PL
Rowerownik trasy wycieczek rowerowych po Ĺ odzi
Łódź to miasto, które można i warto zwiedzać. Zapraszamy do odkrywania uroków Łodzi... na rowerach. Opisywane w tej publikacji wycieczki odbyły się jesienią 2012 roku dzięki wsparciu finansowemu Urzędu Miasta Łodzi. Tym, którzy nie mogli z nami pojechać, oddajemy w ręce spisane trasy oraz opisy atrakcji turystycznych po drodze.
Wstęp
Zapraszamy do poznania Łodzi fabrykanckiej, zielonej, kreatywnej i walczącej o niepodległość.
2
4 - 11 Łódzcy fabrykanci 12 - 17 Łódzkie parki 18 - 23 Łódź kreatywna 24 - 29 Łódź walcząca
o niepodległość
źródło: wycieczki rowerowe / autor: M&K Strzeleccy
3
Ó
Spis treści
30 - 31 Od organizatora
Łódzcy Fabrykanci
fabrykanci
Przebieg całej trasy: pasaż Schillera – Piotrkowska – Piłsudskiego – Targowa - Plac Zwycięstwa - Targowa Fabryczna - Przędzalniana - Tymienieckiego - ŁSSE – Tylna - Kilińskiego - Milionowa - Czerwona - Wólczańska - Mickiewicza - Sienkiewicza – Roosevelta – Piotrkowska. Długość ok. 10 km.
Startując z pasażu Schillera (ul. Piotrkowska 112) kierujemy się na południe ul. Piotrkowskiej do al. Piłsudskiego. Następnie drogą rowerową wzdłuż al. Piłsudskiego aż do ulicy Targowej (kierunek „na Widzew”). Aby przedostać się na plac Zwycięstwa 1 można rower przenieść przejściem podziemnym przy ul. Targowej lub skrzyżowanie dalej przy ul. Przędzalnianej rower przeprowadzić przejściem dla pieszych i objeżdżając Park Źródliska dotrzeć na plac.
4
KSIĘŻY MŁYN (pl. Zwycięstwa 1) Księży Młyn to królestwo Karola Scheiblera (1820-1881). Pochodził on z rodziny fabrykanckiej, był wszechstronnie wykształcony. Początkowo prowadził fabrykę w Ozorkowie, ale już w wieku 35 lat założył pierwszą, własną fabrykę w Łodzi. Powstała ona przy Wodnym Rynku, czyli dzisiejszym placu Zwycięstwa. Zaraz obok fabryki wybudował pałac, w którym dzisiaj znajduje się Muzeum Kinematografii. W kolejnych latach Scheibler rozbudowywał swoje królestwo. Teren obejmował ponad 500 ha, co stanowiło 14% ówczesnej powierzchni miasta. Znajdowały się tam domy dla robotników (famuły), szkoły, sklepy i przede wszystkim fabryki. Z placu udajemy się ulicą Targową w kierunku ul. Fabrycznej, skręcamy w lewo w ul. Fabryczną i dojeżdżamy do
ul. Przędzalnianej. Możemy także przejechać przez park Źródliska i wyjechać na ul. Fabryczną tuż przy ul. Przędzalnianej. Następnie w prawo w ul. Przędzalnianą. Po prawej stronie będziemy mijać budynki mieszkalne zwane famułami (patrz: zdjęcie). Z ul. Przędzalnianej skręcamy w prawo w ul. Tymienieckiego.
5 FAMUŁY (Przędzalniana/Księży Młyn) Szybki rozwój przedsiębiorstwa Karola Scheiblera sprawił, że w jego fabrykach zatrudnienie znalazło setki robotników. Już w 1868 r. przedsiębiorca wybudował pierwsze domy familijne. Postawiono je przy północnej stronie Wodnego Rynku. Famuły stanęły po przeciwnej stronie pałacu i fabryki, zwanej Centralą. W 1875 r. powstało całe osiedle dla pracowników fabryki. Zaprojektował je Hilary Majewski. Domy są jednakowe, dwupiętrowe, wybudowane z czerwonej cegły. Mieszkać tam mogli tylko najlepsi robotnicy. Zwiedzanie kontynuujemy jadąc ulicą Tymienieckiego.
fabrykanci
źródło: commons.wikimedia.org autor: Polimerek
źródło: wycieczki rowerowe, autor: Marika Szejna
fabrykanci
PRZĘDZALNIA (Tymienieckiego 25) Przy ulicy św. Emilii (dzisiaj ul. Tymienieckiego) Scheibler wybudował największą przędzalnię w Królestwie Polskim. W 207-metrowym budynku pracowało 70 tysięcy wrzecion. Konstrukcja fabryki była specjalnie wzmacniana, by wytrzymać wibracje maszyn i ogromny hałas. Dzisiaj znajdują się tu lofty, czyli mieszkania, które łączą architekturę industrialną oraz współczesną.
6
REMIZA (Tymienieckiego 30) Remiza powstała w 1891 r. i była to jedna z lepiej wyposażonych jednostek. Przed budynkiem postawiono pompę strażacką sprowadzoną z Manchesteru. Remizę przeznaczono dla konnej straży pożarnej. Kilka lat temu budynek poddano renowacji, znajdują się tam nowoczesne biura i komisariat z serialu Komisarz Alex. źródło: wycieczki rowerowe, autor: M&K Strzeleccy
GROHMANOWIE
Tereny dawnych zakładów Ludwika Grohmana zajmuje dziś Łódzka Specjalna Strefa Ekonomiczna (ul. Tymienieckiego 22/24).
