Diadromes 99 by Dimosthenis Arkoudeas

99 ΦΘΙΝΟΠΩΡΟ 2010

ΣΤΟ ΧΩΡΟ ΤΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ ΓΙΑ ΠΑΙΔΙΑ ΚΑΙ ΝΕΟΥΣ

Δωρεάν ηλεκτρονική έκδοση

ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ

Λογοτεχνία στο σχολείο ~ Μυθολογία ~ Θέατρο ~ Αφήγηση

Λογοτεχνικά βιβλία που συγκινούν και προβληματίζουν µÀº¾ÌÀ¹¾Á ÄÃ¶®Á ,È¬¼¼± £º±À»¬Ã¾Ä ¤©¡ £¤ ¢ ¦¤ § ¢ £ ¡ ¤ ¥ £

£¾¾µ ã²¾µ» æ»µ ³æ¿Âäº ¼¿Àá½µ À¿Ç ¶» èãÄµ» ¾µ ¹¾ÅÂ²Ãã» Äº èÅ± èÅ± Äºê ³æÅê ¸ã¾ ã²¾µ» ¼µç³½¿Ç ã´¼¿½º µ ³¾ã»Â Äºê º ãäº¶»¼± Äºê µçÅ³ÄºÄµ Äµ ÃÆá¸» Äºê ¹»µ Ä¿ æá½½¿¾ ³½µ ã²¾µ» ç¿½ ¼µ» µ¶á¶µ»µ ÙÄá¼ãÄµ» æÀÂ¿ÃÄ ÃÄ¿¾ ¼µçÂáäÄº ¼» ã²¾µ» ¿ ¼µçÂáäÄºê Äºê ·ÇÆ±ê Äºê Âµ¹»Ãæá¾¿ê ¿¾µ¸»¼± ¸»áå¿¸¿ê º ¶¿Ç½»æ²µ ÂÁã» µÆ³ÂÄµ¹µ ³ Ä» ¶Âã» ¹»µ ¾µ À Â¿Ç¾ Ãã»Â º Ä¿Çµ½áÄµ º µ¾µ¼¿´ä»Ãº »¼µ¾¿À¿²ºÃº ³æÅê ¸ã ¸»µÂ¼ã² À¿½´ » ãä» ½Äãê ¸ã¾ Äº¾ µä±¾¿Ç¾ ¼µÂµ¸¿¼¿´¾ Ãã ¼ çã Äºê ¼²¾ºÃº ¾ ±Äµ¾ Ä¿Ç½ Æ»ÃÄ¿¾ ¼ À¿»¿ê ¼¿¾Ä Äºê ¿»¿ê çµ ÃÄµçã² ¸²À½µ Äºê ¹¹ã½¿ê ÀÂµ¹æµÄ»¼³ê

¤½½º ¿¾ã»Âã´ãÄµ» ¾µ µÀ¿¼Ä±Ãã» á¾µ ¼µ½½²¹Âµææ¿ ÃÁæµ ³æ¿»¿ æã ã¼ã²¾µ À¿Ç Æµèã´ã» ÃÄµ ÀãÂ»¿¸»¼ ¿ áÆã» À Âã» µÀ³äµÃº ¸ã¾ æÀ¿Âã² ¾µ ÀãÂ»æá¾ã» ÀÂáÀã» ¾µ µ¸Ç¾µÄ²Ãã»í Ãã ½²¹¿ çµ µ¾¿²å¿Ç¾ Äµ ÃÆ¿½ã²µ ¼µ» ÀÂáÀã» ¾µ áÆã» æãÄµæ¿ÂäÅçã² µ Àµ½á·ã» ¾µ Äµ ¼µÄµäáÂã» ÀÂ¿ÃÀµçÁ¾Äµê ¾µ æº¾ Äº¾ µÀµÃÆ¿½ã² Ä²À¿Äã ½½¿ ¿´Äã Ä¿ ÀÂ³ÃäµÄ¿ ¸»µè´¹»¿ ÄÅ¾ ¹¿¾»Á¾ Äºê ¿´Äã º æãÄµ¼³æ»Ãº æã Äº æºÄáÂµ Äºê ÃÄ¿ ¹Âµä»¼³ µ´À½»¿ ¿´Äã º ¼µ»¾¿´Â»µ ÀµÂáµ À¿Ç ÀÂáÀã» ¾µ Äº¾ µÀ¿¸ãÆÄã² ÇÄÇÆÁê À¿Ç ÇÀ ÂÆã» ¼µ» Ä¿ FACEBOOK áÄ¿»æ¿ ¾µ Ã¿Ç ÆµÂ²Ãã» á¾µ¾ ÀÂµ¹æµÄ»¼³ ä²½¿ æ±ÀÅê ³Æ»

»·²Âãºé ¤¥

º±¹ ³¹± ¼µ±À¾ÌÁ ±¼±³¼ÍÂÃµÁ µ ±¿±¹Ã®Âµ¹Á Z Z Z S V L F K R J L R V J U

¬¸µ ²¹²»¯¾ ¬Á ÅÀ¼µ¹ ¿¹¾ º¾¼Ã¬

¤¶¼· µ¾Å±¼¾¿¾Ì»¾Ä §©¢ £ ¤ ¥

ã»µ Ãµê ã ½á¾ã ÞÅÄã»¾± ¾Ä´Àµ ¼µ» ã²æµ» ¸Á¸ã¼µ ÆÂ³¾Å¾ ¼µ» ¼ Ä» æº¾Á¾ º¹µ²¾Å ÃÄº¾ ÂÁÄº Çæ¾µÃ²¿Ç ¼µ» èÅ æã Ä¿¾ æÀµæÀ æ¿Ç ¼µ» Ä¿¾ µ¸ã½ä³ æ¿Ç Ä¿¾ µÃ²½º Ãã æ»µ ¹ã»Ä¿¾» Äºê ç±¾µê Ùã ½²¹ãê æáÂãê ã²¾µ» Äµ ¹ã¾áç½»µ Äºê æµæ ê ¾ è¿´Ãã çµ ¹»¾³Äµ¾ ÄÁÂµ ÃµÂ ¾Äµ ÆÂ³¾Å¾ ã¾ åáÂÅ À³Ã¿ ¼µ½ Äº çÇæ æµ» ÙÄ¿ ÃÀ²Ä» ³æÅê áÆ¿Çæã À¿½½áê äÅÄ¿¹Âµä²ãê º æµæ ¼¿Â»ÄÃ ¼» Äº æµæ ¼¿Àá½µ ÃÄ¿ ½´¼ã»¿ Äº æµæ ¾´äº Äº æµæ á¹¼Ç¿ ÀÂÁÄµ ÃÄ¿¾ µÃ²½º ¼» µÂ¹³ÄãÂµ Ã’ ãæá¾µ Ù²¹¿ÇÂµ ±Äµ¾ À¿½´ ³æ¿Âäº ¹Ç¾µ²¼µ º æµæ æ¿Ç ¤ÆÅ äÄ» åã» á¾µ ½æÀ¿Çæ ¼µÄµ¸»¼³ æ¿Ç ¼µ» Ä¿ áÆÅ ÃÄ¿ ¸Åæ Ä»³ æ¿Ç ¤ÄÃ» ¼ÂµÄÁ æáÃµ ÃÄ¿ æÇµ½³ æ¿Ç Äº¾ À»¿ ³æ¿Âäº ã»¼³¾µ Äºê

£Ã¹Á º´ËÂµ¹Á ¨¥§ £ Ã·¼ Ãµ»µÄÃ±¯± Âµ»¯´± Ã· ³À¬Å¾Ä µ Ë»¾¹ ±¶¯ ÂÃ¾ ZZZ SVLFKRJLRV JU Ã±¼ º»µ¯¼µ¹ ¼± ²¹²»¯¾ ±¼¾¯³µ¹ ¼±Á ºÌº»¾Á µ¿¹º¾¹¼È¼¯±Á ¼ÍÀ¹Âµ Ã¾ÄÁ ÂÄ³³À±Åµ¯Á º±¹ Ã¾ÄÁ ±¼±³¼ÍÂÃµÁ ±Á Â± ±¿Ë Ã± EORJV Ã¾ IRUXP º±¹ Ã¹Á µº´·»ÍÂµ¹Á ±Á £Ãµ¯»µ Ã¹Á ºÀ¹Ã¹ºÁ Â¾Ä º±¹ »¬²µ À¾Á Âµ º»·ÀÍÂµ¹Á ¯¼µ »¾Á Ã¾Ä )$1 &/8% ±Á £Ãµ¯»µ H PDLO ÂÃ¾ LQIR@SVLFKRJLRV JU ® VPV ÂÃ¾ ³À¬Å¾¼Ã¬Á ±Á ¤ ¡© ¥ ¥ ¥ £ ¤ ¡ µ ºµ¼Ë ±¼¬ µÂ± ® º¬»µÂµ ÆÈÀ¯Á ÆÀÈÂ· ÂÃ¾ Âµ¯Á º¹ µ µ¯Á ¿¬¼Ã± Â¾ µ¿±Å®

Σ ΤΟ Χ Ω Ρ Ο Τ Η Σ ΛΟ ΓΟΤ Ε Χ Ν Ι Α Σ Γ Ι Α Π Α Ι Δ Ι Α Κ Α Ι Ν Ε ΟΥ Σ Δ Ι Δ Α Κ Τ Ι Κ Η ΛΟ ΓΟΤ Ε Χ Ν Ι Α Σ Κ Α Ι Ε Φ Α Ρ Μ Ο Γ Ε Σ Σ ΤΟ Σ ΧΟΛ ΕΙ Ο

Λογοτεχνία στο σχολείο G Μυθολογία G ΘέατρΟ ® Αφή γηση Κάποτε, ως το τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα, η λογοτεχνία δεν αποτελούσε ύλη σχολική, και συνεπώς δεν απασχολούσε τους δασκάλους και τους μαθητές. Ήταν εξωσχολικό ανάγνωσμα και εν πολλοίς απαγορευμένο. Μετά την κατάργηση της Αλληλοδιδακτικής Μεθόδου και την επικράτηση (αρχές του 20ού αι.) του Σχολείου Εργασίας και του Νέου Σχολείου, κείμενα λογοτεχνών, πεζά και έμμετρα, φιλοξενούνται όχι μόνο στα Αναγνωστικά αλλά και στις σχολικές Ανθολογίες. Επιπλέον, ορισμένοι πρωτοπόροι εκπαιδευτικοί έφεραν το παιδικό λογοτεχνικό βιβλίο και στην τάξη. Ένα τέτοιο εγχείρημα ήταν του Αλέξανδρου Δελμούζου, που εισήγαγε το μυθιστόρημα της Πηνελόπης Δέλτα Για την Πατρίδα στο Παρθεναγωγείο Βόλου (1908-1911). Αργότερα, με την Εκπαιδευτική Μεταρρύθμιση (1917), οι πόρτες των σχολείων άνοιγαν ολοένα και πιο πολύ, και το εξωσχολικό βιβλίο πορεύθηκε παράλληλα με το σχολικό, με αποτέλεσμα να διευρύνεται η αποδοχή του όλο και περισσότερο. Σήμερα, θεωρείται εντελώς αυτονόητη η σύνδεση της λογοτεχνίας με το σχολείο όλων των βαθμίδων (Νηπιαγωγείο, Δημοτικό, Γυμνάσιο, Λύκειο). Δεν βρίσκεται μόνο στα Ανθολόγια και στα βιβλία της Γλώσσας, αλλά αξιοποιείται με διάφορες σχολικές δραστηριότητες, όπως με παρουσίαση βιβλίων (συνήθως με τη συμμετοχή του συγγραφέα), με εικαστική αξιοποίηση, με θεατρικές διασκευές, κ.λπ. Οι Διαδρομές θεωρούν την παιδική λογοτεχνία παράπλευρη αγωγή προς τη σχολική, και φροντίζουν να προβάλλουν θέματα που ενδιαφέρουν γονείς και δασκάλους, όπως –σε τούτο το τεύχος– το θέατρο για παιδιά, η μυθολογία, η αφήγηση, οι καινοτόμες δραστηριότητες, κ.ά. Καλό διάβασμα, λοιπόν! Ο Διευθυντής

Περίοδος Γ’ : Φθινόπωρο 2010 Τεύχος 99 Σεπτέμβριος - Οκτώβριος - Νοέμβριος 2010 Τριμηνιαία Έκδοση (Περίοδος Β΄: 2001-2005, τεύχη 61-80 Περίοδος Α΄: 1986-2000, τεύχη 1-60)

ΣΤΟ ΧΩΡΟ ΤΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ ΓΙΑ ΠΑΙΔΙΑ Κ ΑΙ ΝΕΟΥΣ Δ Ι Δ Α Κ Τ Ι Κ Η ΛΟ ΓΟΤ Ε Χ Ν Ι Α Σ Κ Α Ι Ε Φ Α Ρ Μ Ο Γ Ε Σ Σ ΤΟ Σ ΧΟΛ ΕΙ Ο

3rd Period: Autumn 2010 No 99 September - October - November 2010 Quarterly Publication (2nd Period: 2001-2005, No 61-80 1st Period: 1986-2000, No 1-60)

ISSN 1105-1523 Ιδιοκτησία: Λέσχη Μελέτης και Έρευνας της Παιδικής Λογοτεχνίας ΟΙ ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ Σωματείο μη-κερδοσκοπικό Ζαλόγγου 7, 10678 Αθήνα Εκδότης & Διευθυντής: Βασίλης Αναγνωστόπουλος e-mail: vanagno@ece.uth.gr Yπεύθυνοι Ύλης: Aγγελική Βαρελλά Ελένη Ηλία Τασούλα Τσιλιμένη Συντακτική Επιτροπή: Αγγελική Βαρελλά (Α.Β.), 210.808.06.05 Γαλάτεια Γρηγοριάδου-Σουρέλη (Γ.Γ.-Σ.), 210.808.45.15 Ελένη Ηλία (Ε.Η.), 210.557.42.50 Μαρία Μιράσγεζη (Μ.Μ.), 210.522.68.66 Λίτσα Ψαραύτη (Λ.Ψ.), 210.681.22.81 Λότη Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου (Λ.Π.-Α.), 210.822.30.08, e-mail: loty@loty.gr Τασούλα Τσιλιμένη (Τ.Τσ.), 2310.342.856, e-mail: tsilimen@otenet.gr Θέτη Χορτιάτη (Θ.Χ.), 2310.273.514 Εικόνα Εξωφύλλου: Από το βιβλίο: Η ελίτσα, Eκδοτικός Οργανισμός Λιβάνη, της εικονογράφου Ανδριάνας Ρούσσου Marketing, Δημόσιες Σχέσεις και Διαφημίσεις: Πέγκυ Σκουλίδα, 210.2804.842 e-mail: pskoulida@psichogios.gr Επικοινωνία: Εκδ. Ψυχογιός A.E. Tατοΐου 121, 14452 Μεταμόρφωση Τηλ.: 210.2804.800 Eπιμελητής περιοδικού: Πέτρος Γιαρμενίτης DTP: Σπυριδούλα Βονίτση Το περιοδικό ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ εκδίδεται 4 φορές το χρόνο, τους μήνες Μάρτιο, Ιούνιο, Σεπτέμβριο και Δεκέμβριο Απαγορεύεται η μερική ή ολική αντιγραφή ή αναπαραγωγή του περιεχομένου ή της δομής του περιοδικού αυτού χωρίς την έγγραφη άδεια του εκδότη ο οποίος διατηρεί όλα τα δικαιώματά του

Owner: DIADROMES Club for Children’s Literature Study and Research, a Greek non-profit union 7, Zalogou str., 10678 Αthens, Greece Publisher & Director: V. D. Anagnostopoulos e-mail: vanagno@ece.uth.gr Editors: Angeliki Varella Helen Ilia Tasoula Tsilimeni Editorial Committee: Αngeliki Varella (Α.V.), 210.808.06.05 Galatia Soureli (G.S.), 210.808.45.15 Eleni Ilia (Ε.I.), 210.557.42.50 Μaria Μirasgezi (Μ.Μ.), 210.522.68.66 Litsa Psarafti (L.Ps.), 210.681.22.81 Loty Petrovits (L.P.), 210.822.30.08, e-mail: loty@loty.gr Τassoula Τsilimeni (Τ.Τs.), 2310.342.856, e-mail: tsilimen@otenet.gr Theti Hortiati (Th.H.), 2310.273.514 Cover Illustration: From the book: Τhe little olive tree, Livanis Publications, Illustrator: Αndriana Roussou Marketing, Public Relations and Advertisments: Peggy Skoulida, 210.2804.842 e-mail: pskoulida@psichogios.gr Communication: Psichogios Publications S.A. 121, Tatoiou str. 14452 Metamorfossi Τel.: 210.2804.800 Copy editor: Petros Yarmenitis DTP: Spyridoula Vonitsi DIADROMES is published four times a year in March, June, September and December The reproduction or copy of the contents or structure of this magazine, in whole or in part, is prohibited without the written authority of the publisher, who retains all rights

ΚΩΔΙΚΟΣ ΕΝΤΥΠΟΥ 3727

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

CONTENTS

Επισημάνσεις

Points

H εικονογράφος του τεύχους: Aνδριάνα Ρούσσου

This Issue’s Illustrator: Andriana Roussou

H γυναίκα επιστήμονας και η γυναίκα με θέση εξουσίας στο θέατρο για παιδιά της Μαρίας Κλαδάκη

Women scientists and women in positions of power as seen in children's theatre by Maria Kladaki

O μύθος του Ίκαρου: ερμηνευτικές απόπειρες και οι μεταμορφώσεις του στην ξένη παιδική λογοτεχνία της Ευaγγελίας Μουλά

The myth of Ikarus: interpretative attempts and its transformations in foreign children's literature by Evangelia Moula

Ένθετο 16-σέλιδο Βιβλιοπαρουσιάσεις (50 τίτλοι)

16-page Booklist insert with Reviews (50 titles)

Η λογοτεχνία στα σχολεία σήμερα των Ron Jobe και Paul Hart Μετάφραση: Kούλα Κουλουμπή-Παπαπετροπούλου

Literature in schools today by Ron Jobe and Paul Hart Translation: Koula Kouloumbi-Papapetropoulou

Συνέντευξη του Κώστα Μάγου από την Αγγελική Βαρελλά

An interview with Kostas Magos by Angeliki Varella

Η αφήγηση και η θέση της στη σύγχρονη εποχή: συνέντευξη με τους Abbi Patrix και Odile Burley από την Τασούλα Τσιλιμένη

Narrative and its role today: an interview with Abbi Patrix and Odile Burley by Tassoula Tsilimeni

Eυρωπαϊκό εκπαιδευτικό πρόγραμμα: "P.IN.O.K.I.O - Pupils for INnOvation as a Key to Intercultural and social inclusiOn" (Kαινοτόμες μαθητικές δραστηριότητες: το κλειδί για τη διαπολιτισμικότητα και την κοινωνική συμμετοχή)

European educational program "P.IN.O.K.I.O. - Pupils for INnOvation as a Key to Intercultural and social inclusiOn" (Innovative scholarly activities: the key to interculturalism and social participation)

Η προσευχή της δασκάλας της Gabriela Mistral

The teacher’s prayer by Gabriela Mistral

Τα βραβεία του Ελληνικού Τμήματος της ΙBBY/Κύκλου του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου για το έτος 2010

The 2010 Greek IBBY Section/Circle of the Greek Children’s Book Awards

Νέα

News

Προδιαγραφές υποβολής άρθρων στις Διαδρομές

Submission Guidelines

Τα ενυπόγραφα κείμενα εκφράζουν τις προσωπικές απόψεις των συγγραφέων τους. The undersigned articles express the personal opinions of their authors.

