaren 22a] • Comas Arnau, Domingo. Los métodos de investigación en la evaluación de programas de prevención. Comas Arnau, D. en Autores varios. Cuenca, Universidad Internacional Menéndez y Pelayo, 1995.

• Comas Arnau, Domingo. Manual de evaluación para políticas, planes, programas y actividades de juventud. Madrid: Instituto de la Juventud, 2008. [linean] Disponible en Web: http://www.injuve.migualdad.es/injuve/contenidos.item.action?id=18853865 37&menuId=1627100828 [2010eko maiatzaren 22a] • Funes Artiaga, Jaume. La animación sociocultural en la juventud. Animación sociocultural: teorías, programas y ámbitos. / Coord. por Jaume Trilla Bernet , págs. 223-237. Barcelona: Arial, 1998.

• Alonso, Israel; Funes Artiaga, Jaume. El acompañamiento social en los recursos socioeducativos. Educación social: Revista de intervención socioeducativa, Nº 42,2009. págs. 28-46.

• Funes Artiaga, Jaume. Transiciones, itinerarios y procesos. Barcelona: Educación social: Revista de intervención socioeducativa, Nº 42, 2009. págs. 15-27 • Funes Artiaga, Jaume. El mundo de los adolescentes: propuesta para observar y comprender. Educación social: Revista de intervención socioeducativa, Nº 29, págs. 79-102.

• Funes Artiaga, Jaume. L’observació en la tasca educativa. Barcelona: Rosa Sensat, ISBN 84-85008-41-7.pdf • Cembranos, F. La animación sociocultural: una propuesta metodológica.

Madrid: Editorial Popular, 1994.

• Fantova, F. El discurso de la calidad en la gestión social: narraciones y cristalizaciones. Barcelona: Universidad de Barcelona, 2004.

• BUSTELO, M. ¿Qué tiene de específico la metodología de la evaluación?, 2002 • Bañón i Martínez, Rafael. La evaluación de la acción y de las políticas públicas. Madrid: Díaz de Santos, 2003. 253 • Ortí, A. La apertura y el enfoque cualitativo o estructural: la entrevista abierta semidirectiva y la discusión de grupo”, en GARCÍA FERRANDO, M.; IBÁÑEZ, J. y ALVIRA, F. El análisis de la realidad social: métodos y técnicas de investigación. Madrid: Alianza, 1986.

• Ortí, A. La confrontación de modelos y niveles epistemológicos en la génesis e historia de la investigación social” en DELGADO, J. M. y GUTIÉRREZ, J. Métodos y técnicas cualitativas de investigación en ciencias sociales.

Madrid: Síntesis, 1995.

• Canales, M. y Peinado, A. Grupos de discusión. En DELGADO, J. M. y GUTIÉRREZ, J. Métodos y técnicas cualitativas de investigación en ciencias sociales, Madrid: Síntesis, 2005.

21

mesanotxean 07 Haurrak, nerabeak eta gazteak sustatzeko zerbitzuen ebaluaketa 2010eko Maiatza

22

• Druker, P. Las cinco preguntas más importantes que debe formularse sobre su ONG: Manual de auto-evaluación. Buenos Aires: Granica, 1995.

• Moreno, J.L. Guía de aplicación del modelo EFQM de excelencia en entidades de acción social. Madrid: Fundación Luís Vives, 2007.

• Pujadas, J.J. El método biográfico: el uso de historias de vida en las ciencias sociales. Madrid: CIS, 1992.

• Roselló, D. Diseño y evaluación de proyectos culturales. Barcelona: Ariel, 2004.

• Vidal, P.; Villa, A.; Sureda, M; Albinyana, M. y Vidal, L El movimiento asociativo juvenil: Escuelas de ciudadanía y valoración social de los aprendizajes en las organizaciones juveniles. Madrid: CJE, 2006.

• Zufiaurre, B. y Albertín, A. M. Evaluación democrática y proyectos cooperativos.Pamplona, UPN, 2006.

• NACIONES UNIDAS. Haciendo realidad los compromisos: una guía juvenil para evaluar políticas nacionales de juventud. Nueva York: Naciones Unidas, 2004. [linean] Disponible en Web: http://www.un.org/esa/socdev/unyin/documents/spanishtoolkit.pdf [2010eko maiatzaren 22a]

• ISEI-ISEI. Instituto Vasco de Evaluación e Investigación educativa. [linean] Disponible en Web: http://www.isei-ivei.net/eusk/indexeusk.htm [2010eko maiatzaren 22a] • Observatorio Vasco de Juventud. [linean] Disponible en Web: Euskadiko http://www.gazteaukera.euskadi.net/r58-854/es/ [2010eko maiatzaren 22a] • Observatorio Jovenmania de Cantabria. [linean] Disponible en Web: http://www.observatoriojovenmania.com/ [2010eko maiatzaren 22a] • Observatori Catalá de la Joventut. [linean] Disponible en Web: http://www20.gencat.cat/portal/site/Joventut/menuitem.2cf42aabc10c0f7201 5d9510b0c0e1a0/?vgnextoid=cde6227866c3b010VgnVCM1000000b0c1e0a RCRD&vgnextchannel=cde6227866c3b010VgnVCM1000000b0c1e0aRCRD& vgnextfmt=default [2010eko maiatzaren 22a] • Observatorio Regional de la Juventud (Murcia). [linean] Disponible en Web: http://www.mundojoven.org/MundoJoven/?param1=menu%2520016&param 2=&nivel=2 [2010eko maiatzaren 22a]

Haur eta gazteria politiken monografikoa

mesanotxean bilduma

01. Gazteak eta arriskuaren kudeaketa.

02. Emantzipazioa eta norberaren autonomia.

03. Gazte lokalak.

04. Sare birtualak.

05. Gazteentzako balio anitzeko zerbitzuak.

06. Gipuzkoako elkarteek Gaztematikari egindako ekarpena.

07. Haurrak, nerabeak eta gazteak sustatzeko zerbitzuen ebaluaketa.

23

Gipuzkoako Haur eta Gazteen Sustapenerako Sistema Sistema de Promoci贸n Infantil y Juvenil de Gipuzkoa