d) Apirilak 23 —Congregada la Junta general á la hora y en el sitio de costumbre el dia veintitres de Abril de mil ochocientos setenta y siete […] se leyó y reseñó en vascuence el acta de la anterior […]». (27. or.). 2.4. Ahozkotik idatzizkora: kontu-arrazoiak Aldarte berrian jarri zuten euren burua Bizkaiko Batzar Nagusiek XIX. mendean. Euskarazko erabilera ezaguna bazitzaien ere, idatzizkoarekin hasteko kontu-arrazoiak argitu behar dira. Arrazoi franko aurki daitezke horretarako. Aiurri desberdinetakoak dira horiek, eta garai horietako errealitatearen ondore bere-berezkoak. Badira, bide beretik ekinez, aurretiaz azaldu horrekin bat etorri eta soziolinguistikaren ikuspegitik jaso daitezkeen argumentuak. Lehenik ere esanak dira halakoak. Batzar Nagusietan errepikatzen zen Bizkaiko biztanleen arteko ohiko egoera, hau da, hizkuntzen arteko egoera diglosikoa. Diglosia hori, hasteko, diglosia egonkorra dela baiezta daiteke. Gaztelania zen nagusi zeregin guztietan, idatzizkoetan bereziki. Euskara ere aukeran, ordezko mailan behinik behin. Itxura denez, helburua ez zen, Frantziako Iraultzaren garaian bezalaxe, herri xehea gaztelaniadun bihurtzea, ezpada euskara informazioaren (eta, beharbada, kontrolaren) lanabesa izatea, eta, neurri batean ere, kargu publikoaren jarduerarako giltza102. Bestalde ere, aspaldi zirriborratuta dagoen egitasmoaren barruan, esan daiteke elebitasunik gabeko diglosian bizi zirela Bizkaiko Batzar Nagusiak. Gutxiengo baten (kargudun, legelari, jabe, jauntxo, etab.) elebitasunak ez du hausten gehiengoaren euskal elebakarra. Azken horrek, horratik, bazuen abagunea bere hizkuntza erabiltzeko, erabilera hori mugatua bazen ere103. 102 OYHARÇABAL, B.: «Statut et évolution des lettres basques durant les XVIIéme et XVIIIeme siècles», Lapurdum, VI (2001), 271 eta 272. orr.: «et l´ideé de bilinguisme, parfois évoquée à propos de la réalisation de traductions des textes révolutionaires, outre qu´elle fut conçue chez certains de ses promoteurs comme un instrument à fonctionnalité double d´acculturation et de déculturation linguistique, resta lettre morte en Pays Basque». Ikus, orobat, GAZIER, A. (sarrera eta oharrak): Lettres a Grégoire sur les patois de France (1790-1794), Slatkine Reprints, Genéve, 1969, 158.etik 160.erako orr. Esanahi desberdinekoa, esaterako, eta beste eite batekoa, honako hau, Bizkaiko Batzar Nagusietan 1876. urtean proposatua: «El apoderado por Bilbao Sr. Villavaso hizo verbalmente una moción, prévio dictamen del Sr. Consultor, que opino era lícito hacerlas en aquella forma…se estatuyese como obligatorio el conocimiento, siquiera fuese elemental, de la lengua vascongada y la legislación é historia del Señorío para obtener destinos por primera vez, tanto en la Administración señorial como en la municipal… La Junta dando á este asunto toda la importancia que merecía, acordó que el señor apoderado por Bilbao tuviese á bien escribir su moción, en cuyo supuesto se nombrase inmediatamente una Comisión especial compuesta de dos apoderados por Merindad que examinase la expresada moción y diese dictámen sobre ella». Berehala osatu zen batzorde hori, aktetan ageri denez: 1876ko Batzar Nagusietako aktak, udazkeneko batzarraldia, 68. or. 103 FISHMAN, J.: «Bilingualism with and without Diglossia; Diglossia with and Without Bilingualism», The Journal of Social Issues, XXIII-2 (1967), 33. or.: «Since the majority of elites an the majority of the masses never interacted with one another they did not form a single speech community (i.e. their linguistic repertoires were discontinuous) and their intercommunucations were via translators or interpretors (a certain sign of intragroup monolingualism). Since the majority of the elites and the role repertoires too were too narrow to permit widespread societal bilingualism to develop. Nevertheless, the body politic in all of its economic and national manifestations tied these two groups together into a “unity” that revealed an upper and a lower class, each with a language appropiate to its own restricted concerns». FISHMAN, J.: «Bilingualism and Biculturism as Individual and as Societal Phenomena», The Rise and Fall of the Ethnic Revival, Walter de Gruyter & Co., Berlin, 1985, 39.etik 56.erako orr.; NINYOLES, R.: Idioma y poder social, Colección de Ciencias sociales, Serie de sociología, Editorial Tecnos, Madril, 1972, 33. or.: «Teóricamente, esta dualidad o escisión lingüística no comporta el deplazamiento de un idioma por el otro, ya que la
67