grytten. s책nne som oss. mat NY.qxp 07.08.15 15.09 Side 1
grytten. s책nne som oss. mat NY.qxp 07.08.15 15.09 Side 2
kstar av j o Med songte
grytten. s책nne som oss. mat NY.qxp 07.08.15 15.09 Side 3
Frode Grytten
S책nne som oss Skodespel
Med songtekstar av John Olav Nilsen
hn kstar av j o Med songte
sen o l av n i l
FORLAG ET OKTOBER 2015
grytten. s책nne som oss. mat NY.qxp 07.08.15 15.09 Side 4
grytten. sånne som oss. mat NY.qxp 07.08.15 15.09 Side 5
i nnha ld 7 9 139 141 153
På scena og bak scena Sånne som oss Songane i stykket Bilete frå framsyninga Kvardagen er eit tabu. Frode Grytten og John Olav Nilsen i samtale med Øyvind Vågnes
grytten. s책nne som oss. mat NY.qxp 07.08.15 15.09 Side 6
grytten. sånne som oss. mat NY.qxp 07.08.15 15.09 Side 7
Be nt e F r a nk Tom Emilie A nna A r ne L i nn m us i ka r
Regi Sceno g r a f i ko m p oni st Lys Dramaturg
på s c ena Ragnhild Gudbrandsen Bjørn Willberg Andersen Jonatan Philip Ingvild Holthe Bygdnes Wenche Kvamme Yngve Seterås Eva Louise Langholm/Linnea Selvik Hellesøy Thea Hjelmeland ba k s c ena Lasse Kolsrud Carle Lange John Olav Nilsen Morten Reinan Solrun Toft Iversen Sånne som oss hadde urpremiere på Den Nationale Scene 10. mai 2014.
|7
grytten. s책nne som oss. mat NY.qxp 07.08.15 15.09 Side 8
grytten. sånne som oss. mat NY.qxp 07.08.15 15.09 Side 9
p e r s o na r be nt e e r i ks e n, mora, i slutten av førtiåra F r a nk E r i ks e n, faren, i slutten av førtiåra L i nn E r i ks e n, deira dotter, rundt sju–åtte T o m E r i ks e n, deira son, kanskje 21–22 E m i l i e Bj e r k e, kjærasten til Tom, rundt 20 A r ne E r i ks e n, bestefaren, i syttiåra A nna E r i ks e n, bestemora, i syttiåra
|9
grytten. s책nne som oss. mat NY.qxp 07.08.15 15.09 Side 10
grytten. sånne som oss. mat NY.qxp 07.08.15 15.09 Side 11
Stova hos familien Eriksen, ein blokkbustad i suburbia av Bergen, ein novemberkveld då vinterens første snø fell og dekkar byen sakte. Det er ein ordinær bustad, tiande etasje i Vadmyraveien, på bakveggen er det store vindauge, god utsikt herfrå og frå balkongen. Kanskje har dei laga ein slags vinterhage der, gjort vindauga større og tilgangen til balkongen lettare. Ein skimtar gatelys og toppen av dei andre blokkene. Lysa, vindauga, oppgangane. Snøen som fell over blokkene, over balkongen der vi skimtar plaststolar og ein parabol som sakte blir dekt. Lamper er tente i stova, kastar sine einsame lys og avdekker ein heim som er både ordinær og innlevd. På den eine veggen heng nokre familiebilde. Midt på scena finst to store, litt slitte tv-stolar, gjerne gammaldagse, øyrelappstol-liknande, som om dei har stått der lenge, minner om ei anna tid. Dei har fronten ut mot salen. Ein tv står på, kanskje badar lyset frå | 11
grytten. sånne som oss. mat NY.qxp 07.08.15 15.09 Side 12
tv-en stova blå, kanskje hører vi lyden av tv-en, ein amerikansk sitcom, til dømes. I opninga er vi på sein kveldstid. Så flyttar vi oss til eit par timar etter midnatt. Vi er over i den neste dagen, ein fredag, først grålysninga, så skumringa og til slutt sein kveldstid, eitt døgn seinare enn i opninga. Eg har skrive dette som scener, som om teaterrommet blir opplyst ein liten augeblikk for å vise fram kvar scene, før det går i svart og vi flyttar oss i tid.
