Bali Post - Minggu, 31 Mei 2009

Page 10

Kruna

10 Yong Sagita

Redité Wage, 31 Mei 2009

Madé Taro

Puber Keduaa

Karina Setyawati Pangaléla

Alit-alité Tetep Seneng ring Satua

Sué pisan penyanyi Pop Bali, Yong Sagita nénten kapiragi gatrannyané. Penyanyi asal Singaraja sané kasub ngendingang lagu Jaja Kakné warsa 1980-an puniki, madué ciri praragan. Lagu-lagu sané kagendingang akéhan garjita lan baud, ri sampunapiné nyrémpét-nyrempét jaruh. Duaning madué ciri néwék, mawinan lagu-lagunyané setata kajantosang olih penggemar lagu Pop Baliné. Napimalih lagunyané sané majudul Ogoh-Ogoh setata kamuniang ri kala krama Baliné nyanggra rahina Pangrupukan. Mangkin Yong Sagita nganikaang galahnyané akéhan telas ring durin kalanganné, ngaryanin vidéo klip indik kesenian Bali. Yadiastun nganikaang sibuk ring pakaryan, penyanyi sané duét sareng Alit Adiari ngendingang lagu Lanang Wadon puniki ngangken manahnyané setata kangen magending Bali. Punika awinan dané mautsaha makarya album anyar. “Jantosang jebos nggih, sabar nggih. Album lan klip lagu-lagun titianggé sampun sayaga, wantah kantun nyantos déwasa ayu,” baos dané macanda. Dané ngaptiang album anyarnyané sané majudul “Puber Kedua” puniki sida nambanin kapiangen para penggemarnyané. Lagu anyar sané kakawi olih Mang Gita puniki manut dané matembang girang, manis, lan lengut. Ring albumnyané puniki taler madaging lagu-lagu kritik sosial minakadi: indik majudi, indik mamitra lan sané siosan sakadi silih tunggil ciri lagulagu danéné. Lagu “Puber Kedua” kapilih pinaka judul album, manut Yong Sagita sangkaning lagu istilah puber kedua sampun kasub pisan. Duk katakénang napiké judul lagu punika ngenénin indik ragannyané, Yong Sagita wantah makenyung. “Minab samian pacang ngalamin puber kedua. Jantosang lan rasayang manten,” baos dané sinambi ica. (ast/ita)

Yadiastun mangkin akéh acara tipi sané muter film-film crita, kasenengan alit-alité ring satua kantun tetep. Kénten sané kanikang olih I Madé Taro Pimpinan Sanggar Kukuruyuk duk kacunduk ring Lomba Kréativitas Anak lan Guru TK se-Bali ring LPMP Yangbatu, Dénpasar galahé lintang. Indik kasenengan alit-alitéring satua, kabuktiang ring seringnyané pénsiunan guru SMAN 2 Dénpasar puniki polih undangan masatua. Wau-wau puniki, dané kaundang masatua olih KNPI Karangasem. Drika dané masatua ring ajeng 400 alit-alité. Galah sané jagi rauh dané taler kaundang masatua ring Ubud. “Sira sané nganikaang alit-alité mangkin nénten seneng mirengang satua. Wantah i reraman manten sané males masatua,” baosnyané saha kenyung. Madé Taro nganikaang pastika pisan yéning alit-alité pacang seneng ring satua, kéwanten sapa sira sané masatua tur sapunapi caranne masatua mangdané alit-alité seneng nika sané penting. Nyatua manut dané nénten ja wantah ngamanyol, ngibur mangda alitalité kedék. “Sujatinné akéh kawigunan satuané majeng anaké alit. Contoné nyicénin alit-alité sesuluh ngenénin parisolah sang sujana lan durjana,” dané negesang. Anak lanang maputu lalima puniki, ngiringang para rerama-reramané ring Bali mangdané kayun malih nyatua ring okanokannyané. Nyatua manut dané nénten ja wantah indik crita sané wénten ring buku-bukuné kémanten, taler i raga dadas makarya satua nadak sakadi sané kapanggihin duk nika. “Sané penting satua punika prasida maguna majeng alit-alité , duaning yaning i rerama kayun masatua pacang prasida ngiket pangrasan okan-okannyané majeng i rerama. Kénten taler ring guru-guru patut nyatua anggén nambengin ius téknologi modérené sané sayan ngebekin jagat,” kénten pangaptiannyané. (ast/ita)

