Gül Şehri DİYARBAKIR kıbeye göre; Mevlânâ Şems’le koyu bir can sohbetine dalmışken duvar açılır ve altı heybetli adam Mevlânâ’nın önüne bir demet gül bırakıp, hiç konuşmadan geldikleri gibi çıkıp giderler. Mevlâna bu olaya şahit olan eşi Kira Hatun’a “O gül demetini başkasına gösterme. Çünkü Hindistan’ın kutupları ve Kutsal İrem bağının bahçıvanları onu can dimağını ve gözünü kuvvetlendirsin diye göndermişler” diye tembih eder382. Türk Halk ve tekke edebiyatlarının hemen bütün ürünlerinde de güle yer verilmiştir. Tanzimat devrinden itibaren batılılaşma ve değişme sürecinde gül şiirlerde artık sevgiliyi değil vatan ve millet sevgisi motifi olarak işlenir. Süleyman Nazif “İşte gülzâr-ı vatan mahvoldu istibdâd il” mısraı buna örnektir. Gül Türk süsleme sanatının vazgeçilmez motiflerindendir. Tavan göbeklerinde, taş oymacılığında, çini seramik, duvar resimleri ve kumaşlarda kitap cilt ve tezhiplerde mezar taşlarında stilize edilmiştir. Kuranı Kerimlerde aşr-ı şerifleri göstermek için yapılan gül motiflerine “aşır gülü”, cüz başlarını gösterenlere “cüz gülü” genellikle her cüzün dörtte birini gösteren konanlara “hizip gülü” secde ayetlerini işaret edenlere “secde gülü” denir. Osmanlıda gül 18. Yüzyıldan sonra natüralist üslupla en çok resmedilen motiflerden olmuştur383. 382 Ayvazoğlu, age, 1996. s. 97. 383 İslam Ansiklopedisi, Türkiye Diyanet Vakfı İslam
322
Güzel Kokunun ve Gülün İnsanlık Tarihindeki Yeri İnsan tarihin her döneminde hep “güzel kokunun peşinde” idi. Bu serüven “tanrılar” hoşlandığı için onlara sunulan güzel kokularla başlamış, yarı tanrı olduğu kabul edilen hükümdarlar için kullanılmış ve hükümdarın ailesi, komutanlar, soylular nihayet ulaşabilen herkes bu tanrısal kokuyu kullanmıştı. Tarihin her döneminde ve her coğrafyada güzel kokunun macerası farklıdır. Bunu üretenler ve tüketenler hep büyük bir alışveriş içindeydiler. Bugüne kadar gelen ve önemini hiç yitirmeyen güzel kokuyu bugün “parfüm” olarak tanımlıyoruz. Güzel kokulu maddelerin belirli oranlarda birbirine karıştırılmasıyla elde edilen hoş kokulu ürün olan Parfüm terimi Latince’de “tümüyle uçucu” anlamına gelen “per fumum” sözcüğünden kaynaklanmış ve bugün evrensel bir sözcük haline gelmiştir. Parfüm dün olduğu gibi bugün de “ruhun gıdası” ve bir çeşit “iletişim dili” olarak da kabul ediliyor. İnsanoğlunun tarihinde tütsüler, güzel kokulu yağlar ve damıtılmış çiçeklerin kokuları her zaman önemli idi. Bunların üretilmesi ticareti ve insanlar üzerindeki tesiri hakkındaki hikâyeler çok etkileyicidir. Güzel kokunun kolonya şeklinde alkol içine hapsedilmesi daha kalıcı hale getirilmesi ve zamanla aynı kokuyu verdiği düşünülen sentetik maddelerle hazırAraştırmaları Merkezi. Cemal Kurnaz. Gül Maddesi. İstanbul 1996.cilt 14. s. 219- 222.