7 źródło: Łódzka Specjalna Strefa Ekonomiczna autor: Paweł Nowak
Z ulicy Tymienieckiego na ul. Targową możemy przejechać przez teren ŁSSE lub skręcając z ul. Tymienieckiego w prawo w ul. Kilińskiego i następnie w pierwszą ulicę w prawo czyli w ul. Tylną. Przedłużenie Tylnej to Targowa. BECZKI GROHMANA (Targowa 65) Zabytkowa brama do fabryki powstała w końcu XIX w., a zaprojektował ją Franciszek Chełmiński. Brama jest z czerwonej nieotynkowanej cegły, a beczki w rzeczywistości są szpulami nici. Przypomina ona wyglądem wejście do średniowiecznego zamczyska, a neogotyckie łuki i wieżyczki świadczące dawniej o potędze
fabrykanci
Rodzina Grohmanów założyła swoją fabrykę w części Księżego Młyna, zwanej „Lamusem”. Traugott Grohman, ojciec rodu, wybudował fabrykę i skromny dom u zbiegu ulic Tylnej i Targowej. W jego zakładach produkowano tkaniny bawełniane. W 1874 r. firmę przejął syn - Ludwik Grohmann, który okazał się świetnym przedsiębiorcą. Był on też założycielem Łódzkiej Ochotniczej Straży Ogniowej, przez kilka lat pełnił funkcję jej komendanta. Wybudował przepiękną willę, która stoi na wprost skromnego domu ojca. Willa w stylu włoskiego renesansu stoi niedaleko parku im. Kilińskiego, który kiedyś stanowił jej ogród.
fabrykanci
źródło: commons.wikimedia.org autor: JDavid
przedsiębiorstwa, tworzą dzisiaj jeden z symboli Łodzi. W 1921 r. nastąpiło połączenie zakładów Scheiblera z zakładem włókienniczym Ludwika Grohmana. Powstały dzięki temu Zjednoczone Zakłady Włókiennicze K. Scheiblera i L. Grohmana w Łodzi, czyli największe przedsiębiorstwo przemysłu włókienniczego w Polsce.
8
Spod Beczek zawracamy do ul. Kilińskiego i skręcamy w lewo dojeżdżając do ulicy Milionowej. Następnie jedziemy w prawo w ul. Milionową i dojeżdżamy do numeru 2 na którego wysokości można wjechać drugą bramą do Skansenu Łódzkiej Architektury Drewnianej i Białej Fabryki. Oficjalny adres Skansenu i Białej Fabryki to ulica Piotrkowska 282. BIAŁA FABRYKA (Piotrkowska 282) W latach 1835-1839 przy ul. Piotrkowskiej Ludwik Geyer wybudował swoją fabrykę. Właśnie tutaj w 1839 r. zaczęła pracę pierwsza maszyna parowa, a krajobraz Łodzi wzbogacił się o dymiące kominy. Budynek różni się wyglądem od pozostałych fabryk w Łodzi. Wzorowany jest na stylu klasycznym i na angielskich budynkach fabrycznych - został otynkowany, a potem pomalowany na biało, stąd jego nazwa - Biała Fabryka.
Od 1959 r. w fabryce znajduje się Centralne Muzeum Włókiennictwa, które w swoich zbiorach zgromadziło kilka tysięcy tkanin, setki maszyn oraz dokumenty związane z Łodzią przemysłową. Od 2008 r. przy ulicy Milionowej funkcjonuje Skansen Łódzkiej Architektury Drewnianej. Można tu obejrzeć obiekty z Łodzi z przełomu XIX i XX w., domy mieszkalne, willę letniskową, kościół i krańcówkę. Wewnątrz przygotowano tematyczne ekspozycje.
Wycieczkę kontynuujemy ulicą Czerwoną i skręcamy w prawo w ul. Wólczańską.
9
FABRYKA SCHWEIKERTA (Wólczańska 215) W dawnej fabryce obuwia oraz chust wełnianych Fryderyka Wilhelma Schwiekerta znajdują się dziś budynki Politechniki Łódzkiej. W dzisiejszym gmachu Biblioteki Głównej PŁ produkowano obuwie gumowe. Budynek o długości 150 m. w którym produkowano chusty i apaszki, mieści dziś w sobie trzy wydziały Politechniki Łódzkiej. Zwany jest „Tramwajem” lub „Lodeksem”. Nazwa ta pochodzi od Zakładów Przemysłu Wełnianego im. Ludwika Waryńskiego „LODEX”, które działały w budynku wiele lat po wojnie. Ulicą Wólczańską jedziemy dalej, na północ.
fabrykanci
źródło: commons.wikimedia.org autor: Polimerek
FABRYKA DAUBEGO (Wólczańska 128/130)
fabrykanci
źródło: commons.wikimedia.org autor: Kacper Przybylski
10
Jest to jeden z ciekawszych budynków fabrycznych w Łodzi. Wybudowana w 1910 r. w stylu secesji połączonej z modernizmem. Charakter ystyczne ogromne okna nadają lekkości budynkowi przędzalni. Właściciel fabryki - Adolf Daube, był z pochodzenia Francuzem. W fabryce produkowano szale, apaszki, chusty i tkaniny wełniane. Aktualnie znajdują się tutaj nowoczesne biura.
Dojeżdżamy do drogi rowerowej na al. Mickiewicza skręcając w prawo kontynuujemy podróż aż do ulicy Sienkiewicza. Fabryka będzie dla nas widoczna po drugiej stronie skrzyżowania.
