Ruajtja e baraspeshës ndërmjet humbjes dhe marrjes së ujit është proces shumë më i ndërlikuar se sa duket. Njerëzit të cilët do të mbesin një kohë më të gjatë në det të hapur, edhe pse janë të mbuluar (rrethuar) me ujë, do të vdesin shumë shpejt për shkak të mungesës së ujit për pije. Për t’u ushqyer, këta ndoshta do të zënë peshq, proteinat e të cilëve do të plotësojnë nevojën për ushqim. Por, gjatë përpunimit të këtyre proteinave në organizëm do të fitohen materie të dëmshme të cilat duhet të largohen. Për largimin e këtyre materieve është i nevojshëm uji për kursejnë pirje. ujërat а) kursejnë b) kripërat Përshtatja e organeve për tajitje Të përshtaturit në ujëra të ëmbla dhe të njelmëta Nga e gjithë ajo që mësuam deri tani largojnë urinë largojnë kripën është e qartë se shtazët përshtaten të jetojnë në kushte të ndryshme të mjedisit jetësor. Gjatë Fig. 9.1 Peshqit përshtaten të jetojnë në ujëra (a) të ëmbla dhe (b) të njelmëta kësaj vërehet se shtazët e njëjta jetojnë në kushte krejtësisht të ndryshme. Për shembull, gaforret jetojnë edhe në ujërat e ëmbla të lumenjve por edhe në ujërat e njelmëta të deteve. Rast i njëjtë është edhe me peshqit. A thua ndonjë herë keni pyetur si është e mundur kjo? Ose pse një peshk që jeton në lum do të ngordh nëse bartet të jetojë në det? Përgjigja është e thjeshtë dhe e lehtë. Te shtazët, varësisht nga kushtet në të cilat jetojnë ka mënyra të ndryshme për rregullimin e nivelit të ujit dhe mineraleve në vet organizmat Të marrim shembullin me peshqit të cilët jetojnë në ujëra të ëmbla dhe peshqit të cilët jetojnë në ujëra të njelmëta. Te peshqit e ujërave të ëmbla në mjedisin e brendshëm (gjak) ka më shumë kripëra të tretura se sa që ka në ujin në të cilin jetojnë. Për këtë kanë krijuar mekanizma me të cilët kursejnë kripërat në organizëm, kurse largojnë shumë urinë në mjedis. Mekanizma të tillë, janë vendosur në lëkurë, në verza dhe në veshkë të zhvilluara mirë. Për dallim prej peshqve të ujërave të ëmbla, peshqit detarë jetojnë në mjedis në të cilin ka më shumë materie (minerale) të tretura se sa që ka në gjakun e tyre. Për këtë peshqit detarë kursejnë ujin, ndërsa në anën tjetër edhe pinë ujë. Për këtë sasinë e tepërt të mineraleve që e pranojnë me ujë këto e largojnë, më pak me veshkë, e më shumë me verza.
Gjëndrat e gjelbra ose antenat gjëndrat e gjelbra
Organe çift për tajitje te gaforret e lumenjve, gaforret detare dhe krraba, janë gjëndrat e quajtura të gjelbra ose antena. Këto përbëhen nga strajcat, të vendosura në regjionin e kokës. Në murin e strajcës ka qeliza të posaçme që e lehtësojnë kullimin (filtrimin) e lëngut-gjakut në strajcë. Lëngu prej strajcës kalon në kanalthet përmes pjesës së parë të zgjeruar të tij. Urina e krijuar largohet jashtë nëpër vrimën për tajitje, e vendosur në fund të secilës antenë.
Fig. 9.2 Gjëndrat e gjelbra ose antenat te gaforret
107