NN
EM PL AR
4
VU
R
D
ER
IN
G
SE
KS
Ordkunnskap Språklære Skriving
Annika Mårtensson Marianne Billström
GAN Aschehoug
EM PL AR
KS
SE
G
IN
ER
D
R
VU
EM PL AR
Namn Alder
KS
Klasse
VU
R
D
ER
IN
EG !
G
SE
Skule
1
Innhald SYKKEL
ORDKUNNSKAP SPRÅKLÆRE
4
• Faste uttrykk
5
• Alfabetisk rekkjefølgje
6
• Alfabetisk rekkjefølgje
7
• Den magiske sykkelen – tenk før du skriv
8
• Den magiske sykkelen – skriv di eiga forteljing
9
DYR
ORDKUNNSKAP
• Skildrande ord
10
• Sortere ord
11
SPRÅKLÆRE
• Vokalar
12
SKRIVING
EM PL AR
• Tankekart
• Enkel eller dobbel konsonant?
13
• Fakta om eit dyr – tenk før du skriv
14
• Fakta om eit dyr – skriv di eiga forteljing
15
KLASSFESTEN
ORDKUNNSKAP
• Skildrande ord – sansane
16
• Språklege bilete
17
SPRÅKLÆRE
• Substantiv
18
• Antonym
19
• Klassefesten – tenk før du skriv
20
• Klassefesten – skriv di eiga forteljing
21
• Tankekart
22
• Ord om vêret
23
• Verb
24
• Forkortingar
25
• Den beste reisa mi – tenk før du skriv
26
• Den beste reisa mi – skriv di eiga forteljing
27
DETEKTIVAR
ORDKUNNSKAP
• Skildrande ord
28
• I staden for «kjempe»
29
SPRÅKLÆRE
• Adjektiv
30
• Synonym og antonym
31
• Detektivbyrået – tenk før du skriv
32
• Detektivbyrået – skriv di eiga forteljing
33
SE
SKRIVING
SKRIVING
ER
REISE
IN
G
ORDKUNNSKAP
VU
R
D
SPRÅKLÆRE SKRIVING
SKRIVING
KS
2
PÅ SKULEN
ORDKUNNSKAP • Skildrande ord ut frå sansane
• Om tid
35
SPRÅKLÆRE
• Sj-lyden
36
• Sj-lyden
37
• Brannalarmen går – tenk før du skriv
38
• Brannalarmen går – skriv di eiga forteljing
39
EM PL AR
SKRIVING
34
ORDKUNNSKAP • Tankekart
• Forvekslingsord
41
SPRÅKLÆRE
• Skiljeteikn
42
• Replikkstrek
43
• Romvesenet – tenk før du skriv
44
• Romvesenet – skriv di eiga forteljing
45
SKRIVING
KS
VERDSROMMET
ORDKUNNSKAP • Skildrande ord
SPRÅKLÆRE
SE
TALENTJAKTA
SKRIVING
IN
G
STRANDA
ER
40
46
• Ordtak
47
• Kj-lyden
48
• Kj-lyden
49
• Talentjakta – tenk før du skriv
50
• Talentjakta – skriv di eiga forteljing
51
ORDKUNNSKAP • Skildrande ord – sansane
52
• Sortere ord
53
• Spørjeord
54
• Spørjande setningar
55
• På stranda – tenk før du skriv
56
• På stranda – skriv di eiga forteljing
57
VU
R
D
SPRÅKLÆRE SKRIVING
Sortere ord
58–59
Ekstra skrivesider
60–61
Til læreren
62–63
3
SYKKEL
substantiv f.eks. ball adjektiv f.eks. stor verb f.eks. teikne
G
SE
KS
EM PL AR
Lag eit tankekart om sykling. substantiv, adjektiv, verb.
VU
R
D
ER
IN
Skriv setningar. Bruk orda i tankekartet.
Les setningane dine for ein venn.
ORDKUNNSK AP
4
Faste uttrykk
Språket har mange faste uttrykk. Vi bruker faste uttrykk for å «fargeleggje» språket.
EM PL AR
smått ung katt natt snill sint hatt aspelauv bror lyn vatn spenning Skriv ferdig setningane. Bruk orda i ordbanken.
Petter og Maja er som
og syster.
Dei går gjennom eld og
for kvarandre. .
og god.
SE
Kona var alltid
KS
Hilde og Sverre er som hund og
og sur.
Han tok sin
og gjekk! og dag.
ER
Dei to brørne var som
IN
G
Mannen var
, gammal og
D
Stort og
R
møtte opp til sykkelløpet. .
VU
Fredrik elskar fart og Siri var rask som et
.
Kim skalv som et
.
5
ORDKUNNSK AP
Alfabetisk rekkjefølgje neste bokstav i alfabetet.
Sdhjm dh rnk rnl rjhmndq.
KS
Når fleire ord begynner på same bokstav, sorterer vi orda etter den andre bokstaven. Er den òg lik, sorterer vi etter den tredje bokstav.
SE
Skriv orda i alfabetisk rekkjefølgje.