FABRYKA JÓZEFA BALLE (Sienkiewicza 72) Fabryka wybudowana w 1892 r. przy ówczesnej ul. Mikołajewskiej. Zatrudniała ok. 40 osób, a produkowano w niej taśmy gumowe. Od 1998 r. w odnowionym budynku mieści się siedziba łódzkiej redakcji Gazety Wyborczej. źródło: commons.wikimedia.org autor: HuBar
Z al. Mickiewicza skręcamy dwa razy w lewo: w ul. Sienkiewicza i następnie w ul. Roosevelta lub zawracamy na drodze rowerowej. Wracamy do ul. Piotrkowskiej. FABRYKA RAMISCHA (Piotrkowska 138/140) Fabryka powstała w 1909 r., produkowano tutaj wyroby bawełniane. Do dużego kompleksu fabrycznego można wejść od ul. Piotrkowskiej oraz ul. Roosevelta. Obecnie na jej terenie znajduje się Off Piotrkowska Center – centrum ze sklepami z branży przemysłów kreatywnych oraz licznymi lokalami usługowymi.
FABRYKA HEINZLA (Piotrkowska 104)
11
Juliusz Heinzel zwany był łódzkim królem wełny. Swoje zakłady zbudował przy ul. Piotrkowskiej, w jednym z bardziej reprezentacyjnych punktów miasta. Bezpośrednio przy głównej ulicy miasta wybudował w 1880 r. renesansowy pałac, projektu Otto Gehliga. Obecnie jest to siedziba wojewody łódzkiego oraz władz miasta Łodzi. Tu, gdzie dzisiaj znajdują się różne wydziały Urzędu Miasta Łodzi, kiedyś produkowano: kaszmir, atłas, ryps, kamlot, tkaniny na ubrania i podszewki, a pracowało tam blisko 1000 krosien mechanicznych napędzanych 5 maszynami parowymi. źródło: wycieczki rowerowe, autor: M&K Strzeleccy
fabrykanci
Jedziemy dalej ulicą Piotrkowską. Warto objechać siedzibę UMŁ i obejrzeć budynek od strony placu Komuny Paryskiej (z ul. Piotrkowskiej należy skręcić prawo, w pasaż Schillera – ul. Piotrkowska 112 następnie w lewo przed „Domem Technika”).
Łódzkie parki
parki
Przebieg całej trasy: pasaż Schillera – Piotrkowska – Piłsudskiego – Park Źródliska – Piłsudskiego – Przędzalniana – Tuwima – Wydawnicza - Kopcińskiego – Narutowicza – Park Matejki – Narutowicza – Wierzbowa – Jaracza - Sterlinga – Północna – Park Helenów – Smugowa – Źródłowa – Chłodna – Park Ocalałych – Chłodna – Źródłowa – Smugowa – Franciszkańska – Wolborska. Długość ok. 10 km. Startując z pasażu Schillera (ul. Piotrkowska 112) kierujemy się na południe do al. Piłsudskiego. Następnie drogą rowerową wzdłuż al. Piłsudskiego do ulicy Przędzalnianej. Przeprowadzamy rower na drugą stronę przejściem dla pieszych na al. Piłsudskiego i jesteśmy przy parku Źródliska.
12
PARK ŹRÓDLISKA (W obrębie ulic Przędzalniana, Fabryczna, Targowa i al/ Piłsudskiego) Jest to najstarszy łódzki park. Został założony w 1840 r. na pozostałościach puszczy łódzkiej. Rosną tu najcenniejsze okazy dębów w całej Łodzi. W jego otoczeniu
źródło: wycieczki rowerowe, autor: M&K Strzeleccy
Wyjeżdżamy z parku główną bramą na stronę al. Piłsudskiego, dochodzimy do ul. Przędzalnianej, przeprowadzamy rower przez przejście dla pieszych i ustawiamy się na ulicy Przędzalnianej kontynuując jazdę ul. Przędzalnianą na północ. Dojeżdżamy do ulicy Tuwima, skręcamy w prawo, dalej ul. Wydawniczą i po lewej stronie mamy park 3 Maja. Albo przeniesiemy rower do parku po kładce (na wysokości pętli autobusowej), albo pojedziemy do ul. Kopcińskiego. PARK 3 MAJA (W rejonie ulic Kopcińskiego i Małachowskiego)
13
Powstał na pozostałościach puszczy łódzkiej. Na jego terenie znajduje się Centrum Zajęć Sportowo-Rekreacyjnych, stadion, motodrom, korty tenisowe, boiska do gry w piłkę nożną, siatkówkę i inne obiekty sportowe. W parku znajdują się pomniki przyrody.
źródło: commons.wikimedia.org autor: Zorro2212
parki
swoje królestwo założył Karol Scheibler. Park Źródliska I był otwartym parkiem rozrywki, głównie dla pracowników pobliskiej fabryki, natomiast park Źródliska II to prywatny ogród rodziny Scheiblerów. W parku Źródliska I organizowane były festyny, a także wystawy ogrodnicze, które były pasją żony Scheiblera - Anny. W parku znajduje się dawny dom ogrodnika, dzisiaj budynek należący do Akademii Sztuk Pięknych, oraz palmiarnia - jedna z najnowocześniejszych w Polsce.