επισημ άνσε ις επισημάνσεις

επισημάνσεις

Ο ανύπαρκτος θεσμός

® 4

ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ ΔΙΑ Δ ΙΙΑ ΔΡΟ Ο Μ ΕΕΣΣ

Είναι γνωστό πως στους ελληνικούς εκδοτικούς οίκους ο θεσμός του «editor», που τόσο βαρύνουσα σημασία έχει σε άλλες χώρες (κυρίως στη Δυτική Ευρώπη και στις Η.Π.Α.), είναι ουσιαστικά ανύπαρκτος. Στη θέση του υπάρχει συνήθως μια ολιγομελής «επιτροπή» που διαβάζει όσα κείμενα υποβάλλονται – τρειςτέσσερεις άνθρωποι δηλαδή, που συχνά ούτε την πείρα διαθέτουν όλοι ούτε τις γνώσεις για κάτι τέτοιο. Κριτήριό τους φαίνεται να είναι περισσότερο η εμπορικότητα και λιγότερο η ποιότητα. Ακολουθεί ο «διορθωτής», που απλώς ελέγχει γλωσσικά τα κείμενα. Ο ένας και υπεύθυνος «επιμελητής» με την έννοια του «editor» απουσιάζει. Κι όταν, σπανίως, εμφανιστεί και διαθέτει τα απαιτούμενα προσόντα για να κρίνει και ενδεχομένως να συμβουλεύσει το συγγραφέα με σκοπό τη βελτίωση του κειμένου του, τις περισσότερες φορές αντιμετωπίζεται αρνητικά από το δημιουργό, ακριβώς επειδή ο θεσμός είναι ευρύτερα άγνωστος. Κάτι τέτοιο συνήθως δεν συμβαίνει στις χώρες που προείπαμε. Ως παράδειγμα αναφέρουμε τα όσα γράφει για τη δική της «editor» η πασίγνωστη, κορυφαία Αμερικανή συγγραφέας Katherine Paterson, τιμημένη με τα μεγάλα διεθνή βραβεία Άντερσεν και Λίντγκρεν: «H Virginia (Buckley) από την πρώτη επαφή μας, τον Ιανουάριο του 1971, σεβάστηκε αυτό που προσπαθούσα να κάνω, και το μόνο που ήθελε για μένα ήταν να το κάνω όσο καλύτερα μπορούσα. Όποτε διαβάζω τις πολυσέλιδες παρατηρήσεις της σ’ ένα χειρόγραφό μου, ενθουσιάζομαι τόσο με το ότι θα μπορούσα να βελτιώσω το βιβλίο μου, που δεν βλέπω την ώρα ν’ αρχίσω την αναθεώρησή του. Γνωρίζω πως με κανέναν τρόπο δεν θα βρισκόμουν εδώ που βρίσκομαι σήμερα ως συγγραφέας, αν δεν την είχα πλάι μου» (The Horne Book Magazine, Volume LXXXV1, No 2, March-April 2010, σσ. 13-14). Το συμπέρασμα δικό σας. Εμείς απλά συμπληρώνουμε ότι τις πολύτιμες συμβουλές και παρατηρήσεις, σαν αυτές που θα έδινε ένας ικανός και καταρτισμένος επιμελητής, τις αναζητούν συχνά από μόνοι τους οι σοβαροί συγγραφείς ανάμεσα σε αναγνωρισμένους συναδέλφους τους ή άλλους ειδήμονες που εμπιστεύονται. Λ.Π.-Α.

«Σημεία των καιρών» Εδώ και αρκετό καιρό βλέπουμε να καλούνται σε εκπομπές της τηλεόρασης παιδιά από Γυμνάσια και Λύκεια όχι μόνο των Αθηνών, αλλά και από την περιφέρεια. Μην νομίσετε ότι πρόκειται για εκπομπές τέχνης, δηλαδή βιβλίου, μουσικής, εικαστικών, από αυτές που ανεβάζουν τα παιδιά πνευματικά. Οι ανήλικοι παρακολουθούν τραγουδιστές, μοντέλα, ηθοποιούς, δηλαδή πρόσωπα που ρακο ρα κολο ολο ο σήμερα σ με σή μερα ρα βρίσκονται στην επικαιρότητα και αύριο τους τρώει το σκοτάδι. Αποτέλεσμα είναι, τα παιδιά να εντυπωσιάζονται από τη λάμψη της εύκοΑποττέ Απ λης λης ζω λη ζζωής, ω του πλούτου και της δημοσιότητας. Επίσης, ανήλικα κορίτσια παίρνουν μέρος σε διαγωνισμούς ομορφιάς, μοντέλων, τραγουδιστών, πα πα «ειδώλων». Είναι λυπηρό, να ακούμε στα σχολεία ακόμα και παιδιά « Δημοτικού να θέλουν να ακολουθήσουν τα πρότυπα της τηλεόραΔ σης, σ αφού «δεν χρειάζονται γράμματα και μόρφωση», αφού μόνο η ομορφιά είναι αρκετή για τη λαμπερή ζωή που ονειρεύεσαι. ο Λ.Ψ.

η εικονογράφος του τεύχους

ANΔΡΙΑΝΑ ΡΟΥΣΣΟΥ Η Ανδριάνα Ρούσσου θυμάται τον εαυτό της να ανακατεύεται με τα χρώματα από πολύ μικρή! Γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Αθήνα, κι όταν μεγάλωσε αρκετά σπούδασε Γραφιστική στο Τ.Ε.Ι. Αθηνών. Δεν της έφταναν τα 4 χρόνια στη σχολή, ήθελε να μάθει ακόμα περισσότερα, και γι’ αυτό παρακολούθησε μαθήματα σκίτσου και εικαστικών επεμβάσεων. Έτσι ανακάλυψε κάποια από τα μυστικά της εικονογράφησης, που κρύβει καλά στις ζωγραφιές της! Μετά το τέλος των σπουδών της ασχολήθηκε με την εικονογράφηση παιδικών σεναρίων για εκπαιδευτικό λογισμικό και με τη δημιουργία animation. Παράλληλα συμμετείχε στη δημιουργία εκπαιδευτικών CDs για το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο. Τα τελευταία χρόνια εργάζεται ως γραφίστας σε εκδοτικό οίκο, εικονογραφεί παραμύθια και παιδικά βιβλία και ζωγραφίζει πίνακες με παιδικά θέματα. Έργα της έχουν συμμετάσχει σε ομαδική έκθεση στην Πάτρα, στο κθε θεση ση η ccomix omix om ix σ τηνν Πά τη Π τρα, τρ α, σ ττο ο πλαίσιο των εκδηλώσεων της πόλης ως Πολιτιστική Πρωτεύουσα Ευρώστικ στ ική Πρ Π ρωττεύύουυσα α ττης ηςς Ε η υυρ ρώπης, και σε ομαδική έκθεση Εικονογράφησης Πα Παιδικού Βιβλίου, Παιδ αιιδδικ ικού κούύ Β ιβ ιβλ βλί λίου, ουυ, πο πουυ δι δδιοργάιορ οργά γά άνωσε η αίθουσα Τέχνης ΑΕΝΑΟΝ σε συνεργασία γασ ασία ία με με το το «Αγγέλων «Αγ Α γέ γ λω λων ων Βήμα». Με δική της εικονογράφηση, κυκλοφορούν τα εξ εξής παραμύθια ξής ής π αρ ρα αμ μύθ ύθια ια α (από τις εκδόσεις Λιβάνη): t ϐѩ ξѫѬџѪѼѤѣ ɢѩѭ ϗɢџѫџ ѫѬѡ πѡ t τ χѭѪћ ϒ҂ѫѡ Ѥћѣ ѩ χћѤҁѲ ѩ ώ҂ɢѩѲ t ό οѿѬћ Ѥћѣ ѡ ωѿѧѡ χѭѧѡѝѩ҂ѧ ѣћ οѣѬћ ѿѧѡ t τ &ѥѿѬѫћ Και… μια και δεν θα σταματήσει να ανακατεύεται με τα χρώματα, θα συνεχίσει να εικονογραφεί παραμύθια και να ζωγραφίζει τ’ αγαπημένα της παιδικά θέματα!

5 ®

ΤΕΥΧΟΣ 99 / 2010

Η ΓΥΝΑΙΚΑ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΑΣ ΚΑΙ Η ΓΥΝΑΙΚΑ ΜΕ ΘΕΣΗ ΕΞΟΥΣΙΑΣ ΣΤΟ ΘΕΑΤΡΟ ΓΙΑ ΠΑΙΔΙΑ Μαρία Κλαδάκη Εκπαιδευτικός, Διδάσκουσα Π.Τ.Δ.Ε. Πανεπιστήμιο Αιγαίου

Σ ®6

ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ

Εισαγωγή

τις μέρες μας, θέματα ισότητας των φύλων, ίσων ευκαιριών στην εργασία και την επαγγελματική ανέλιξη σε διανοητικά επαγγέλματα και σε θέσεις εξουσίας αποτελούν αντικείμενο πολλών μελετών (Βιτσιλάκη-Σορωνιάτη 2001, Bourdieu 2002, Καραμάνου 2004, Στρατηγάκη 2005, Αναστασάκη 2007), καθώς, παρά τη θεσμική κατοχύρωση της ισότητας και τις εξαγγελίες περί ίσων δικαιωμάτων, παραδοσιακές αντιλήψεις για τα δύο φύλα εξακολουθούν να υπαγορεύουν ένα ευρύ φάσμα διακρίσεων και ανισοτήτων εις βάρος των γυναικών. Με δεδομένο λοιπόν ότι η παιδική ηλικία είναι μια περίοδος καθοριστικής σημασίας για την εγχάραξη και εσωτερίκευση του ρόλου των φύλων (Glazer 1991: 189-191) και τα παιδικά αναγνώσματα μπορούν να ασκήσουν επιρροή στη διαμόρφωση στάσεων και να συμβάλουν στην αποδοχή και αφομοίωση των κοινωνικά αποδεκτών για το κάθε φύλο προτύπων, κρίθηκε αναγκαία η εξέταση των θεατρικών κειμένων για παιδιά προκειμένου να διερευνηθεί το εάν παραδοσιακές και στερεότυπες αντιλήψεις διέπουν τον τρόπο παρουσίασης των συγκεκριμένων γυναικείων χαρακτήρων. Ειδικότερα, βασικός σκοπός της εργασίας είναι να ερευνηθούν τα θεατρικά κείμενα ως προς τον τρόπο παρουσίασης της γυναίκας που ασκεί ένα διανοητικό επάγγελμα, καθώς και τον τρόπο παρουσίασης της γυναίκας που κατέχει μια θέση εξουσίας. Για να αναδειχθούν περισσότερο οι υπό διερεύνηση παράμετροι, θεωρήθηκε απαραίτητο να μελετηθούν παράλλη-

3,93 F

Σελ. 32

ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΒΑΡΕΛΛΑ

ΖΩΡΖ ΣΑΡΗ

Κορόνα από χιόνι...

Το κουμπί και μια βελόνα

εικονογράφηση: Κατερίνα Χαδουλού

7 ®

εικονογράφηση: Χρύσα Λαμπρακοπούλου

ΤΕΥΧΟΣ 99 / 2010

EKΔΟΣΕΙΣ ΠΑΤΑΚΗ ΝΕΟΙ ΤΙΤΛΟΙ

Σελ. 56

Σελ. 80 5,75 F

4,55 F

ΒΟΥΛΑ ΜΑΣΤΟΡΗ

Πώς έγινε η μαμά συγγραφέας

εικονογράφηση: Αντώνης Γαλάτης

ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΗΛΙΟΠΟΥΛΟΣ

Ψιτ και Μπαφ Μυστικοί πράκτορες δίωξης πειρατών εικονογράφηση: Λίλα Καλογερή

λα ορισμένα στοιχεία: α) η συμμετοχή των γυναικών στην αγορά εργασίας και ειδικότερα το ποσοστό συμμετοχής των γυναικών σε διανοητικά επαγγέλματα και θέσεις εξουσίας, καθώς και β) το επαγγελματικό προφίλ της εργαζόμενης γυναίκας. Κατά συνέπεια, αρχικά αναφέρονται αριθμητικά οι περιπτώσεις όπου οι ενήλικες ηρωίδες φαίνεται να ασκούν κάποιο επάγγελμα, άσχετα αν αναφέρεται ή όχι το επάγγελμά τους, και στη συνέχεια το ποσοστό συμμετοχής και η ανάλυση στα υπό εξέταση επαγγέλματα των γυναικείων χαρακτήρων.

Υλικό και μέθοδος

® 8

ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ

Στην παρούσα έρευνα μελετώνται τα ɢћѣўѣѤѼ ѢџћѬѪѣѤѼ ѤџѿѦџѧћ, δηλαδή τα κείμενα που φέρουν τα χαρακτηριστικά ενός δραματικού κειμένου (διαλογική μορφή, πλοκή, κ.ά.) και απευθύνονται κυρίως σε άτομα πρώτης και δεύτερης παιδικής ηλικίας (δηλαδή μέχρι 12 ετών), χωρίς να αποκλείεται η δυνατότητα ανάγνωσης, αναπαράστασης ή θέασης του έργου από εφήβους. Πρωτογενές υλικό της έρευνας αποτέλεσαν τα θεατρικά κείμενα για παιδιά που εκδόθηκαν στην Ελλάδα από Έλληνες συγγραφείς τη δεκαετία 1985-1995. Τελικό δείγμα της έρευνας αποτέλεσαν τα θεατρικά βιβλία για παιδιά του πρωτογενούς υλικού, τα οποία πληρούσαν τις προϋποθέσεις που τέθηκαν ως περιορισμοί της έρευνας. Συγκεκριμένα, υποκείμενα ή περιπτώσεις της μελέτης αποτέλεσαν: α) ϗѪѝћ ɢѪѱѬҁѬѭɢѡѲ ўѪћѦћѬѩѭѪѝѿћѲ δηλαδή έργα πρωτότυπης συγγραφής και δημιουργίας, τα οποία αντλούν τη θεματική τους από τον σύγχρονο κόσμο και τις νέες συνθήκες ζωής, τις οικογενειακές σχέσεις, κ.ά. Τα έργα αυτά, ενταγμένα στη σύγχρονη πραγματικότητα, αναμενόταν ότι θα παρουσιάζουν τον σύγχρονο ρόλο της εργαζόμενης γυναίκας. Με άλλα λόγια, θεωρήθηκε ότι δεν φέρουν το ιδεολογικό φορτίο των κειμένων του παρελθόντος, που παρουσίαζε μιας με αυστηρά π πα αρο ρουσ υσία υσ σίαζε ία αζεε ως ως πρότυπο πρ ρότ ότυπ ότυπ πο τη η γυναίκα γγυν υνναί α κα κα μιιας μ ας άλλης άλλ λλης ης εποχής, ης επ πο ο οροθετημένους ο ορ ροθ ροθ οθεεττη ημ μέέννου ου ρόλους, αρμοδιότητες δράσης. διότ δι ιότ ότητες ηττες ες και και αι πλαίσιο π β) β ϗѪѝћ ϗѪѝћ ϗѪ Ѫѝћ ѝћ Ѧџ Ѧџ џ ўѩѦѾ ў Ѧ ѩѥѩѤѥѡѪѱѦѽ ўѩ νης νης νη ης ιστορίας, ισττοορί ισ ρίας ρίας ας,, που που έχουν πο έέχχου ου δηλαδή αρχή, μέση μέέση ση και καιι τέλος, τέέλλος λος ος, χω χχωρίζονται ωρ ρίίζζο ον σε σκηνές ή/ και όλες και επ κα εεπεισόδια, πεεειισόδι σό όδι δια α,, τα τα οποία οπ ο πο οίία περιλαμβάνουν πεερι ρι τις το σημείο τις συνιστώσες τι συυνι σ ν στώσ σττώσ σεςς της της πλοκής, πλο οκής, κή ής, δηλαδή δη κορύφωσης δράσης, την έκπληξη, κορύ κο ρύφω φω ωσ ση ης τη ττης ης δρ δράσ άσης άσ σης η , τη ην έκ κπ πλλη το στοιχείο του απρόοπτου τ υ απρό το απ πρό όοπ οπτο πτο του ου κα κκαι αι τι ττις ις εν εενδεχόμενες νδε δεχό δεχό χόμε μεν συγκρούσεις. Τα α στοιχεία σττο στο οιχχεί ε α αυτά αυυτά ά δημιουργούν δημ η ιο ουρ ργγο ούνν τη τη δραματική κατάσταση, συνθήκες τάστ τάστ τά στασ αση, η,, δδηλαδή ηλαδ ηλ αδή ή τις τιις συ υνθήκ νθθή ήκκε που πλαισιώνουν Με βάση νο νο ουν υν τους υν τουυς θεατρικούς θ ατρι θε αττρι ρικο ούς ύς χαρακτήρες. χαρ ρακ ακτ τις προϋποθέσεις περιορισμούς που τ ς πρ τι π ρ ροϋ οϋϋπο ο ποθέ ποθέ θέσε σειςς κκαι αι ττους αι ουςς πε ου π τέθηκαν, της τέθη τέ έθη ηκα καν, καν, ν, ττελικό ελλικό ικκό υλ υυλικό ικκό τη ης έρευνας αποτέλεσαν (27) λεσαν λε λεσα σα αν είκοσι είκο εί κ σ σιι εεπτά πτά ((2 πτ 27) 7) θεατρικά κείμενα παιδιά. α για για ια π α δι αι διά. ιά. ά.

Πίνακας: Το υλικό της έρευνας α/α

Ονοματεπώνυμο συγγραφέα

Τίτλος θεατρικού κειμένου

Έ ος Έτος Αʹ έκδ.

