12 — gaudeamus muziekweek 2012 — nederlands
TIP VAN JONATAN foto: Co Broerse
DE LAPTOP, DE JURK EN DE MUZE; COMPONEREN IN 2012 Het standaardbeeld van de componist die achter de piano zijn muzikale verbeelding aan het noten papier toevertrouwt, heeft zijn langste tijd gehad. Componisten van nu hanteren tal van andere werkwijzen. Ingegeven door veranderingen in de verhouding tussen maker en uitvoerder of de ontwikkeling van nieuwe technologieën, benadert de componist van onze tijd muziek vanuit ongewone invalshoeken. Al deze mogelijkheden vallen binnen het rijke spectrum aan componisten die de Gaudeamus Muziekweek presenteert. Drie com ponisten die prominent zijn vertegenwoordigd in het festivalprogramma praten over hun werkwijze.
JONATAN BRAND (24) COÖRDINATOR VRIJWILLIGERS / PRODUCTIE Ik ben sinds afgelopen jaar betrokken bij de Gaudeamus Muziekweek en tijdens de Muziekweek ben ik dit jaar verantwoordelijk voor de vrijwilligers en enkele productionele taken. Daarnaast hoop ik veel concerten bij te kunnen wonen. Ik zie specifiek uit naar de Slaap Zacht avonden in de intieme slaapzaal van Hostel Strowis, waar (inter)nationale artiesten en juryselecties speciale nachtsets zullen spelen, waarbij de luisteraar in slaap mag vallen. Een bijzondere en unieke concertervaring.
In de klankwerelden die Wouter Snoei bouwt is elektronica een vanzelfsprekend element. Tijdens de Muziekweek speelt het POW Ensemble ‘Keys’, geschreven voor klavecimbel en twee laptops. Die gebruikt hij om de klanken van het klavecimbel te bewerken. Daarnaast versterkt hij de toetsaanslagen van de drie instrumenten met contactmicrofoons. ‘Oorspronkelijk was ik op elektronica gericht om niet gebonden te zijn aan de beperkingen van akoestische instrumenten. Ik wilde nieuwe klanken construeren. Computers bieden onbeperkte mogelijkheden. Wel verlies je een onvoorspelbaarheid en levendigheid die je gratis krijgt van instrumenten. Een musicus is van belang als blikvanger. Ik stoor me aan een laptopper die gefixeerd is op zijn scherm.’
Yurtsevich, zelf een pianiste, werkte verscheidene jaren als beeldend kunstenaar en ontwerper in New York voor ze zich opnieuw toelegde op componeren. ‘Muziek ontwikkelt zich in mijn hoofd als een hologram dat ik kan modelleren en bijwerken. Veranderingen in het beeld corresponderen met veranderingen in geluid, in muzikale structuur. In ‘PIANOdress’ bepaalt het conceptuele beeld de plaats van de
Hostel Strowis
verschillende bewegingen in de voortgang. Dat biedt me de mogelijkheid om de relatie tussen instrument en speler van uiteenlopende kanten te belichten. ‘PIANO-dress’ verenigt klank en beeld, is een compositie én een installatie. Het gaat niet over muzikale virtuositeit, en is juist daardoor moeilijk uit te voeren. Vaak is er nauwelijks geluid. Ik geloof dat muziek zich ook afspeelt voorbij de grenzen van het hoorbare. Als je geen geluid waarneemt, wil dat niet zeggen dat er geen muziek is.’ ‘Specifiek schrijven voor een bepaalde musicus is van cruciaal belang’, zegt Louis Andriessen. Tijdens de Muziekweek staat van hem ‘La Girò’ geprogrammeerd. Die overtuiging is in hem gegrondvest sinds hij zestig jaar geleden voor het eerst ‘Birth of the Cool’ van Miles Davis hoorde. ‘Mijn broer Jurriaan bracht die mee uit de Verenigde Staten. Muziek beluisteren via mechanische middelen was hoogst ongebruikelijk. In ons gezin speelde iedereen zelf. Ik was al bezig stukken uit te zoeken op piano. Wat Davis deed was nieuw. De uitgebreide blazersbezetting van zijn band. De liedjes die qua ritme tegen dansmuziek aanleunden. De harmonieën, en de arrange menten die vooruit wezen naar de polyfonie van de free jazz.’
Wouter Snoei foto: Franc Escapatella
‘In mijn werk als componist ga ik buiten de grenzen van muzikale media’, zegt Aliona Yurtsevich. Tijdens de uitvoering van ‘PIANO-dress’, dat tijdens de Muziekweek in première gaat, draagt pianiste Tomoko Honda een gigantische jurk die volhangt met elektronica. ‘Het stuk wil de verwachtingen onderuit halen die mensen hebben van de relatie tussen een piano en een pianist. Normaal gesproken is de musicus een dienaar van het instrument; de bewegingen bij het spelen, die op zich nauwelijks interessant zijn, dienen alleen om het tot klinken te brengen. In ‘PIANO-dress’ wordt het lichaam van de musicus het instrument. De gemoedstoestanden en de handelingen, die ik in de partituur vastgelegd heb, zijn variaties in muzikale waarneming.’
do 6 t/m za 8 september | 23u30 |
foto: Jan de Rode
Met de elektronica breidt hij de klank van een instrument uit: ‘Daarvoor gebruik ik zoveel mogelijk de geluiden van het instrument zelf. Dat is ook het geval in ‘Keys’. Iedere toetsaanslag, van klavecimbel én laptops, is onderdeel van de muziek, is meegecomponeerd. Door het werken met elektronica denk ik sterk in klanken en in manieren om processen in gang te zetten en bij te sturen. Ik ben me ook terdege bewust van de ruimtelijke werking van muziek. Je kunt luidsprekers rond het publiek plaatsen. Dat leidt vanzelf tot andere opstellingen van instrumenten, en daarmee tot een andere concertbeleving.’
Slaap Zacht
Louis Andriessen
Wouter Snoei – Keys
Het album stuurde Andriessens voorliefde voor koper blazers, maar ook het idee om voor personen te schrijven zoals in de jazz gebruikelijk was. Hij deed dat al voor Orkest De Volharding. ‘La Girò’ schreef hij vorig jaar voor violiste Monica Germino. Het stuk is gebaseerd op Anna Giraud, een van de favoriete zangeressen van Antonio Vivaldi. Vivaldi’s muze inspireerde Andriessen om iets te schrijven voor een van zijn muzen. ‘Ik kan Germino vragen zo een verhaal te vertellen of een liedje te zingen, dat ze lijkt te improviseren. Haar mogelijkheden geven mij ideeën over wat ik wil schrijven.’
Muziek bij monumenten za 8 september, 12:30 uur Het Utrechts Archief Aliona Yurtsevich – PIANO-dress zo 9 september, 15:00 uur RASA Louis Andriessen – La Girò Asko|Schönberg ma 3 september, 20:00 uur Vredenburg Leeuwenbergh