De Mindset van de Business Leader
Leiderschap in Turbulente Tijden
Onderzoek onder 175 strategische leiders Maart 2012
Inleiding
………………..………………… 3
Respondenten
……………………………
4
De toekomst
……………………………
5
De managementagenda …………………
7
Leiderschap en Ondernemerschap …… 9 Conclusies ………………………………... 12 Over de onderzoekers …………………….. 12
Inleiding
2011 is economisch gezien een roerig jaar geweest en ook 2012 brengt onzekerheden met zich mee. Economische machtsverhoudingen zijn wereldwijd aan het verschuiven en ondernemers en leiders hebben veel vraagstukken op te lossen, of anders gesteld: veel kansen te verzilveren. Business Leaders en De Baak hebben zich afgevraagd: wat doen deze turbulente tijden met de mindset van directeuren en topondernemers in Nederland? Hoe ervaren zij al die ontwikkelingen en wat voor gevolgen heeft dat voor de managementagenda, hun persoonlijk leiderschap en de wijze waarop zij hun organisatie aansturen?
Begin 2012 hebben ruim 175 Nederlandse directeuren en topondernemers uit uiteenlopende branches deelgenomen aan het onderzoek ‘Leiderschap in turbulente tijden’. Wat blijkt? De crisis heeft ondernemerschap weer teruggebracht. Deze leiders op strategische posities hebben vertrouwen in de toekomst en zien vooral kansen in de crisis. In overeenstemming daarmee richt men de aandacht vooral op de ontwikkeling van nieuwe producten en diensten (innovaties) en op de sales. Het in de hand houden van de kosten vormt de derde topprioriteit op de managementagenda. Echter, naar eigen zeggen zijn de organisaties van deze business leaders vaak nog niet klaar om de gesignaleerde kansen te verzilveren. Daarom wil men op korte termijn meer investeren in het ontwikkelen van de talenten van de medewerkers en in de ontwikkeling van het eigen leiderschap. Minder manager en meer inspirerend leiderschap is het credo.
Verslag Onderzoek: Leiderschap in Turbulente Tijden
De crisis heeft ondernemerschap weer teruggebracht
3
Innovatie, sales en kostenreductie
Respondenten De 175 deelnemende business leaders bevinden zich op strategische posities in hun organisatie. Zij zijn als ondernemer of directeur minimaal verantwoordelijk voor 5 miljoen omzet en dragen verantwoordelijkheid voor minimaal 50 medewerkers. Ruim 36 % is (mede) eigenaar van het bedrijf en ruim 62 % is in loondienst. Minder dan 2 % is werkzaam als interim manager.
Het onderzoek is in de periode van december 2011 tot en met februari 2012 uitgevoerd.
4
De Toekomst
Vertrouwen in eigen kunnen Hoe kijken de business leaders naar de toekomst? Zien ze mogelijkheden of juist beperkingen om te ondernemen? De vraag óf er economische turbulentie is in ieder geval geen vraag. Slechts drie op de honderd respondenten ziet geen turbulentie. En 66% van de respondenten ziet de turbulentie vooral als een kans. Daarbij wordt wel ervaren dat er een grote verantwoordelijkheid op hun schouders rust. Eén op de drie respondenten ervaart daarbij een positieve energie en datzelfde percentage ervaart daarbij een grote vrijheid om te handelen. Daarnaast is er ook een kleinere groep (één op de vijf). die de turbulentie als bedreiging ziet. Tabel 2: Perceptie
Omzetverwachting We hebben ook gevraagd om in te schatten welke groei men de komende tijd verwacht en hoe men denkt dat de omzet van het bedrijf zich gaat ontwikkelen ten opzichte van de rest van de branche. Opvallend is dat 65% verwacht het beter te gaan doen dan de rest van de branche waarin men actief is. Dit hoge percentage is een goede indicatie voor het vertrouwen in de toekomst. We zien wel duidelijke verschillen tussen de branches waarin respondenten actief zijn. Binnen Technologie, Media en Telecom verwacht maar liefst 85% het beter te doen dan de rest van de branche. In de Handel en Industrie is dit percentage 77%. Binnen Consumer Goods en Retail denkt slechts 33% het beter te gaan doen dan de concurrentie binnen de branche. Met inachtneming van de verschillen tussen de branches, luidt de overall conclusie dat de business leaders vertrouwen hebben in de toekomst. Tabel 3: Omzetontwikkeling in vergelijking met de eigen branche
Verslag Onderzoek: Leiderschap in Turbulente Tijden
Een grote verantwoordelijkheid
5
De verwachtingen zijn positief
Mindset en bedrijfsstrategie We hebben respondenten gevraagd welke woorden het meest van toepassing zijn op de bedrijfsstrategie voor de nabije toekomst. Volgens de respondenten wordt deze strategie het best omschreven door de woorden ‘vernieuwen’, ‘groeien’, ‘versterken’, ‘samenwerken in de keten’ en ‘veranderen’. Dit lijkt common sense: ondernemers zien altijd kansen, zijn optimistisch over de toekomst en gaan voor groei en vernieuwing. Toch is er een verschil met enkele jaren terug (2008/2009), bij wat we nu misschien de 1e crisis kunnen noemen. Bedrijven wapenden zich toen tegen de turbulentie door sterk te snijden in de kosten, efficiënter te werken en te bezuinigen op personeel. Was toen de mindset vooral naar binnen gericht. Nu richt men de blik vooral naar buiten. Een crisis heeft ons weer ondernemerschap gebracht.