9 ®

ΤΕΥΧΟΣ 99 / 2010

Για την επίτευξη των επιμέρους σκοπών και στόχων της παρούσας έρευνας χρησιμοποιήθηκε η μέθοδος ανάλυσης περιεχομένου. Στη μελέτη ορίστηκε το πρόσωπο (ο χαρακτήρας) ως μονάδα ταξινόμησης, ενώ ως μονάδα συμφραζομένων ορίστηκε η νοηματική ενότητα. Για την όσο το δυνατόν αντικειμενικότερη παρουσίαση και ανάλυση παρατίθενται συγκεκριμένα αποσπάσματα από τα θεατρικά έργα στα οποία γίνεται αναφορά, καθώς και τα στοιχεία του αποσπάσματος: καταγράφεται ο αριθμός που αντιστοιχεί στον αύξοντα αριθμό του βιβλίου που αναλύεται (σύμφωνα με τον Πίνακα του Υλικού Έρευνας), καθώς και ο αριθμός που αντιστοιχεί στον αριθμό σελίδας του βιβλίου μέσα στο οποίο βρίσκεται το συγκεκριμένο απόσπασμα.

Αποτελέσματα της έρευνας

® 10

ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ

Η συμμετοχή των γυναικών στην αγορά εργασίας Για την καλύτερη μελέτη και ανάλυση των υπό εξέταση επαγγελμάτων των γυναικείων χαρακτήρων στα θεατρικά έργα για παιδιά, θεωρήθηκε σημαντικό να καταδειχθεί η αριθμητική συμμετοχή των ενήλικων χαρακτήρων –και ειδικότερα των γυναικών– στην αγορά εργασίας. Η εξέταση βασίστηκε στην απλή καταμέτρηση των χαρακτήρων που εμφανίζονται ως εργαζόμενοι στα κείμενα, άσχετα αν αναφέρεται το επάγγελμά τους ή όχι. Στην καταμέτρηση συμπεριλήφθηκε το σύνολο των εργαζομένων που εμφανίζονται στα θεατρικά κείμενα, δηλαδή όλων των χαρακτήρων που έχουν ρόλο, ομιλούντα ή βουβό, αλλά και όσων προσώπων δεν έχουν ρόλο στα θεατρικά κείμενα, αλλά έχουν κειμενική παρουσία και αναφέρονται από τους ήρωες και τις ηρωίδες ως επαγγελματίες (χωρίς να εμφανίζονται τα ίδια τα πρόσωπα στη σκηνή). Σύμφωνα με την ανάλυση, οι ενήλικοι χαρακτήρες που εμφανίζονται ως εργαζόμενοι είναι συνολικά 338, εκ των οποίων οι 293 είναι άντρες (86,7%) και μόνο 45 είναι γυναίκες (13,3%). Από τους 293 εργαζόμενους άντρες, οι 280 είναι διάφοροι επαγγελματίες με εργασίες παραδοσιακές, διανοητικές, κ.ά. (95,6%), και 13 έχουν φανταστικά επαγγέλματα (4,4%), δηλαδή επαγγέλματα που δεν υφίστανται στην πραγματικότητα, αλλά άπτονται του κόσμου της φαντασίας (π.χ. συννεφολόγος, κ.ά.). Στις γυναίκες, από τις 45 εργαζόμενες, οι 38 ασκούν διάφορα επαγγέλματα (84,4%) και οι 7 έχουν φανταστικά επαγγέλματα (15,6%). Μελετώντας τη συχνότητα εμφάνισης των επαγγελμάτων που ασκούνται από γυναίκες, διαπιστώνουμε ότι το πιο συχνά εμφανιζόμενο επάγγελμα είναι εκείνο της δασκάλας (10) με ποσοστό 22,2%, ενώ το επόμενο πιο συχνά εμφανιζόμενο επάγγελμα-θέση εξουσίας είναι αυτό της βασίλισσας (3) με ποσοστό 6,6%. Το επαγγελματικό προφίλ της γυναίκας Ένα ακόμα σημαντικό στοιχείο για την ανάλυση είναι το προφίλ της εργαζόμενης γυναίκας. Για την καλύτερη διερεύνησή του (και την αναγκαία συγκριτική μελέτη) κρίθηκε απαραίτητη η αναφορά του επαγγελματικού προφίλ

τόσο των γυναικείων όσο και των αντρικών χαρακτήρων. Όσον αφορά λοιπόν τους άντρες εργαζόμενους, η μελέτη των θεατρικών κειμένων κατέδειξε πως είναι φιλοπρόοδοι (13: σ. 37)1, ενδιαφέρονται για την ανάπτυξη και την ευημερία μέσα από την εργασία (5: σ. 18) και δεν επιτρέπουν στον εαυτό τους την επαγγελματική αποτυχία (15: σ. 15). Οι άντρες χάρη στην εργατικότητά τους (9: σσ. 52, 59, 80, 72) δημιουργούν μια σύγχρονη οργανωμένη κοινωνία (9: σ. 57), αναπτύσσουν τη γεωργία (9: σ. 56) και βελτιώνουν την ποιότητα και την απόδοση της παραγωγής (9: σ. 59). Οι άντρες αγαπούν τη δουλειά τους και εργάζονται με κέφι και χαρά, ό,τι δουλειά κι αν κάνουν (17: σσ. 4-6). jςѪѝѼѠѩ ѧѬћѣ ѫѤѥѡѪѼx (9: σ. 16) για το καλό του συνόλου (13: σ. 32, 9: σ. 54), και παρά τις όποιες αντιξοότητες (5: σ. 57) κάνουν καλά και τίμια τη δουλειά τους (5: σ. 10): jϓћѪћѦѩѮѼѡѲ ўџѧ џѿѦћѣ y ψџѮѬѼ ѬѠѼѦɢћ ўџѧ ɢћѿѪѧѱ џѝ҄ ςѿѦћѣ ѬѿѦѣѩѲ Ѥћѣ ўѩѭѥџѭѬћѪѼѲx (24: σ. 109, 24: σ. 95). Αντίθετα με τον άντρα, η γυναίκα δεν θέλει να δουλεύει και λέει ότι κουράζεται εύκολα: jωћ Ѭѣ ѤѼѧџѣ ɢѼѥѣ ɢѪѱѣѧѣѼѬѣѤћ y ϓћѪѼ ѫѬѡѧ ҁѪџѨѾ Ѭѩѭ ςѝ҄ ўџѧ ѦɢѩѪ҄ ѧћ ўѩѭѥџ҂ѱ χѩѭѪѼѠѩѦћѣ џ҂Ѥѩѥћ ϊћ Ѭ҄Ѫћ Ѣћ ɢѼѱ ѧћ ѨџѤѩѭѪћѫѬ҄ ѥѣѝѼѤѣx (17: σ. 6). Θέλει μόνο να κοιμάται: jςѭѤћѣѪѿћ ѧћ ѤѩѣѦѡѢ҄ ѥѣѝѼѤѣ ύѩ҂ Ѣћ ѨћѧћќѪ҄ ѬѽѬѩѣћ ѡѫѭѯѿћ ϓѪ ѯѪ ѯѪ ώѩѯћѥѿѠџѣ x (17: σ. 7), j ύѡѝћѿѧџѣ ѧћ Ѩћɢѥ҄ѫџѣy x (17: σ. 10), jϐѣ ѦѽѪћ Ѥѣ ћѭѬѾ ϐѣ Ѥѩ҂Ѫћѫѡ ξѯ ѤѪџќћѬѼѤѣ Ѧѩѭ ѤѪџќћѬѼѤѣ Ѧѩѭ x (17: σ. 14), jύѼѱ ѝѪѾѝѩѪћ ѧћ ѤѩѣѦѡѢ҄x (17: σ. 16). Θυμώνει όταν πρέπει να κάνει κάποια δουλειά: jϖѤѩѭ ѢѪѼѫѩѲ ωџ ќѼѥћѧџ Ѥѣ ѽѤћѧћ Ѭҁѫѩ ўѪҁѦѩyx, jωѩѭ ѯћѥѼѧџ Ѭѩѧ ѱѪћѿѩ Ѧѩѭ ҂ɢѧѩyx (17: σ. 8). Όταν της προτεί-

νουν να αναλάβει μια εργασία αντιδρά: jϊћѣ ћѭѬҁ Ѣћ ѤѼѧѩѭѦџ Ѭ҄Ѫћ ρѩѭѥџѣѼ ўџѧ џѿѯћѦџ Ѥћѣ ўѩѭѥџѣѼ ќѪѾѤћѦџx (17: σ. 12) jξѦѼѧ ɢѣћ ξѥџɢѩ҂ ѤѼѧџ Ѭѩ ѽѧћ ξѥџɢѩ҂ ѤѼѧџ Ѭѩ Ѽѥѥѩ ϛѥѡ Ѭѡѧ ҄Ѫћ ѢѽѥџѬџ ѤѼѬѣ Ѥћѣѧѩ҂Ѫѝѣѩx (17: σ. 15). Δεν εργάζεται και έρχεται σε αμηχανία όταν τη ρωτούν jѬѣ ўѩѭѥџѣѼ ѤѼѧџѬџx ή «τι προσφέρετε» στο κοινωνικό σύνολο (9: σ. 66). Η γυναίκα, όπως αναφέρεται, είναι jѬѩѭ Ѥћѧћɢѽx (24: σ. 135) και δίνει συμβουλές στον άντρα της να μη δουλεύει πολύ: jχћѥѼ џѫ҂ ɢѼѧѬћ ќѣћѫѬѣѤҁѲ Ѥћѣ ѝџѦѼѬѩѲ ѫѤѩѬѩ҂ѪџѲ Ѧџ ѬѣѲ џɢѣ ѯџѣѪѾѫџѣѲ ѫѩѭ Ϗѩѭ Ѭѩ ѽѯѱ ɢџѣ ѡ ɢѩѥѥѾ ўѩѭѥџѣѼ ѬѪ҄џѣ Ѭѩѧ ћѮѽѧѬѡx (24: σ. 171). Το ότι η γυναίκα δεν θέλει, ή βαριέται να κάνει διάφορες εργασίες, είναι κάτι που το λέει και ο άντρας: jωћ ћѭѬѾ ќћѪѣѽѬћѣ Ѭѩ Ѯ҂ѬџѦћx (17: σ. 21). Μόνο σε ορισμένες περιπτώσεις, οι γυναίκες κάνουν μια καθιστική εργασία (9: σ. 64) που αποτελεί μια μεγάλη θυσία για το καλό του συνόλου: jyξѭѬѾ џѿѧћѣ ѡ ўѣѤѾ ѦћѲ ɢѪѩѫѮѩѪѼ ѫѬѡѧ Ѥѩѣѧѱѧѿћ ѬѡѲ ѦѭѪѦѡѝѤѩ҂ɢѩѥѡѲx (9: σ. 65). Αυτή η προσφορά επισημαίνεται και αναγνωρίζεται από άλλες γυναικείες μορφές (jɢћѫѯћѥѿ τσες»): jξɢѩѢѾѤџѲ ѫћѲ ѯћѣѪџѬѩ҂Ѧџ ύѩѬѽ ўџ Ѣћ ѨџѯѼѫѩѭѦџ Ѭѡѧ ћѭѬѩѢѭѫѿћ ѫћѲ Ѥћѣ Ѭѡѧ Ѭҁѫѩ ѫѭѝѤѣѧѡѬѣѤѾ ɢѪѩѫѮѩѪѼ ѫћѲ ѫѬѡѧ Ѥѩѣѧѱѧѿћ ѫћѲx (9: σ. 66).

® 12

ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ

Η γυναίκα επιστήμονας στο θέατρο για παιδιά Σύμφωνα με την ανάλυση, τα διανοητικά επαγγέλματα που ασκούν οι γυναίκες στα θεατρικά κείμενα για παιδιά είναι εκείνα της εκπαιδευτικού (δασκάλας και καθηγήτριας, συνολικά ποσοστό 26,6%) και της γιατρού (4,4%). Όσον αφορά το επάγγελμα της εκπαιδευτικού, επισημαίνουμε ότι «κατά παράδοση» αποδίδεται στις γυναίκες, αντικατοπτρίζοντας και διαιωνίζοντας την κοινωνική αντίληψη, σύμφωνα με την οποία οι γυναίκες λόγω της «φύσης» τους

ÑÖÌÀÐÎÀÑÒÈÉ çÈÑÒÍÐÈÉ çËÖÓÈÑÒÍÐ»ËÀÒÀ

www.kedros.gr £ ç ¢ªç ç £ ç ¢ª ¥¢ç ¥ ª£¢ £¢ ç¥ ç ¢ª ç ÀÖËÀÕ¼ÀçÒÇéç ÀÖÎ ÉÒÍÖçç ç¢ÉÒÔÁÐ¼ÍÖç ç ÌÀçËÖÓÈÑÒ½ÐÇËÀçÆÈÀçÒÇÌçÀÈÏÌÈÀçÃÈÀË ÕÇç ËÄÒÀè¿çÑÒÀÖÐÍ¿çÉÀÈçÇËÈÑÄÊ»ÌÍÖ ç

ÑÖÌÀÐÎÀÑÒÈÉºéçÎÄÐÈÎºÒÄÈÄéçÅÀÌÒÀÑ¼ÀéçÉÀÈçËÖÑÒÇÐ¼ÍÖç

¥ ç ¥ ¥ ¢ ¢ª ¢ çç £ ç ¢ ¢ª ¢ª ¢ç ¥ ç¥¢ªç ª£¢ªç¥¢ªç ç ç ç £ ¥ ç ¥ ç ç ¥¢ªç ¢ç ÌÍéçÄ¼ÌÀÈçºÌÀéçÕÀÐÈÑËÀÒÈÉ½éçÌºÍéç ÎÍÖçÇçÒ¿ÕÇçÒÍÌçÅºÐÌÄÈçÀÊÖÑÍÃÄËºÌÍçÑÒÀç È ÌÌÄÌÀçÒÍÖç Ê»çÎÀÑ ç ç£ÍÃÈÏçÄ¼ÌÀÈçÇç ÎÈÍçÒÀÊÀÌÒÍ¿ÕÀçÕÍÐÄ¿ÒÐÈÀçÑÒÇÌç ÖÊ»çÒÍÖç ÅÍÁÄÐÍ¿çÁÄê¼ÐÇçÒÇéç ÎÄ¼ÐÍÖ ç¢ÈçÃ¿ÍçÌºÍÈç ÓÀçÃÄÓÍ¿ÌçËÄÒÀè¿çÒÍÖéçÆÈÀçÎ ÌÒÀçËÄçºÌÀç ÕÐÖÑ½çËÖÑÒÈÉ½ ç ÀÈçÇçÄÎÀÌ ÑÒÀÑÇçÒÍÖç ç ÀÐÕ¼êÄÈ

13 ®

ª £ ç £ ¢ª ΤΕΥΧΟΣ 99 / 2010 ¥¢ç ª «¥¢ç¥¢ªç ¢ ÈÀçÑÖÌÀÐÎÀÑÒÈÉ»çÎÄÐÈÎºÒÄÈÀçÆÄË ÒÇç ÀÆÔÌ¼À çÉÀÒÀÈÆÈÑÒÈÉ»çÃÐ ÑÇ çÃÖÌÀÒ ç ÑÖÌÀÈÑÓ»ËÀÒÀçÉÀÈçÀÎÐ½ÁÊÄÎÒÄéç ÉÀÒÀÑÒ ÑÄÈé ç ¢ ç £ ª¢ ¢ª ¢ª

ª ¥ £ ¢ç ¥¢çª ¢ ¢ç¥¢ªç £«¢ ¥ ¢ª ç ÀÐÆÀÐ¼ÒÀ çÍç ÌÒÏÌÇé çÇç ÈÐ»ÌÇçÉÀÈç Íç ÉÇéçËÎÊºÉÍÖÌçÑÄçËÈÀçÑÖÌÀÐÎÀÑÒÈÉ»ç ÎÄÐÈÎºÒÄÈÀ ç½ÒÀÌçÎÐÍÑÎÀÓÍ¿ÌçÌÀç ÄèÈÕÌÈ ÑÍÖÌçÒÍçºÆÉÊÇËÀçÎÍÖçºÆÈÌÄçÑÒÍç ÄÆÉÀÒÀÊÄÈËºÌÍçÀÐÕÍÌÒÈÉ½çÒÔÌç ÍÐÃ ÒÔÌ ç ¥ÍçËÖÑÒ»ÐÈÍçÎÖÉÌÏÌÄÈçÉÀÓÏéçÍÈçºÐÄÖÌºéç ÒÍÖéçÆ¼ÌÍÌÒÀÈçÀÅÍÐË»çÌÀçêÔÌÒÀÌºÂÄÈçÒÍç ÎÀÐÄÊÓ½ÌçÒÍÖçÀÐÕÍÌÒÈÉÍ¿çÉÀÈçÌÀç ÀÎÍÉÀÊÖÅÓÄ¼çÒÍçÉÀÊ çÉÐÖËËºÌÍç ËÖÑÒÈÉ½çÒÍÖçÈÃÈÍÉÒ»ÒÇ ç ¥ ç¥ £ ç £ ç ç¥ ç £ ç çç ¥¢ªç ª ¢ª ç ÐÈ ÃÌÇçÁ êÄÈçÒÇçêÔ»çÒÇéçÑÄçÉ¼ÌÃÖÌÍ çÆÈÀç ÌÀçÃÈÀÒÇÐ»ÑÄÈçêÔÌÒÀÌ»çÒÇçËÖÑÒÈÉ»çêÔ»çÒÍÖç ÁÖÓÍ¿çÀÊÊ çÉÀÈçÒÀç¼ÃÈÀçÒÇéçÒÀçÈÃÀÌÈÉ çÒÇÌç ÄÊÄÖÓÄÐ¼ÀçÉÀÈçÒÇçËÍÌÀÃÈÉ½ÒÇÒÀ ç

¥ ç ¢ª ç ª ç¥ ç £ ÈÀçÎÍÊ¿ÕÐÔËÇçÎÄÐÈÎºÒÄÈÀçÅÀÌÒÀÑ¼Àéç ÆÄË ÒÇçèÔÒÈÉ çÃÐ ÉÍÖéçÉÀÈçËÖÑÒÇÐÈÏÃÄÈéç ÎÐÍÅÇÒÄ¼Äé çÉÀÈçËÄçËÈÀçÑÖÆÉÈÌÇÒÈÉ»çÈÑÒÍÐ¼Àç ÆÈÀçÒÍÌçÀÅÀÌÈÑË½çÒÔÌçÃÐ ÉÔÌ ç ÌÀçÁÈÁÊ¼Íç ÑÀÌçêÔÌÒÀÌ½éçÓÐ¿ÊÍé

είναι καταλληλότερες για την εκπαίδευση των παιδιών. Όμως, η απόφαση μιας εκπαιδευτικού να γίνει συγγραφέας δεν φαίνεται να αξιολογείται θετικά από τον jψѩѝѩѤѪѣѬѾx, τον κεντρικό ήρωα του ομώνυμου θεατρικού έργου: jψѩѝѩѤѪѣѬѾѲ όѪѿѫѬџ ɢѩ҂ ѤћѬћѧѬѾѫћѦџ οѝѾѤћѧ ћɢ Ѭѡѧ ѤѩѭѠѿѧћ ѩѣ ѝѭѧћѿѤџѲ ѽѝѣѧћѧ ўћѤѬѭѥѩѝѪѼ Ѯѩѣ χѼѧћѦџ Ѭћ ѫѬѪћќѼ ѦѼѬѣћ ωџѬѼ ѫѾѤѱѫћѧ ѤџѮѼѥѣ ωɢѾѤћѧ ѫѬѣѲ џɢѣѫѬѾѦџѲ Ѥћѣ ѫѬѣѲ ѬѽѯѧџѲ χћѣ Ѧѩѭ ѽѪѯџѬћѣ Ѭ҄Ѫћ ѝѭѧћѿѤћ ѫѭѝѝѪћѮѽћѲ ςѿ ўџѲ ѯѼѥѣћ ρџѤћѧџ҂Ѳ χћѢҁѥѩѭ ѯѼѥѣћ y ςѦɢѣѫѬџѭѬѣѤѼ ϊѩѫѬѣѦѩ҂ѥћ џѿѧћѣ ϊћ Ѭѡѧ ɢѣџѣѲ ѫѬѩ ɢѩѬѾѪѣx (23: σσ. 24-25).