IN
G
Adrian Alva Adam Anna Andreas Aksel
VU
R
D
ER
sete hjelm eiker pedal ramme styre
SPR ÅKL ÆRE
EM PL AR
Kva er den hemmelige meldinga? Bruk koden:
6
Skriv fem dyr som begynner på k. Skriv deretter orda i alfabetisk rekkjefølgje.
kobra
Alfabetisk rekkjefølgje Sett ring rundt ordet som står først i alfabetisk rekkefølge. Skriv ordet på linja. 1
sko sol tog
EM PL AR
2
katt glas hest
3
propp prikk prate
4
feil ros fyr
5
brød boks brev grå
fin
7
SE
gul
6
KS
svær stor står
8
G
rist rute rive
9
ER
IN
tut tur tube
D
Kva for bokstav tenkjer tjuven på?
VU
R
Skriv bokstavane som står i rutene, så får du svaret.
9
5
1
8
3
2
6
4
7
9
Skriv alfabetet.
a
å 7
SPR ÅKL ÆRE
Den magiske sykkelen
EM PL AR
in morgon du skal ut og sykle, er det noko magisk med sykkelen din …
Tenk før du skriv. Skriv nøkkelord. På kva måte er sykkelen magisk?
SE
KS
Kvar syklar du?
IN
G
Korleis kjenner du deg?
R
D
ER
Med eitt skjer det noko! Kva skjer?
Kva skjer etterpå?
VU
Korleis endar det?
Skriv forteljinga di på neste side.
SKRIVING
8
VU
R
D
ER
IN
G
SE
KS
EM PL AR
Den magiske sykkelen
Les forteljinga di for ein venn.
9
SKRIVING
EM PL AR
DYR
ie t dyr
R
D
ER
IN
G
SE
ts aden
KS
Skriv ord som fortel noko om eit dyr, staden og kva som skjer.
VU
Skriv setningar om staden. Bruk orda du skreiv i rutene.
Les orda om dyret for ein venn som skal gjette kva for eit dyr det er.
ORDKUNNSK AP
10
skjer e t t e d
Set kryss over orda • Set kryss over orda • Set kryss over fem ord som er namn på dyr.
EM PL AR
• Set kryss over tre ord som er namn på idrettar. • Set kryss over fem ord som er tal. • Set kryss over fire ord som vi stavar med -ng. • Set kryss over fem ord som er samansette. • Set ring rundt resten av orda.
tjue
atten
sommarfugl
golf
tolv
dei
ringjer
hockey
gris
gynge
ikkje
elefant
i
ni
tre
motorbåt
katt
same
ER
briller
R
land
delfin
seng
lever
ballong
VU
D
tennis
badebukser
IN
skuleplass
G
SE
KS
tiger
Kvifor er ikkje flodhesten og tigeren redde for kvarandre? Orda med ring rundt er svar på gåta.
Svar:
11
ORDKUNNSK AP
Vokalar
Konsonantar: Alle dei andre!
Vokalar: aei ouy æøå
Byt ut éin vokal i kvart ord, slik at det blir eit dyr.
arm
kø
kutt
mas
rette
grus
lim
love
EM PL AR
hand
SE
KS
leve
G
hyle takk penn bake hylle tak mate pen bakke tiger tigger matte
D
ER
IN
Vokalar har to lydar. Dobbel konsonant gir kort vokallyd. Enkel konsonant gir lang vokallyd.
VU
R
Skriv ord til bildene. Bruk ordene i ordbanken.
SPR ÅKL ÆRE
12
Enkel eller dobbel konsonant? Eitt ord i kvar setning er feilstava. Strek over ordet og skriv det rette ordet på linja.
No blir eg rein og penn!
EM PL AR
Kjærasten min hyller etter meg!
Det står mase om slangar i boka.
SE
KS
Vi må matte apen med is.
G
Skriv ei setning til kvart ord.
IN
mase
ER
masse flyte
R
D
flytte
VU
Alltid skal alltid skrivast med to l-ar. Aldri skal aldri skrivast med to l-ar.
Skriv alltid og aldri på rett stad.
Eg plar
å pusse tennene, men
med såpe.
Les setningane dine for ein venn.
13
SPR ÅKL ÆRE
Fakta om eit dyr
EM PL AR
Vel deg eit dyr, for eksempel frå illustrasjonen på side 10. Finn fakta om dyret i bøker og på nettet.
Tenk før du skriv faktateksten din. Skriv nøkkelord. Kva for eit dyr?
SE
KS
Utsjånad
IN
G
Miljø/levestad
R
D
ER
Mat
Fiendar
VU
Anna
Skriv faktateksten din på neste side.
SKRIVING
14
VU
R
D
ER
IN
G
SE
KS
EM PL AR
Fakta om eit dyr
Les faktateksten din for ein venn.
15
SKRIVING
KLASSEFESTEN
VU
R
D
ER
IN
G
SE
KS
EM PL AR
Tenk deg at du er på klassefest. Skriv kva du kan sjå, høyre, kjenne, lukte og smake.
Skriv ferdig setninga. Vel blant orda du har skrive.
På klassefest ORDKUNNSK AP
16
Språklege bilete
Språklege bilete bruker vi for å forklare noko på ein annan måte.
EM PL AR
leggje hovudet i bløyt hovudet på rett stad miste munn og mæle halde seg på matta ta beina på nakken auga på stilk ha det på tunga Skriv det språklege biletet som passar. Bruk uttrykka i ordbanken. Eg kjem snart på kva ordet tyder!