Do parku Matejki możemy dostać się dwiema drogami. Przejeżdżając park 3 Maja na północ do ul. Małachowskiego, następnie ul. Solskiego do ul. Narutowicza i wyjedziemy na wprost parku Matejki - ta droga jest spokojniejsza. Bądź z parku 3 Maja wyjeżdżamy na ul. Kopcińskiego i następnie w prawo w ul. Narutowicza.
parki
PARK MATEJKI (Pomiędzy ul. Narutowicza, Matejki) Jest to jedyny ogród w Łodzi w stylu francuskim. Senator Aleksander Heiman-Jarecki założył go w 1924 r., wzorując się na Wersalu. W północnej części parku miał powstać renesansowy pałac, niestety nigdy nie zrealizowano tego planu. Pracę przerwała śmierć żony senatora, Antoniny Edmee Heimanowej z Rueffów, dla której pałac powstawał. Podobno łączyła ich ogromna miłość. Teren nabył wojewoda łódzki, który również nie wybudował pałacu. Od 1938 r. park jest miejscem publicznym. Niestety został bardzo zniszczony w czasie II wojny światowej, a uporządkowano go po 1945 r.
14
źródło: wycieczki rowerowe, autor: M&K Strzeleccy
Wyjeżdżamy na ul. Narutowicza i udajemy się na zachód, aż do ul. Wierzbowej, skręcamy w prawo (w ul. Wierzbową) a następnie w lewo w ul. Jaracza. Możemy też pojechać cały czas prosto ul. Narutowicza – wjedziemy wtedy do Parku Staszica od drugiej strony. PARK STASZICA (W rejonie ul. Narutowicza i ul. Jaracza) Powstał na przełomie XIX i XX wieku. Pierwotnie park nosił nazwę „Ogrodu przy ul. Dzielnej” (dawna nazwa
ul. Narutowicza). W 1918 r. otrzymał imię Stanisława Staszica i ustawiono w nim jego popiersie. To dzięki jego rekomendacji podjęto decyzję o powstaniu w Łodzi centrum przemysłu włókienniczego. Niestety park został zniszczony w czasie wojny, popiersie wróciło na swoje miejsce dopiero w latach powojennych.
Z parku wyjeżdżamy na ulicę Jaracza i jedziemy na zachód do ulicy Sterlinga. W ul. Sterlinga skręcamy w prawo i dojeżdżamy do Północnej wyjeżdżając na wprost parku Helenów.
15
PARK HELENOWSKI (W obrębie ul. Północnej, Źródłowej i Smugowej) W 1881 r. właściciele pobliskiego browaru, rodzina Anstadtów, rozpoczęła budowę wyjątkowego ogrodu miejskiego. Nazwa pochodzi od imienia żony Ludwika Andstadta - Heleny. Na 12 ha założono dwa stawy, przystań dla łódek, wodospady, ogród zoologiczny, gdzie można było oglądać np. niedźwiedzia, aleje różane, fontanny, restaurację, mleczarnię, cukiernię, tor kolarski „cyklodrom”. Orgaźródło: wycieczki rowerowe, autor: M&K Strzeleccy
parki
źródło: commons.wikimedia.org autor: HuBar
nizowano tu koncerty, wystawy rzemieślnicze, festyny. Chociaż wstęp do parku był płatny, wypadało bywać w ogrodach pana Ansdtadta. Niestety I wojna światowa przyniosła kres świetności parku, teren uporządkowano dopiero w latach 90. XX wieku. W 2003 r. stanął tu pomnik Bohaterów Armii Łódź (chociaż siedziba Armii znajdowała się w parku Julianowskim). Z parku Helenów wyjeżdżamy na ulicę Smugową (na północ) i skręcamy w prawo do ulicy Źródłowej. Następnie w ul. Źródłową (w lewo) i za chwilę w prawo (w ul. Chłodną). Ulicą Chłodną dojeżdżamy do parku Ocalałych.
parki
PARK OCALAŁYCH (Usytuowany pomiędzy ul. Wojska Polskiego a ogródkami działkowymi przy ul. Źródłowej) Park powstał w 2004 r., leży w dolinie rzeki Łódki. Pomysłodawczynią parku była pani Halina Elczewska, ocalała z getta w Liztmannstadt. Ważnym elementem parku są Drzewa Pamięci, które przypisane są osobom ocalałym z getta. Wzdłuż alei Arnolda Mostowicza znajdują się tablice i numery drzewek. Aleja łączy ze sobą dwie części parku - Kopiec Pamięci, na szczycie którego znajduje się pomnik siedzącego na ławeczce Jana Karskiego, oraz pomnik Sprawiedliwych wśród Narodów Świata, upamiętniający Polaków pomagających Żydom w czasie wojny. W parku znajduje się też pomnik Żegoty - podziemnej organizacji, której zadaniem było organizowanie pomocy Żydom w gettach. Tutaj powstaje także budynek Centrum Dialogu im. Marka Edelmana.
16
źródło: wycieczki rowerowe, autor: Marika Szejna
Z parku Ocalałych wyjeżdżamy ul. Chłodną do ul. Źródłowej (w lewo) i od razu w Smugową (w prawo). Ulicą Smugową jedziemy prosto, przejeżdżamy ul. Franciszkańską i dalej przes osiedle ulicą Wolborską. Po lewo zaczyna nam się park Staromiejski.