® 14

ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ

Ενώ λοιπόν θα περιμέναμε, τουλάχιστον ο συνομιλητής να αντιπαραθέσει κάποια επιχειρήματα αναφορικά με τις ίσες ευκαιρίες των φύλων και το δικαίωμα της γυναίκας να συμμετάσχει ενεργά σε όλους τους επαγγελματικούς χώρους, αντ’ αυτού σχολιάζει την εξωτερική εμφάνιση της φιλολόγου. Η γυναίκα φαίνεται να αναγνωρίζεται ή να αξιολογείται όχι ως επαγγελματίας, αλλά –βάσει της στερεότυπης θεώρησης των φύλων– ως πρότυπο ομορφιάς. Στη συνέχεια, με αφορμή μια διαφωνία μεταξύ του ήρωα και της φιλολόγου, ο ήρωας δείχνει να υποτιμά τις δυνατότητες της ηρωίδας: jyχћѢѡѝѡѬѽѲ ѫѩѭ ѥѽџѣ ѩ ѼѥѥѩѲ ϐѪѩ ѦѼѪћ ѫћѲ χѣ ҂ѫѬџѪћ ɢџѪѣѦѽѧѩѭѧ Ѭћ ɢћѣўѣѼ ѧћ ѮѱѬѣѫѬѩ҂ѧ ћɢҁ ѫћѲ x (23: σ. 27). Σχετικά με το επάγγελμα της γιατρού υπάρχει μια αναφορά από μια ηρωίδα, στην παιδίατρο του μωρού, χωρίς καμία άλλη νύξη (jτ ɢћѣўѿћѬѪѩѲ џѿɢџ ѧћ Ѭѩ ѫѤѥѡѪћѝѱѝѾѫѩѭѦџx 26: σ. 86). Επίσης, υπάρχει μία ακόμα γιατρός, η οποία έχει ομιλούντα ρόλο και εμφανίζεται σ’ ένα θεατρικό έργο ως ημικεντρικό πρόσωπο. Μελετώντας την παρουσία της ως επαγγελματία, επισημαίνουμε ότι οι ενέργειες που εμφανίζεται να κάνει στα πλαίσια του επαγγέλματός της δεν δηλώνουν ούτε εμπειρική γνώση ούτε επιστημονική κατάρτιση: jπѣћѬѪҁѲ ϐѩѭ ѪћѧѬѿѠџѣ Ѭѩ ɢѪҁѫѱɢѩ Ѧџ ѧџѪҁ y ϊџѪҁ ɢћѝѱѦѽѧѩ ѝѣћ Ѭѩѧ ɢѭѪџѬҁ ϛ Ѭѣ ɢѪѽɢџѣ τ ѬџѥџѭѬћѿћ џѮџ҂Ѫџѫѡ ѬѡѲ ѣћѬѪѣѤѾѲ y Ѥћѣ ѝѣћ Ѭѡ ѥѣѝѩѢѭѦѣѼ Ѧѣћ ўҁѫѡ ѯћѦҁѝџѥѩ ϐѩѧ ѤѩѣѬѼѠџѣ ѯћѦѩѝџѥћѫѬѾ ѝѣћ ѥѿѝѩ ϐ҄Ѫћ Ѣћ ѧѣ҄ѢџѣѲ Ѥћѥ҂ѬџѪћ y ύћѿѪѧџѣ Ѭѩ ѢџѪѦҁѦџѬѪѩ Ѭѩ ѤѩѣѬѼѠџѣ ћѧѼ ɢѩўћ ϐѩ џѨџѬѼѠџѣ <Ѭѩ ѢџѪѦҁѦџѬѪѩ> Ѧџ Ѭћ ћѤѩѭѫѬѣѤѼ

ρѾѦћѪѯѩѲ ξѧѾѫѭѯѩѲ ϐѣ ѥѽџѣ Ѭѣ ѥѽџѣ πѣћѬѪҁѲ ρџѧ ѤћѬћѮѽѪѧџѣ ѧћ ўџѣ ѬѩѭѲ ќћѢѦѩ҂Ѳ ϐѩ ќѼѠџѣ ѫѬѡѧ ѬѫѼѧѬћ ѬѡѲ ϐѣ ѧћ ɢџѣ ϛ Ѭѣ џѿɢћ џѝ҄ ςѿѫћѣ Ѧѣћ ѯћѪѼx (22: σ. 19). Όταν κάποιος λιποθυμά, η γιατρός φαίνεται να τα χάνει, δεν ξέρει πώς να αντιδράσει και εφαρμόζει μη επιστημονικές μεθόδους για την αντιμετώπιση του ιατρικού περιστατικού: jπѣћѬѪҁѲ ϐѪѽѯџѣ Ѥћѣ ѮѱѧѼѠџѣ πѣћѬѪҁ ѝѣћѬѪҁ ϗѧћ ѝѣћѬѪҁ ξ ςѝ҄ џѿѦћѣ

ѡ ѝѣћѬѪҁѲ ξѧѩѿѝџѣ Ѭѩ ќћѥѣѬѫѼѤѣ ѬѡѲ ϊџѪҁ ϊџѪҁ ύѪѩѫɢћѢџѿ ѧћ Ѭѩѭ ѧѧћ ћ ѬѬѩѭѭ ў҄ѫџѣ ѬѣѲ ɢѪ҄ѬџѲ ќѩѾѢџѣџѲ Ѯѭѫ҄ѧѬћѲ Ѭѩѭ Ѭѩ ɢѪҁѫѱɢѩ ɢѪѩѫɢћѢ҄ѧѬћѲ ҄ѧѬ ѧѬћѲ ѬћѲ ћѲѲ ѧћ Ѭѩѭ ћѧѩѿѨџѣ Ѭћ ѦѼѬѣћ Ѧџ Ѭѩ ѠҁѪѣ Ѥћѣ ѝћѪѝћѥ҄ѧѬћѲ Ѭѩѭ Ѭћ ɢҁўѣћ x ўѣѣћ ўѣћ

x (22: σ. 23). Ακόμα, δίνει μη επιστημονικές απαντήσεις σε ερωτήματα που άπτονται θθεεμάτων υγείας του ασθενούς (22: σ. 34) και άλλοτε οι ενέργειές της καταδειδδεεικνύουν πως ούτε στοιχειωδώς δεν μπορεί να αντεπεξέλθει στις απαιτήσεις σεις σε του επαγγέλματός της: jρѾѦћѪѯѩѲ χѣѬѪѿѧѣћѫћ ϗѯѱ ɢѭѪџѬҁ ψѣѝѩѢѭѦѼѱ πѣћѬѪҁѲ ϏѣѝѼ ѫѣѝѼ ϗѧћ ѽѧћ ςѨџѬѼѠџѣ Ѭѩ ɢѪҁѫѱɢҁ Ѭѩѭ ϊћѣ ѽѯџѣѲ ўѿѤѣѩ ςѿѫћѣ ѥѣѝѼѤѣ ѯѥѱѦҁѲ ξѧѩѿѝџѣ Ѭѡѧ ѬѫѼѧѬћ ѬѡѲ ψѿѝѩ ѪѩѭѠ οѝѼѠџѣ Ѭѩ ѪѩѭѠ ξѭѬҁ ѯѪџѣѼѠџѫћѣ ϐѩѭ ќѼѠџѣ ѫѬѩ ɢѪҁѫѱɢѩ ϕѪћѿћ ϐѩѭ ўѿѧџѣ Ѭѩ ѤћѢѪџѮѬѼѤѣ ѬѡѲ ρџѲ ϋћѧѼѮџѪџѲ Ѭѩ ѯѪ҄Ѧћ ѫѩѭ y ρѾѦћѪѯѩѲ χѩѣѬѼѠџѬћѣ ѫѬѩ ѤћѢѪџѮѬѼѤѣ ϊћѣ ѽѯѱ ѮѽѪџѣ Ѭѩ ѯѪ҄Ѧћ Ѧѩѭ ρѣѫѬћѤѬѣѤѼ ρџ ѧѩѦѿѠџѣѲ ҁѦѱѲ ɢѱѲ ѦѩѣѼѠѱ ɢѣѩ ɢѩѥ҂ Ѧџ ѤѭѪѿћ Ѭ҄Ѫћ πѣћѬѪҁѲ yόѭ ћѭѬѼ џѿѧћѣ ѥџɢѬѩѦѽѪџѣџѲ ύѼѧѱ ћɢ ҁѥћ ѡ ѭѝџѿћ ѦћѲ ѤѭѪ ўѾѦћѪѯџ x (22: σσ. 18-19). Μ’ αυτό τον τρόπο διακωμωδείται ο ρόλος της γυναίκας σε ένα διανοητικό επάγγελμα υψηλών απαιτήσεων αλλά και κύρους. Σημειώνεται δε, ότι ούτε ο κοινωνικός περίγυρος δεν φαίνεται να την εμπιστεύεται, καθώς η έλλειψη γνώσεών της σε βασικά θέματα έχει ως αποτέλεσμα οι άλλοι να την αμφισβητούν: jπѣћѬѪҁѲ ύѼѦџ ѧћ ѫћѲ ќѼѥѱ ѠџѫѬѽѲ ѤѩѦɢѪѽѫџѲ ѧћ ѫћѲ Ѯ҂ѝџѣ ѩ ɢҁѧѩѲ ξѫѬѭѧѩѦѣѤҁѲ ύћѝѼѤѣћ ќѼѠѩѭѧ ўџѫɢѩѣѧѿѲy ѝѣћ Ѭћ ѯѬѭɢѾѦћѬћ ύћѝѼѤѣћ πѣћѬѪҁѲ ύћѝѼѤѣћ ςѿѫѬџ ѫѿѝѩѭѪѩѲ ξѫѬѭѧѩѦѣѤҁѲ ϏѣѝѩѭѪҁѬћѬѩѲ πѣћѬѪҁѲ ύћѪѼѨџѧѩ ύѪ҄Ѭѡ ѮѩѪѼ Ѭ ћѤѩ҂ѱ ψѩ҂ɢѡѲ ϒѩќѣѫѦѽѧѩѲ ρџѫɢѩѣѧѿѲ џѿѫѬџ ѫѿѝѩѭѪћ ѝѣћѬѪҁѲ πѣћѬѪҁѲ χћѣ ќѽќћѣћ џѿѦћѣ ϖѤѩѭ џѪ҄Ѭѡѫѡ ψѩ҂ɢѡѲ ύѪѩѫɢћѢџѿ ѧћ ѨџѮ҂ѝџѣ Ѧџ ѬѪҁɢѩ ωɢѩѪ҄ ѧћ ќѼѥѱ ѦҁѧѩѲ Ѧѩѭ ɢћѝѼѤѣћ x (22: σ. 39). Όμως, εκείνη που κυρίως την αμφισβητεί είναι μια άλλη γυναίκα: jςѪѦѣҁѧѡ ύџѣѪћѝѦѽѧѡ χћѣ ɢѩѣѩѲ ѫѩѭ џѿɢџ ɢѱѲ ѨѽѪџѣѲ ћɢҁ ѣћѬѪѣѤѾ ϛѫѩ џѿѫћѣ џѫ҂ ѝѣћѬѪҁѲ Ѽѥѥѩ Ѭҁѫѩ џѿѦћѣ џѝ҄ ћѬѩѦѣѤҁѲ џɢѣѫѬѾѦѩѧћѲ πџѥѼ ѧџѭ ѪѣѤѼ џѣѪѱѧѣѤѼ x (22: σ. 27). Γυναίκα και θέσεις εξουσίας στο θέατρο για παιδιά Όσον Όσ Ό σο αφορά τις θέσεις εξουσίας, τρεις (3) γυναικείες μ μο μορφές ο είναι βασίλισσες (6,6%), μία (1) είναι διευθύ(2,2%) και μία (1) είναι Δήμαρχος (2,2%). Για νντρια ντ τ τις τ θέσεις αυτές παρατηρούμε ότι μία από τις βασί-

15 ®

ΤΕΥΧΟΣ 99 / 2010

λισσες, επειδή βοηθήθηκε από τον ήρωα, υποτάσσεται σε αυτόν: jύѪѩѫѤѭ ѧ҄ ςѝ҄ ѡ ќћѫѿѥѣѫѫћ Ѭѱѧ ɢѩѭѥѣ҄ѧ Ѥћѣ Ѭѱѧ ѩѭѪћѧ҄ѧ ɢѪѩѫѤѭѧ҄ ρѩ҂ѥѡ ѫѩѭ ѬћɢџѣѧѾyx (15: σ. 32). Οι άλλες δύο βασίλισσες και η διευθύντρια «υπηρεσίας βυθού» φέρονται με σκληρότητα και συχνά κάνουν κατάχρηση της εξουσίας τους. Συγκεκριμένα, η jοћѫѿѥѣѫѫћ ѬѡѲ ϒћѪѦћѤѩѯ҄ѪћѲ ѡ ξѫɢѣѪѿѧѡx (12: σ. 12) λέει μεταξύ άλλων παρουσιάζοντας τον εαυτό της: jyѫ ҁѥѩѭѲ ѮћѿѧѩѦћѣ ѨѣѧѾy Ѥѣ ћɢћѣѬ҄ ћɢ ѬѩѭѲ ѭɢѡѤҁѩѭѲ ɢѼѧѱ ћɢ ҁѥћ ѫџќћѫѦҁѧ y ϛѥѩѣ Ѧ ѽѯѩѭѧ ћѧѼѝѤѡy ѽѯѱ ѤћѬѩѪѢ҄ѫџѣ ѧћ џѨѩѭѫѣѼѠѱ Ѭѩѧ ѤҁѫѦѩ Ѧџ џѨѭɢѧѼўћ Ѥћѣ ɢѩѧѡѪѣѼ χѼѢџ ќѪѼўѭ ѫѬѡѧ ɢѪѩѫџѭѯѾ Ѧѩѭ ɢћѪћѤћѥ҄ ѧ ћѪѪѱѫѬћѿѧџѣ ѩ ѤҁѫѦѩѲ ѧћ ɢѥѩѭ ѬѿѠџѣ ѡ ўѣѤѾ Ѧѩѭ ѯ҄Ѫћy ѫѬѣѲ ѮѭѥћѤѽѲ Ѧѩѭ ѽѯѱ Ѥѥџѿѫџѣ ҁѥћ Ѭћ ϒѼѪѦћѤћ ɢѩѭ Ѣѽѥѩѭѧ ѧћ ɢѼѪѩѭѧ Ѭѩ ѢѪҁѧѩ Ѧѩѭy ϛɢѩѣѩѲ ўџѧ ѤѼѢџѬћѣ ѤћѥѼ Ѭѩѭ ѤѼѧѱ Ѧѣћ ѽѧџ ѫѡ Ѥћѣ ѡѪџѦџѿ πџѧѣѤ҄Ѳ џѿѦћѣ ɢѩѥ҂ Ѧћ ɢѩѥ҂ ћѭѫѬѡѪѾx (12: σσ. 12-13). Και λίγο παρακάτω συμπληρώνει: jρџѧ џѿѦћѣ ѤћѥѾyx (12: σ. 13). Φέρεται βάναυσα (12: σ. 13), βρίζει (12: σ. 13), ουρλιάζει (12: σ. 13) και κλείνει στη φυλακή τους «καλούς»: jyϏѬѡ ϒћѪѦћѤѩѯ҄Ѫћ ҁѥѩѣ ѩѣ Ѥћѥѩѿ Ѥћѣ ѩѣ ɢѩѥ҂ Ѥћѥѩѿ ѮѭѥћѤѿѫѬѡѤћѧ ωҁѧѩ ѩѣ ѤћѤѩѿ ѽѦџѣѧћѧ ћɢҁѨѱyx (12: σ. 13). Όταν ο ήρωας προσπαθεί να της μιλήσει, εκείνη αντιδρά:

®16

ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ

jϐ҂Ѧɢћѧѩ ωћ џѫ҂ ѤѼɢѩѬџ ћѧћѤѩ҂ѮѣѠџѲ ѬѩѭѲ ћѧѢѪ҄ɢѩѭѲ ϗѤћѧџѲ Ѥћѥҁ ҁѬћѧ ɢѩѧѩ҂ѫћѧ ϗўѣѱѯѧџѲ Ѭѩѧ ɢѭѪџѬҁ Ѥћѣ ѬѩѭѲ ќѩѡѢѩ҂ѫџѲ ѧћ ѝѿѧѩѭѧ ѤћѥѼ ξѫɢѣѪѿѧѡ χѼɢѩѬџy ϐ҄Ѫћ ɢѩѭ ѽѝѣѧћ ќћѫѿѥѣѫѫћ ѬѽѪѦћ ҁѥћ ћѭѬѼ ϗѝѣ ѧћ ѤћѤѣѼ ћѣѦѩќҁѪћ Ѥћѣ ћѤѪѿќѭѧџ ѡ ѬѣѦѾ Ѧѩѭx (12: σ. 13). Όμως και η άλλη βασίλισσα φαίνεται να κάνει κατάχρηση εξουσίας: jϏѩѭ ѠѾ Ѭѡѫћ џѝ҄ ѧћ ѝћќѝѿѫџѣѲ ћѭѬѾ Ѭѡ ѫѬѣѝѦѾ ρџ ѫ Ѭѩ ѠѾѬѡѫћ πѣћѬѿ ѥѩѣɢҁѧ ѬћѪѼѠџѣѲ Ѭѡѧ ѡѫѭѯѿћ Ѧѩѭ x (15: σ. 68). Αλλά και λίγο παρακάτω: jϐ҄Ѫћ Ѣћ ѫѩѭ ўџѿѨѱ џѝ҄ ѧћ ѦѼѢџѣѲ Ѽѥѥѡ ѮѩѪѼ ѧћ ѤѼѧџѣѲ Ѭѩѭ ѤџѮћѥѣѩ҂ ѫѩѭ υћ ѫџ ћɢѩѪѪѭѢѦѿѫѱ υћ ћɢѩѫѭѧўѽѫѱ ѬѣѲ ѦɢћѬћѪѿџѲ ѫѩѭ ϊћ ѫџ ѦѼѢѱ џѝ҄ ѧћ Ѧџ џѧѩѯѥџѿѲ ѯѱѪѿѲ ѧћ ѫ Ѭѩ ѠѡѬѾѫѱ x (15: σ. 68). Εκτός από τις βασίλισσες, κατάχρηση εξουσίας κάνει και η τέταρτη γυναικεία η jρѣџѭѢ҂ѧѬѪѣћ ϑɢѡѪџѫѿћѲ ρѣћќћѬѡѪѿѱѧ ќѭѢѩ҂x: κεεία α μορφή, μ jϐѫѩ҂ѯѬѪћ ξɢѩѤѥџѿџѬћѣ ρџѧ ɢѪҁѤџѣѬћѣ ѧћ ɢѼѪџѣѲ ўѣћќћѬѾѪѣѩ ѦѽѯѪѣ ѧџѩѬѽ j ѪћѲ ўѣћѬћѝѾѲy ςѤѬҁѲ ћѭѬѩ҂ џѝ҄ ѱѲ ϐѫѩ҂ѯѬѪћ ѬѡѲ ѦџѝѼѥѡѲ ѩѣѤѩѝѽѧџѣћѲy Ѫ Ѣћ ѤѼѧѱ Ѭѩ ɢћѧ ѝѣћ ѧћ ѫџ ѤѪћѬѾѫѱ ѝѣћ ɢѼѧѬћ ѫѬѩ ќѭѢҁy Ѣ ξѥѿѤѡ ωћ Ѭѣ џѿѧћѣ ћѭѬѼ ɢѩѭ ѥџѲ ўџѫɢѩѣѧѿѲ ϐѫѩ҂ѯѬѪћ ςў҄ Ѭћ ѰѼѪѣћ y Ѧѩѭ ѭɢѩѫѯѽѢѡѤћѧ ѧћ Ѧџ ѫѬџѿѥѩѭѧ ɢѿѫѱy Ѧѩѭ Ѧѩ ѭ ϐѫѩ҂ѯѬѪћ ύѩѬѽ ҁѫѩ џѿѦћѣ џѝ҄ ўѣџѭѢ҂ѧѬѪѣћy χћѣ ѫѩѭ џɢћѧћѥћѦ ϐѫ ϐѫ ќѼѧѱ ҁѬѣ ҁѥѩѭѲ џѫѼѲ ћɢҁ Ѥџѣ ɢѼѧѱ ѫћѲ ѫѣѯћѿѧѩѦћѣyx (10: σ. 54). ќ Όσον αφορά τη jρѡѦћѪѯѿѧћx, δεν εμφανίζεται η ίδια στη σκηΌ νή, ν αλλά υπάρχει αναφορά σε εκείνη. Ειδικότερα, σύμφωνα με την τη η υπόθεση του συγκεκριμένου θεατρικού έργου, η γειτόνισσα επιπλήττει τον μικρό ήρωα και εκείνος στη συνέχεια αφηγείται στους επ πιπ πλ φίλους φίίλο λους υ του τι συνέβη: jχћѣ ќѼѠџѣ ѬѣѲ ѮѱѧѽѲ Ѭѡ ѦѣѦџѿѬћѣ iοѪџ ѤћѤҁ

ѯѪҁѧѩ ѧћ ѯџѣѲy џў҄ ќѪѾѤџѲ ѧћ ѪѢџѣѲ ѧћ ɢћѿѨџѣѲw Ѧѩѭ ѥѽџѣ ςѝ҄ ѱѲ џѭѝџѧѾѲ ѧѽѩѲ ɢѩѭ џѿѦћѣ ѬѡѲ ћɢћѧѬ҄ iύѩ҂ ѧћ ɢѼѱ Ѥћѥѽ ѤѭѪѿћ wy iϏѬѩ ѝѾɢџўѩ ќѪџ ѧћ ɢћѲw Ѧѩѭ ѮѱѧѼѠџѣ iωћ Ѭѩ ѝѾɢџўѩ џѿѧћѣ ѬѪѿћ ѯѣѥѣҁѦџѬѪћ ѦћѤѪѣѼw ѤѼѧѱ џѝ҄ iχћѣ Ѭѣ Ѧџ ѧѩѣѼѠџѣ ќѪџ џѦѽѧћ ϏѬѡ ўѡѦћѪѯѿѧћ ѧћ ɢћѲ ѧћ Ѭћ ɢџѣѲw ѫѬѪѣѝѤѥѿѠџѣ ћѭѬѾyx (4: σ. 15). Η γυναίκα δήμαρχος επικρίνεται για το έργο της, και μάλιστα ο επικριτής της είναι μια άλλη γυναίκα. Η έμμεση δήλωση θα μπορούσε να είναι πως η Δημαρχίνα, αν και γυναίκα, δεν σκέφτηκε να δημιουργήσει ένα χώρο στα παιδιά για να παίζουν. Η θεώρηση αυτή βασίζεται στη στερεότυπη αντίληψη, σύμφωνα με την οποία οι γυναίκες λόγω της «φύσης» τους, αλλά και ως δυνάμει μητέρες, θα πρέπει να έχουν στο μυαλό τους κατά κύριο λόγο –αν όχι κατ’ αποκλειστικότητα– τις ανάγκες των παιδιών. Συνεπώς, το «παράπτωμα» είναι διπλό: Από τη μια η ανικανότητά της, ως δήμαρχος, να λύσει ένα πρόβλημα υπαρκτό που αφορά τους κατοίκους. Από την άλλη, η «αμέλεια» φαντάζει μεγαλύτερη τη στιγμή που το θέμα αυτό αφορά κυρίως τα παιδιά, που ως γυναίκα «όφειλε» να είχε σκεφτεί.

Συζήτηση – Ερμηνεία των αποτελεσμάτων Συνοψίζοντας τα δεδομένα της ανάλυσης, συμπεραίνουμε ότι όσον αφορά στη συμμετοχή των γυναικών στην αγορά εργασίας, η μελέτη κατέδειξε πως οι γυναίκες τίθενται στο περιθώριο της παραγωγικής διαδικασίας, αφού παρουσιάζονται να μη συμμετέχουν ενεργά, αλλά εμφανίζονται περιστασιακά στο ρόλο της εργαζόμενης. Στα θεατρικά κείμενα της έρευνας, ο χώρος εργασίας ανδροκρατείται και –όπως έμμεσα δηλώνουν τα αριθμητικά δεδομένα– είναι σπάνιο ή ασυνήθιστο οι γυναίκες να εργάζονται. Όμως, αυτή η εικόνα που προβάλλουν τα θεατρικά κείμενα για παιδιά δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα που βιώνει το παιδί στην καθημερινότητά του, καθώς οι εργαζόμενες γυναίκες (και δη οι μητέρες) πλειοψηφούν έναντι των μη εργαζομένων. Όσον αφορά στο επαγγελματικό προφίλ των εργαζομένων, προβάλλεται στα παιδιά ως δεδομένο ότι ο άντρας είναι πολύ εργατικός, έχει μεράκι και αγάπη για τη δουλειά του, ενώ οι γυναίκες δεν αντέχουν την πολλή δουλειά και κουράζονται γρήγορα. Το πρότυπο του εργατικού άντρα και της ανεπαρκούς για εργασία γυναίκας κάθε άλλο παρά ενισχύει την ισότητα των φύλων στο χώρο της εργασίας,

17 ®

ΤΕΥΧΟΣ 99 / 2010

® 18

ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ

και κυρίως αποκρύπτει το γεγονός πως, ειδικά τα τελευταία χρόνια, οι γυναίκες έχουν κατακτήσει επαγγέλματα που επί πολλά έτη είχαν καθιερωθεί ως «αντρικά», χάρη στη δυναμικότητα, την αγωνιστικότητα και την εργατικότητά τους. Αναφορικά με την παρουσίαση της γυναίκας-επιστήμονας, επισημαίνεται ότι πέρα από το ρόλο της δασκάλας που «παραδοσιακά» αποδίδεται στις γυναίκες, η ενήλικη ηρωίδα σπάνια παρουσιάζεται να ασκεί διανοητικό επάγγελμα. Στα ίδια πορίσματα καταλήγουν και άλλες ερευνητικές μελέτες (Signorielli 1982) που επισημαίνουν ότι οι αντρικοί χαρακτήρες είναι εκείνοι που μονοπωλούν διανοητικά επαγγέλματα κύρους ή/και εξουσίας. Αλλά ακόμα και όταν η γυναίκα παρουσιάζεται αι να ασκεί ένα επάγγελμα υψηλών απαιτήσεων και κύρους, όπως αυτό της γιατρού, παρουσιάζεται ως μια γελοία καρικατούρα που δεν γνωρίζει τη στοιχειώδη αντιμετώπιση ενός ιατρικού περιστατικού και διορθώνεται από έναν άντρα, ο οποίος κατέχει βασικές ιατρικές γνώσεις αν και ασκεί διαφορετικό επάγγελμα. Επιπλέον, η γυναίκα-επιστήμονας όχι μόνο δεν έχει κοινωνική αναγνώριση, αλλά αμφισβητείται ο ρόλος της ως επαγγελματία από το κοινωνικό περιβάλλον, και –κυρίως– εισπράττει την έντονη αποδοκιμασία και αμφισβήτηση από άλλο γυναικείο χαρακτήρα. Σε ό,τι αφορά στις θέσεις εξουσίας, τα παραδείγματα γυναικών που προβάλλονται να έχουν κατακτήσει τέτοιου είδους θέσεις αποθαρρύνουν τα κορίτσια-θεατές, καθώς οι γυναίκες ες που τα ασκούν χλευάζονται από τον περίγυρο εξαιτίας αιττία ίας της ανικανότητας και της αδυναμίας τους να αντεπεξέλξ λ θουν στις υψηλές απαιτήσεις του επαγγέλματός τους. Σε άλλες περιπτώσεις, η γυναίκες με εξουσία έχουν το ρόλο της «κακιάς» βασίλισσας ή ενός «εχθρού» που με μοχθηρό και δόλιο τρόπο επιθυμεί να βλάψει τον «καλό» ήρωα ή τον εμποδίζει να πραγματοποιήσει το στόχο του. Συνεπώς, οι γυναίκες που ασκούν εξουσία μετατρέπονται τελικά σε αντι-πρότυπα για τα κορίτσια (Kizer, E. & Burns, G. 1985). Όμως η παρουσία τέτοιων γυναικείων προτύπων προκαλεί έντονο προβληματισμό για τα μηνύματα που προβάλλονται στα παιδιά, αναφορικά με τον επαγγελματικό προσανατολισμό των δύο φύλων και ειδικότερα των κοριτσιών, τα οποία από μικρή ηλικία φαίνεται να αποθαρρύνονται από μελλοντική άσκηση διανοητικών επαγγελμάτων ή ανάληψη θέσεων εξουσίας (O’Connor 1990).

Ωστόσο, εκείνο που είναι σημαντικό να διαφανεί μέσα από κείμενα που απευθύνονται σε κοινό ανηλίκων είναι ότι οι θέσεις εργασίας, η επαγγελματική εξέλιξη και οι ευκαιρίες για ανέλιξη σε διανοητικά επαγγέλματα και σε θέσεις εξουσίας δίδονται επί ίσοις όροις σε όσους έχουν τις δυνατότητες (διανοητικές, προσωπικότητας, κ.ά.), πέρα και έξω από κάθε είδους διακρίσεις. Ειδικά το θεατρικό κείμενο που δύναται να αξιοποιηθεί ως λογοτεχνικό κείμενο αλλά και ως προσφερόμενο θέαμα, θα πρέπει να γίνει πιο ευέλικτο στην παρουσίαση των δύο φύλων, καθώς μέσα από την προσφορά ενός εκτεταμένου εύρους σύγχρονων ρόλων για άντρες και γυναίκες, αντί για μια περιορισμένη ποικιλία παραδοσιακών μοντέλων, αμβλύννεται νε νετα ετα ται η διαφοροποίηση στην απεικόνιση των φύλων και αποφεύγεται η ενίσχυση των προκαταλήψεων. κα αι α Το Το παιδικό θέατρο «οφείλει» να μην μπει σε μια λογική διαιώνισης σκόπιμα προκαθορισμένων αντιλήψεων, αλλά να επιδιώκει τη διαμόρφωση ολοκληρωμένων προσωπικοτήτων. Γιατί αυτός είναι ο ρόλος της Τέχνης, και δη μιας τέχνης που απευθύνεται στα παιδιά.

19 ®

ΤΕΥΧΟΣ 99 / 2010

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ 1, 2. Το θεατρικό κείμενο περιέχεται στο βιβλίο του Γ. Καλαντζόπουλου, ϐћ Ѫѩ҂ѯћ Ѭѩѭ οћѫѣѥѣѼ. [Σημειώνεται ότι δεν συμπεριλήφθηκε στην έρευνα το ομώνυμο έργο, διότι πρόκειται για διασκευή του γνωστού παραμυθιού.] 3. Όπως αναφέρθηκε στην ενότητα «Υλικό και μέθοδος», ο πρώτος αριθμός αντιστοιχεί στον αύξοντα αριθμό του βιβλίου που αναλύεται (σύμφωνα με τον Πίνακα του υλικού έρευνας), ενώ ο δεύτερος αριθμός Π αντιστοιχεί στον αριθμό σελίδας του βιβλίου μέσα στο α αν οποίο οπ ο ποί ο ο βρίσκεται το συγκεκριμένο απόσπασμα.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Β ΒΙ ΙΒΛ ΛΙΟ ΟΓΡ ΡΑ Bourdieu, P. (2002), τ ћѧўѪѣѤѾ ѤѭѪѣћѪѯѿћ, Αθήνα: Πατάκης. Glazer, Joan (1991), Literature for Young Children, New Jersey: Merill. Ward, C. (1994), "SU JO UIF &MFNFOUBSZ 4DIPPMT *U T .PSF 5IBO 'JOHFSQBJOUJOH, Research Project: University of Virginia. Αναστασάκη, A. (2007), «Η γυναικεία παρουσία στην ελληνική ακαδημαϊκή κοινότητα». Διαθέσιμο στον δικτυακό τόπο: http://www.elemedu.upatras.gr/eriande/synedria/synedrio4/ praktika1/anastasaki.htm Βιτσιλάκη-Σορωνιάτη, Χ., Μαράτου-Αλιμπράντη, Λ., Κάπελλα, Α. (2001), «Εκπαίδευση και Φύλο – Μελέτη βιβλιογραφικής επισκόπησης». Διαθέσιμο στον δικτυακό τόπο: http://www. kethi.gr/greek/meletes/EKPAIDEYSI_KAI_FILO/fylo_education_PDF. pdf Καραμάνου, Α. (2004), «Η θέση των γυναικών στην Ακαδημαϊκή Κοινότητα και οι πολιτικές φύλου στα πανεπιστήμια». Διαθέσιμο στον δικτυακό τόπο: www.Karamanou.gr/gr/uploads/ documents/ΟΜΙΛΙΕΣ/GR2/academy%20AND%20WOMEN.doc Kizer, E. & Burns, G. (1985), 5IF 8PNFO T 3PPN, An Experimental Mixed Media Production.

O’Connor, P. (1990), “Women Playwrights in Contemporary Spain and the Male-Dominated Canon”, +PVSOBM PG 8PNFO JO $VMUVSF BOE 4PDJFUZ, τόμ. 15, νο 2, σσ. 376-90, Win 1990. Signorielli, N. (1982), “Marital Status in Television Drama: A Case of Reduced Options”, Journal PG #SPBEDBTUJOH; τόμ. 26, νο 2, σσ. 585-97. Στρατηγάκη, Μ. (2005), ςɢѣѯџѣѪѡѦћѬѣѤҁѬѡѬћ ѝѭѧћѣѤ҄ѧ o ϛѰџѣѲ ѣўѣѩѤѬѡѫѿћѲ Ѥћѣ ўѣѩѿѤѡѫѡѲ, Αθήνα: Gutenberg.