Tabel 4: Typering bedrijfsstrategie
6
De managementagenda
kostenbesparingen (37%). Daarbij zien we verschillen tussen de prioriteiten van ondernemers en de prioriteiten die door directeuren in loondienst gesteld worden. Innovatie heeft de hoogste prioriteit Ondernemers leggen meer nadruk op sales Een interessante vraag is hoe deze terwijl direc-teuren in loondienst het veranderde mindset van de business leader realiseren van kostenbesparingen zich vertaald naar de managementagenda. belangrijker vinden. We hebben in het onderzoek dan ook Een opvallend detail is dat respondenten gevraagd naar de belangrijkste prioriteiten die vooral kansen zien, veelal innovatie als binnen het bedrijf van de business leader. hoogste prioriteit hebben. Respondeneten De top 3 belangrijkste prioriteiten binnen die vooral bedreigingen zien geven juist Nederlandse bedrijven zijn: Vergroten vaker aan kostenbesparingen als hoogste innovatie (46%), een grotere nadruk op prioriteit te hebben. Misschien is sales (43%) en het realiseren van ondernemen ook wat je wilt zien.
Verslag Onderzoek: Leiderschap in Turbulente Tijden
Tabel 5: De managementagenda
7
Aandacht voor sales en nieuwe talenten
Investeren in talent De respondenten zijn van mening dat de medewerkers van de organisatie een belangrijke succesfactor vormt en 43% wil het komend jaar daarom vooral investeren in de ontwikkeling van medewerkers en in het binnenhalen van nieuw talent. EĂŠn op de vier respondenten geeft aan dat de rekrutering van kwalitatief goede medewerkers ĂŠĂŠn van de topprioriteiten binnen het bedrijf is. Wanneer we doorvragen naar de tijdsbesteding van de business leader zelf, blijkt echter dat hier veelal persoonlijk geen tijd voor vrijgemaakt wordt. Het verbeteren en onderhouden van het menselijke kapitaal binnen de organisatie wordt veelal gedelegeerd. Wel investeren respondenten zelf een belangrijk deel van hun tijd in het aanpassen van het business model van het bedrijf.
Meeste aandacht naar sales afdeling Ook hebben we gevraagd in welke discipline binnen het bedrijf de meeste tijd gestoken wordt door de business leader. In 2011 ging de persoonlijke aandacht van de business leader het meest uit naar de productie en de uitvoering (operatie en organisatie) van het werk. Nu vindt er een verschuiving plaats doordat de sales & (in mindere mate) marketing de meeste aandacht krijgt. Tabel 6: Persoonlijke tijdsbesteding .
8
Leiderschap en ondernemerschap
Wij waren benieuwd naar de wijze waarop business leaders hun organisaties aansturen en daarmee de wijze waarop zij de mensen binnen hun organisatie het potentieel willen laten realiseren dat zij als business leader in de buitenwereld zien. We hebben de respondenten gevraagd welke factoren bijdragen aan de effectiviteit van hun leiderschap. De belangrijkste factoren zijn: Inspirerend leiderschap (52%), Strategisch denken (43%), Optimisme (32%), Creativiteit (28%) en Effectief beïnvloeden (27%). Daarbij zien we wel een verschil tussen ondernemers en directeuren die in loondienst zijn. Ondernemers hechten aanzienlijk meer waarde aan de factor optimisme. 46% van de ondernemers vindt optimisme doorslaggevend voor hun eigen effectiviteit als business leader tegenover 24% van de respondenten in loondienst. Ook hebben we gevraagd wat de respondenten verder zouden willen ontwikkelen om nog effectiever te worden. Men wil vooral de competentie ‘inspirerend leiderschap’(48%) en ‘effectief beïnvloeden’ (37%) verder ontwikkelen. Waarschijnlijk wordt de factor optimisme nauwelijks als ontwikkelbaar gezien of de business leader vindt zichzelf al optimistisch genoeg, want deze factor scoort laag in de categorie te ontwikkelen.
