Sylwetka wychowawcy - opiekuna Nauczyciel to człowiek niewzruszonych zasad i szerokich horyzontów. To jednostka wysoko niosąca posłannictwo mistrza i przyjaźnie podporządkująca siebie podopiecznym. To uczony w swojej specjalności i wielki znawca duszy dzieci. Umysł systematyczny, staranie panujący działania na podstawie naukowej wiedzy, ale przy tym szczery i spontaniczny w swoich odruchach. Bogata pełnowymiarowa osobowość, ale także człowiek, który całym swoim życiem - zarówno publicznym, jak i prywatnym – daje przykład wychowawczych cnót. [K. Konarzewski, Sztuka nauczania. Szkoła, Warszawa 1993r; s. 148.]
Współczesne wyzwania kulturowo-oświatowe, cywilizacyjno-polityczne, ekologiczne, społeczno-ekonomiczne stawiają przed nauczycielem przedszkola określone wymagania kompetencyjne. Zawód wychowawcy to bardzo specyficzny zawód. Jest to bowiem ktoś taki, kto kształtuje niejako drugiego człowieka – wychowanka, następne pokolenie. Nauczyciel powinien być obdarzony ogromnymi pokładami wiary i entuzjazmu. Dla niego naczelną wartością powinna być jednostka, natomiast celem wydobycie z niej możliwości. Praca nauczyciela to zarówno wiedza, umiejętności praktyczne, bogata osobowość, sumienność w wykonywaniu obowiązków, sprawność organizacyjna, systematyczność działania, jak i również twórczość, sztuka wymagająca talentu, refleksu, powołania, duszy i zdolności do improwizacji. Praca z dziećmi w sytuacji, kiedy ma przynieść maksymalnie pozytywne efekty musi charakteryzować się systematycznością i ciągłością. Wszelka przypadkowa działalność, bez przewidywania i właściwych środków realizacji, nie przyniesie korzyści zarówno wychowankom, jak i wychowawcy. Praca każdego opiekuna nie jest oceniana na podstawie dokumentów przedstawiających, co zamierzał zrealizować, lecz na podstawie faktycznie uzyskiwanych wyników, które są bardzo widoczne w ogólnym poziomie rozwoju dziecka, ich stosunku do otoczenia, umiejętności organizowania działalności swojej i rówieśników, stopniu przygotowania do nauki w szkole i w wielu innych dziedzinach. Wszelka twórcza działalność nauczyciela powinna zawsze przebiegać w określonych warunkach, które należy podzielić na zewnętrzne (środowisko społeczne) i wewnętrzne (czynniki podmiotowe odnoszące się do cech psychicznych).
Za punkt do poszukiwania specyficznych cech, jakie powinien posiadać opiekun, należy w szczególności zwrócić uwagę na wiedzę, umiejętności, osobowość i doświadczenie, które umożliwiłyby właściwy rozwój sfery emocjonalno-motywacyjnej i społecznej dziecka, harmonijny rozwój jego osobowości. Określając sylwetkę wychowawcy należy pamiętać przede wszystkim, że niezbędną rolę odrywa wiedza pedagogiczna i psychologiczna oraz niezbędne umiejętności pedagogiczne gwarantujące poprawne realizowanie programu, systematyczne wiązanie teorii z praktyką i stałe modernizowanie. Opiekun powinien posiadać samokrytykę w swoim działaniu, umieć przyznać się do własnych błędów i niepowodzeń. Wiedza jest niezbędna w tym przypadku, ale nauczyciel powinien przekazywać ją uczniom w sposób prosty i zrozumiały, aby zachęcić małych podopiecznych do wspólnej współpracy, zaangażowania, zdobywania przez nich nowych wiadomości, umiejętności oraz kształtowania w nich odpowiednich nawyków. Powinien pamiętać, że placówka opiekuńczo-wychowawcza jest miejscem gdzie maluchy często po raz pierwszy mają styczność z nowymi wiadomościami. Nauczyciel powinien ze spokojem i cierpliwością podejść indywidualnie do każdego ucznia, by nie zrazić ich do przyswajania sobie nowych treści programowych, by polubiły miejsce i z chęcią do niego uczęszczały. Praktyka codziennego życia dowodzi, że pewne specyficzne właściwości osobowościowe w wielkim stopniu decydują o sukcesie pedagogicznym. Mówiąc o osobowości wychowawcy kierujemy uwagę na ideał nauczyciela. Powinien być to człowiek wysoko zaawansowany w poznawaniu, rozumieniu i wartościowaniu stosunków panujących w świecie. Nauczyciel aby rzetelnie mógł wypełniać swój zawód powinien w szczególności posiadać takie cechy jak: szczególne zainteresowanie dziećmi i możliwością pozytywnych oddziaływań pedagogicznych na osobowość małych dzieci, dążenie do przebywania z nimi oraz umiejętność świadomego nawiązywania z nimi kontaktów i więzi emocjonalnych, wspólnych zainteresowań. Powinien posiadać ogromną zdolność i umiejętność oddziaływań kreatywnych, kształtować postawę twórczą małego przedszkolaka. Nauczyciela powinna cechować miłość, pewność siebie, spokój, kreatywność, twórczość, asertywność, skłonność do społecznego oddziaływania, odwaga działania, otwartość, wyrozumiałość, całkowite zaangażowanie, wiara we własne siły i możliwości oraz prostolinijność i bezkompromisowość w dążeniu do realizacji własnych celów. Wychowawca powinien być człowiekiem prawdomównym, sprawiedliwym, kochającym swych uczniów, wymagającym w równym stopniu zarówno od innych jak i od siebie, świadomy swej misji przekazywania wiedzy i wartości. Określając sylwetkę opiekuna należy podkreślić również, że powinien być on przychylny dla wychowanków, rozumieć ich psychikę, systematycznie