Eg .
KS
Eg må tenkje meg grundig om for å løyse dette problemet.
SE
Eg må Ho må
IN
Viggo må ikkje stelle til noko tull.
G
Vera må rekke bussen!
. .
ER
Han må
.
.
R
Ho har
D
Hanne kan løyse dei vanskelegaste oppgåver.
VU
Thomas blei veldig overraska.
Han . Syster mi er veldig nysgjerrig.
Ho har
.
Les dei språklege bileta for ein venn.
17
ORDKUNNSK AP
Substantiv
Substantiv er namn på noko. Ein kan setje ein, ei, eit eller fleire framfor.
Skriv substantiv som passer i hver kolonne.
I skuleplassen
Heime
EM PL AR
I klasserommet
SE
KS
Nokre substantiv skiftar vokal når ein skriv «fleire» framføre, for eksempel: ei mor, fleire mødrer. Andre substantiv skiftar ikkje vokal, for eksempel: eit hus, fleire hus. Skriv substantiva. flere
VU
R
D
ER
IN
G
ein/ei/eit
Les orda dine for ein venn.
SPR ÅKL ÆRE
18
ein/ei/eit
flere
Antonym hugse framfor aldri stengjer ingenting løpe utanfor vakne nede frå lever
EM PL AR
sjuke
Skriv antonym. Bruk orda i ordbanken. 1. alltid
1.
KS
2. gå
2.
3. til
3.
SE
4. gløyme
4.
5. sovne
G
6. alt
IN
7. oppe
ER
8. innafor 9. bak
R
VU
12. opnar
D
10. friske 11. døyr
Antonym er ord som tyder det motsette av kvarandre.
5. 6.
7. 8.
9. 10. 11. 12.
Kven tek alle i handa? Svaret får du i kryssordet.
Svar:
19
SPR ÅKL ÆRE
Klassefesten
EM PL AR
Foreldra i klassa di har planlagt ein veldig morosam klassefest. Tenk før du skriv. Skriv nøkkelord. Korleis ser det ut i rommet?
SE
KS
Kva et de?
ER
R
D
Kva gjer de?
IN
G
Midt under festen kjem det ei overrasking. Kva?
Kva skjer?
VU
Korleis endar festen?
Skriv forteljinga di på neste side.
SKRIVING
20
VU
R
D
ER
IN
G
SE
KS
EM PL AR
Klassefesten
Les forteljinga di for ein venn.
21
SKRIVING
REISE
substantiv f.eks. ball adjektiv f.eks. stor verb f.eks. teikne
G
SE
KS
EM PL AR
Lag eit tankekart om ĂĽ reise. substantiv, adjektiv, verb.
VU
R
D
ER
IN
Skriv setningar. Bruk orda i tankekartet.
Les setningane dine for ein venn.
ORDKUNNSK AP
22
Ord om vêr
EM PL AR
Skriv tekst til teikningane. Bruk alle orda.
SE
KS
snø, gneistrar, frys, kaldt, kvitt, snødrev
ER
IN
G
sol, steikjer, klarblå, himmel, varmt, is
VU
R
D
regn, auser, plaskar, vassdam, grå, våt
storm, vind, uler, virvlar, raslar, bøyer Les tekstane dine for ein venn.
23
ORDKUNNSK AP
Verb
Verb er ord som fortel kva nokon gjer, eller kva som skjer.
Skriv verb som passar i kvar kolonne.
i klasserommet
heime
KS
EM PL AR
på skuleplassen
SE
Verb kan bøyast i ulike tider. Nokre verb endrar vokal når dei blir bøygde, f.eks. gå, gjekk, gått. Bøy verba. i går
VU
R
D
ER
IN
G
i dag
Les orda dine for ein venn.
SPR ÅKL ÆRE
24
har
skal
Forkortingar
Forkortingar er ein måte å skrive ord og uttrykk med færre bokstaver.
Set inn rett forkorting. Bruk forkortingane i ordbanken.
ca.
nr.
osv. t.o.m.
obs.
kap. tlf.
klokka
telefon
cirka
og så vidare
G
SE
observer
KS
kapittel
til og med
EM PL AR
kl.
nummer
D
IN
ER
Skriv kva forkortingane tyder. Bruk uttrykka i ordbanken.
Vi skal lese
Eg har pakka
bl.a. Noreg og Kina.
t.o.m. side 78.
badeklede m.m.
I kiosken sel dei mykje godteri,
Flyet var forseinka
f.eks. sure padder.
p.g.a. uvêr.
VU
R
Eg har vore i mange land,
på grunn av med meir for eksempel blant anna til og med
Maksimum
25
Maks.
SPR ÅKL ÆRE
Den beste reisa mi
EM PL AR
Du har nettopp komme heim frå den beste reisa du nokon gong har vore på.
Tenk før du skriv. Skriv nøkkelord. Kvar reiste du?
SE
KS
Kven var med?
R
D
ER
Korleis såg det ut der?
IN
G
Korleis kom du deg dit?
Kva gjorde du der?
VU
Kvifor var det den beste reisa?
Skriv forteljinga di på neste side.
SKRIVING
26
VU
R
D
ER
IN
G
SE
KS
EM PL AR
Den beste reisa mi
Les forteljinga di for ein venn.