Powstał w 1953 r., nazwę zawdzięcza sąsiadującej z nim najstarszej części Łodzi. Przed II wojną światową teren ten zamieszkiwali biedni Żydzi. Stały tu kamienice, kwitł handel, ulice tętniły życiem. Znajdował się tutaj też targ rybny, stąd nieoficjalna nazwa parku - park śledzia. Po wybuchu wojny teren ten został zrównany z ziemią, wyburzono wszystkie budynki oraz synagogę przy ul. Wolborskiej. Po wojnie postanowiono zagospodarować ten teren, w ciągu kilku dni ze Szczecina przywieziono blisko 150 ukorzenionych drzew. W parku znajduje się zabytkowa krańcówka tramwajowa, pomnik Dekalogu, przedstawiający Mojżesza z tablicą Dziesięciu Przykazań. W drugiej części parku można usiąść przy pomniku druha Aleksandra Kamińskiego lub zagrać w szachy lub warcaby przy specjalnych stolikach.
17
źródło: commons.wikimedia.org autor: HuBar
parki
PARK STAROMIEJSKI (Usytuowany pomiędzy ulicą Zachodnią, Ogrodową/ Północną, Franciszkańską i Wolborską, przedzielony ul. Nowomiejską)
Łódź kreatywna Przebieg całej trasy: pasaż Schillera – Piotrkowska – Tymienieckiego – Przędzalniana – Tuwima – Kilińskiego – Składowa – Węglowa – Składowa – Narutowicza – Uniwersytecka – Narutowicza - Kilińskiego – Traugutta – ŁDK. Długość trasy ok 9 km.
Z pasażu Schillera (ul. Piotrkowska 112) jedziemy ul. Piotrkowską na południe (w stronę Centralu).
kreatywna
OFF PIOTRKOWSKA (Piotrkowska 138/140)
18
Przy ul. Piotrkowskiej 138/140 od 2011 roku funkcjonuje Off Piotrkowska Center. W dawnej fabryce Franciszka Ramischa (patrz szlak FABRYKANCI) swoje miejsce znaleźli projektanci, ludzie kultury i sztuki, graficy. Mieszczą się tu kluby, kawiarnie, restauracje i sklepy.
Przed fabryką znajduje się rampa dla deskorolek. Organizowane są tutaj kiermasze, eventy i spotkania z artystami.
źródło: wycieczki rowerowe, autor: M&K Strzeleccy
Z Off Piotrkowska wyjeżdżamy na ul. Piotrkowską i jedziemy na południe aż do Katedry. Tak jak jedziesz nie możesz skręcić w lewo w ul. Tymienieckiego. Przeprowadzamy zatem rower przez przejście na ul. Tymienieckiego lub objeżdżamy Katedrę dookoła (po bruku). ŁÓDŹ ART CENTER (Tymienieckiego 3)
Łódź Art Center, istniejące od 2005 r., organizuje warsztaty, szkolenia, koncerty, wykłady i wystawy. Było inicjatorem i koordynatorem starań Łodzi o Europejską Stolicę Kultury 2016 r. Jest organizatorem dwóch dużych łódzkich festiwali, które mają znaczenie w całej Europie: • Fotofestiwal organizowany od 2001 roku wraz z Fundacją Edukacji Wizualnej, Fabryką Sztuki i Urzędem Miasta Łodzi. Celem festiwalu jest zwiększenie zainteresowania tą formą sztuki, znalezienie nowych przestrzeni, nowych sposobów mówienia o kulturze, społeczeństwie i fotografii. Festiwal zawsze odbywa się w maju, gromadzi kilkutysięczną widownię z całego świata. Organizatorzy Fotofestiwalu są także założycielami Photo Festival Union, organizacji skupiającej wszystkie festiwale fotografii w Europie. • Łódż Design - Międzynarodowy Festiwal Designu – to pierwszy w Polsce festiwal w całości poświęcony designowi (projektowaniu). Organizowany jest od 2007 r. Na festiwalu można zapoznać się z najnowszymi trendami we wzornictwie światowym i krajowym, wystawy prezentują przedmioty użytkowe, grafikę, architekturę oraz modę.
19
Obydwa festiwale szukają nowych miejsc w Łodzi, wystawy odbywają się w przestrzeni miejskiej oraz w budynkach związanych w historią Łodzi przemysłowej, np. willa Grohmana przy ul. Tylnej lub w dawnej fabryce Eitingona przy ul. Targowej 35.
kreatywna
Przy ul. Tymienieckiego 3, w dawnych fabrykach należących do rodziny Scheiblerów, ulokowało się kilka kreatywnych instytucji.
FABRYKA SZTUKI (Tymienieckiego 3)
kreatywna
W 2007 r. z inicjatywy Łódź Art Center, Stowarzyszenia Teatralnego Chorea i Urzędu Miasta Łodzi powstała instytucja kultury o nazwie Fabryka Sztuki. Znajduje się ona w dawnej fabryce Karola Scheiblera. Jej działalność skupia się wokół teatru, muzyki i sztuki najnowszej i edukacji. Organizuje także koncerty, wystawy, seminaria oraz jest współorganizatorem wielu imprez w mieście. Projekty realizowane przez Fabrykę Sztuki to LDZ Alternatywa, Kampania We are more oraz powstający Art Incubator - projekt otrzymał dofinansowanie z funduszy Unii Europejskiej. W dawnej fabryce ma powstać inkubator działań kulturalnych. Młodzi artyści, małe firmy, organizacje pozarządowe znajdą tu miejsce, opiekę, promocję i fachową pomoc. STOWARZYSZENIE TEATRALNE CHOREA (Tymienieckiego 3)
20
Stowarzyszenie Teatralne CHOREA działa od 2004 r., należą do niego muzycy, śpiewacy, kompozytorzy, tancerze, plastycy, aktorzy. Działa na rzecz propagowania sztuki teatralnej. Prowadzi warsztaty, spotkania i seminaria. Jest organizatorem festiwalu RETRO/PER/SPEKTYWY. Artyści Teatru Chorea wraz z grupą amatorów są twórcami wielokrotnie nagradzanego Oratorium Dance Project. Kontynuujemy jazdę ulicą Tymienieckiego na wschód. ŁÓDZKA SPECJALNA STREFA EKONOMICZNA (Tymienieckiego 22/24) Została utworzona w 1997 r., zajmuje się głównie kreowaniem biznesu, jednak jest otwarta także na kulturę i sztukę. Na terenie Strefy odbywa się Fashion Philosophy Fashion Week Poland, święto projektantów i wielbicieli mody. Jest to doskonałe miejsce promocji własnych projektów oraz nawiązania międzynarodowych kontaktów. FashionPhilosophy jest największą imprezą tego typu w Polsce.