Sareng Lomba Artikel lan Debat

Lomba Debat lan Artikel Membaca APBN sané kagelar olih Departemen Keuangan Republik Indonésia sareng Serikat Penerbit Surat Kabar (SPS) lan Kelompok Média Bali Post setata kajantosang olih Karina Setyawati Pangaléla. Sakadi warsa 2008 lintang, ring pacentokan warsa 2009 puniki, Karina, kénten dané kasambat nyarengin lomba menulis artikel lan debat. Ring kakalih lomba punika, samian dané prasida dados finalis. “Ring lomba artikel warsa 2008 lintang titiang prasida molihang juara kalih lan pinaka juara kapertama ring lomba debat,” kénten sisawa SMAN 4 Dénpasar puniki nyrita. Duaning polih juara kapertama ring Bali, warsa 2008, dané kajudi nyarengin Grandfinal ring Jakarta, kéwanten ring Jakarta kelompoknyané wantah prasida dados urutan kalima. Mangkin, kasarengin olih kakalih sumitrannyané, bajang jegég sané embas ring Dénpasar, 15 Fébruari 1992 puniki wantah prasida molihang juara II ring Lomba Debat lan urutan 5 ring Lomba Artikel. “Pinaka pamilet titiang nénten wantah katuntut uning ring kebijakan fiskal kémanten, taler patut uning sapunapi pealaksanaanyané, taler napi sané ngawinang kebijaksanaan punika kaambil,” kénten Karina. Punika awinan dané nganikaang lomba-lomba kadi puniki abot pisan, utaminné anggén ngwewehin wiwéka indika kawéntenan bangsa i ragané néwék. “Titiang ngaptiang mangdané pacentokan kadi puniki prasida katincapanag. Nénten ja wantah kalaksanayang nyabran warsa, kéwanten pidabdabnyané patut kagelar maundag-undag, saking kabupaten utawi kota, wau raris ka tingkat provinsi lan nasional,” kénten Karina sané polih juara II lomba karya tulis siswa tingkat Nasional puniki. (ita/nik)

I Madé Surya Putra

Budal ka Bali dados Juri Mangkin I Madé Surya Putra, S.E., M.Si., nedeng ngranjing ngrereh S3 ring Univérsitas Brawijaya Malang. Yadiastun asapunika, dosén Jurusan Manajemen Fakultas Ékonomi Unud puniki mabuaka budal ka Bali mangda prasida dados juri ring Lomba Debat Membaca APBN sané kagelar tanggal 26-27 Méi 2009 lintang. “Titiang seneng pisan prasida nyaksiang anom-anomé macentok ngadu kapradnyanan indik widang APBN. Ring sajebag pamilet lomba debat lan artikel, wantah akidik anom-anom krama Baliné sané nyarengin. Kawéntenan punika minab boya ja sangkaning anom-anom krama Baliné nénten wikan, sakéwanten sapunapi indiké dados arang pisan sané

nyarengin pacentokan kadi puniki?,” baos dané kadi maselselan. Surya Putra sané naenang dados kunsultan Bank Dunia puniki nganikaang kapradnyanan anom-anom Baliné ring lomba debat sampun sayan jimbar, ketajaman pemikiran para pamilet mangkin sampun nincap saking warsa lintang. “Kéwanten para pamilet débat miwah artikel sakadi kirangan ngwacén lan kirang urati ring wewidangnyané. Cacawisan para pamilet seringan doh saking tetuek patakén juriné. Nénten langsung nuek ring daging petakéné. Kantun akéh sané kadi mapidarta, tur kantun akéh logika berpikirnyané sané patut ditajamkan,” kénten Surya Putra nerangang.