27
SKRIVING
EM PL AR
DETEKTIVAR
onen s r e p
R
D
ER
IN
G
SE
ts aden
KS
Skriv ord som fortel noko om ein av personane, staden og kva som skjer.
VU
Skriv setningar om kva som skjer pĂĽ biletet. Bruk dine eigne ord.
Les orda dine om personen for ein venn, som skal gjette kven det er.
ORDKUNNSK AP
28
skjer e t t e d
I staden for «kjempe-» Les forteljinga «Den forsvunne diamantringen». Bytt ut «kjempe-». Vel blant orda i ordbanken.
EM PL AR
Den forsvunne diamantringen Ein dag fekk detektiven Kalle eit
spennende
kjempespennande oppdrag.
KS
glad
Han blei kjempeglad.
rik
dyr
G
mye
IN
store
SE
Ei kjemperik tante hadde mista ein kjempedyr diamantring. Kalle leitte kjempemye i det
kolossalt veldig svært enormt fantastisk frykteleg vanvittig utruleg
ER
kjempestore huset til tante. Men han fann ingen ring.
gode
D
Tante inviterte Kalle på kjempegode bollar.
VU
R
– Oj, sa Kalle. Kva er dette?
fine
Den kjempefine ringen hadde hamna i bolledeigen.
Les forteljinga for ein venn.
29
ORDKUNNSK AP
Adjektiv
Adjektiv er ord som fortel noko om korleis nokon eller noko er, ser ut eller kjenner seg.
Tenk på ein ting til kvar kolonne. Skriv adjektiv som fortel noko om tingen. Ting på skuleplassen:
Ting heime:
EM PL AR
Ting i klasserommet:
SE
KS
Adjektiv kan gradbøyast, f.eks. glad, gladare, gladast. Nokre adjektiv endrar seg når vi gradbøyer dei, f.eks. ung, yngre, yngst. Gradbøy adjektiva som står ved kvart bilete.
hard
D
smal
R
gammal
ER
IN
stor
tung
G
tung
VU
lang
fin ung
SPR ÅKL ÆRE
bra
30
endå
tyngre
aller
tyngst
Synonym og antonym sveitte bøygd hutre rein le gråte slappe av rak slutte stabil start uroleg møkkete teie
snakke
EM PL AR
kave
KS
Skriv synonym og antonym til kvart ord. Bruk orda i ordbanken.
SE
Synonym er ord som tyder nesten det same.
VU
R
D
ER
IN
G
Synonym
Antonym er ord som tyder det motsette av kvarandre. Antonym
prate
stabil stresse fryse skiten begynne skratte krokete
Les orda parvis for ein venn. Så skal vennen seie om orda er synonym eller antonym.
31
SPR ÅKL ÆRE
Detektivbyrået
EM PL AR
Du og ein venn har eit detektivbyrå saman.
Tenk før du skriv. Skriv nøkkelord. Kvar er detektivbyrået?
SE
KS
Korleis ser det ut der?
R
D
ER
Kva gjer de først?
IN
G
Ein dag får de eit oppdrag. Kva er det?
Kva gjer de etterpå?
VU
Korleis endar det?
Skriv forteljinga di på neste side.
SKRIVING
32
VU
R
D
ER
IN
G
SE
KS
EM PL AR
DetektivbyrĂĽet
Les forteljinga di for ein venn.
33
SKRIVING
PÅ SKULEN
VU
R
D
ER
IN
G
SE
KS
EM PL AR
Sjå deg rundt i klasserommet. Skriv kva du ser, høyrer, kjenner, luktar og smaker.
Skriv ferdig setninga. Vel blant orda dine.
I klasserommet mitt ORDKUNNSK AP
34
Om tid
NO
KS
Skriv omgrepa om tid der dei passar. Bruk omgrepa i ordbanken.
EM PL AR
i dag tidleg for ein månad sidan i morgon i neste veke i førgårs om tre dagar i går i førre veke i fjor i overmorgen neste dag til neste år
Framtid
VU
R
D
ER
IN
G
SE
Fortid
Skriv ferdig setningane.
I dag tidleg Til neste år 35
ORDKUNNSK AP
Sj-lyden
Vi skriv sj-lyden på mange ulike måtar, for eksempel: sj, j, g, sk, skj.
EM PL AR
kanskje skjegg skjema skjorte sjampo sjef journalist skei geni skive ski sjakk dusj generell sjåfør skyve sjøstjerne sjokolade gelatin sjampinjong skinke skipper sjømann
KS
Skriv orda der dei passar. Bruk orda i ordbanken.
g
ER
IN
G
SE
sj
j skj
VU
R
D
sk
SPR ÅKL ÆRE
36
Sj-lyden Skriv ferdig setninga til teikninga. Vel blant orda i ordbanken på førre sida.
tok seg ein og laget .
EM PL AR
Ei med ei av varm
Skriv di eiga setning som har mange ord med sj-lyd.
KS
Les setninga for ein venn. Skriv orda. Vel blant orda i ordbanken på side 36.
SE G
1.
IN
2. 3. jobbar på båt
ER
4.
5.
7. 8.
VU
8.
4.
6.
R
6. til håret
2.
3.
D
5. kjører bil
7.
1.
9.
9. den som bestemmer
10.