źródło: wycieczki rowerowe, autor: Marika Szejna
Od 1993 r. muzeum mieści się w zabytkowej willi Henryka Grohmana przy ul. Tymienieckiego 24. We wnętrzach można obejrzeć najbardziej artystyczne książki na świecie, stary sprzęt drukarski, organizowane są wystawy i spotkania, a także warsztaty dla najmłodszych.
21
Dojeżdżamy ul. Tymienieckiego do ul. Przędzalnianej, skręcamy w lewo w ul. Przędzalnianą i jedziemy cały czas prosto aż do ul. Tuwima, gdzie skręcamy w lewo. MUZEUM ANIMACJI (Targowa 1/3, wejście od Tuwima 54) Muzeum Animacji (do 2012 r. Muzeum Bajki SE-MA-FOR) znajduje się w zabytkowym kompleksie EC1 i będzie wchodziło w skład Nowego Centrum Łodzi. W muzeum można prześledzić proces powstawania filmu animowanego oraz obejrzeć produkcje, które powstały w Se-Ma-Forze, takie jak oskarowego „Piotrusia i wilka”. Ulicą Tuwima dojeżdżamy do ul. Kilińskiego i skręcamy w prawo.
kreatywna
MUZEUM KSIĄŻKI ARTYSTYCZNEJ (Tymienieckiego 24)
NOWE CENTRUM ŁODZI (W obrębie ulic Targowa, Kilińskiego, Składowa)
kreatywna
Projekt Nowego Centrum Łodzi składa się z dwóch części - komercyjnej oraz kulturalno-komunikacyjnej. Sercem NCŁ będzie zrewitalizowana elektrociepłownia EC1, która zachwyca secesyjną architekturą. W Nowym Centrum pojawią się też zupełnie nowe budynki, takie jak Specjalna Strefa Kultury, Rynek Kobro i cztery nowe ulice: Żydowska, Rosyjska, Niemiecka, Polska, Centrum Nauki i Techniki, kino, planetarium i wiele innych. Ważnym jego punktem będzie podziemny dworzec kolejowy Łódź Fabryczna. Nowe Centrum Łodzi ma zostać otwarte w 2014 r. Jedziemy ul. Kilińskiego do ul. Narutowicza, tam skręcamy w prawo, a następnie (minąwszy Teatr Wielki i sąd) skręcamy w lewo w ul. Uniwersytecką. Na ulicy Uniwersyteckiej 3 i 6 można oglądać dwa z dwudziestu murali.
22
GALERIA URBAN FORMS źródło: wycieczki rowerowe, autor: Przemysław Seremak
Projekt realizowany przez Fundację Urban Forms polega stworzeniu w przestrzeni miejskiej galerii wielkoformatowych murali. Obrazy powstają na ścianach kamienic w centrum miasta. W tej chwili szlak murali składa się z 20 dzieł. Ich twórcami są najwybitniejsi artyści w dziedzinie malarstwa wielkoformatowego na świecie. Docelowo w ramach galerii ma powstać kilkadziesiąt prac o róż-
nej tematyce, w przyszłości projekt będzie poszerzony o inne rodzaje sztuki ulicznej, takie ja rzeźba, instalacja, biżuteria uliczna. Wracamy ul. Narutowicza do ul. Kilińskiego (w lewo) a następnie skręcamy w ul. Traugutta (w prawo). Na ul. Traugutta 18 (budynek Łódzkiego Domu Kultury) znajduje się jeden z pięciu pomników szlaku bajkowego.
Obecnie składa się na niego 5 pomników przedstawiających postacie z bajek zrealizowanych przez łódzkie studio SE-MA-FOR. Głównym celem projektu jest promocja Łodzi filmowej, ze szczególnym uwzględnieniem dorobku łódzkiej animacji. Pomniki stoją w miejscach często odwiedzanych przez łodzian i turystów: miś Uszatek przy ul. Piotrkowskiej 87, pingwin Pik-Pok przy Aquaparku Fala, koty Filemon i Bonifacy przy Muzeum Kinematografii, Zaczarowany Ołówek pod Łódzkim Domem Kultury oraz Plastuś w parku im. Sienkiewicza. Docelowo na ten szlak ma się składać 17 pomników.
