XX. ikasgaia
Botere judiziala Santiago Sánchez González
1. Botere-banaketa eta botere judiziala Frantzia eta Espainian, absolutismoa nagusi izan zen mendeetan, justizia egiteko boterea, beste botere batzuekin batera, Erregearen menpe zegoen: Erregea edo monarka zen justizia ororen iturburua, eta justiziaren administratzaileak Erregearen agente edo mandatari soilak ziren. Errege-erreginenganako mendekotasun hori Ingalaterran hautsi zen lehenengoz, bertan absolutismoa nagusi zelarik, 1701. urtean. Urte horretan, Act of Settlement onetsi zen. Horren testuan epaileen mugiezintasuna ezarri zen, euren jokaera egokia izan bitartean. Testuak berak murriztu egin zuen Erregeak epaileak aldatzeko zuen gaitasuna, bi ganbera legegileen aurretiazko eskabidea ezinbestekoa eginez. Zuzenbideko estatu liberalak bere burua egituratu zuen, botere-batasunaren aurkako abiapuntu batzuen arabera. Absolutismoak, aitzitik, boterebatasun horretan zuen oinarri. Botere-banaketak, ostera, Locke eta Montesquieuren azalpenak zituen zimentarri. Montesquieuren arabera, «zuzenbide zibilari dagozkion gauzen botere betearazlea» da botere judiziala, eta «delituak zigortzen ditu, edo norbanakoen arteko gorabeherak epaitzen». Hori beste botereetatik banaturik egon behar da, askatasun politikoa izan dadin. Botere judiziala «botere legegilearekin bat eginda balego, herritarren biziaren eta askatasunaren gaineko boterea arbitrarioa izango litzateke, zeren eta epailea bera izango bailitzateke legegile. Botere betearazlearekin bat eginda balego, epaileak zapaltzaile baten indarra izan lezake»1. Beste hitz
1
Montesquieu, Legeen espirituaz I (Bilbo, Klasikoak, 1999), 195etik 197ra.
349