10. pålegg
Kven kan gå heile dagen, men berre lage to spor? Du finn svaret i kryssordet.
Svar: 37
SPR ÅKL ÆRE
Brannalarmen går
EM PL AR
Kva må du og klassa gjere dersom brannalarmen går på skulen? Skriv ein instruksjon! Tenk før du skriv instruksjonen. Skriv nøkkelord. Kva må de gjere først?
SE
KS
Kva må de hugse på?
R
D
ER
Kva må de gjere etterpå?
IN
G
Kva skal læraren gjere?
Kva må de tenkje på då?
VU
Kva skal de gjere til slutt?
Skriv instruksjonen din på neste side.
SKRIVING
38
VU
R
D
ER
IN
G
SE
KS
EM PL AR
Brannalarmen gĂĽr
Les instruksjonen din for ein venn.
39
SKRIVING
VERDSROMMET
G
SE
KS
EM PL AR
Lag eit tankekart om verdsrommet. substantiv, adjektiv, verb.
substantiv f.eks. ball adjektiv f.eks. stor verb f.eks. teikne
VU
R
D
ER
IN
Skriv setningar. Bruk orda frĂĽ tankekartet.
Les setningane dine for ein venn.
ORDKUNNSK AP
40
Forvekslingsord Skriv forvekslingsorda der dei passar. Bruk orda i ordbanken.
Vi feirar
på planeten Mars. .
Romvesenet har ein grøn
.
lande på månen.
SE
Vi vil
KS
Romskipet vårt har ingen
.
G
Romvesenet var ein hyggeleg
Alle har
ut av romskipet.
D
ER
Rombollane smaker
IN
Edelsteinane på planeten er mykje
VU
Vi har sa romvesenet.
.
.
på månen.
R
Det er ikkje
EM PL AR
hjul jul vert verdt gått godt kjære tjære gjerne hjerne hjort gjort
Forvekslingsord – ord som vi uttaler likt, men stavar ulikt
mykje bra på månen,
Vil du ha ein bolle til, min
?
Planeten var full av svart
.
41
ORDKUNNSK AP
Skiljeteikn
Du hugsar vel oss?
Skriv riktig skiljeteikn.
Punktum
Spørjeteikn
Ropeteikn
Kvar er boka
Sjå opp
Når kjem du
EM PL AR
Hurra
Ikkje gløym mobilen
Vi er på skulen
SE
KS
Eg kan ta bussen
ER
Komma
IN
G
Meg bruker du blant anna når du ramsar opp ord.
Sett inn komma og og.
VU
R
D
Det finst gule raude blå grøne pennar. Viggo Sofie Karl Astrid jobbar saman. Skriv ferdig setningane. Du skal ramse opp fleire ting.
Eg har Eg kan Eg liker SPR ÅKL ÆRE
42
Før det siste ordet kjem eg.
Replikkstrek
Når ein skriv kva nokon seier til kvarandre, set ein replikkstrek først.
VU
R
D
ER
IN
G
SE
KS
Skriv det dei seier til kvarandre. Ikkje gløym replikkstrek.
EM PL AR
No ser eg ein planet, sa U. Kva for ein planet er det? spurde FO. Han heiter Tellus, svarte U. Bra, då landar vi der! sa FO.
Les setningane dine for ein venn.
43
SPR ÅKL ÆRE
Romvesenet
EM PL AR
Ei natt vaknar du av at nokon er på rommet ditt. Det er eit romvesen ... Tenk før du skriv. Skriv nøkkelord. Korleis ser det ut?
IN
G
Korleis kom det inn på rommet ditt?
SE
KS
Kvar kjem det frå?
R
D
ER
Romvesenet har eit problem. Kva er det?
Korleis kan du hjelpe det?
VU
Korleis går det til slutt?
Skriv forteljinga di på neste side.
SKRIVING
44
VU
R
D
ER
IN
G
SE
KS
EM PL AR
Romvesenet
Les forteljinga di for ein venn.
45
SKRIVING
EM PL AR
TALENTJAKTA
onen s r e p
R
D
ER
IN
G
SE
ts aden
KS
Skriv ord som fortel noko om ein person, staden og kva som skjer.
VU
Skriv setningar om personen. Bruk dine eigne ord.
Les orda om personen for ein venn som skal gjette kven det er.
ORDKUNNSK AP
46
skjer e t t e d
Ordtak
Ordtak – er språklege bilete som forklarer noko.
EM PL AR
selje skinnet før bjørnen er skoten kjøpe katta i sekken mange bekker små gjør ei stor å ikkje vere tapt bak ei vogn morgonstund har gull i munn når katten er borte dansar musene på bordet
KS
Kva for ordtak passar? Bruk ordtaka i ordbanken.
SE
Byggjesettet som Per kjøpte, mangla mange delar.
G
Hanne gjorde det veldig bra i skulemeisterskapen.
IN
Kasper heldt ikkje lovnaden sin.
ER
Line er alltid vaken før alle andre.
R
D
Det blei bråk då læraren gjekk ut ein tur.
VU
Lasse puttar vekepengane på sparebøssa kvar veke.
Kva tyder ordtaket?
å få så hatten passar Les forklaringa di for ein venn. 47
ORDKUNNSK AP
Kj-lyden
Kj-lyden staves med k, kj, tj, ch.