ΘΕΑΤΡΙΚΑ ΒΙΒΛΙΑ

®20

ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ

Αναγνώστου, Κ. (1994), ϓѱѪѿѲ ύѭѨѿўћ, Αθήνα: Ηράκλειτος. Αντωνάκου, Ε. (1992), τ џѤўѿѤѡѫѡ Ѭѱѧ Ѡ҄ѱѧ, Αθήνα: Ηράκλειτος. Βαλάση, Ζ. (1995), τ ɢћѪѼѨџѧѡ ѧ҂ѯѬћ, Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα. Δελώνης, Α. (1985), ξѲ ɢћѿѨѩѭѦџ ѬѩѭѲ ѦџѝѼѥѩѭѲ, Αθήνα: Ηράκλειτος. Επαμεινώνδας, Σ. (1989), ό οћѫѿѥѡѲ Ѥѣ ѩ χѪџѦѦ҂ўћѲ, Αθήνα: Gutenberg. Καλατζόπουλος, Γ. (1987), ό ѫѬћќѩѦѩ҂ѬѫѩѭѧѩѲ, Αθήνα: Καστανιώτης. Κάντζολα-Σαμπατάκου, Β. (1990), ϐѪџѥѾ ɢџѪѣɢѽѬџѣћ ѫѬѩ ɢћѪћѦѭѢѽѧѣѩ ўѼѫѩѲ, Αθήνα: Ηράκλειτος. Μπάρτζης, Γ. (1987), ϐћ ѦѭѪѦѾѝѤѣћ ѬѡѲ џѣѪѾѧѡѲ, Αθήνα: Gutenberg. Ξανθούλης, Γ. (1993), ωѽѫћ ѫѬѩ ѧџѪҁ ўћѫѤѼѥћ, Αθήνα: Καστανιώτης. Ξανθούλης, Γ. (1994α), ξѧѽќћ ѫѬѡ ѫѬѽѝѡ ѧћ ѮѼѦџ Ѭѩ ѫ҂ѧѧџѮѩ, Αθήνα: Καστανιώτης. Ξανθούλης, Γ. (1994β), ϐ҂Ѧɢћѧѩ ѬѪѩѦɢѽѬћ Ѥћѣ ѤҁѤѤѣѧћ ѤѩѭѮѽѬћ, Αθήνα: Καστανιώτης. Παπάκου, Α. (1987), ό ѯћѪѩ҂ѦџѧѩѲ ѝѭѪѣѫѦҁѲ, Αθήνα: Θουκυδίδης. Παπάκου, Α. (1992), ύћѣѯѧѿўѣ Ѧџ Ѭѩѧ ɢћѬѽѪћ, Αθήνα: Ηράκλειτος. Ποταμίτης, Δ. (1990), ϐѩ ѥѩѭѪѿ Ѭѩѭ ϏѱѤѪѼѬѡ, Αθήνα: Ντουντούμης. Σταθάτου, Φ. (1986), ξѝћɢѡѦѽѧѩ Ѧѩѭ ѪѩѦɢҁѬ, Αθήνα: Ηράκλειτος. Τζωρτζή, Α. (1992α), τ ћѥџɢѩ҂ ѤѡɢѩѭѪҁѲ, Αθήνα: Σύγχρονη Εποχή. Τζωρτζή, Α. (1992β), ϐћ ѬѩѥѦѡѪѼ ѰћѪѼѤѣћ, Αθήνα: Σύγχρονη Εποχή. Τριβιζάς, Ε. (1995α), όѣ ѣɢɢҁѬџѲ ѬѡѲ ѬѡѝћѧѡѬѾѲ ɢћѬѼѬћѲ, Αθήνα: Καστανιώτης. Τριβιζάς, Ε. (1995β), ϐћ ѝѩѭѪѩѭѧѼѤѣћ ѤѩѭѦɢћѪѼўџѲ, Αθήνα: Καστανιώτης. Χατζηχάννα, Φ. (1989), ϐѩ ѝћѥѼѠѣѩ ќѣѩѥѿ, Αθήνα: Gutenberg. Χατζοπούλου-Καραβία, Λ. (1987α), ό ψѩѝѩѤѪѣѬѾѲ, Αθήνα: Πατάκης. Χατζοπούλου-Καραβία, Λ. (1987β), τ πџѣѬѩѧѣѼ ѦћѲ, Αθήνα: Πατάκης. Χατζοπούλου-Καραβία, Λ. (1992α), τ ώѿѤѣ џɢѿ ѫѤѡѧѾѲ, Αθήνα: Ηράκλειτος. Χατζοπούλου-Καραβία, Λ. (1992β), ωѣѤѪѩѿ ωџѝѼѥѩѣ, Αθήνα: Ηράκλειτος. Χίου Ε. & Γιώργαρος, Γ. (1994), ύћѣўѣѤѼ ҁѧџѣѪћ Ѭѩѭ ҂ɢѧѩѭ Ѥћѣ Ѭѩѭ Ѩ҂ɢѧѣѩѭ, Αθήνα: Ηράκλειτος.

2211 ®

ΤΕΥΧΟΣ ΤΕΥ Ε ΧΟΣ ΕΥ ΧΟ Ο 99 9 9 / 2010 2 01 20 201 0 0

O MYΘΟΣ ΤΟΥ ΙΚΑΡΟΥ:

ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΕΣ ΑΠΟΠΕΙΡΕΣ ΚΑΙ ΟΙ ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΞΕΝΗ ΠΑΙΔΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Δρ. Ευαγγελία Μουλά

Τα όρια του μύθου και η σχέση του με τη μυθοπλασία

μύθος είναι αναμφισβήτητα μια έννοια πολυσθενής και πολυπρισματική, με αντιπροσωπευτικότερο ίσως χαρακτηριστικό του στοιχείο αυτό της επιβίωσης ή της αντοχής στο χρόνο. Η ψυχολογική και η παιδευτική μας κατάσταση είναι –σε κομβικά σημεία– μια αδιάκοπη αναφορά σε μια χούφτα από αρχαίες ιστορίες1. Δύο θεμελιώδεις προϋποθέσεις φαίνεται να συνυπάρχουν και να συμβάλλουν στην επιβίωση και πολλαπλή ανάπτυξη των μυθικών θεμάτων: η διαπερατότητα των μεγάλων μύθων από την κοινωνική και πολιτική αμεσότητα, σε συνδυασμό με την αναδρομικότητα του χαρακτή-

Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ

»·²Âãºé ¤¥

º±¹ ³¹± ¼µ±À¾ÌÁ ±¼±³¼ÍÂÃµÁ µ ±¿±¹Ã®Âµ¹Á Z Z Z S V L F K R J L R V J U

Μαζί διαβάζουμε τον κόσμο!

¬¸µ ²¹²»¯¾ ¬Á ÅÀ¼µ¹ ¿¹¾ º¾¼Ã¬

®24

ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ

ρα της σκέψης και του ύφους της Δύσης2. Μέχρι τον 20ό αιώνα, μύθος σήμαινε κατ’ ουσίαν ελληνικός μύθος, και μολονότι οι ανθρωπολόγοι ως τώρα έχουν συλλέξει μια τεράστια ποσότητα μύθων από όλο τον κόσμο, οι ελληνικοί εξακολουθούν να ξεχωρίζουν για μια πλειάδα από λόγους3. Αυτό όμως που πρέπει κυρίως να τονιστεί, είναι η απουσία μιας επίσημης ορθόδοξης εκδοχής κάθε μύθου και η πολυδύναμη προσέγγιση των πιθανών ερμηνειών τους, σε βαθμό που να υποστηρίζεται ότι το να πιάσουμε το αληθινό νόημά τους μπορεί να είναι τόσο ανέφικτο όσο το να πιάσουμε τις φευγαλέες σκιές των νεκρών4. Η μυθική μορφή αποτελεί μια επένδυση του ίδιου μυθικού σχήματος σε μια διαφορετική συνείδηση και σε έναν διαφορετικό πολιτισμό5. Ο μύθος, σύμφωνα με τον Levi-Strauss, δεν ορίζεται παρά από το σύνολο των παραλλαγών του και αναπροσδιορίζει σε κάθε εποχή και για κάθε κοινό τις δυνατότητες της μορφικής του αποτύπωσης και τους όρους της κοινωνικής και αισθητικής του πρόσληψης. Κατά κάποιους μελετητές, η λογοτεχνία θεωρείται ως μετατόπιση του μύθου προς το κοσμικό επίπεδο, και οι λογοτεχνικοί χαρακτήρες κατηγοριοποιούνται κατ’ αναλογία με τους μυθικούς6. Η παρουσία ενός μυθικού ονόματος σε μεταγενέστερες ιστορίες, διασκευές του αρχικού μύθου ή πρωτότυπες δημιουργίες, διαμορφώνει ένα ευρύ διακειμενικό σώμα, στα πλαίσια του οποίου αρθρώνεται ένας ιδιότυπος διάλογος ανάμεσα στα μέλη του. Ο μυθικός ήρωας μετασχηματίζεται και μεταμορφώνεται ανάλογα με το εκάστοτε συγκείμενο και τις πολιτισμικές συνδηλώσεις του και προσεγγίζεται πολυπρισματικά. Η διακειμενικότητα7 εκδηλώνεται ποικιλοτρόπως: σε κείμενα παράθεσης, μίμησης αλλά και κείμενα λογοτεχνικού γένους8, καθώς και μέσω της εγγραφής, της μετεγγραφής, της διασκευής ή της μετουσίωσης9 του αρχικειμένου. Η ιστορία του Ίκαρου καθώς διαχέεται σε μια πληθώρα νέων ιστοριών, είτε ως ενσφηνωμένη ιστορία, είτε προσφέροντας τον καμβά πάνω στον οποίο πλέκεται η καινούργια μυθοπλασία, είτε δανείζοντας υπαινικτικά ψήγματα από τον αρχικό μύθο σε τελείως διαφορετικά περιβάλλοντα, λειτουργεί υπομνηματικά και αναγνωριστικά, δημιουργώντας συνειρμούς και παράγοντας συμπεράσματα, μέσα από μια αμφίδρομη διαλεκτική κίνηση ανάμεσα στο αρχικό και το καινούργιο υλικό.

Πολλαπλός αποσυμβολισμός του μύθου του Ίκαρου: ερμηνευτικές δοκιμές Ο μύθος του Ίκαρου, όπως και όλοι οι μύθοι γενικά, επιδέχεται μια πολυεπίπεδη ερμηνευτική προσέγγιση. Ιδωμένος από την ѤѩѣѧѱѧѣѩѥѩѝѣѤѾ ѩɢѬѣѤѾ της σχολής του Durkheim, σύμφωνα με την οποία οι μύθοι είναι κοινωνικά φαινόμενα sui generis10, πίσω από κάθε μύθο υποκρύπτεται μια υπαρκτή συνθήκη της κοινωνικής πραγματικότητας κατά την εποχή της διαμόρφωσής του. Αυτή η ερμηνευτική δυνατότητα διαφαίνεται σε μια παραλλαγή του μύθου, κατά την οποία ο Ίκαρος και ο Δαίδαλος είχαν φύγει κανονικά με καράβι από την Κρήτη, στο οποίο για πρώτη φορά ο Δαίδαλος είχε μοντάρει πανί και ως εκ

τούτου κατάφερε να ξεφύγει από τα καράβια του Μίνωα που τους καταδίωκαν. Όσοι είδαν τότε το πανί από μακριά είπαν πως είχαν βγάλει φτερά και πέταξαν. Αυτή η εκδοχή συνάδει με το γεγονός της ανακάλυψης του πανιού από τον Μινωϊκό πολιτισμό, πράγμα που ενισχύεται από το όνομα της γυναίκας του Δαίδαλου, Ναύκρατη. Αν αναχθούμε σε παλαιότερες –παρωχημένες πλέον, αλλά ενδεικτικές– θεωρίες, όπως αυτή του Friedrich Max Müller11, σύμφωνα με την οποία βασικό ελατήριο και επίκεντρο του θαυμασμού του ανθρώπου της μυθοποιητικής εποχής ήταν ο ѾѥѣѩѲ, μπορούμε να δώσουμε μια ακόμα πιθανή ερμηνεία στο μύθο του Ίκαρου. Έτσι ο Ίκαρος θα μπορούσε να πρόκειται για παλιό ηλιακό θεό, αντίστοιχο του Φαέθοντα ή του Εωσφόρου, που η νεότερη ηλιολατρική θεολογία τον υποβάθμισε σε ήρωα και μυθολόγησε την πτώση του ως ανυπακοή και τιμωρία από το Θεό (Θεός//Εωσφόρος, Δίας//Φαέθοντας). Όσο για τη Ικαρία, φαίνεται να ήταν μεγάλο λατρευτικό κέντρο του Ίκαρου, ανάλογο με τη Ρόδο για τον Ήλιο και τη Δήλο για τον Απόλλωνα. Αν πάλι αποδεχθούμε την υπόθεση του George Steiner, ότι οι αρχικοί μύθοι ήταν μύθοι της γλώσσας και για τη γλώσσα, οδηγούμαστε σε μια παράτολμη ερμηνεία. Αν το σχήμα λόγου ήταν στις απαρχές του μύθου η κυριολεκτική persona της μυθολογικής κατασκευής, και η γλώσσα και o μύθος αναπτύσσονταν αμοιβαία και αποτελούσαν συσχετιζόμενους χώρους όπου εκδιπλώνονταν οι ικανότητες της ωριμάζουσας συνείδησης επί των αρχικά χαοτικών προσλήψεων της αντίληψης, τότε επιτρέπεται να αποτολμήσουμε την υπόθεση ότι ο μύθος του Ίκαρου αντιπροσωπεύει την πρωιμότερη αποτύπωση του β΄ είδους υποθετικού λόγου, δηλαδή του αντίθετου του πραγματικού. Ο Ίκαρος θα μπορούσε να είχε πετάξει επιτυχώς, εφόσον τα φτερά ττου ου δδεν ου εν ήταν εν ήτα αν τόσο ευπαθή, ακόμα αθθή, ή, ή α κόμα κό όμα μα θα μπορούσε μην ύσεε ννα ύσ α μ ην ην έχει αυτό το άδοξο το ά δοξο δο ξο τέτέλος, αν είχε χεε λλάβει άβει άβ ει υπόυπ υπό πό όψη του τις π προειδοποιήροει ρο ειδοπο δοποιή δο ποιήπο ιή ήσεις του πατέρα αττέρ ατέρ έρα ρα του, ττο ου, υ, κ.ά. κ.ά ά. Η πτήση ττο του αποτελεί συμβολιου απ ποτ ο ελλεί εί συμ σ υμ μβ βο ολι λιισμό τού τιι θθα μπορούσε συμα μπ μ π πορ ορ ρού ούσε ύσε σε ννα α εί εείχε ίχε χε σ υμυμ μβεί, εάν… Αν επίσης ακολουθήσουμε ση ης ακ α ο ου ολ ουθή υθή θήσο σουμ σουμ με τη τη ѫѬѪѩѭѤѬѩѭѪћѥѣѫѬѣѤѾ Ѫћѥ ћѥѣѫ ѥѣѫѬѣ ѣѫѫѬѣ Ѭ ѤѾ Ѿ122 θέ θέση έση ση ότι ότι τ ο οιι μύθοι πραγματεύονται γμα ματε τεύο ύοννττα αιι ττα α θθε θεμελιώδη εμ μεελι λιώδη ώδδη προβλήματα τα που τα πουυ αντιμετώπιζαν αννττιμ μετ ετώπ ετώπ ώπιζζανν ο ώπιζ οιι άν ά άννθρωποι τηςς μυθοπλαστικής μυθοπ υθθο οπ πλα πλα αστ στικ τικ ική ήςς εποχής, όπως συλπως ως ττα α συ συλ λλάμβαναν υυπό μορφή πό ό ττη η μο ορ ρφ φή μανιχαϊστικού κκο ού τύ ττύπου τύπο ύπο που ου αντιθέσεων, μεταξύ ν, μ με εττα αξύ αξξύύ των τω ωνν

25 ®

ΤΕΥΧΟΣ 99 / 2010

®26

ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ

οποίων και σημαντικότερη όλων ήταν η αντίθεση Φύσης-Πολιτισμού, ο μύθος του Ίκαρου προσλαμβάνει μια επιπλέον νοηματική διάσταση, καθώς κατέχει κεντρική θέση σ’ αυτή την αντίθεση. Αυτό, διότι αποτυπώνει τη συνδυασμένη δράση της ανθρώπινης νοητικής ικανότητας μαζί με την τεχνική παρέμβαση, με σκοπό την επίτευξη ενός «αναπτυξιακού» στόχου που θα απομάκρυνε τον άνθρωπο από τη φυσική του κατάσταση και θα του προσμετρούσε μια νίκη στον άνισο αγώνα του να κυριαρχήσει στη φύση. Μία ακόμα ιδιαίτερα διαδεδομένη ερμηνευτική δυνατότητα αποτελεί αυτή της ѰѭѯћѧћѥѭѬѣѤѾѲ σχολής. Σύμφωνα με τον Joseph Campbell13, υπάρχει ένας συγκεκριμένος τύπος μύθου, που καλείται Ѧ҂ѢѩѲ ѬѡѲ ћѧћѠѾѬѡѫѡѲ ѩѪѼѦћѬѩѲ (ευλογίας-χάριτος). Ο ήρωας εγκαταλείπει τον κόσμο του για να καταβυθιστεί ή να ανυψωθεί σε ένα τέτοιο σημείο απ’ όπου θα μπορεί να ατενίσει τη χαμένη του συνείδηση και θα βιώσει το μυστήριο της ψυχολογικής ωρίμασης, που σημαίνει ταυτόχρονα το θάνατο της προηγούμενης ατελούς του κατάστασης και την αναγέννησή του σε μια καινούργια διάσταση. Η ιδέα του φωτός ως πηγή ζωής και δημιουργίας διαποτίζει την ελληνική σκέψη και περνά στην ποίηση του Πίνδαρου (σε ύѭѢѣҁѧѣѤѩ αναφέρεται ότι ο άνθρωπος ανασύρεται από τη ματαιότητα της ύπαρξής του, όταν ως δώρο από τον ουρανό, μια λαμπερή ακτίνα τον λούζει με εκθαμβωτικό φως χαρίζοντάς του ευγενή ζωή). Ο ήλιος είναι το σύμβολο του πνεύματος, και το πέταγμα προς τον ήλιο συμβολίζει την πνευματοποίηση. Τα φτερά αποτελούν σύμβολα της δύναμης της ψυχής για ανάταση, της ανθρώπινης διάνοιας14. Έτσι ο Ίκαρος ανάγεται σε σύμβολο του ματαιόδοξα εξημμένου ατόμου, που ορέγεται την πνευματική ζωή και την επιδιώκει με τρόπο ανορθόδοξο και αυτοκαταστροφικό. Προσεγγίζοντας το μύθο αλληγορικά –κάτι που συνιστά τη μία από τις βασικές γραμμές υπεράσπισης των μύθων ανά τους αιώνες–, είναι πασιφανές ότι ο διδακτισμός που αποπνέει ο συγκεκριμένος μύθος ενδείκνυται προς ψυχωφελή χρήση «ad usum delphini»15. Αυτό, διότι συνιστά ανάγλυφη εφαρμογή του αρχαιοελληνικού και διαχρονικού σχήματος «Ύβρις-Τίσις-Νέμεσις» και διδάσκει τη σύνεση και τη φρονιμάδα ως τη σημαντικότερη αρετή των νέων. Τέλος, ο μύθος του Ίκαρου, ιδωμένος από την πλευρά της ѦѭѡѬѣѤѾѲ џѮѡќѣ ѤѾѲ ўѩѤѣѦћѫѿћѲ, παραπέμπει στο λογοτεχνικό είδος του Bildungsroman16.

27 ®

ΤΕΥΧΟΣ 99 / 2010

Η ιστορία ενός νέου που φλερτάρει ναρκισσιστικά έως και υβριστικά τη θεϊκή κατάσταση, που ρισκάρει στο όνομα της περιπέτειας της γνώσης του «επέκεινα» το «εδώ-και-τώρα» του, που έλκεται σαν την πεταλούδα από την εκτυφλωτική-υπνωτιστική λάμψη του ήλιου, παρακούοντας τις συμβουλές του πατέρα του, συνεπαίρνει και κατακτά το νεανικό κοινό που ενσυναισθάνεται εντός του τολμηρού ήρωα τη μαγεία της αποκοτιάς, αδιαφορώντας για το τίμημα. Το ηθικό δίδαγμα του μύθου όμως, αυτό της αυτοσυγκράτησης και του μέτρου, του ύψιστου ελληνικού ιδανικού17, επισκιάζεται μπροστά στην υπεροχή της υπέρβασης των ορίων.