Ri kala dados juri, patakén-patakén suami Ida Ayu Widiastini puniki sering pisan kadi nyebak para pamilet, patakénné kakatonan ngauhang kéwanten sujatinné nganginang. Anak lanang maputra kakalih puniki sayuwakti pradnyan ring widang Ékonomi, mawinan yéning dané sampun matakén, para pamileté kocap marasa ketug-ketug. Yadiastun patakén-patakénnyané kaangkénang méweh olih para pamilet lomba debaté, kéwanten mantan Ketua OSIS SMAN 3 Dénpasar puniki setata ngicénin pawarah-warah ring pungkuran acara, ngamecikang logika berpikir para pamileté sami. (ita/nik)

Ni Wayan Waluh

Lumut-lumut Watu Lumbang

Ceraken

(4)

(22)

Olih W. Suardiana

IBM Dharma Palguna

Usada Kuda

Tan kacritanan indik ramén pamargin balih-balihané ané ada di jabaan taman Puri Koripané, jani kacrita lantas arin Ida Radén Galuh Daa ané maparab Radén Mantri Madé, nyilib Ida lunga murang-murang lampah ninggal kadaton ngrereh rakanné. Sapakaon Ida Radén Mantri Madé uli purian, mawuwuh-wuwuh koné sungsut pikayunan Ida Sang Prabu kalih praméswari Daané, kantos Ida tuara ngrayun-ngrayunang, nangis dogén di pamreman makakalihan. Tan kacrita Ida Sang Prabu Daa kalih pramisuari, mangkin critayang pamargin Ida Radén Mantri Madé sampun rauh di jabaan tamané di Koripan, katuju koné sedeng raméné balih-balihané di jabaan taman Koripané totonan, sawiréh ada nigang sasihin okan rakanidané. Sarauh Ida ditu, lantas cingakina antuk rakanidané, raris Ida kajagjagin. “Yé. i Adi Bagus, né nyén ngiringang I Déwa mai?” “Titiang néwék nika Embok Ayu.” “Anak ngénkén Adi mai nyelap ngalih Embok?” “Inggih Embok Ayu.” Mara kéto atur arinné, dadi nangis koné Ida Radén Galuh, éling Ida tekén kasengsaranidané tur kangen tekén tresnan ariné masametonan, kantos ngumbara désa ngrereh raganidané. Ida Radén Mantri Madé lantas dandan Ida kairing kaampik umah Mén Bekungé. “Mai-mai Déwa Bagus, tutug Embok apang tusing katangehang tekén panjak Koripané Embok nyilib kaprabon dini!” Kéto pangandikan Ida Radén Galuh Daa tekén arinné saha kairingang antuk Ida Radén Mantri Madé. Gelisang crita, Ida Radén Mantri Koripan angob pesan koné Ida nyingak indik Ni Wayan Waluhé katututin baan anak bagus mabusana sarwa ngrénéb buka kéto. “Nyén sih ento dandana tekén Ni Wayan Waluh, buina mabasa maadi-bagus, maembok-ayu ngajak ia; tong tara Ni Wayan Waluh anak ménak tur ia manyama totonan.” Kéto koné pikayunan Ida Radén Mantri Koripan ngraga. Pirenganga dogén koné bebaosan Ida Radén Galuh Daané sareng arinidané. Radén Galuh Daa mabebaosan saling tangisin sareng ariné, pada nuturang indik kasengsaran ragané. Mara Ida Radén Mantri Koripan mireng pangandikan Ida Radén Galuh Daa nuturang indiké kapaling antuk Ida Radén Galuh Singasari kanti madué oka buka jani, lantas Ida nampekin tur ngelut Ida Radén Galuh saha pangandika, “Adiadi Galuh I Déwa, dong né ké Adi mula misan Beliné? Dadi kéné belog Beliné kanti Adi tusing tawang Beli. Buina, Adi maan anggona pasilur tekén I Galuh Singasari di pabuncingan, masih Beli tuara tau. Nah, buat ento, da Adi nyebetang, apang Adi suka masih nganggon kabelogan Beliné!” Mara kéto pangandikan Ida Radén Mantri Koripan, matur lantas Ida Radén Galuh Daa, “Inggih Beli Mantri, buat nika titiang nénten ja nyebetang, yéning titiang banget nyebetang méh titiang nénten driki napi

