Društvo 11
ČETVRTAK, 21. 2. 2013.
Ne znamo kakvo nam gorivo sipaju kontrola
Zbog nepotpune zakonske regulative, oni koji posumnjaju u kvalitet goriva, ne mogu to i Jelena Kovačević
G
orivo koje se toči na crnogorskim pumpama kontroliše samo jedna akreditovana laboratorija. Po sadašnjem zakonu, to se radi dva puta godišnje, i to po nalogu Agencije za zaštitu životne sredine ili dobavljača, nakon čega su na pumpi mirni jer potrošač nema pravo da zahtijeva od inspekcije analizu ukoliko posumnja u kvalitet goriva koje mu je natočeno. Kupac, doduše, može sam da odnese uzorak na analizu, ali podaci neće biti validni jer uzorkovanje nije urađeno po standardu, a osim toga, mora dobiti saglasnost vlasnika pumpe.
Kontrolu kvaliteta goriva koje se toči na crnogorskim pumapama kontroliše samo laboratorija firme Institut za transport (INTRA), prva i jedina akreditovana ustanova za ispitivanje goriva i maziva, čiju akreditaciju je odobrilo Akreditaciono tijelo Crne Gore 2009. godine. Oni vrše monitoring kvaliteta po nalogu dobavljača ili Agencije za zaštitu životne sredine i, kako su kazali, gorivo se sada ispituje sa više aspekata, ne samo sa ekološkog, kako je to bilo do 2012. godine. “Analize se više ne rade samo sa stanovišta zaštite okoline, već i uticaj na siguran i pouzdan rad motora i brojni drugi parametri”, kazala je rukovodilac laboratorije, Zdenka Knežević. Međutim, ukoliko posumnjate da kvalitet goriva koji ste sipali u svoj automobil nije dobar, ne možete sami uzorkovati, a da pri tom dobijete pouzdane i upotrebljive podatke, odnosno time ništa ne možete dokazati. “Potrošač može donijeti gorivo, uradićemo analizu, ali u tom slučaju, kada mi ne vršimo uzorkovanje, ogradimo se”, kazala je Knežević. Naime, uzorkovanje se vrši po posebnoj proceduri, pa ukoliko to uradite sami, može doći do promjene hemijskog sastava. U tom slučaju, ni država ništa neće preduzeti jer zakonom nije definisano da inspekcija vrši nadzor na zahtjev kupca goriva. “Pravna pozicija Uprave za inspekcijske poslove definisana je je-
dino Zakonom o zaštiti vazduha, koji predviđa isključivo proaktivni nastup Ekološke inspekcije, što podrazumijeva samo praćenje kvaliteta goriva, koji vrši akreditovana firma, u okviru Programa praćenja kvaliteta vazduha”, objašnjavaju iz Uprave za inspekcijske poslove. Tim zakonom, dakle, ne definiše se regulisanje nadzora nad tržištem goriva, uključujući i postupanje po inicijativama pravnih i fizičkih lica, ali, kako su dodali iz Uprave, u toku je priprema pravnog okvira kojim će se regulisati nadležnosti inspekcije. Problem može predstavljati i procedura bez koje nećete moći uraditi ni tu, takoreći, neupotrebljivu analizu jer vlasnik pumpe treba da se složi sa tim i da potpiše pristanak da se analiza izvrši. “Prilikom uzimanja uzoraka za analizu, vodi se zapisnik koji mora potpisati lice koje je uzelo uzorak i ovlašćeno lice na pumpi, vlasnik ili direktor”, objašnjavaju u INTRI. Dakle, za sada se uzorkovanje vrši u skladu sa standardom MEST EN14275, kojim je utvrđeno da se postupak uzimanja uzoraka motornih benzina i dizel goriva iz pumpnih automata vrši dva puta godišnje, u zimskom i ljetnjem periodu. Nakon što inspekcija prođe, na pumpi su mirni do naredne sezone, a kakvo gorivo sipate, ne možete sa sigurnošću utvrditi. Dok zakonska regulativa ne bude upotpunjena, vozačima preostaje da redovno posjećuju auto-servise i provjeravaju filtere za gorivo.
BroJ UzorKovAnJA zA Benzine nA BenzinSKim PUmPAmA U lJeTnJem PeriodU BROJ UZORKA MOTORNIH BENZINA U LJETNJEM PERIODU BMB-95
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16.
ALBINO ALBA PETROL CMCAD DAK PETROL DEKAR DELY PETROL EKOPETROL EUROPETROL FAB LIVE GITANES EDžPORT INA - CRNA GORA JUGOPETROL JUNČAJ PETROL LUKOIL MONTENEGRO M PETROL MAT COMPANY
BMB-98
1 1 1 1
1 2 1
1 1 2 1
3 1 1 22 1 6
BROJ UZORKA MOTORNIH BENZINA U LJETNJEM PERIODU
1 23 6 1
1
BMB-95
17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32.
MOJKOVAC PETROL MONTENEGRO PETROL NEKSAN N Petrol PODGORICATRANS PETROL BONUS PIVA PETROL RANČ S&M SAMCOMERC SANUS ŠAVNIK PETROL SENCA SENIĆ PETROL SUTOMORE PETROL DOO VUK & PETROL DOO
UKUPNO
VRSTA GORIVA
UČESTALOST UZIMANjA UZORAKA
BMB-98
1 1 1 1
1 1 1 2
1 1
1 1 1 1 1 1 1 1
1 1
50
50
UKUPAN BROJ GODIŠNJE
ljeto
zima
benzin MB-95
50
50
100
MB-98
50
50
100
Dizel
40
40
80
Kako se vrši uzorkovanje Posude za uzorkovanje su metalne, zapremine približno četiri litra, sa spoljašnjim mehanizmom za zatva ranje koji omogućava nepropusno zaptivanje, pri čemu se ne mogu koristiti zaptivači od plute i gume. Uzimaju se tri uzorka od po tri litra, “kako bi se obezbijedila sledljivost u postupku ispitivanja kvaliteta goriva”. Postupak uzimanja uzoraka obuhvata: *uzimanje uzoraka putem uređaja za točenje goriva, kroz koji se prethodno propusti četiri litra proizvoda u odgovarajuću posudu; *uzimanje uzoraka bez prskanja, sa tzv. “uronjenim” punjenjem; *posude sa uzetim uzorcima obilježavaju se sljedećim podacima; - mjesto, datum i vrijeme uzimanja uzoraka; - vrsta goriva; - identifikaciona oznaka benzinske pumpe; - potpis lica koje je uzelo uzorak. Plombiranje posude se vrši tako da se zaptivač i etiketa ne mogu ukloniti bez skidanja plombe. Uporedni uzorci čuvaju se u prostorijama ovlašćenog pravnog lica koje vrši ispitivanje kvaliteta goriva do završetka postupka ispitivanja kvaliteta goriva.
Ispituje se dva puta godišnje, po 100 uzoraka Uzimanje uzoraka goriva na benzinskim pumpama prema Standardu, vrši se dva puta godišnje - u ljetnjem periodu, od 1. maja do 30. septembra, i u zimskom periodu, od 1. oktobra do 30. aprila. Broj uzorkovanja zavisi od toga koliko neko preduzeće ima pumpi. Tako se od firme Jugopetrol Kotor, kao najveće kompanija za promet naftnih derivata, uzima više od dvadeset uzoraka, dok se na primjer od firme Albino uzima jedan, jer ima samo jednu pumpu. Godišnje se ukupno ispita po 100 uzoraka bezolovnog i supera, a 80 uzoraka dizel goriva.