EM PL AR
tjue kyss kjole Kjell kjøkken kjelde tjern chips kjøleskap kjenne kjære tjære køyre kjapp kirsebær kylling kyrkje Kjersti tjukk kino kjeve tjore kjøpe tjuv Skriv ordene der de passer. Bruk ordene i ordbanken.
KS
kj
D
ER
IN
G
SE
k
VU
R
tj
SPR ÅKL ÆRE
48
ch
Kj-lyden
Eg heiter ...
Skriv ferdig setninga til teikninga. Vel blant orda i ordbanken på sida til venstre.
låg i gresset og
EM PL AR
Kua åt raude og salte
.
Skriv di eiga setning med mange ord med kj-lyd.
1.
IN
3. gjer ein med bil
ER
4. 5. jentenamn
8. rask
7. 8. 9.
VU
9. handle
6.
R
7. viser film
5.
D
6.
3.
4.
G
2.
1.
2.
SE
Skriv orda. Vel blant orda i ordbanken på sida til venstre.
KS
Les setninga di for ein venn.
10.
10. ein kjeft
11.
11. 10 + 10
Kvar kan du leggje avisa for å få ferske nyheiter? Løys kryssordet og finn svaret i den rosa kolonnen.
Svar: 49
SPR ÅKL ÆRE
Talentjakta
EM PL AR
Du er med på talentjakta på skulen. No er det din tur til å stå på scena.
Tenk før du skriv. Skriv nøkkelord. Kva har du på deg?
SE
KS
Kva ser du?
R
D
ER
Korleis har du det?
IN
G
Kva høyrer du?
Kva gjer du på scena?
VU
Korleis endar talentjakta?
Skriv forteljinga di på neste side.
SKRIVING
50
VU
R
D
ER
IN
G
SE
KS
EM PL AR
Talentjakta
Les forteljinga di for ein venn.
51
SKRIVING
STRANDA
VU
R
D
ER
IN
G
SE
KS
EM PL AR
Tenk deg at du er på stranda. Skriv kva du kan sjå, høyre, føle, lukte og smake.
Skriv ferdig setninga. Vel blant dine eigne ord.
Når eg er på stranda, ORDKUNNSK AP
52
Set kryss over orda • Set kryss over fem ord som er adjektiv. • Set kryss over fem ord som er namn på kroppsdelar. • Set kryss over fire ord som er forkortingar.
EM PL AR
• Set kryss over fem ord som vi stavar med kj. • Set kryss over alle ord som har fem bokstavar.
kjenne
ned
SE
hovud
kylling
glad
bukse
finger
huset
eg
klovn
dum
bl.a.
trist
mage
tær
bein
t.o.m.
ca.
kjøpe
ER
knær
IN
kjole
G
f.eks.
KS
• Set ring rundt resten av orda.
D
tjue
kino
reikne
VU
R
går
lykkeleg
Kva sa stupemeisteren då han stod på 10-meteren? Les orda du har sett ring rundt, så får du svar på gåta.
Svar:
53
ORDKUNNSK AP
Spørjeord
Vi bruker spørjeord når vi lurer på noko.
Skriv inn spørjeord. Bruk alle spørjeorda.
er du? er du på veg? skal du ete?
Spørjeorda er: kven, kva, kvar, korleis, kvifor, kva for ein og når.
er veret? gjekk du din veg? går bussen din? veg skal du gå?
EM PL AR
^
KS
Du skal intervjue det store idolet ditt. Skriv spørsmål.
Når
Kva
Kva for ein Kvifor
VU
R
D
Kven
ER
IN
G
SE
Korleis
Du har vel ikkje gløymt meg?
Send gjerne spørsmåla til idolet ditt.
SPR ÅKL ÆRE
54
Kva lurer dei på?
VU
R
D
ER
IN
G
SE
KS
EM PL AR
Vera og Aksel er på veg til ei strand dei ikkje har vore på før. Dei lurer på korleis det er der. Kva trur du dei snakkar saman om og lurer på? Finn på spørsmål dei stiller kvarandre. Skriv på linjene. Bruk alle spørjeorda.
55
SPR ÅKL ÆRE
På stranda
EM PL AR
Det er ein varm sommardag, og du er på stranda saman med vennene dine.
Tenk før du skriv. Skriv nøkkelord. Kven er med?
SE
KS
Kva ser og høyrer de?
IN
G
Kva gjer de?
R
D
ER
Med eitt ser de noko i vatnet. Kva då?
Kva skjer?
VU
Korleis endar dagen på stranda?
Skriv forteljinga di på neste side.
SKRIVING
56
VU
R
D
ER
IN
G
SE
KS
EM PL AR
PÃ¥ stranda
Les forteljinga di for ein venn.
57
SKRIVING
Kryssord
SE
KS
EM PL AR
Kva kallar vi bokstavane som ikkje er konsonantar?
gje husly
ER
kald sak
IN
G
ujevn
1000 kg
prat!
D
notabene fork.
dengde
to like
VU
R
bryggje finst
kontrollere etter D
ikkje fattig
ikkje døy!
reven er
banket
gjer lys
varm
smile
veks pĂĽ ĂĽkeren
tren!
