28
Yerleşim yerleri
B İ T L İ S / PA Ğ E Ş Bitlis ticaret kazançlı bir şehirdi ve öyle olduğundan da eskiden sahip olduğu öneme gelecekte de layık olacaktı. Bitlis, bir ticaret merkezi olarak, Asya Türkiyesi’ndeki birçok şehirden çok yüksek bir konuma sahipti. Bitlis çarşısı küçüklü büyüklü, yaklaşık 1000 çeşit dükkân, birkaç kervansaray ve birçok kahvehaneden oluşmaktaydı. Uğraşı ve ticari ihraç alanında malzeme olarak, Bitlis Şilası adıyla bilinen kırmızı keten kullanılmaktaydı. Dayanıklı, sık dokunmuş, kızıl renkli bu keten, Bitlis’e ün getirmiş, onun namıyla şanını sağlamıştı. Bitlis Ermenileri oldukça becerikli ve yeteneklilerdi, onlar ticari konularda özel bir beceri göstermekte olup, şehrin ticari yaşamını ellerinde bulunduruyorlardı. Bitlis Ermenisi, ticari yetenekleriyle sadece bulunduğu yerde değil, kendisi için yabancı sayılan yerlerde de iyi bir tacir ve ticari rekabete sahip olma özellikleriyle tanınıyordu.
Bitlis
1] 82-83
Şehrin ticareti, perakende satışla, esnaflık ve zanaatlar Ermenilerin elindeydi. Bitlis Ermenileri içinde zenginler, ünlü evler ve ataerkil geleneklerle, kalabalık üyeleriyle beraber ve bir arada yaşayan köklü birçok Ermeni aileler vardı.
Bitlis’te bir sokak
28] 130-131
BURSA / BRUSA Bursa ticari kazançlı bir şehirdi. Şehrin çevresinde şifalı maden suları, aynı zamanda ipek böcekçiliği için gerekli, ucu bucağı olmayan dutluklar vardı. İstatistiki verilere göre, sadece 1902 yılında, Bursa’da 600.000 altınlık ipek ve ipekten kumaş alış-verişi yapılmıştı. Bunlar, şehrin 50’den fazla ipek üretimi yapılan fabrikalarında üretilmişti. Bursa’da aynı zamanda büyük oranda kilim (karpet), ipek ve altın telli el işlemeleri, el, yüz ve beden havluları, peştemallar, bornozlar üretiliyordu. Bursa’nın bolca ziraat mahsülleri de vardı, pamuk, süt ve yağ mamülleriyle, hayvan üretimi, kaliteli meyve çeşitleriyle, hayli büyükçe olması nedeniyle ün salmış kestanesi, oldukça geniş bir coğrafyada tüketiliyordu. Bursa Ermenileri ticaretle, zanaatlarla, üretimin değişik dallarıyla, ipek böcekçiliği, meyve-sebze
üretimi vs. gibi işlerle uğraşmaktaydılar. Krikor Ağaton, burada çok modern bir ipek dokuma fabrikası kurmuştu. Bursa’nın kaplıcaları, ipek fabrikaları, el işleri, çeşitli havlu ve bornozları, kilim dokuma atölyeleri büyük çoğunlukla Ermenilerin elinde bulunmaktaydı. 28] 610-612