beharreko aginduzko mandatu bakarra nazio botoa da: diputatuak bere zuzeneko komisio-emaileen agindua bete beharko du, agindu hori nazio botoaren araberakoa den heinean bakarrik». Ordezkaritza politikoaren ikuskera horri helduta, beraz, bete-betean apurtzen dira ordezkariaren eta horren hautesleen edo mugabarruaren arteko loturak, ordezkari hori (beste batzuekin batera) nazio politikaren egile bihurtuz. Garai berean, aldiz, ideia zeharo desberdina agertu zen; horren ariora, subiranotasuna herrian datza eta ezin besterendu daiteke. Orduan, zer-nolakoak dira herri horren ordezkari gisa dihardutenak? Herriaren fideikomisodun edo agente hutsak direla esan ohi da. Ordezkaritza ulertzeko modu horren erakusbidea da Virginiako Eskubide Adierazpenaren (1776koaren) bigarren artikulua; artikulu horrek honetara dihardu: «Botere oro herrian datza eta, ondorenez, herriak eratortzen du botere hori; magistratuak, beraz, boterearen administratzaile eta zerbitzariak baino ez dira, eta herriak edozein unetan eskatu ahal die kontuak azaltzea». Ulerkera horrek —nahi edo ez— ekiten dio Rousseauk 1762an argitaraturiko Gizarte-hitzarmena izeneko lanean agertarazten den teoriari. Rousseauren aburuz, «potentzia exekutiboa eskuetan dutenak ez dira populuaren nagusiak, haren mandatariak eta zerbitzariak baizik; honek kargu hori plazer duenean eman edo berdin ken ahal diezaieke»14. Rousseauren ustetan, bada, ezin daiteke eskuordetu herriaren borondatea (edo subiranotasuna). Teoria horri ekinez, ordezkaria autonomiarik gabeko kudeatzailea da, eta, karguan iraun ahal izateko, ordezkari horrek beraren gain jarritako konfiantzari eutsi behar izango dio. Frantziako 1793ko Konstituzioari erantsitako Eskubideen Adierazpenak —konstituzio hori ez da sekula aplikatu— Rousseauren ulerkera berridatzi zuen 25 eta 29. artikuluetan. Hauxe xedatu zuten artikuluok, hurrenez hurren: «Subiranotasuna herrian datza; subiranotasun hori bakar, zatiezin, preskribaezin eta besterenduezina da» eta «Herritar guztiek dute legearen eraketan parte hartzeko eskubidea, bai eta euren mandatari nahiz agenteak izendatzeko eskubidea ere». 4. Ordezkaritzako mandatua modu juridikoan gauzatzea Ordezkaritzako mandatuaren lege oinarriak Gizaki eta Herritarraren Eskubideen Adierazpenean nagusiarazi ziren lehenengoz, bertan ondokoa xedatu baitzen: «subiranotasun ororen jatorria nazioan datza, batik bat. Organo zein gizabanakoek ezin dute egikaritu nazioak beren beregi eratorri
14
288
J. J. Rousseau, Gizarte-hitzarmena (Bilbo, Klasikoak, 1999), 130. or.