თუ შიში არ არის დაკავშირებული რაიმე რეალურ საფრთხესთან და მძიმე ფსიქოლოგიური ტრავმების მიზეზი ხდება, აუცილებელია დროული ჩარევა და სწორი მიდგომა. ცნობილია, რომ, ჩვეულებრივ, ბავშვებში შიშს ისეთი ფაქტორები იწვევს, როგორიცაა: ძლიერი ან აუხსნელი წარმოშობის ხმაური, უცნობი ადამიანი, სიბნელე, ჩრდილი, ძლიერი განათება, მარტოობა, ექიმები, ცხოველები, სასჯელი, მწერები, ქვეწარმავლები... აქვე შეიძლება ჩამოვთვალოთ სრულიად უწყინარი და უვნებელი ობიექტები: კლოუნები, სხვადასხვა გმირებად გადაცმული ადამიანები, ჩიტები, სათამაშოები... რაც უფრო გაურკვეველია საშიშროება, მით უფრო ძლიერია შიში. რადგან თუ ბავშვი ვერ ახერხებს საშიშროების იდენტიფიკაციას, ვერც ადეკვატური თავდაცვისთვის ემზადება და სწორედ ამ მდგომარეობაში იჩენს თავს არასასურველი შედეგები – ნერვული ჩვევები, ღამის წამოყვირება, შფოთი, მოუსვენრობა, ძილის დარღვევები.
როგორ ჩნდება შიში? შიშის მიზეზები, ინტენსივობა, ხანგრძლივობა და ზემოქმედების ძალა ყოველ კონკრეტულ შემთხვევაში სხვადასხვანაირია. არ უნდა ვიფიქროთ, რომ შიშის შეგრძნება და ემოცია ბავშვში უმიზეზოდ იჩენს თავს. სპეციალისტები შიშის ფაქტორის წარმომშობ რამდენიმე მიზეზს ასახელებენ: 1. შიში, გამოწვეული წაბაძვით – ეს ის შემთხვევაა, როცა ბავშვს შიში გადაედება უფროსებისგან, ანუ იმავესი ეშინია, რისიც, ვთქვათ, დედას, ან ბებიას. ხშირად, საკმარისია, ბავშვმა შენიშნოს, რომ დედა აფორიაქებულია და ისიც იმავე წამს იწყებს ღელვას. თუ დიდ ადამიანს შეუძლია, დაიმშვიდოს თავი რაციონალიზაციით, ბავშს ეს ინსტრუმენტი არ აქვს და განაგრძობს მღელვარებას. 2. ხშირი მიზეზია დაშინება – საკმაოდ მიღებული პრაქტიკაა გუდიანების, ცუდი
ბიძიების, მგლების, დევების, პოლიციის და ამგვარი ობიექტების მოშველიება სასურველი ქცევის მისაღებად. თუ ეს მუდმივად ხდება, ბავშვი აუცილებლად ჩამოიყალიბებს კონკრეტულ სახე-სიმბოლოს და აქცევს მას შფოთის წარმომშობ მიზეზად. 3. შიშის მიზეზად შეიძლება იქცეს ჰიპერმზრუნველობაც – ზედმეტად ფრთხილი მშობლები, როგორც წესი,
თუ ბავშვი დევებსა და დინოზავრებზე გიყვებათ, მისთვის ეს ფანტასტიკის სფერო კი არა, სავსებით რეალური მოვლენაა უამრავ აკრძალვას უწესებენ ბავშვს. შედეგად, ბავშვი დამფრთხალი და უუნაროა ისეთ ცხოვრებისეულ სიტუაციებთან გასამკლავებლად, რაც დიდ სირთულეს არ უნდა წარმოადგენდეს. 4. ბავშვებში შიშს ყველაზე ხშირად იწვევს რეალური ტრავმა, მწვავე ფსიქიკური განცდა, რომელიც გენერალიზდება ცნობიერში, საფრთხის და მწვავე სიტუაციის მინელების შემდეგაც იჩენს თავს. ეს შეიძლება იყოს ძაღლის შიში, წყლის შიში, ავტომობილის შიში – გააჩნია პირველწყაროს. 5. ძალიან დიდ გავლენას ახდენს მოზარდის ფსიქიკური და ემოციური ფონის ჩამოყალიბებაზე ოჯახში არსებული აღზრდის სტილი და ურთიერთობები – ხშირად, გადამეტებული მოთხოვნები, „ტირანული მზრუნველობა“, დესპოტური მიდრეკილებები ბავშვის სიღრმისეულ, ბაზისურ გრძნობებზე აისახება და სხვადასხვა პათოლოგიად ყალიბდება. 6. ცალკე გამოიყოფა სიკვდილის, ან ახლობელი ადამიანების დაკარგვის შიშიც როდესაც ბავშვი შეიტყობს სიცოცხლის გარდაუვალი დასასრულის შესახებ, მას თითქმის ყოველთვის უჩნდება ამ ამოუცნობი და იდუმალი „აქტის“ მიმართ შიშის შეგრძნება.
ანასტასია სამხარაძე, 3 წლის. უყვარს ზღვა, ატამი, ცეკვა და სიმღერა. არ უყვარს ძილი და ხაჭაპური. :)
43 კინალოკო ზაფხული/2013