23
acji:
rm j info Więce
Łodzi trum n e C dz.pl Nowe .ec1lo w w w
rali ia mu s.org Galer nform a b r u ia .galer www wy bajko k .pl a l z S a.lodz n z c y st .tury www
kreatywna
SZLAK BAJKOWY
Łódź walcząca o niepodległość
walcząca
Przebieg całej trasy: pasaż Schillera – Piotrkowska – Traugutta – ŁDK - Traugutta – Sienkiewicza – Narutowicza – Wschodnia – Północna – Ogrodowa – Gdańska – Zamenhofa – Wólczańska – Radwańska – Piotrkowska - Tymienieckiego – Sienkiewicza – Moniuszki – Piotrkowska – 6 Sierpnia– Kościuszki – Zachodnia – Legionów – plac Wolności. Długość trasy ok 10 km.
24
Z pasażu Schillera (ul. Piotrkowska 112) wyjeżdżamy na ul. Piotrkowską w stronę północną (w kierunku placu Wolności), skręcamy w ul. Traugutta (za Hotelem Grand) i dojeżdżamy do dziedzińca przed Łódzkim Domem Kultury. POMNIK MARSZAŁKA JÓZEFA PIŁSUDSKIEGO (Traugutta18)
źródło: commons.wikimedia.org autor: HuBar
Pomnik został odsłonięty w 1997 r., stoi na skwerze im. Związku Strzeleckiego „Strzelec”, obok Łódzkiego Domu Kultury. Marszałek jest ubrany w mundur, płaszcz i czapkę, wspiera się na szabli. Autorem monumentu jest Zbigniew Władyka.
W 2007 r. przed pomnikiem postawiono trzy biało-czerwone maszty z trzema orłami: strzeleckim, legionowym oraz Wojska Polskiego II RP. Od tamtej pory nieustannie strzegą pomnika Marszałka. Pod pomnikiem odbywają się uroczystości patriotyczne. Marszałkowi dedykowana jest także jedna z głównych ulic miasta, fragment trasy W-Z, która łączy dwa duże osiedla: Retkinię i Widzew. Dawna nazwa tej ulicy to ul. Główna. Z dziedzińca wyjeżdżamy na ul. Traugutta w prawo, jedziemy do ul. Sienkiewicza, skręcamy w prawo do ul. Narutowicza (obok Filharmonii Łódzkiej) i zaraz w lewo w ul. Wschodnią. Jedziemy aż do ul. Wschodniej 19 (po lewo za ul. Pomorską).
Józef Piłsudski przyjechał do Łodzi w listopadzie 1899 r. Należał wówczas do centralnego Komitetu Robotniczego PPS, był też redaktorem pisma „Robotnik”. Wynajął mieszkanie na pierwszym piętrze kamienicy przy ul. Wschodniej 19 nad składem bawełny i pończoch, dziś na tym budynku wisi pamiątkowa tablica. Pod tym adresem powstały dwa numery „Robotnika”, trzeci był w przygotowaniu. Przez kilka miesięcy Piłsudski praktycznie nie wychodził z mieszkania, pracował w pełnej konspiracji. Tajna redakcja została odkryta w nocy z 22 na 23 lutego 1900 r., a przyszły marszałek Polski trafił do więzienia przy ul. Gdańskiej 13, gdzie spędził dwa miesiące. Z Łodzi został przewieziony do warźródło: commons.wikimedia.org szawskiej Cytadeli. autor: Stefs
25
walcząca
WSCHODNIA 19
Ulicą Wschodnią jedziemy prosto, do ul. Północnej, skręcamy w lewo (w ul. Północną), dalej jedziemy ul. Ogrodową i dojeżdżamy do ul. Gdańskiej. W ul. Gdańską skręcamy w lewo. Muzeum mieści się na rogu ul. Gdańskiej i ul. Legionów. MUZEUM TRADYCJI NIEPODLEGŁOŚCIOWYCH (Gdańska 13)
walcząca
Muzeum ma w swoich zbiorach eksponaty związane z historią Łodzi i Polski, między innymi, z postaciami Tadeusza Kościuszki i Józefa Piłsudskiego. Mieści się w dawnym budynku więziennym, który pełnił te funkcje w latach 1883-1953. W czasie II wojny światowej było tu więzienie dla kobiet. W 1900 r. przez dwa miesiące przebywał tu Marszałek Józef Piłsudski.
26
źródło: commons.wikimedia.org autor: Piastu
Podróż kontynuujemy ul. Gdańską na południe. WOJEWÓDZKA I MIEJSKA BIBLIOTEKA PUBLICZNA IM. MARSZAŁKA JÓZEFA PIŁSUDSKIEGO (Gdańska 100/102) Biblioteka mieści się w gmachu przy ul. Gdańskiej 100/102. Idea powstania biblioteki upamiętniającej postać Marszałka Piłsudskiego powstała cztery dni po jego śmierci. Postanowiono uczcić jego pamięć budową gmachu - pomnika. Uroczystość wmurowania kamienia węgielnego pod gmach Biblioteki Miejskiej im. Mar-
szałka Józefa Piłsudskiego odbyła się 14 maja 1938 r. Wybuch II wojny światowej przerwał budowę biblioteki, wznowiono ją w 1945 roku. Bibliotekę oddano do użytku w 1949 r., ustanawiając za patrona działacza ruchu socjalistycznego Ludwika Waryńskiego. W 1990 r. budynek odzyskał jednak imię Józefa Piłsudskiego. Biblioteka w swoich zbiorach posiada księgozbiór poświęcony patronowi a jego podobizna znajduje się w ekslibrisie oraz na sztandarze.
Ulicą Gdańską dojeżdżamy do ul. Zamenhofa. Tam skręcamy w lewo i jedziemy aż do ul. Piotrkowskiej. Następnie ul. Piotrkowską jedziemy na południe – do katedry.