zajmować się nimi, cierpliwy, posiadający takt pedagogiczny, wykazujący potrzebę obcowania z ludźmi, napełniony pozytywną energią i entuzjazmem oraz posiadać wysoki poziom moralny i intelektualno- kulturalny. Zawód nauczyciela jest pewnego rodzaju powołaniem, ponieważ bardzo często mimo własnych, poważnych problemów, trudnych sytuacji życiowych wychowawca powinien być otwarty na wszystkie problemy swoich podopiecznych. Bardzo często będzie spotykał się z drobnymi błahostkami, małymi problemami, ale w tym momencie będą one dla dziecka czymś ogromnie trudnym, niemożliwym do pokonania. W tej sytuacji nauczyciel powinien reagować na ich problemy, potrzeby, powinien wczuć się w określoną sytuację i spojrzeć na daną trudność oczami małego podopiecznego. Nauczyciel powinien oddziaływać na przedszkolaka samym sobą, ponieważ powinien być godnym wzorem do naśladowania. Wychowawca przedszkola musi być autorytetem, który motywuje i pobudza do myślenia. Powinien sprawić, by mali wychowankowie byli ciekawi świata, kształtowali własne postawy, rozwijali aktywność, samodzielność i zaradność, kształcili zdolności poznawcze: pamięć, myślenie, uwagę i spostrzegawczość, rozwijali swoje umiejętności i zdolności, a także, by wyrabiali własne opinie i poglądy. Bardzo ważnym elementem, który decyduje o jakości pracy nauczyciela powinna być dobra znajomość programu i systematyczna jego realizacja z zastosowaniem metod. W tej sytuacji wychowawca świadomy byłby co musi zrealizować z przedszkolakami, na jakie treści powinien w szczególności zwrócić uwagę, jaki materiał w kształceniu jest najważniejszy, a który mniej ważny. Wówczas każdy dzień następny stanowiłby kontynuację poprzedniego, powodując tym samym ciągłość pracy, wszechstronność procesu wychowania i systematyczność. Kolejnym bardzo istotnym warunkiem, który powinien wykonywać nauczyciel w swojej pracy to znajomość grupy dziecięcej, poszczególnych jej członków, ich potrzeb i możliwości. Miałoby to ważne znaczenie zarówno dla właściwego doboru pracy z przedszkolakami jak jego realizacji. Opiekun powinien posiadać całkowitą świadomość tego, które treści programowe mogą inspirować działalność wszystkich dzieci, które trzeba dostosować do potrzeb małych zespołów, a nawet poszczególnych wychowanków, biorąc pod uwagę zarówno ich zmniejszone, jak i zwiększone możliwości w różnych dziedzinach działania. Nauczyciel powinien być sprawiedliwy przy ocenianiu dzieci, powinien kierować się słusznością i dobrem każdego dziecka. Dlatego w tej sytuacji niezbędne jest indywidualne podejście, poznanie dziecka, jego trudności, możliwości, potrzeb, zainteresowań, zarówno pozytywnych, jak i negatywnych doświadczeń.
Znajomość każdego wychowanka, sprzyjałaby również w kontaktach z rodzicami. Nauczyciel powinien wspólnie z rodzicami omawiać wszelkie problemy, udzielać wskazówek jak postępować z dzieckiem odnośnie wychowania w domu, jak i współdziałania z przedszkolem. Wychowawca powinien być terapeutą, doradcą i pozytywnym nauczycielem w procesie uczenia się, powinien zawsze i wszędzie reprezentować się twórczą postawą. W tej sytuacji działalność twórcza nauczyciela powinna przejawiać się trwałością, więc w tym przypadku powinna być głęboka wiedza z zakresu specjalizacji i przede wszystkim gruntowane przygotowanie pedagogiczne, duże poczucie odpowiedzialności i obowiązku oraz ogólna zdolność twórczego myślenia. Wychowawca powinien charakteryzować się gotowością do podejmowania decyzji o wyborze oddziaływań zarówno wychowawczych, jak i dydaktycznych. Nauczyciel zawsze i wszędzie powinien pamiętać, że mały wychowanek jest zagubioną istotą w tak wielkim świecie, wszystko jest dla niego obce, niezrozumiałe i pełne przeszkód, w tej sytuacji wychowawca powinien być przewodnikiem, który zadba o dobro dziecka i w zawsze poda mu pomocną dłoń. Bibliografia 1. Denek K, O nowy kształt edukacji, Toruń 1998r; 2. Pod red. Dudzińskiej I, Wychowanie i nauczanie w przedszkolu; Warszawa 1983r; 3. Pod red. Horynia W, Maciejowskiego J, Nauczyciel andragog w społeczeństwie wiedzy; Wrocław 2007r; 4. Red. Klim-Klimaszewska A, Zacharuk T, Pedagog – jednej czy wielu dróg?; cz. 3, Siedlce 2005r; 5. Konarzewski K, Sztuka nauczania. Szkoła, Warszawa 1993r; 6. Pod red. Kwiatkowskiej M, Podstawy pedagogiki przedszkolnej, Warszawa 1985r; 7. Muchacka B, Kraszewski K, Kształcenie nauczycieli przedszkoli i klas początkowych w okresie przemian edukacyjnych, Kraków 2004r; 8. Okoń W, Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej, Warszawa 1996r;
mgr Jagoda Leżoń