italië R 15
vrijdag 4 januari 2013 Reformatorisch Dagblad
. Gerestaureerde Fiat 1100 uit 1949
Maria Concette Marco vertelt dat haar grootvader acht kinderen grootbracht in een ”trullo”.
Alberobello is een klein dorpje tussen Bari en Brindisi, maar de plaats draagt trots het predicaat ”trulli”-hoofdstad.
Masseria Il Frantoio.
Hang naar het oude.
Zeventig miljoen olijfbomen.
Eten is geen noodzaak, maar een manier van leven. Armando en Rosalba Balestrazzi.
Onthaasten in de hak van Italië tekst Henk de Boer beeld RD
Het is de vraag of je er nu melancholiek dan wel opgewekt van moet worden. De ietwat mysterieuze Armando Balestrazzi predikt niet alleen onthaasting, de Italiaan leeft er ook naar. Om jaloers op te worden. oit dacht hij de Pugliaanse wereld van puntmutsdaken te moeten ontvluchten, hij vond uiteindelijk rust op het haciënda-achtige landgoed Masseria Il Frantoio, op een steenworp afstand van Ostuni, tussen Bari en Brindisi. „We proberen de sterren te grijpen. Al is dát nog niet gelukt.” Puglia ligt in de hak van de Italiaanse laars, ingeklemd tussen de Adriatische en de Ionische Zee. De streek kent geen bergen, maar vlak is bepaald anders. Bewonderaars noemen de regio –ook wel Apulië geheten– het Toscane van het zuiden, wat in die vergelijking weer wat overdreven is. Stijl heeft het gebied in het uiterste zuiden van Italië zeker. Het door de Grieken gestichte Lecce bijvoorbeeld pronkt met Romeinse en vooral barokke monumenten, en tooit
O
zich om die reden met de titel ”Florence van de Barok”. Er is nóg zo’n erenaam: het ”Athene van Apulië”, vanwege de Griekse invloeden. De steden in Puglia worden opgesierd door tal van kerkjes, kathedralen en kastelen, niet zelden rijkversierd. De ”trulli’s” –witgekalkte huisjes met kunstig vormgegeven puntdaken– vormen een verhaal apart (zie kader). Cultuurliefhebbers kunnen de streek dus onmogelijk op z’n klik-klak-Japans afdoen. Daarvoor zijn Alberobello,
Locorotondo, Martina Franca, Cisternino en nog een lijst zangerig klinkende namen te fraai. Het is een belevenis om over het heuvelachtige platteland te rijden, via bochtige weggetjes, tussen eindeloze olijfboomgaarden door. Het gebied telt maar liefst 70 miljoen olijfbomen. Puglia bouwde een naam op als het om de olie gaat. Erf- en landafscheidingen zijn steevast gemaakt van uit de kluiten gewassen keien, die hier in overvloed aanwezig zijn. Een van die olijfplantages
betreft die van Armando Balestrazzi en zijn vrouw Rosalba. Aan de door pijnbomen en cipressen omzoomde ”strada statale” nummer 16 ligt hun ”masseria”, wat in vroeger dagen voor een versterkte boerderij doorging. Geen overbodige luxe met nogal wat loslopend maffioos volk in de buurt. De minstens 500 jaar oude Masseria Il Frantoio (”frantoio” betekent oliemolen, oftewel olijfpers) staat vandaag de dag voor ruim 70 hectare grond, met duizenden olijfbomen,
De puntmutsdaken van Alberobello Als sprookjes echt zouden zijn, zou de Valle d’Itria het decor vormen van ten minste een paar van zulke fantastische verhalen. Met dank aan de ”trulli”, kabouterachtige huisjes met puntdaken, die met grote halen in het Pugliaanse landschap gezaaid lijken te zijn. Alberobello is een klein dorpje tussen Bari en Brindisi, maar de plaats draagt trots het predicaat ”trulli”-hoofdstad dankzij de meer dan duizend onderkomens met de kenmerkende kegelvormige daken. Daarbij wordt overigens wel elk dak meegeteld: hoofdvestiging, nevenvestiging, aanbouwsel en naamloos onroerend goed. Een kniesoor die daarover zeurt, trouwens. Want de bouwwerken, waarvan de historie teruggaat tot het jaar 1500, zijn zo uniek dat Unesco ze in 1996 op de lijst met werelderfgoederen plaatste. Maria Concette Marco laat graag haar tot winkel ingerichte trullo zien. De handelswaar bestaat uit wijn, augurken, desserts, honing, pasta’s en kaas. Allemaal afkomstig van boeren in de omgeving. In originele staat telde het huisje één kamer, twee slaapkamers op de begane grond en een krappe
slaapplaats pal onder het spits toelopende dak van elkaar overlappende stenen. „De ouders sliepen beneden, de dochter ook, en een zoon moest naar boven.” Maria lacht. „Onze grootvader had acht kinderen.” Onvoorstelbaar dat die allemaal konden worden gehuisvest. Het zal een van de redenen zijn dat de meeste trulli zijn uitgebouwd. Zo stevig –en perfect gerestaureerd– als de meeste witgepleisterde trulli nu zijn (te koop vanaf 50.000 euro), zo bouwvallig waren ze eertijds. „De overheid bepaalde dat huiseigenaren belasting moesten betalen”, vertelt gids Daniela Giuliani. Om bij inspectie te voorkomen dat er alsnog een aanslag zou volgen, braken de bewoners hun trullo in een mum van tijd af na de waarschuwing dat de belastinginspecteurs onderweg waren. Opbouwen ging daarna bijna in hetzelfde tempo. Cement kwam er niet aan te pas; een slimme houtconstructie en doordacht stapelen van de stenen volstonden. Alleen de kenmerkende (soms religieuze) symbolen moesten dan even opnieuw op de ‘dakpannen’ worden gekalkt.