27
GRÓB NIEZNANEGO ŻOŁNIERZA (plac Katedralny) Pomnik został odsłonięty w marcu 1925 r., poświęcony jest poległym na polach bitew bezimiennym żołnierzom. Usytuowano go na placu Katedralnym, a zaprojektowany został przez Stanisława Ostrowskiego, który zaprojektował również Grób Nieznanego Żołnierza w Warszawie. Uroczystości odźródło: commons.wikimedia.org słonięcia pomnika autor: Arewicz prowadził biskup Wincenty Tymieniecki, a udział w nich wzięli przedstawiciele władz lokalnych i państwowych, na czele których sta-
walcząca
źródło: commons.wikimedia.org autor: HuBar
nął gen. Władysław Sikorski, który odsłonił pomnik. W czerwcu 1925 r. na płycie pomnika zapalono wiecznie palący się znicz, ufundowany przez uczniów łódzkich szkół. Pomnik został zniszczony w listopadzie 1939 r., podobnie jak inne symbole polskości w mieście. Monument odbudowano już w 1946 r., nawiązuje on wyglądem do starej wersji pomnika, zmieniono jednak jego położenie względem ul. Piotrkowskiej. Zawracamy ul. Piotrkowską na północ i jedziemy prosto aż do ul. 6 Sierpnia gdzie skręcamy w lewo.
walcząca
TABLICA (6 Sierpnia/Kościuszki) Stefan Linke (4.01.1898 - 18.11.1918). Był uczniem VIII klasy polskiego Gimnazjum Towarzystwa „Uczelnia” w Łodzi. Został ranny podczas rozbrajania Niemców na rogu ulic 6 sierpnia i al. Kościuszki. Zmarł wskutek odniesionych ran w szpitalu „Betlejem” przy ul. Podleśnej (dziś ul. Marii Curie-Skłodowskiej).
28
źródło: commons.wikimedia.org autor: Piastu
Został pośmiertnie odznaczony krzyżem srebrnym Orderu Virtuti Militari. Jego grób znajduje się w części ewangelickiej Starego Cmentarza przy ul. Ogrodowej. Jego imię nosi od 1996 r. Szkoła Podstawowa nr 51 w Łodzi. Wracamy ul. 6 Sierpnia do ul. Piotrkowskiej. Skręcamy w lewo w ul. Piotrkowską i jedziemy prosto - do placu Wolności.
Pierwotnie nazywany Nowym Rynkiem, był głównym placem handlowym nowo powstałej dzielnicy Nowe Miasto. Rynek został przemianowany na plac Wolności w momencie odzyskania przez Polskę niepodległości w 1918 r. W roku 1930 r., pośrodku placu stanął pomnik Tadeusza Kościuszki. Pomnik został wyburzony przez hitlerowców w listopadzie 1939 r. Odbudowano go w 1960 r. Od tej chwili niezmiennie stoi w centrum placu.
29
źródło: commons.wikimedia.org autor: Jarosław Klamka
walcząca
PLAC WOLNOŚCI
Od organizatora
od organizatora
Organizując wycieczki rowerowe z przewodnikiem zależało nam na połączeniu dwóch filarów działalności fundacji – promocji zrównoważonego transportu oraz przybliżania historii Łodzi. Tylko w trzech pierwszych wycieczkach wzięło udział prawie 900 osób, co utwierdza nas w przekonaniu, że zwiedzanie Łodzi na rowerach to dobry pomysł na weekend. Serdecznie zapraszamy wszystkich, aby spróbowali z tą publikacją w dłoni zwiedzać Łódź – mamy nadzieję, że opisane trasy i atrakcje będą dla wszystkich ciekawe. W 2012 roku zorganizowaliśmy cztery wycieczki: * 9 września – szlakiem łódzkich fabrykantów, aby pokazać budynki z czasów rozwoju Łodzi przemysłowej; * 7 października – odwiedziliśmy 7 z 34 łódzkich parków poznając ich historię i związane z nimi anegdoty; * 21 października – pojechaliśmy śladem Łodzi kreatywnej, odwiedzając miejsca związane ze współczesnym kreowaniem miasta; * 11 listopada – podobnie jak w latach poprzednich, pojechaliśmy do miejsc związanych w odzyskaniem niepodległości.
30
Każda wycieczka miała swój kolorystyczny motyw przewodni. Uczestnicy otrzymywali pamiątkowe przypinki w kolorach „wycieczek”; a ci którzy uważnie słuchali słów przewodnika mogli na końcu każdej wycieczki wziąć udział w konkursie i otrzymać książki o Łodzi. Informacji o podobnych inicjatywach szukaj na: www.rowerowalodz.pl Zarząd Fundacji Normalne Miasto – Fenomen
Koordynacja wycieczek: Marika Szejna
31
Teksty: Justyna Tomaszewska Korekta: Emilia Michalak Projekty graficzne: Next Step Zabezpieczenie organizacyjne wycieczek: służba porządkowa Masy Krytycznej - „Niebiescy” oraz policjanci z Wydziału Ruchu Drogowego Komendy Miejskiej Policji
Licencja na teksty: CC-BY-NC-SA uznanie autorstwa, użycie niekomercyjne, na tych samych warunkach
od organizatora
FENOMEN
FUNDACJA
Pomysł:
Zrealizowano przy pomocy finansowej Biura Promocji, Turystyki i Współpracy z Zagranicą Urzędu Miasta Łodzi ul. Piotrkowska 87, 90-423 Łódź promocja@uml.lodz.pl
rok 2012