58
59
EM PL AR
KS
SE
G
IN
ER
D
R
VU
60
EM PL AR
KS
SE
G
IN
ER
D
R
VU
61
EM PL AR
KS
SE
G
IN
ER
D
R
VU
Til læraren
Språkskrinet 4 – arbeidsgang for alle kapitla Språkskrinet 4 har ein struktur som byggjer på og støttar opp under felles gjennomgangar med elevane. Kvart kapittel er meint å vare om lag tre veker. ORDKUNNSKAP – elevane aukar ordforrådet og ordforståinga. DETEKTIVAR
I staden for «kjempe-» Les forteljinga «Den forsvunne diamantringen». Bytt ut «kjempe-». Vel blant orda i ordbanken.
kolossalt veldig svært enormt fantastisk frykteleg vanvittig utrulrg
Den forsvunne diamantringen Ein dag fekk detektiven Kalle eit
spennende
kjempespennande oppdrag.
onen pers
skjer dette
n stade
glad
Han blei kjempeglad.
Skriv ord som fortel noko om ein av personane, staden og kva som skjer.
rik
dyr
Ei kjemperik tante hadde mista ein kjempedyr diamantring. Kalle leitte kjempemye i det
store
Gå gjennom også denne sida saman. Her skal elevane byggje vidare på ord- og omgrepsforståinga si.
EM PL AR
Kvart kapittel opnar med eit bilete eller eit tankekart. Ta utgangspunkt i biletet, samtal og la elevane få fortelje og assosiere. Deretter arbeider elevane i boka si.
mye
kjempestore huset til tante. Men han fann ingen ring.
gode
Tante inviterte Kalle på kjempegode bollar. – Oj, sa Kalle. Kva er dette?
Skriv setningar om kva som skjer på biletet. Bruk dine eigne ord.
fine
Den kjempefine ringen hadde hamna i bolledeigen.
Les forteljinga for ein venn.
Les orda dine om personen for ein venn, som skal gjette kven det er.
ORDKUNNSK AP
28
ORDKUNNSK AP
29
Adjektiv Ting på skuleplassen:
sveitte bøygd hutre rein le gråte slappe av rak slutte stabil start uroleg møkkete teie
Ting heime:
snakke
kave
SE
Ting i klasserommet:
Synonym og antonym
Adjektiv er ord som fortel noko om korleis nokon eller noko er, ser ut eller kjenner seg.
Tenk på ein ting til kvar kolonne. Skriv adjektiv som fortel noko om tingen.
Forslag til innleiing finst i lærarrettleiinga til Språkskrinet.
Skriv synonym og antonym til kvart ord. Bruk orda i ordbanken.
Adjektiv kan gradbøyast, f.eks. glad, gladare, gladast. Nokre adjektiv endrar seg når vi gradbøyer dei, f.eks. ung, yngre, yngst. Gradbøy adjektiva som står ved kvart bilete. endå
hard tung
tung
stor
gammal
smal
IN
lang
tyngre
Synonym er ord som tyder nesten det same.
aller
tyngst
Antonym er ord som tyder det motsette av kvarandre.
Synonym
Antonym
prate stabil
G
Gå gjennom det elevane skal øve på (f.eks. alfabetet, verb eller nglyden). Elevane kan gjerne arbeide i par etterpå.
KS
SPRÅKLÆRE – elevane lærer seg å bruke språket som verktøy.
stresse fryse skiten begynne skratte krokete
fin
ung
bra
30
31
ER
SPR ÅKL ÆRE
Les orda parvis for ein venn. Så skal vennen seie om orda er synonym eller antonym.
SPR ÅKL ÆRE
SKRIVING – elevane utviklar skrivekompetansen sin ved å skrive forteljingar.
VU
R
D
Her planlegg eleven forteljinga, instruksjonen eller faktateksten ved å skrive nøkkelord. Oppmuntre elevane til å lese/ fortelje historia til ein venn ved hjelp av nøkkelorda.
Detektivbyrået
Her skriv elevane forteljinga med støtte i ein på venstresida.
Detektivbyrået
Du og ein venn har eit detektivbyrå saman.
Tenk før du skriv. Skriv nøkkelord. Kvar er detektivbyrået?
Korleis ser det ut der?
Ein dag får de eit oppdrag. Kva er det?
Kva gjer de først?
Kva gjer de etterpå?
Korleis endar det?
Les forteljinga di for ein venn.
Skriv forteljinga di på neste side.
SKRIVING
32
33
På gan.aschehoug.no finn du ekstra skriverammer til Språkskrinet 4.
62
SKRIVING
Lærarrettleiing Språkskrinet 4
LÆRERVEILEDNING
Utviklingsskjema knytt til K06
EM PL AR
Lærarrettleiing Språkskrinet 4 • kopiark • tips og idear til undervisninga • fasit
4
KS
I Språkskrinet 4 trenar elevane på: • å formulere seg skriftleg • å tilpasse språket til formålet, mottakaren og samanhengen • å merkje seg språklege strukturar og følgje språklege normer • å søkje og finne informasjon frå ulike kjelder
Min skriveutvikling med Språkskrinet 4 Navn: Jeg skriver fortellinger med innledning, hoveddel og avslutning.