|1
Under vindauget eller i sjølve vindaugskarmen sit Linn. Vi ser ho frå sida, ho har trekt beina oppunder seg, gjømmer nesten hovudet mellom beina, ho sit som om ho var fotografert av Chris Killip. Ho voggar lett fram og tilbake, kan likne ei autistisk jente. Ho er muligens kledd i raud Adidas-drakt med kvite striper, av retrotypen. På føtene kan ho ha nokre store, barnslige tøflar i sterke fargar. Linn lagar ein litt monoton, mullande, klagande lyd som trugar med å overdøve lyden frå tv-en.
b en te ute frå kjøkkenet, utan at vi kan sjå ho No må du gje deg gje deg l in n held fram med å klage, bare litt høgare, som eit slags svar til mora
| 12
grytten. sånne som oss. mat NY.qxp 07.08.15 15.09 Side 13
b en te Gje deg, Linn Linn Veit du kva … Bente kjem inn med eit whiskyglas ho har skjenka seg på kjøkkenet. Ho ser ikkje på Linn, går rett bort til den venstre tv-stolen, plukkar opp fjernkontrollen, tenner ein røyk, tar til å zappe. Tv-en står kanskje der kor publikum sit, slik at folk på eit vis er det programmet ho ser på. Vi hører små snuttar av reality-tv, nyheiter, fotballkampar, krimseriar, filmar mens ho zappar. Ho har plassert sigarettar og tennar på det vesle bordet som skiljer dei to tv-stolane frå kvarandre. Ho er ei kvinne som er opptatt av korleis ho ser ut, enkelt kledd, naturlig, framleis vakker, muligens litt rundare enn ho ein gong var. b en te Er det ikkje kaldt her? ordnar seg med pledd, danderer det fint, beina oppunder seg, røyker elegant Synest ikkje du at det er kaldt, Linn? Kan umulig vere meir enn atten–nitten gradar her inne L IN N klynkar, klagar b en te framleis utan å sjå bort på dottera At folk aldri lærer eg anar ikkje kor mange avbestillingar eg hadde i dag Det er det verste eg veit, å sitje arbeidsledig | 13
grytten. sånne som oss. mat NY.qxp 07.08.15 15.09 Side 14
eg blir heilt stressa av det Sånn er det alltid med den første snøen i Bergen alle kjører seg bom fast, ingen kommer seg verken fram eller tilbake framleis klagar Linn, mora tar til å bli irritert Han kjem ikkje fortare heim om du sit der Det er ikkje sikkert han kjem eingong Eg anar ikkje kor han er han svarar ikkje på mobilen Eg har ringt han fem–seks gonger Hører du? Han svarar ikkje tar opp mobilen og sjekkar, legg han tilbake L IN N klynkar i protest b en te ser på tv ganske lenge, stille, drikk opp whiskyen ho tenner ein røyk, lydnivået frå Linn stig, Bente røyker heilt stille, zappar, trykker ekstra hardt og raskt, hakkete lyd frå tv-en Faen Litt snø, og så … reiser seg halvvegs opp, ser mot vindauget Alle andre har kabel eller netflix eller kva det no er Og kva har vi? Parabol Ja då, parabol til tjue tusen og kven måtte punge ut? Han ville sjå boksing, sa han Hjernedøde mannfolk som … skrur ned lyden frå den hakkete tv-en, set seg | 14
grytten. sånne som oss. mat NY.qxp 07.08.15 15.09 Side 15
ned, hører bare på klynkinga, irritasjonen bygger seg opp, galskapen så reiser ho seg brått, tar glaset og kylar det kanskje i veggen over Linn L IN N tar hendene over øyra, så tar ho hettegensaren over hovudet som for å beskytte seg, Bente går mot dottera, Linn trekker seg inn i hjørnet b en te ho peikar på Linn med handa, arrogant og elegant på same tid Du drep meg litt kvar dag, veit du det? Eg veit ikkje lenger kva som … Veit du kor vondt det var å sette deg til verda? Veit du det? Men veit du kva det merkelige er? Det merkelige er at det var ingenting mot smerta etterpå Å stå opp kvar dag, å komme seg opp kvar dag Etter at du … snur brått om, vennlig, omsorgsfullt, som om ho angrar sinnet Linn Linn L IN N ho har snudd seg heilt rundt no, med ryggen til mora Bente tar nokre prøvande steg mot Linn b en te Vil du ikkje komme til meg Linn | 15