nongos.” Suba koné kéto, ngaksama lantas Ida Radén Mantri Koripan tekén Ida Radén Mantri Madé, arin Radén Galuh Daané, buat Idané tandruh tan nyapa Ida. Kacrita jani di purian, Ida Sang Prabu Singasari ngati-ati Ida Radén Mantri, awinan suba lingsir masi tondén Ida mantuk ka purian. Gelisang crita, dadi érang pesan koné kayunidané tekén okanné, “Né kénkén koné nyetné I Nanak Bagus, dadi pianak baana mamitra ngajak pianak Mén Bekungé kencanina upahanga megenepgenepan, né pianak gelahné sajaan dadi tuara ringsunanga?” Kéto kayunidané ngraga, lantas koné Ida Sang Prabu Lingsir ka taman kairing baan Patih Idané ngrereh Ida Radén Mantri okanidané. Sarauh Idané di taman, kapanggihin okanidané kari mareraosan sareng tetiga, ngraosang buat Radén Galuh Singasariné suba mobot pakardin Sang Prabu Mataum, satondén kambil antuk Ida Radén Mantri Koripan. Sedek iteh Ida maka tetiga mareraosan, Sang Prabu Lingsir nyelag pangandika, “Nanak Bagus, uli semengan aji ngati-ati Cening di puri, kadén Aji Cening buin kesep teka, tusing, kadén buin kesep, masi tusing. Dadi pianak Ni Wayan Waluhé dogén runguang I Nanak? To pianak Ceningé di purian kadén jani odalané?” Mara kéto ajinidané mawacana tur sada duka, ditu lantas Ida Radén Mantri Koripan matur, “Inggih, Ratu Aji, mawinan sapuniki manah titiangé, santukan anaké alit sané wénten di puri punika nénten ja pakaryan titiang.” Mara kéto Ida Radén Mantri matur ring Ajinidané, buin koné Ida Sang Prabu Lingsing nyedsedang unduké totonan tekén okanné. “Dadi Cening bani matur kéto tekén Aji? Nah, tegarang tuturang kénkén undukné dadi kakéto?” Mara keto pangaptin Ajinidané, ditu lantas Ida Radén Mantri Koripan ngaturang saindik-indik Radén Galuh Singasariné uli tondén ambil Ida kanti suud mabuncing, manut atur Ida Radén Galuh Daa. Polih panerangan buka kéto, dadi ical koné bendu miwah érang Ida Sang Prabu Lingsir tekén okanné Radén Mantri, tur mabalik suka rena kayunidané sangkaning suba polih gegalangan indik urah-arih Galuh Singasari malaksana corah tekén okanné. Ditu lantas Ida Sang Prabu Koripan ngaksama tekén Ida Radén Galuh Daa kalih Ida Radén Mantri Madé, buat Idané tuara uning tekén unduké totonan . (Masambung).

Kaasuh olih I Gusti Madé Sutjaja

Isin Puyung Isin Bek Cecimpedan isin puyung sampun lumrah kauningin. Yén nirgamayang kadi ajengan, cecimpedan punika minab sampun pasil. Anaké sané seneng ajengan anget-anget sinah sampun ten kayun ngelekang ajengan pasil punika. Sakéwanten, boya samian anaké seneng wantah sané anget-anget. Wénten taler sané seneng tur ibuk ngruruh sané pasil-pasil. Santukan yén ajengan pasil magoh uyah lengis, rasané ten wénten matuhin. Uyah punika daging segara, lengis daging gunung. Yén matemu ségara-gunung punika ring boga, patemuané kadi campuhan. Medal rasa. Metu bayu. Mawinan sakadi anak munuh, cecimpedan pasil punika duduk titiang anggén bantang baos. Boya cecimpedané sané pinih mabuat, sakéwanten daging pasaurné. Akéh anaké sané uning pitakén cecimpedan punika, nanging akidik sané uning napi pasaurné. Napi isin puyung punika? Daging puyung jagi kauningin yén sampun uning daging bek. Réh punika becikan daging bek punika wikanang dumun. Napi sané kaucap uning, wikan, nawang, weruh, tatas, pascat, jaya, digjaya? Punika baos-baos kunci sané patut kawedar ring manah tur kamungguhang ring pangresep budi-cita sané patut. Sakadi anak sané durung naenin ngajeng tasik, ten uning rasa pakeh, yadiastun akéh ngwacén cakepan indik tasik lan pakeh. Anaké kadi punika durung mawasta uning. Rasa pakeh punika jagi kauningin ri sampun tasik punika kacicipin. Kadi apa rasa pakeh punika, ten prasida malih katuturang, kaplajahin, utawi kaurukin. Pateh sakadi uning ring rasa pakeh, sapunika kocap rasa basa, sastra, tatwa, jnana, muwah darma ning sunya. Wau uning