For lettare følgje skriveutviklinga til kvar elev kan du og elevane bruke utviklingsskjemaet på siste side av Språkskrinet 4. I skjemaet har vi strukturert innhaldet i Språkskrinet 4 ut frå kompetansemåla etter 4. trinn (K06). Kvart kompetansemål er kopla til øvingar i boka.
SE
Den magiske sykkelen side 9, Klassefesten side 21, Min beste reise side 27, Detektivbyrået side 33, Romvesenet side 45, Talentjakten side 51, På stranda side 57.
Jeg kan finne og bruke informasjon til faktatekstene mine. Fakta om et dyr side 15
Jeg skriver tydelige instruksjoner. Brannalarmen går side 39
Jeg tegner til fortellingene mine. Dette kan gjøres til alle fortellingene i boka.
Jeg kan vurdere mine egne tekster slik at de kan bli enda bedre. Evaluering av egne tekster kan trenes med oppgavene «Leselekse» i lærerveiledningen.
Jeg skriver tydelig og med en leselig håndskrift. Trening av håndskrift skjer gjennom hele boka.
Jeg skriver fortellinger og tekster på data. Alle fortellinger kan skrives og redigeres på data.
G
Jeg forstår og bruker mange ord. Sykkelen side 4, Dyr side 10, Klassefesten side 16, Reiser side 22, Vær side 23, Detektiver side 28, I stedet for «kjempe» side 29, Skolen side 34, Tid side 35, Verdensrommet side 40, Talentjakten side 46, Standa side 52
Jeg forstår og bruker språklige begreper/uttrykk. Faste uttrykk side 5, Alfabetisk rekkefølge side 6–7, Vokaler og konsonanter side 12, Språklige bilder side 17, Substantiv side 18, Antonymer side 19 og 31, Verb side 24, Forkortelser side 25, Adjektiv side 30, Synonymer side 31, Forvekslingsord side 41, Spørreord side 54– 55
Jeg bruker stor bokstav, punktum og spørsmålstegn når jeg skriver.
Utviklingsskjemaet kan fyllast ut før utviklingssamtalen, éin gong om hausten og éin gong om våren. Tanken er at skjemaet skal fyllast ut saman med den enkelte eleven.
Skilletegn og replikkstrek side 42
IN
Jeg staver ordene riktig. Dobbel konsonant side 13, Sj-lyden side 36–37, Kj-lyden side 48–49
ER
64
VU
R
D
Den første detektiven i skjemaet viser at eleven er i startgropa. Den andre detektiven viser at eleven er på veg. Den tredje detektiven viser at eleven no er i mål, det vi seie har nådd kompetansemålet. Skriv den aktuelle datoen i ruta.
I startgropa
På veg
I mål
63
Skriveutviklinga mi med Språkskrinet 4 Namn: Eg skriv forteljingar med innleiing, hovuddel og avslutning.
Eg kan finne og bruke informasjon til faktatekstane mine. Fakta om eit dyr side 15
Eg skriv tydelege instruksjonar. Brannalarmen går side 39
Dette kan gjerast til alle forteljingane i boka.
KS
Eg teiknar til forteljingane mine.
EM PL AR
Den magiske sykkelen side 9, Klassefesten side 21, Den beste reisa mi side 27, Detektivbyrået side 33, Romvesenet side 45, Talentjakta side 51, På stranda side 57
Eg kan vurdere mine eigne tekstar, slik at dei kan bli endå betre.
Trening i handskrift skjer gjennom heile boka.
G
Eg skriv tydeleg og med leseleg handskrift.
SE
Dette kan trenast med oppgåvene «Leselekse» i lærarrettleiinga.
IN
Eg skriv forteljingar og tekstar på data.
ER
Alle forteljingar kan skrivast og redigerast på data.
Eg forstår og bruker mange ord.
R
D
Sykkelen side 4, Dyr side 10, Klassefesten side 16, Reiser side 22, Vêr side 23, Detektivar side 28, I staden for «kjempe-» side 29, Skulen side 34, Tid side 35, Verdsrommet side 40, Talentjakta side 46, Stranda side 52
Eg forstår og bruker språklege omgrep/uttrykk.
VU
Faste uttrykk side 5, Alfabetisk rekkjefølgje side 6–7, Vokalar og konsonantar side 12, Språklege bilete side 17, Substantiv side 18, Antonym side 19 og 31, Verb side 24, Forkortingar side 25, Adjektiv side 30, Synonym side 31, Forvekslingsord side 41, Ordtak side 47, Spørjeord side 54– 55
Eg bruker stor bokstav, punktum og spørjeteikn når eg skriv. Skiljeteikn og replikkstrek side 42
Eg stavar orda rett. Dobbel konsonant side 13, Sj-lyden side 36–37, Kj-lyden side 48–49
64
EM PL AR KS
VU
R
D
ER
IN
G
SE
Språkskrinet – ein serie arbeidsbøker i norsk for småskuletrinnet Med Språkskrinet jobbar elevane med ordkunnskap, språklære og skriving i ei og same bok. Samstundes som elevane skal finne skrivegleda i løpet av dei første skuleåra, gjeld det òg å byggje opp ei plattform kor ordforrådet og språket som verktøy utviklast. Bøkene gjer elevane eit godt grunnlag for å kunne uttrykkje seg skriftleg. Det finst lærarrettleiing til kvar bok i serien.
ISBN 978-82-492-1869-1
9 788249 218691