grytten. sånne som oss. mat NY.qxp 07.08.15 15.09 Side 16
Far kjem snart tilbake og … Eg er her, Linn ho skriv i dogga i vindauget, fråverande, før ho liksom kjem på noko Vil du at eg skal synge for deg? Eg kunne ha sunge i band, alle sa det «koffor synger du ikkje i et band, Bente?» sa dei, du som har så fin stemme ho snur seg mot Linn, ømt no, som den gode mora ho forsøker å vere syng, mel: «Hundeår» sov sover du inne eller ute no utenfor med deg vil eg aldri vært foruten ja eg skriver fortsatt navnet ditt i duggen på den derre ruten så hardt så klart at an knuser Kom no kom eg orker ikkje flere hundeår denne gangen vil eg sove i hundre år årene årene blodårene som gikk mine ble fylt opp og dine fikk stikke meg ned Sånn No funkar han igjen Er det noko du vil sjå? | 16
grytten. sånne som oss. mat NY.qxp 07.08.15 15.09 Side 17
L IN N ristar så vidt på hovudet apatisk, stirer på tv-en, nøgd med det ho får servert lener seg inntil mora, sårbar b en te syng: eg orker ikke flere hundeår denne gangen vil eg sove i hundre år stryk Linn klossete over kinn og hår, ser på ho vennen min eg du L IN N ser opp på mora b en te syng: årene årene blodårene som gikk mine ble fylt opp og dine fikk stikke meg ned ser bort på tv-en, oppdagar at signalet har falle ut igjen Faen, faen forsøker å zappe seg vidare, det funkar ikkje reiser seg frå stolen, Linn blir ståande på golvet ho klamrar seg til mora som forsøker å gjøre seg fri Går du ut og kostar av parabolen, Linn? Kan du gjøre det for meg? Bente prøver å gjøre seg fri, det går ikkje Kan du koste snø av parabolen, Linn? Kom an igjen, eg frys meg halvt i hel du kan vel gjøre noko du òg, kan du ikkje? | 17
grytten. sånne som oss. mat NY.qxp 07.08.15 15.09 Side 18
forsøker å bli fri, komisk, dei er som hekta i kvarandre Gi deg, Linn, gi deg! ho kjem endelig fri, blanding av skam og sinne Linn snur seg vekk, ryggen til mora, mora tar Linn lett på skuldra Skaffar du meg ein til? Flaska står på disken Linn snur seg vekk frå ho Faen, kva skal eg gjøre med deg? Du er ikkje her eingong Veit du det? Du er ikkje her du – er – ikkje – her Linn snur seg mot mora, mora går mot Linn Eg snakkar til deg Har vi fått oss bikkje? Det visste eg ikkje Er du ei bikkje, Linn? komme til mamsen sitt, Linn, sitt S I T T !! Frank kjem inn i stova mens ho held på, han står ei stund med ytterklede på og bag i hendene, snø på skuldrene av frakken. Han seier ingenting, blir ståande og glo, dette er ein situasjon han er familiær med, som om han har komme heim slik mange gongar tidligare. Bente snur seg, som på instinkt klar over at han står der. Dei ser på kvarandre, ho er som tatt på fersk gjerning, ho kjenner seg avslørt, reflekterer kjapt over det, | 18
grytten. sånne som oss. mat NY.qxp 07.08.15 15.09 Side 19
så går ho vidare i sjølve situasjonen, er på høgda igjen. b en te Nei, sjå … kva vinden blåste inn Frank set frå seg bagen, går bort til Linn, går ned på kne ved sida av ho, trøystar ho, held rundt ho. Linn klamrar seg til han, som ei slags redning b en te Bare ta ho Ho er di … det har ho i grunn alltid vore