Θεωρητικοί προβληματισμοί

®28

ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ

Τελικά, τίθεται εύλογα το ερώτημα αν ο μύθος καθορίζει τα όρια της αξιοποίησής του ή εξαρτάται από την εκάστοτε κυρίαρχη-υπερκείμενη πολιτισμική και ηθική οπτική. Με άλλα λόγια, η απορροφητικότητα18, ως πάγια ιδιότητα των μύθων, επιβεβαιώνεται και στο παράδειγμα του μύθου του Ίκαρου; Έχει η δυτική ѦџѬћ ѡѢѣѤѾ19 χρησιμοποιήσει το μύθο προς επίρρωση και νομιμοποίηση οικείων της αξιών και ιδεών; Ερευνώντας το μύθο του Ίκαρου στο παιδικό βιβλίο, έχουμε τη δυνατότητα να εξηγήσουμε τις χρήσεις του, ανάγοντάς τες στο πολιτισμικό και ιστορικο-κοινωνικό προοπτικό βάθος20 στο οποίο ανήκουν.

Παραδείγματα-σχεδιάσματα ερμηνειών Στην παλαιότερη από τις διασκευές που εξετάζουμε από τη συλλογή μύθων της Josephine Preston Peabody, Old (SFFL 'PML 5BMFT, ο Δαίδαλος εκπροσωπεί κάτι ανάλογο του Ήφαιστου στην επινοητικότητα και τις κατασκευαστικές δεξιότητες. Εδώ ο Ίκαρος γκρεμίζεται από απερισκεψία. Ο ελεύθερος πλάγιος λόγος21 όμως της γράφουσας, δεν αφήνει υποψίες κατηγορίας σε βάρος του, αλλά ενστερνίζεται την αδυναμία του και δικαιολογεί τη συμπεριφορά του. «Ποιος θα μπορούσε να θυμάται να είναι προσεκτικός, όταν πετά για πρώτη φορά; είναι τα πουλιά προσεκτικά;» Η ιστορία, χωρίς να μετατρέπει την απερισκεψία του Ίκαρου σε ηθικά κολάσιμη πράξη, συμπάσχει με τη μοίρα εκείνων που από παρορμητισμό πέφτουν θύματα των πράξεών τους.

Σε άλλες ξένες διασκευές, ή σε μετακειμενικές και διακειμενικές χρήσεις του, η ερμηνευτική ποικιλία αγγίζει την επινοητικότητα. Στα 8JOHT της Jane Yolen διαβάζουμε –στα περικειμενικά σχόλια που συμπεριλαμβάνουν την περίληψη της ιστορίας– ότι ο μύθος αφορά στο πάθος των Ελλήνων υπέρ του μέτρου και την απαρασάλευτη πίστη τους στην πάταξη της ύβρης. Κι ενώ το κείμενο συνηγορεί σε αυτή την ερμηνεία, η εικονογράφηση δημιουργεί ένα αντιστικτικό κείμενο που διαλέγεται με το γραπτό και το ανατρέπει ή το αμφισβητεί. Η δικαιοσύνη δεν επιβάλλεται υπερβατικά και αυτόματα, καθώς το πολύ νεαρό της ηλικίας του Ίκαρου –μόλις στην πρώτη παιδική ηλικία– αιτιολογεί εν μέρει την κατάληξή του, ενώ οι ίδιοι οι θεοί εμφανίζονται να θλίβονται γι’ αυτό. Η σταθερή παρουσία των θεών στην εικονογράφηση αντισταθμίζεται με την απουσία τους στην πρώτη εικόνα της οικογενειακής ευτυχίας –του Δαίδαλου με τον Ίκαρο στα χέρια του και τη γυναίκα του να τους κοιτά– καθώς και στην τελευταία εικόνα της πτώσης. Έτσι οι θεοί δεν εμφανίζονται παρά ως προβολές των ανθρώπινων συναισθημάτων και σκέψεων. Ο Ίκαρος δεν ευθυνόταν σε τίποτα, ενώ αντιθέτως ο Δαίδαλος προβάλλεται μεν ως ικανός τεχνίτης, αλλά ταυτόχρονα υπερφίαλος και αγενής, καθώς και ο Μίνωας ως έξυπνος αλλά σκαιός και χωρίς τρόπους ηγέτης. Μήπως, τελικά, εδώ ο μύθος επιβεβαιώνει το ευαγγελικό ρητό «αμαρτίες γονέων παιδεύουσι τέκνα»;22 Ο μύθος άλλοτε προσφέρει τον καμβά πάνω στον οποίο υφαίνονται νέες ιστορίες, που παραπέμπουν σε αυτόν κρυπτικά και ελλειπτικά. Το μυθιστόρημα του Chris van Allsburg, 5IF XSFDL PG UIF ;FQIZS (1983), διαμορφώνει σχέση σχολίου23 με το μύθο του Ίκαρου. Αυτός διακρίνεται μόλις, στο βαθμό που η ιστορία αναφέρεται στην κατάχρηση της δύναμης της πτήσης από τον άνθρωπο και την επικείμενη τιμωρία, αλλά αποσυνδέεται από αυτόν καθώς δεν είναι πλέον οι άνθρωποι που ίπτανται αλλά ένα σκάφος. Πρόκειται για το πάθος ενός νεαρού αγοριού, πολύ ικανού στη ναυσιπλοΐα, να καταφέρει να γίνει μεγάλος θαλασσοπόρος και να πλεύσει πάνω από τη θάλασσα με το σκάφος του, το «Ζέφυρος». Η από αγαθή πρόθεση αλαζονεία του αγοριού καταλήγει να τον μπλέξει σε μια τρομερή θύελλα και να τον οδηγήσει στην καταστροφή

29 ®

ΤΕΥΧΟΣ 99 / 2010

®30

ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ

του. Και εδώ επαναλαμβάνεται το δίδαγμα της αναγκαιότητας της σύνεσης και της μη υπερεκτίμησης των ανθρώπινων δυνάμεων. Στο μυθιστόρημα του Paul Zindel, )BSSZ BOE )PSUBODF BU )PSNPOF )JHI24, στοιχεία του μύθου ενσφηνώνονται και σημασιοδοτούν τις πράξεις των ηρώων υπό το φως της μυθικής ερμηνείας. Ο Jason Rohr, ένας νεαρός σχιζοφρενής, διατείνεται ότι είναι η μετενσάρκωση του Ίκαρου και διακηρύττει την επερχόμενη Δευτέρα Παρουσία εξαιτίας της ανθρώπινης φιλαυτίας, της ακόρεστης δίψας για υλικά αγαθά και εξουσία και γενικότερα της κοινωνικής παρακμής. Σε εκλάμψεις λογικής, παραδέχεται ότι έχει υιοθετήσει την περσόνα του Ίκαρου για να μπορέσει να αποκτήσει ταυτότητα και σημείο αναφοράς, καθώς η δική του προσωπική ταυτότητα του προκαλούσε απόγνωση και συνειδητή άρνηση. To άδοξο και θλιβερό τέλος του (αυτοκτονία) προκαλεί στο Harry και την Hortance την απορία γύρω από το παράδοξο της ύπαρξής του. Εν τέλει τα παιδιά καταλήγουν ότι ο ρόλος του Jason ήταν να τους δείξει ότι η αφοσίωση σε ένα σκοπό πέρα από τα στενά ατομικιστικά συμφέροντα, ο αγώνας για τη δικαιοσύνη και ο αλτρουισμός, προσδίδουν στη ζωή νόημα. Η θυσία του αυτόκλητου Ίκαρου πυροδοτεί κοπιώδεις ενδοσκοπήσεις και αυτοαναλύσεις με σκοπό την κατάκτηση της αυτογνωσίας και της υπέρβασης των δεδομένων αντι-ηρωικών πλαισίων της καθημερινότητας των νεαρών ηρώων. Στα ϒѬџѪѼ (8JOHT25) του Christopher Myers, τα φτερά του νεαρού έγχρωμου Icarus Jackson αποτελούν ενδείξεις της διαφορετικότητάς του και σύμβολα της προσπάθειάς του να την υπερασπιστεί. Αποδεχόμενος ο ίδιος και με αυτόν τον τρόπο επιβάλλοντας στους άλλους την ιδιαιτερότητα της ατομικότητάς του, η ψυχή του αποκτά φτερά και πετά ελεύθερη από δεσμεύσεις και προκαταλήψεις. Ο Icarus Jackson ξεχωρίζει από τ’ άλλα παιδιά, επειδή έχει φτερά, τα οποία αποτελούν μετωνυμία της μαύρης του επιδερμίδας. Το ιδιαίτερο αυτό γνώρισμα προκαλεί βλέμματα απέχθειας, περιφρόνησης κι απόρριψης από τον κοινωνικό του περίγυρο. Η μόνη που θα τον υποστηρίξει και θα τον βοηθήσει να αποκτήσει αυτοπεποίθηση είναι μια συμμαθήτριά του, η οποία είναι κι αυτή θύμα κοινωνικού αποκλεισμού. Τα δύο παιδιά θα καταφέρουν, τελικά, να απεγκλωβιστούν από το φόβο και το αίσθημα κατωτερότητας που τους έχουν εμφυσήσει, και ο Icarus θα αντιληφθεί τη θετική διάσταση της ιδιαιτερότητάς του. Όλοι τον χλευάζουν, τον κατηγορούν και τον περιφρονούν, καθώς κάθε τι αλλότριο γεννά την ανασφάλεια, την καχυποψία, το φόβο που οδηγεί τελικά στην επιθετικότητα26. Στο τέλος της ιστορίας, όταν η συμμαθήτριά του τον επιβραβεύει δημόσια, ο μαύρος φτερωτός ήρωας είναι ικανοποιημένος επειδή κάποιος νοιάστηκε γι’ αυτόν και τον προστάτεψε από την αυτοκαταστροφή. Μόνο που χρειάστηκε η επέμβαση κάποιου Άλλου, προκειμένου να ισχυροποιήσει την αυτο-εικόνα του και να επιβάλει τον εαυτό του εντός της κυρίαρχης ομάδας. Ο *DBSVT 4XJOFCVDLMF του Michael Garland, το χαριτωμένο γουρουνάκι της εικονογραφημένης ιστορίας, φέρει επίσης το στίγμα του διαφορετικού, από μια άλλη οπτική. Προσπαθώντας να ξεφύγει από τους περιορισμούς της φύσης του και κόντρα σε αυτήν, οραματίζεται εναέριες πτήσεις και αγωνίζεται

να εφεύρει μια κατασκευή που θα του επιτρέπει να πετά. Ο μόνος υποστηρικτής του σε αυτό είναι ο μικρός γιος του. Το πάθος του τον κάνει να αμελεί τις υποχρεώσεις του, με αποτέλεσμα να δυσαρεστεί τους πελάτες του. Κατασκευάζει δύο φτερά και αποφασίζει να δοκιμάσει να πετάξει ανεβαίνοντας στο ψηλότερο κτίριο της πόλης. Όλοι οι συμπολίτες του είχαν συγκεντρωθεί να τον παρακολουθήσουν και… ω, του θαύματος… τα κατάφερε! Στις εικόνες που συνοδεύουν το κείμενο, η από ψηλά σκόπευση της προοπτικής (god’s eye view)27 του παραχωρεί ανωτερότητα έναντι του πλήθους. Πέφτοντας θύμα της φιλοδοξίας του, προσπαθεί σαν τον συνονόματο προπάτορά του να φτάσει τον ήλιο και τα φτερά του καίγονται. Πέφτει με μια θεαματική βουτιά στη θάλασσα και ευτυχώς για τον ίδιο δεν χτυπά. Τον περιμαζεύουν σε άθλια κατάσταση με την περηφάνια του λαβωμένη. Η οικογένειά του όμως και οι γνωστοί του καμαρώνουν. Αυτό δίνει στον Ίκαρο την ώθηση να σχεδιάσει άλλα εναέρια ταξίδια, αυτή τη φορά ακόμα πιο φιλόδοξα, με στόχο το φεγγάρι. Η ιστορία μάς λέει ότι η επιμονή και η πίστη επιβραβεύονται, πως κάθε όνειρο που υπερβαίνει το μέτρο και το συνηθισμένο έχει το τίμημά του και πως η συστηματική προσπάθεια επιστεγάζεται από κατακτήσεις και επιτεύγματα που οδηγούν την ανθρωπότητα μπροστά. Στo μυθιστόρημα ϒѬџѪѼ ѝѣћ Ѭѩѧ ϙѤћѪѩ του Χανς Μπάουμαν, ο Ίκαρος δεν μας απασχολεί μόνο τη στιγμή της κορύφωσης του μύθου του, αυτήν της πτώ-

31 ®

ΤΕΥΧΟΣ 99 / 2010

®32

ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ

σης του, αλλά και σε όλη την προηγούμενη ζωή του. Έτσι τον γνωρίζουμε σφαιρικά και ταυτιζόμαστε ηθικά με αυτόν, καθώς ο συγγραφέας χρησιμοποιεί το μηχανισμό της εσωτερικής εστίασης28, μέσα από τη φωνή του επινοημένου αφηγητή, του Άνδρου. Ο Ίκαρος είναι ένα παιδί αγνό, χωρίς υστεροβουλία και δολιότητα. Ο Δαίδαλος είναι ένας τεχνοκράτης με επίγνωση της δύναμής του, που χρησιμοποιεί τις εφευρέσεις του για να εξασφαλίζει δύναμη και εξουσία. Η σύγκρουση μεταξύ τους είναι αναπόφευκτη και αποτελεί ένα αρχετυπικό μοντέλο σύγκρουσης γενεών. Ο Ίκαρος τον κατηγορεί για καιροσκοπισμό και ανειλικρίνεια. Κατά τη διάρκεια της φυλάκισής τους από το Μίνωα στο κλουβί, μετά την αποκάλυψη της βοήθειας που είχε προσφέρει ο Δαίδαλος στο Θησέα, η σχέση τους αναπροσδιορίζεται. Ο Δαίδαλος μετατρέπεται σε προστατευτικό και υποστηρικτικό πατέρα και αναπτύσσεται μεταξύ τους εμπιστοσύνη. Όταν εν τέλει πραγματοποιείται η πτήση, ο Ίκαρος ακούει μια εσωτερική φωνή, κάτι σαν παράκρουση, που ανήκει στον Τάλω, με τον οποίο είχε βαθιά φιλία και του έτρεφε θαυμασμό. Η φωνή τον προκαλούσε να ανέβει πιο ψηλά. Υπακούοντας στην υπερκόσμια κλήση και παρά τις κραυγές του πατέρα του, «ένα συναίσθημα αφάνταστης ελευθερίας τον γέμισε» λίγο πριν κατακρημνιστεί. Την ίδια στιγμή ο Δαίδαλος αποκαθίσταται στη συνείδησή μας, καθώς «συνέχισε την πτήση του και τα φτερά του είχαν γίνει βαριά από τον πόνο». Ο θάνατός του,, που τον προκάλεσε μόνοςς του,, νοικιάζοντας μια ψαρόβαρκα ρ μ ζ κάποια κά κάπο άπο οια ι τρικυμισμένη τρι ρικυμι κυυμ μιισμ σμέν μέν ένη η μέρα μέρ μέ ρα α και και βγαίνοντας βγγα αίν ίνον οντα οντα τας στο τας σ πέλαγο, φωτίζει αναδρομικά πράξεις ιστορία α αν αναδ ναδρο αδρο αδ ρ μικά μικά μι κά ττις ιςς π ρά άξε ξειςς ττου. ου. Η ισ ου ου. στο τορί τορί ρία αυτή αυτ μας λέει να είμααυ στε ανθρώπους και σ στ τε επ εεπιεικείς πιιεεικκεί ε ς στην σττην σ η κρίση κρί ρίση σ μας μας απέναντι απ πέένα αντ ντι στους σττ σ να α μην μηνν σπεύδουμε σπ πεεύδου ύδδου ουμε υμε με να να σχηματίζουμε σχχη ημ ματ ατίζζου ο μεε γγνώμη νώ από τις πρώτες νώ και οι σχέεεντυπώσεις, εν ντυ τυπ πώ ώσ σεεις ειςς, καθώς κα καθώ αθώ θ ώς ο θώς οιι χχαρακτήρες αρακ αρ ακκτή ήρ ρεες εξελίσσονται εξελλίσ εξ σ σεις σ σε ειςς επανακαθορίζονται. επα πανα νακα αθο θορί ρίζο ρί ζζο οντ ντα νται αιι. Μαθαίνουμε Μαθα Μα αίν ίνου ουμε με να με να μην καταδικάζουμε μια πράξη οιι άνθρωποι είμαστε σύνθεκκανέναν κα ανέ νένα ναν αν απ από όμ μι ια πρ ια π άξη το άξη άξ του, δδιότι του, ιό ότι τι ο άνθρ άνθρ άν θρω θρω και αντιφατικοί, καμιά ανθρώπινη ιδιότητα δεν ττοι το οι κα αι αν α ντιφα τιιφ φα ατι τικο κοί, κκαθώς κο αθθώς ώς κκαμ αμιά αμ άα νθρ νθ ρώ ώ αποκλείει κάποια α απ ποκ οκκλε ο λείε ίει κκά άπο οια ια άλλη. άλλ άλλ λλη λλη Από Α Απ πό την την άλλη, τη άλλλη ά λλη λη μας μιλάει για το χάσμα χά άσμ σμα γε σμα γγενεών. ενε νεώ Πολλές φορές απόλυτοι στην οιι ννέοι έοι είναι έοι έο εείί κρίση και αδυνατούν κρ ρίση ίσ ση τους τ συμβιβαστούν, μην ννα α σ μπορώντας να καταμπ μ πο νοήσουν τις επιλογές νο ο των τω ενηλίκων. Είναι τω ακέραιοι και ιδεολόα γοι. γ Αλλά η φαινομενική αλλοτρίωση μ των μεγάλων μεριτ τω κές κέ έ φορές είναι μονόδδρομος. δρ ο

99 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ - ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2010

ќ ιβλιοπαρουσίαση

33/1

για παιδιά νηπιακής και πρώτης σχολικής ηλικίας Έλενα Αρτζανίδου Ο ΦΙΛΟΣ ΜΟΥ Ο ΤΖΙΜΗΣ Εικ.: Μαρία Πεπονά Ψυχογιός, Αθήνα 2010, σελ. 40

Όλα σχεδόν τα παιδιά περνούν –σε μικρή ηλικία– μια φάση μοναξιάς, όπου βρίσκουν έναν ανύπαρκτο φίλο, ένα φίλο-σκιά, και μιλούν μαζί του νιώθοντας όμορφα με την παρέα του. Το ίδιο συμβαίνει και στο Δημήτρη. Στο σχολείο όμως τα πράγματα αλλάζουν. Εκεί δεν είναι απαραίτητος ο ανύπαρκτος φίλος, γιατί υπάρχουν παιδιά για να μιλάς όσο θέλεις. Ο Τζίμης, ο φίλος-σκιά-, σιγά σιγά εξαφανίζεται, για να πάρει τη θέση του ο Άλκης, πραγματικό παιδί, πραγματικός φίλος. Το βιβλίο εμπλουτίζεται με τη ζωγραφική της Μαρίας Πεπονά, κατάλληλη για τα παιδιά της πρωτοσχολικής ηλικίας. Α.Β.

