Z naczenie programu Socrates, Leonardo da Vinci
i Uczenie się przez całe życie w rozwoju polityki i praktyki edukacyjnej w systemie szkolnictwa wyższego w Polsce Jolanta Urbanik
I mportance of Socrates, Leonardo da Vinci
and Lifelong Learning Programme for the Development of Educational Policy and Practice in Higher Education System in Poland Jolanta Urbanik
Szeroko rozumiana edukacja to w Unii Europejskiej sprawa zasadniczej wagi. Jej celem jest umożliwienie wszystkim obywatelom UE pełnego uczestnictwa w życiu społecznym, gospodarczym i politycznym. Ten cel zostanie osiągnięty, gdy edukacja, także na poziomie wyższym, obejmie całe życie i będzie dostosowana do osobistych i zawodowych potrzeb obywateli. Koniecznym warunkiem jest gruntowna rewizja celów kształcenia, jego treści i metod – fundamentu systemów edukacji w Europie. Właśnie dlatego kraje członkowskie Unii Europejskiej wprowadziły do swoich programów politycznych cel uczenia się przez całe życie, a Komisja Europejska zobowiązała się wspierać w tym zakresie współpracę europejską. W dniu 1 stycznia 2007 ruszył program edukacyjny Unii Europejskiej pn. Uczenie się przez całe życie, sukcesor programów Socrates, i Leonardo da Vinci. Uwidacznia on, że polityce edukacyjnej Unii przyświecają dwa motta: „razem” i „przez całe życie”, które wynikają z dalekowzrocznych planów założycieli Wspólnot. Są efektem poczucia solidarności, woli umożliwienia obywatelom adaptowania się do nowych wyzwań zgodnie z potrzebami ich samych oraz rynku pracy. Podstawy dla tworzenia wspólnej polityki edukacyjnej sformułowane zostały już w Traktacie ustanawiającym Europejską Wspólnotę Gospodarczą, w tzw. Traktatach Rzymskich (1957). Postulowano w nich stały, zrównoważony wzrost gospodarczy oraz przewidziano zniesienie barier w przepływie osób, usług, kapitału i towarów. Fakt ten wywarł niebagatelny wpływ na kształt polityki Wspólnoty w dziedzinie edukacji, określony w Traktacie Ustanawiającym
160
Wspólnoty Europejskie, w tzw. Traktacie Amsterdamskim (1997). Traktat Rzymski natomiast przewidywał, że wspólna polityka w zakresie kształcenia zawodowego przyczyni się do harmonizacji gospodarek narodowych i ustanowienia wspólnego rynku państw członkowskich. Zgodnie z zapisami Traktatu ustanawiającego Wspólnoty Europejskie, każde państwo członkowskie Unii Europejskiej jest odpowiedzialne za organizację systemu kształcenia i szkoleń, jak również za treści programów kształcenia. Artykuł 149 Traktatu przewiduje, że Wspólnota będzie przyczyniać się do rozwoju edukacji o wysokiej jakości, poprzez zachęcanie do współpracy między państwami członkowskimi. Jeśli to niezbędne, Wspólnota będzie również wspierać i dopełniać ich działalność, przy pełnym poszanowaniu odpowiedzialności państw członkowskich za treść nauczania i organizację systemów edukacyjnych, jak również ich różnorodności kulturowej i językowej. Wspólnota zmierza przede wszystkim do rozwijania tzw. europejskiego wymiaru w edukacji oraz wymiany informacji w kwestiach wspólnych dla systemów kształcenia w państwach członkowskich. Od momentu przyjęcia Traktatu uczenie się przez całe życie stanowi nadrzędną zasadę polityki Wspólnoty w dziedzinie edukacji, jak również dodatkowy element w innych dziedzinach polityki europejskiej, np. w dziedzinie zatrudnienia. Uczenie się przez całe życie obejmuje wszystkie formy kształcenia celowego, zarówno formalnego, pozaformalnego, jak i nieformalnego, podejmowanego w sposób ciągły w celu podniesienia wiedzy, umiejętności i kompetencji.
Broadly understood education, which aims to allow all citizens of the EU to fully participate in social, economic and political life, is the matter of utmost importance in the European Union. This aim will be attained only if education, also at the tertiary level, covers the whole life span and is adapted to personal and professional needs of the citizens. A major precondition for that is thorough review of teaching aims, contents and methods, which form the basis for educational systems in Europe. This is why Member States of the European Union have considered lifelong learning as their political goals and the European Commission has undertaken to support European cooperation in this scope. On 1 January 2007, an educational programme of the European Union entitled Lifelong Learning Programme has been launch as a continuation of the Socrates and Leonardo da Vinci programmes. This is a reflection of the fact that educational policy of the Union is driven by two mottos: „together” and „lifelong”, which result from far-sighted plans of the Communities’ founding fathers. They also stem from the sense of solidarity and will to enable the citizens to adapt to new challenges in keeping with their needs and demands of the labour market. The bases for European educational policy have been formulated in the treaty establishing the European Economic Community (the Rome Treaties, 1957), which called for consistent, sustainable economic growth and the removal of barriers in the flow of people, services, capital and goods. This fact has greatly affected the Community’s policy in the field of education described in the Treaty amending the treaties
establishing the European Communities, i.e. the Amsterdam Treaty (1997). The Rome Treaty provided that European policy in the scope of vocational education will contribute to the harmonisation of national economies and the establishment of the common market. In accordance with the provisions of the Treaty establishing the European Communities, each Member State of the European Union is responsible for the organisation of its system of education and training, as well as the teaching contents. Article 149 of the Treaty stipulates that the Community shall contribute to the development of quality education by encouraging cooperation between Member States. If necessary, it will support and supplement their action, while fully respecting the responsibility of the Member States for the content of teaching and the organisation of education systems and their cultural and linguistic diversity. The Community will most of all aim at developing the European dimension in education and exchange of information on issues common for educational systems in Member States. From the adoption of the Treaty, lifelong learning has constituted an overriding principle for the Community’s policy in the field of education, as well as an additional element in other areas of European policy, such as employment. Lifelong learning covers all forms of purpose education, including formal, informal and non-formal, which is consistently taken up in order to expand knowledge, skills and competences. Article 149 of the Treaty stipulates the role of the Community in the development of education, its goals and means to attain these goals. Actions taken by the Community aim at developing the
161