waarvan sommige tussen de 1000 en de 2000 jaar oud zijn, aldus de eigenaar. Ooit draaide hij mee in de top van het grote bedrijfsleven –de levensmiddelenindustrie, om precies te zijn–, met z’n stress, stropdassen en snelle geld. De uit Bari af komstige Balestrazzi besloot de knop radicaal om te zetten en ging met zijn vrouw Rosalba op zoek naar een buitenplaats waar ze een biologisch bedrijf konden opzetten. Het echtpaar trok tien jaar lang heel Europa door, keek zelfs nog serieus naar een locatie in de buurt van Edam, maar kwam begin jaren negentig uiteindelijk terecht in de velden van Ostuni, in de buurt van de wortels van Balestrazzi dus. „We zochten een schat, we vonden een schat.” De olijfboomgaard met z’n grillig gevormde eeuwenoude –en ook jonge– bomen kregen ze snel weer aan de praat. De friswitgepleisterde gebouwen werden opgeknapt. De oudste delen zijn zestiende-eeuws, er is zelfs een kleine kapel met de nodige heiligenbeelden. „We zijn natuurlijk religieus hier”, verklaart Balestrazzi. Het resultaat van tien jaar stug renoveren is een geolied bedrijf met dertig man personeel dat maar liefst vijftien soorten olijfolie produceert. Daarnaast zijn er groente en fruit (tot en met sinaasappels en bananen aan toe) van eigen bodem. De wijn- en likeur-
„Bij ons geen stress, geen televisie, geen wake-upcalls”
soorten van het huis zijn niet op de vingers van vier handen te tellen. „Allemaal organisch geproduceerd”, benadrukt Balestrazzi. Als kers op de taart geldt het gastenverblijf, waar in culinair en rustgevend opzicht een puntje aan te zuigen valt. Rosalba zwaait de scepter in de keuken, die internationaal als vermaard bekendstaat. Een diner telt al snel acht gangen. Eten is geen noodzaak, maar een manier van leven. „Bij ons geen stress, geen verkeer, geen drukte, geen televisie, geen wake-upcalls”, lepelt de Italiaan op. Hij spreekt graag in beelden. „Alle kamers hebben hier een naam, want gasten zijn geen nummers.” De verblijven zijn smaakvol ingericht, met een grote hang naar vroeger. „Mijn vrouw verzamelde 2000 oude gebruiksvoorwerpen en werktuigen.” Wie wil lezen, heeft de keus uit
Italië Bari Adriatische Zee
Alberobello Cisternino Locorotondo Ostuni Martina Franca
Brindisi
Matera PUGLIA
Lecce
1500 boeken. Muziek staat niet op cd of pc, maar op langspeelplaat, waarvan de Balestrazzi’s er 500 bezitten. „Nee, geen modern popgedoe.” Het leven op Masseria Il Frantoio speelt zich het grootste deel van het jaar buiten af. Als de temperatuur op de ruime binnenplaats te hoog oploopt, bieden de naastgelegen tuinen verkoeling. Balestrazzi: „De temperatuurverschillen bedragen soms meer dan 10 graden. De moderne mens doet dat met z’n vinger, via de knop van de airco. Hier is het de speling van de natuur, en daar is ook over nagedacht door de ontwerpers van het landgoed.” Voor de poort van de masseria staat een grijze Fiat 1100 uit 1949. De ”padroni” vond de oldtimer ooit in een van de schuren, achtergelaten door vorige eigenaren. Hij restaureerde het voertuig en tuft er nu op verzoek met gasten rondjes mee over z’n landgoed. Het is alsof de jachtigheid van het leven geen rol speelt in dit stukje authentiek Italië. Armando Balestrazzi: „Dit is geen museum, alles werkt hier. We runnen geen hotel, we bewijzen dat de oude manier van leven beter is. We serveren geen maaltijden, maar sfeer.” En weg is hij. De gasten wachten, de business gaat door.
Ionische Zee
Santa Maria di Leuca
>>masseriailfrantoio.it/ >>viaggiareinpuglia.it/