ngwacen durung mawasta uning. Wau uning nuturang durung mawasta uning. Pateh sakadi wau mamargi durung mawasta neked, tiba, prapta. Ten béda wau pesu andus durung mawasta pesu api. Sang sané uning ring kasuksman ning suksma kadi puniki, pastika lebur ring sané kauningin. Tunggal sané uning kelawan napi sané kauningin. Punika mawasta uning manut pawarah Kakawin Dharma Shunya. Punika taler sané kaucap bek. Réh ten malih wénten sisa sané ten kadagingin oleh paragan jnana punika. Ring basa sastra, bek punika kasengguh sidi. Ring tatwa, Sidi punika paragan Sadasiwa. Wénten Astasidi sané mapaiketan sareng Asta Éswarya muwah Astalingga. Samian punika duén Sadasiwa. Sadasiwa punika Tutur (kesadaran) sané luhuran genahné saking Siwa. Raris napi sané kaucap puyung? Ten madaging napi-napi kabaos puyung, suwung, embang, sepi. Napi yakti wénten suwung sané ten madaging napi-napi? Santukan gumi puniki sesek madaging isin gumi. Angga sarira sesek madaging kéné-kéto. Manah napi malih. Sang Raja Indria punika (manah) sesek olih ambek, kayun, angen-angen, keneh, tresna, wasana, miwah daging sané tiosan. Ring napi genah puyungé? Ring jagat yakti ten wénten puyung. Teler ten wénten puyung ring angga sarira. Puyung punika waluya wenten ring tattwa, sastragama, lan jnana. Santukan tatwa-sastragamajnana punika “ajeng-ajengan” budi-cita, puyung punika magenah ring budi-cita. Nanging, budi-cita sané punapi madaging puyung? Madaging puyung yén budi-cita sampun nglintangin Sidi. Punika sunia. Punika Paramasiwa. Luhuring Sunia wénten Paramasunia, Paramatisunia. Suwung matumpang tiga.

Puniki Usada Kuda. Ring galahé mangkin kaanggé muruk basa Bali miwah Kawi sawates cakepan puniki. Sasuratan basa Kawinyané nganggé Kawi Times New Roman. Indik daging, mantuka ring panampén soang-soang.

eloeloh*, lolohang.

jrnÓrÛ \esnåz ) ;)Ç , jaran twara ngasén ngenceh

wpkinm) k ¡Ç ,

lolohaknà

açwa tan awawarih

pangrasa

uyupi wra

wapakinem cuka

miw;ey;b)rs/,

kalawan leri

miwah yéh beras.

silt i ñ,

silitnya

jitnyané

s)kæu k ) ni sÐ nu hbdi;, seksekin kasuna abadih

t)eknÀy ¡ ;,

sêsêling bhwang pêthak pasiyung briyan, garêm

tekén uyah

eynÓrÛ s)gb $ hn, yén tuara seger baana

hulg i /,

yen tan warasdenya

ulig

ulig

eboerh*kpsten,

urapakna ring purusnya

baboréhang ka pastané.

eloelo;jrnÓ\ ¡ ;á ,

Lolohing àji tungas

loloh jaran tunggah

tib;,

wangkuluh

tibah

hinnÐz ¡ t i /,

mpuning kunir

inan kunyit

t)mh u Ïi ,*

têmu irêng

temu ireng

tnæ\Éswri;, tan pangrasa warih BO/dok

tan kawasa ngising sangu


Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.