!!made in athens:Layout 1
madeINathens
8/9/12
8:19 PM
Page 78
78 <
ΑΣΑΡΩΤΗ ΠΟΛΙΣ. ΤΕΧΝΗ ΚΑΙ ∆ΗΜΟΣΙΟΣ ΧΩΡΟΣ ΣΤΗ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΑΘΗΝΑ ASAROTI POLIS. ART AND PUBLIC SPACE IN CONTEMPORARY ATHENS ΓΙΩΡΓΟΣ ΤΖΙΡΤΖΙΛΑΚΗΣ | YORGOS TZIRTZILAKIS
1. Έξοδος Τι µπορεί να συµβεί όταν δίπλα στη λέξη δηµόσιο τοποθετήσει κανείς τη λέξη τέχνη; Η απάντηση µοιάζει αυτονόητη: ∆ηµόσια τέχνη. Ποτέ άλλοτε η έννοια αυτή δεν ήταν τόσο δηµοφιλής στη χώρα µας όσο σήµερα. Οι λόγοι ασφαλώς είναι πολλαπλοί, µε προεξάρχοντα τη σοβούσα κρίση που ενεργοποιεί φαινόµενα περιβαλλοντικής αποσύνθεσης και αστικής συρρίκνωσης. Τι µπορεί λοιπόν να σηµαίνει δηµόσια τέχνη σήµερα και πώς άλλαξαν οι αντιλήψεις µας γι' αυτήν; H αµερικανίδα θεωρητικός της τέχνης Ro-salind Deutsche ανατρέχει σε ένα απόσπασµα του Jerry Allen προκειµένου να υποστηρίξει ότι ο αντιφατικός χαρακτήρας του όρου µάς εισάγει στο θέµα µε τον καλύτερο τρόπο: «Η ίδια η έννοια της µίας “δηµόσιας τέχνης” είναι κάτι σαν ορολογική αντίφαση. Σ’ αυτήν την έννοια ζευγαρώνουµε δύο λέξεις των οποίων τα νοήµατα είναι κατά κάποιο τρόπο αντιθετικά. Αναγνωρίζουµε την “τέχνη” ως την ατοµική έρευνα του γλύπτη ή του ζωγράφου, ως την επιτοµή της αυτοέκφρασης. Φτιάχνουµε ένα ζευγάρι βάζοντάς την µαζί µε το “δηµόσια”, µια αναφορά στη συλλογικότητα, την κοινωνική τάξη, την αυτοάρνηση. Άρα συνδέουµε το ιδιωτικό µε το δηµόσιο, σε µία και µοναδική έννοια ή αντικείµενο, από το οποίο προσδοκούµε και συνοχή και ακεραιότητα»(1).
1. Exodus What can occur, when next to the word public one places the word art? The answer appears self-evident: Public art. Never before was this concept as popular as it is in our country today. The reasons certainly are manifold, the most salient being the simmering crisis, which sets in motion phenomena of environmental decomposition and shrinking cities. What can public art mean today and how have our perceptions of it changed? American art theorist Rosalind Deutsche claims that the contradictory nature of the term introduces us to the topic in the best possible way: “The very notion of a “public art” is something of a contradiction in terms. In it, we join two words whose meanings are, in some ways, antithetical. We recognise as “art” the individual inquiry of the sculptor or painter, the epitome of self-assertion. To that we join “public”, a reference to the collective, social order, self-negation. Hence, we link the private with the public, in a single concept or object, from which we expect both coherence and integrity” (1). Is it therefore a contaditio in terminis or at least a coincidentia oppositorum between private and public, between the individual and the collective, between subjectivity and de-privatisation? Are the concepts un-
1. Rosalind Deutsche, «Αγοραφοβία», στο Γιάννης Σταυρακάκης, Κωστής Σταφυλάκης (επιµ.), Το πολιτικό στη σύγχρονη τέχνη, Αθήνα 2008, σ. 150. 2. Χάνα Άρεντ, Η ανθρώπινη κατάσταση (1958), ελλ. µτφρ. Γεράσιµος Λυκιαρδόπουλος, Στέφανος Ροζάνης, Αθήνα, 1986, σ. 19 και σ. 21. Η Arendt θεωρεί ότι η µεταµόρφωση και η παρακµή του δηµόσιου χώρου στις σύγχρονες κοινωνίες οφείλεται στην πρωτοκαθεδρία τού homo laborans (του ανθρώπου του µόχθου) έναντι της πολιτικής πράξης. 3. ∆εν αναφέροµαι εδώ µόνο στα γνωστά δοκίµια του Μισέλ Φουκό («Of Other Spaces») και του Mark Augé (Non-Lieux), όσο στον τρόπο µε τον οποίο χρησιµοποιεί τον όρο ο Robert Smithson: «A Provisional Theory of Non-Sites» (1968), στο Jack Flam (επιµ.), Robert Smithson: The Collected Writings, Καλιφόρνια, Λος Άντζελες, Λονδίνο 1996 και του ίδιου «Fragments of a Conversation», στο Nancy Holt (επιµ.), The Writings of Robert Smithson, Νέα Υόρκη 1979. Βλ. επίσης Γιώργος Τζιρτζιλάκης, «Το εδαφικό εργαστήριο του "διευρυµένου πεδίου"», Αρχιτέκτονες 49, 2005, σσ. 54-57. 4. Χάνα Άρεντ, Η ανθρώπινη κατάσταση, ό.π., σ. 77 και 78. 5. Βλ. Buren, Daniel, «The Function of the Studio», αγγλ. µτφρ Thomas Repensek, October 10, 1979 και Caroline A. Jones, «Post-Studio/Postmodern: Robert Smithson and the Technological Sublime», στο Machine in the Studio: Constructing the Postwar American Artist. Σικάγο, 1996.