Tabel 7: Factoren van belang voor de effectiviteit als strategisch leider
Ruimte voor ondernemerschap Hoe ziet het leiderschap en ondernemerschap er in de praktijk uit? Responden-ten geven aan hun mensen vooral te motiveren door het uitdragen van een aansprekende visie, het uitzetten en uitdragen van een duidelijke koers én door ondernemerschap de ruimte te geven. De managementfocus lijkt de laatste jaren te verschuiven van een interne gerichtheid (kostenbe-sparing, efficiënter werken en fte-reductie) naar een externe gerichtheid (innovatie, sales,) En daarbij vindt men het belangrijk om de medewerkers meer ruimte te geven om zelfstandig te handelen. Ruim 54% van de respon-denten geeft aan dat medewerkers binnen de organisatie meer autonomie hebben gekregen in vergelijking met de periode voor de economische crisis. Slechts 11% oordeelt dat medewerkers minder autonomie hebben gekregen. De conclusie luidt dat er lager in de organi-satie meer ruimte voor ondernemer-schap is sinds de vorige crisis! Tabel 8: Autonomie van medewerkers
Verslag Onderzoek: Leiderschap in Turbulente Tijden
Business leaders willen inspirerende leiders worden Maar liefst 43% van de respondenten ervaart vooral kansen in de buitenwereld en geeft tegelijkertijd aan een relatief zwakke organisatie te hebben. Zij hebben naar eigen zeggen (nog) niet de middelen om deze kansen daadwerkelijk te verzilveren.
9
Visieontwikkeling De ontwikkeling van een visie op de toekomst van de organisatie is nog vooral een management aangelegenheid. Slechts bij één op de vijf respondenten is een grote groep medewerkers binnen het bedrijf betrokken bij visieontwikkeling. Dit is een interessant fenomeen vanuit de optiek van ondernemerschap. Mensen de ruimte voor ondernemerschap bieden vraagt ook om betrokkenheid van medewerkers bij de totstandkoming van een ondernemersvisie. Dat leidt dan meer tot een collectieve ambitie dan de klassieke aanpak van de managementambitie. Negen procent zegt nooit te twijfelen aan de juistheid van de gekozen koers. Maar ruim driekwart twijfelt soms of regelmatig Naarmate de respondenten zelf meer twijfelen over de koers, zoekt men mensen op buiten het eigen management team om te klankborden of mee te denken in het ontwikkelen van een visie. Ten slotte hebben wij de respondenten gevraagd waardoor zij zelf geïnspireerd worden om goede prestaties te bereiken met het bedrijf. Zij vinden de belangrijkste inspiratiebronnen vooral bij zichzelf en in minder mate bij collega’s uit het managementteam of bij de medewerkers.
10
fdgf
Conclusies Hoe ga je kansen verzilveren?
Over Business Leaders Business Leaders is een exclusief netwerk voor directeuren en topondernemers in Nederland. Om de kwaliteit van het netwerk te garanderen is het Business Leaders lidmaatschap alleen toegankelijk voor directeuren en ondernemers die verantwoordelijk zijn voor een omzet groter dan 5 miljoen euro of minimaal 50 medewerkers. Doel van het netwerk is onderlinge leadgeneratie, inspiratie en het verhogen van efficiĂŤntie in netwerken. Voor meer informatie: www.businessleaders.nl
Over De Baak De Baak is een opleidings- en kennisinstituut op het gebied van leiderschap en ondernemerschap in een internationale context. Het richt zich op de 'Human Side of Enterprise', op de ontwikkeling en effectiviteit van mensen in organisaties. Met maatwerkprogramma’s en met open opleidingen. De Baak, verbonden aan het VNO-NCW ondersteunt met haar activiteiten de ontwikkeling van de Nederlandse kenniseconomie. Ruim 250 medewerkers en vele externe experts dragen vanuit Noordwijk, Driebergen en Antwerpen bij aan het succes van organisaties. De Baak verricht continu onderzoek naar ontwikkelingen m.b.t. leiderschap & ondernemerschap in Nederland. De Baak: Een bijzondere onderneming die anderen en zichzelf door leren verder brengt. Voor meer informatie: www.debaak.nl
Joel aan ’t Goor, Business Leaders M: 06 115 93 582 E: joel.aantgoor@businessleaders.nl
Rob Bos, De Baak M: 06 282 41 492 E: r.bos@debaak.nl
Verslag Onderzoek: Leiderschap in Turbulente Tijden
De crisis heeft ondernemerschap weer teruggebracht. Deze leiders op strategische posities hebben vertrouwen in de toekomst en zien vooral kansen in de crisis. In overeenstemming daarmee richt men de aandacht vooral op de ontwikkeling van nieuwe producten en diensten (innovaties) en op de sales. Het in de hand houden van de kosten vormt de derde topprioriteit op de managementagenda. Toch geven veel business leaders aan dat hun organisatie nog niet klaar is om de kansen te verzilveren die zij in de buitenwereld zien. Opvallend is dat de strategisch leiders het ondernemerschap lager in het bedrijf brengen en zo kansen willen benutten. Meer dan de helft geeft aan dat medewerkers meer autonomie hebben gekregen sinds de vorige crisis. Voor velen ligt de sleutel bij het investeren in de talenten van medewerkers en bij de persoonlijke ontwikkeling van inspirerend leiderschap.
12