Σοφία Ζαραμπούκα ΤΑ AΔΕΣΠOTA – Η ΜΙΝΑ Εικ.: Σοφία Ζαραμπούκα Μεταίχμιο, Αθήνα 2010, σελ. 50

Μια παρέα αδέσποτων σκυλιών κυκλοφορεί στις περιοχές των Εξαρχείων, του Πανεπιστημίου, του Πολυτεχνείου, της Ακαδημίας, του Εθνικού Κήπου. Σχολιάζουν όσα βλέπουν, κριτικάρουν την κοινωνία, τους πολιτικούς και όσα συμβαίνουν γύρω τους, μεταδίδοντας στα παιδιά με απλό τρόπο γνώσεις για τη διάρθρωση μιας πόλης. Φτιαγμένο με την τεχνική των κόμικς, το βιβλίο γίνεται ευχάριστο, κατανοητό, ιδίως όταν τα σκυλιά διηγούνται τις προσωπικές τους ιστορίες. Α.Β.

Κατερίνα Θεοδωρακοπούλου Η ΗΛΙΟΣΤΑΛΑΚΤΗ ΚΑΙ Ο ΒΑΣΙΛΗΣ Ο ΠΕΡΙΣΤΈΡΟΣ Εικ.: Έλενα Μποντιώτη Ελληνική Εταιρία Προγεννητικής Αγωγής, Αθήνα, 2010, σελ. 68

Πριγκίπισσες και περιστέρια που μεταμορφώνονται σε πρίγκιπες, η βασίλισσα Αστέρω και η κόρη της η Δεξερούλα, η Καθρεφτούλα, οι Τούμπες του Φωτούλη και η καλή γιαγιά Φιλιώ, είναι οι ήρωες των παραμυθιών αυτού του βιβλίου. Γραμμένο με τρυφερότητα και ευαισθησία, μαθαίνει στα παιδιά τις μεγάλες αξίες της ζωής. Λ.Ψ.

34/2

Σοφία Καλαντζάκου ΤΑ ΧΕΛΩΝΑΚΙΑ ΤΟΥ ΠΑΥΛΟΥ Εικ.: Σπύρος Γούσης Πατάκης, Αθήνα 2010, σελ. 69

Τόσο ενδιαφέρον και ελκυστικό είναι το… βιογραφικό της χελώνας καρέτα-καρέτα, από τη γέννησή της ως το γεμάτο απρόοπτα ταξίδι της διαδρομής της, ώστε ο αναγνώστης δεν κουράζεται να το διαβάζει και να το ξαναδιαβάζει. Πολύ περισσότερο για τον Παύλο, που βρίσκεται στο χωριό του παππού του και έχει αναλάβει ως εθελοντική εργασία να προστατέψει τα χελωνάκια από τους εχθρούς τους. Ζει από κοντά την εμπειρία, γεγονός τόσο σημαντικό. Η ρεαλιστική εικονογράφηση του Σπ. Γούση βοηθά ώστε και οι αναγνώστες να «συμμετάσχουν» σ’ αυτόν τον αγώνα επιβίωσης. Α.Β.

Ράνια Μπουμπουρή ΠΙΠΙΛΑ ΜΟΥ ΓΛΥΚΙΑ Εικ.: Sabine Strauss Ψυχογιός, Αθήνα 2010, σελ. 47

Μια ευρηματική ιστορία, για τα παιδιά που δυσκολεύονται να αποχωριστούν την πιπίλα τους, όπως ο Λευτέρης. Oι δικοί του αφήνουν την πιπίλα να ταξιδέψει στην... πιπιλολίμνη, μέσα σ’ ένα μικρό καλαθάκι, για να βρει τις αδελφές της. Ο Λευτέρης το αποδέχεται ως γεγονός, αφού η πιπίλα τού αφήνει για δώρο μια πολύχρωμη μπάλα κάπου στο δάσος. Η εικονογράφος Sabine Straus κινήθηκε μέσα στα πλαίσια της ιστορίας έχοντας γνώση της παιδικής ψυχής. Α.Β.

Λότη Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου ΕΝΑ ΛΙΟΝΤΑΡΙ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ ΜΑΣ Εικ.: Κατερίνα Βερούτσου Παπαδόπουλος, Αθήνα 2010, σελ. 37

Μια γάτα κι ένας σκύλος, μπορεί να βρίσκονται σε κάποιο σαλόνι. Ένα λιοντάρι όμως; Παρόλα αυτά, όλοι λένε ότι στο σπίτι ακούγονται βρυχηθμοί, όταν βρίσκεται ο Άρης στο σαλόνι. Το μικρό θηριάκι, το λιονταράκι, ξεφωνίζει για να επιβάλει τα «θέλω» του. Δεν πρέπει να πάρει ένα μικρό μάθημα; Να μείνει κλειδωμένος στο δωμάτιό του και να μη φάει παστίτσιο; Το λιοντάρι ο Άρης, τα βρίσκει με τους γονείς του και τον παππού του μαθαίνοντας συγχρόνως πολλά πράγματα για τα λιοντάρια τ’ ουρανού και τις μερίδες του λέοντος. Η εικονογράφηση της Κατερίνας Βερούτσου, όπως πάντα, εντυπωσιακή. Α.Β.

35/3

Μαρία Ρουσάκη O ΝΤΑΗΣ ΤΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟΥ Εικ.: Γιώργος Σγουρός Ψυχογιός, Αθήνα 2010, σελ. 40

Λοιπόν! Ένα παιδί μπορεί να σου κάνει τη ζωή μαρτύριο! Έτσι έγινε με τον Αριστοτέλη, που φοβάται αυτόν τον... νταή τόσο πολύ, που δεν θέλει να ξαναπατήσει στο σχολικό λεωφορείο. Έλα όμως που ο Θεός αγαπά τον κλέφτη, αλλά αγαπά και το νοικοκύρη. Όταν ο Αριστοτέλης ανακαλύπτει κάποιο μυστικό σχετικά με το όνομα του «νταή», η κατάσταση αλλάζει: γίνονται φίλοι αχώριστοι και όλα μέλι γάλα. Α.Β.

Θεολόγος Τερζιάδης-Χρυσή Πίκουλα ΝΑΥΑΓΟΣΩΣΤΗΣ Εικ.: Κώστας Θεοχάρης Ψυχογιός, Αθήνα, σελ. 36

Ως επαγγελματίας ναυαγοσώστης ο συγγραφέας, είναι ο πλέον αρμόδιος για να καταπιαστεί με θέματα σχετικά με τις πρώτες βοήθειες, τη ναυαγοσωστική διάσωση, την πρόληψη του παιδικού ατυχήματος, κ.λπ. Με ρυθμό και ομοιοκαταληξία, μιλά στα παιδιά για έναν άξιο ναυαγοσώστη που είχε μάτια γερακιού, και παρατηρούσε όσα συνέβαιναν στην παραλία κρατώντας σωσίβιο και πορτοκαλιά σημαία. Το βιβλίο ολοκληρώνεται με ασκήσεις... θαλασσινές και το Δεκάλογο του καλού κολυμβητή. Α.Β.

Ναταλί Ντελεμπάρ ΕΓΩ ΤΑ ΞΕΡΩ ΟΛΑ ΓΙΑ ΤΙΣ ΠΡΙΓΚΙΠΙΣΣΕΣ Εικ.: Ορελί Μπλανς Μετ.: Βάσω Βασιλού Μεταίχμιο, Αθήνα 2010, χ.α.σ.

Τι λένε οι μεγάλοι, που νομίζουν ότι τα ξέρουν όλα, ενώ δεν ξέρουν τίποτα για τις πριγκίπισσες; Η αλήθεια γι’ αυτές είναι τελείως διαφορετική. Ένα βιβλίο που εναντιώνεται στα παραμύθια, εκφράζοντας άλλες εκδοχές και άλλες οπτικές. Με χιουμοριστική διάθεση, αναδεικνύει το πώς αντιλαμβάνονται τα παιδιά τον κόσμο και πώς διαμορφώνουν τις δικές τους απόψεις. Α.Β.

36/4

για παιδιά 7 ετών και πάνω Φιλομήλα Βακάλη-Συρογιαννοπούλου ΑΪΝΣΤΑΪΝ – Η ΖΩΗ ΚΑΙ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ Εικ.: Νίκος Μαρουλάκης Άγκυρα, Αθήνα 2010, σελ. 64

Η συγγραφέας καταφέρνει κάτι εξαιρετικά δύσκολο: να προσφέρει μια σύντομη βιογραφία του μεγάλου επιστήμονα και την περιγραφή των επιτευγμάτων του με τρόπο εύληπτο και ταυτόχρονα ελκυστικό για τα παιδιά. Μ’ αυτό το ευκολοδιάβαστο και χαρούμενα εικονογραφημένο κείμενο, μπορούν οι μικροί αναγνώστες να προσεγγίσουν το έργο του Αϊνστάιν, την ανθρωπιστική του σκέψη, καθώς και το στοχασμό του για τη χρήση των όσων πρόσφερε στην ανθρωπότητα. Το Χρονολόγιο στο τέλος του βιβλίου συμπληρώνει επαρκώς την πληροφόρηση των παιδιών. Λ.Π.-Α.

Αγγελική Βαρελλά ΠΟΙΟΣ ΠΑΙΖΕΙ ΜΠΑΛΑ ΣΤΟ ΤΑΒΑΝΙ ΜΑΣ; Εικ.: Λιάνα Δενεζάκη Βιβλιόφωνο, Αθήνα 2010, σελ. 50

Ποιος είναι ο κ. Μουσμούσχουλος που έκανε «κατάληψη» στο ταβάνι ενός εξοχικού σπιτιού και αναστάτωσε τους ιδιοκτήτες; Ενοικιαστής, πάντως, δεν είναι, γιατί νοίκι δεν πληρώνει. Μήπως είναι ποδοσφαιριστής; Μα, τότε, δεν θα τον ανέφεραν οι εφημερίδες; Μια αστεία μα συνάμα σοβαρή ιστορία, που έγραψε με κέφι η Αγγελική Βαρελλά. Γ.Γ.-Σ.

Βαγγέλης Ηλιόπουλος ΨΙΤ ΚΑΙ ΜΠΑΦ – ΜΥΣΤΙΚΟΙ ΠΡΑΚΤΟΡΕΣ ΔΙΩΞΗΣ ΠΕΙΡΑΤΩΝ Εικ.: Λίλα Καλογερή Πατάκης, Αθήνα 2010, σελ. 67

Ένας παπαγάλος, μια γάτα, ένας σκύλος κι ένας λαδοπόντικας πρωταγωνιστούν σε αυτή την αστυνομική περιπέτεια με πειρατές και καπετάνιους. Καθ’ όλη τη διαδρομή της ανάγνωσης ποτέ δεν είσαι σίγουρος για το ποιος είναι ο καλός και ποιος ο κακός. Από τη μια στιγμή στην άλλη όλοι σε ξαφνιάζουν, άλλοτε με τις αόρατες μάσκες που φορούν κι άλλοτε με τις περίεργες συμπεριφορές τους. Λαχανιάζεις για να βρεις την άκρη του νήματος. Ευτυχώς, στο τέ-

37/5

λος, μας αποκαλύπτεται το ποιος είναι ποιος, και έτσι ανασαίνουμε ανακουφισμένοι. Α.Β.

Άννα Ιακώβου Ο ΑΝΕΜΟΘΟΔΩΡΟΣ Εικ.: Εύα Καραντινού Άθως, Αθήνα 2010, σελ. 55

Εκείνο το παιχνίδι που σκάρωσε ο παππούς για να κάνει το Θοδωράκη να ξεφοβηθεί τους ανέμους, έγινε η αιτία για να φανερωθεί ένα μεγάλο μυστικό που φύλαγαν κρυμμένο οι Παναγιές της Ροδιανής, στα παράλια της Μικράς Ασίας, κοντά στη Σμύρνη. Πάνω στους απότομους βράχους που ήταν χτισμένα τα μικρά εκκλησάκια, τρύπωναν για να προσκυνήσουν οι κρυπτοχριστιανοί του χωριού. Εξαιρετικό μυθιστόρημα, με ζωντανή έγχρωμη εικονογράφηση, που θίγει ένα συγκλονιστικό θέμα: τους κρυπτοχριστιανούς. Γ.Γ.-Σ.

Κώστας Μάγος ΤΟ ΜΑΚΡΥ ΤΑΞΙΔΙ ΤΟΥ ΑΙΜΙΛΙΟΥ Εικ.: Μαρία Μπαχά Πατάκης, Αθήνα 2010, σελ. 54

Προσεγμένο κείμενο, που εξιστορεί τη δύσκολη διαδρομή ενός σαλιγκαριού, του Αιμίλιου, που θέλει να φτάσει στις πηγές ενός ποταμού, ψηλά στο βουνό. Το σαλιγκάρι, ως γνωστόν, δεν διακρίνεται για την ταχύτητά του στις μετακινήσεις. Όμως, με μεγάλη προσπάθεια θα πετύχει το στόχο του καταδεικνύοντας την αξία της υπομονής, τη δύναμη της συντροφικότητας και τη χαρά της επιτυχίας. Ο κ. Μάγος έκανε και πάλι... τα μαγικά του. Α.Β.

Φίλιππος Μανδηλαράς ΑΚΟΜΑ ΚΑΙ ΟΙ ΜΠΑΜΠΑΔΕΣ... Εικ.: Γιώργος Ναζλής Πατάκης, Αθήνα 2010, σελ. 56

Έξυπνη, τρυφερή και χιουμοριστική ιστορία με ήρωες παιδιά, ένα σκυλί, τον Γκούφη, ένα τηλεκατευθυνόμενο τζιπ και έναν μπαμπά. Όντας κυνηγός, ο μπαμπάς θέλει το σκύλο για να τον παίρνει μαζί του στο κυνήγι. Τα παιδιά όμως σιχαίνονται το κυνήγι και θέλουν το σκύλο για παρέα. Ένα κόλπο που σκαρφίζονται, με δόλωμα το τζιπ, θα ταρακουνήσει τον πατέρα και θα ξυπνήσει τα φιλοζωικά του αισθήματα. Λ.Ψ.

38/6

Αμάντα Μιχαλοπούλου ΔΙΑΚΟΠΕΣ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ ΜΕ ΤΟΝ ΙΣΙΔΩΡΟ Εικ.: Σοφία Τουλιάτου Πατάκης, Αθήνα 2010, σελ. 50

O Ισίδωρος είναι πολύ λυπημένος: φέτος δεν θα πάει στη Σέριφο, όπως κάθε καλοκαίρι, γιατί οι γονείς του δεν έχουν χρήματα. Ο μυστικός του φίλος όμως, ο ναυαγός, του δίνει ιδέες. Μετατρέπει το δωμάτιό του σε νησί, το στρώμα του σε σχεδία και τη βεράντα σε παραλία. Έτσι, ο Ισίδωρος μαθαίνει να εκτιμά τις απλές χαρές της ζωής. Μια καλογραμμένη ιστορία, με θαυμάσια εικονογράφηση, με θέμα του την οικονομική κρίση, την επινοητικότητα και το νόημα της θυσίας, που θα δώσει στα παιδιά δύναμη κι ελπίδα. Γ.Γ.-Σ.

Ελίζα Μπακοπούλου OI MΟΥΣΙΚΟΥΛΗΔΕΣ ΚΑΙ ΤΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ ΤΟΥ ΦΑΛΤΣΟΥ Εικ.: Παναγιώτα Τσιμπαλίδη Τετράγωνο, Αθήνα 2010, σελ. 34

Βιβλίο γραμμένο με... λέξεις μουσικές: ο Βασιλιάς ήχος, ο μικρός αδελφός του ο Φάλτσος και το βασίλειο της Αρμονίας συνθέτουν το σκηνικό του έργου. Το βασίλειο της Αρμονίας θα νόμιζε κανείς ότι έχει ευτυχισμένους κατοίκους, ορισμένα μυστικά όμως καταρρίπτουν αυτή την εντύπωση. Με την επέμβαση των μουσικών οργάνων, το στρατηγικό τους σχέδιο και με βοηθό τον έρωτα, το βασίλειο ξαναβρίσκει την ευτυχία του. Όμορφο παραμύθι, με θέμα του τη μουσική Α.Β.

Αθηνά Mπίνιου ΣΤΟ ΠΑΝΗΓΥΡΙ ΤΩΝ ΠΟΥΛΙΩΝ Εικ.: Εύη Τσακνιά Πατάκης, Αθήνα 2010, σελ. 27

Έχοντας ζήσει πολλά χρόνια στη Βραζιλία, τη χώρα του κοιμισμένου γίγαντα, η Αθηνά Μπίνιου έχει μπολιαστεί με ιστορίες και παραμύθια για εξωτικά πουλιά, τουκάνους, ιγκουάνες, αραραούνα, τροπικούς αετούς... Με αυτά γεμίζει τις σελίδες της και σ’ αυτό το παραμύθι. Εδώ ηρωίδα είναι η Σούση η σαύρα, που θέλει να παρακολουθήσει από κοντά το πανηγύρι των πουλιών για να θαυμάσει τον αγαπημένο της τραγουδιστή, τον Τουκάνο με το πορτοκαλί ράμφος. Μα πώς μια σαύρα-ερπετό θα φτάσει στα σύννεφα; Αλλά και ποιος θα εμποδίσει την πονηρή, την πεισματάρα Σούση; Οι απαντήσεις βρίσκονται μέσα στο ευχάριστο αυτό βιβλίο. Α.Β.

39/7

Μαρία Μπίρη-Μελά Η ΖΩΦΟΡΟΣ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ Παιδαγωγική Επιμέλεια: Μάνια Δούκα Εικ.: Μαρία Μπαχά, Βάσω Καυκούλα, Παναγιώτης Παγιάτης Νέες Σελίδες, Αθήνα 2010, σελ. 57

Εξαιρετικό βιβλίο που βοηθά μαθητές, εκπαιδευτικούς και γονείς στο να ανακαλύψουν, μέσα από προσεκτικά επιλεγμένες δραστηριότητες και παιχνίδια, την ομορφιά και τον πλούτο των γνώσεων που προσφέρει η Ζωφόρος του Παρθενώνα. Το βιβλίο προετοιμάζει επίσης την επίσκεψη στο Νέο Μουσείο της Ακρόπολης, ούτως ώστε να προσεγγίσουν τα παιδιά εκείνη την εποχή-σύμβολο της Αρχαιότητας. Α.Β.

Ιωάννα Μπουλντούμη Ο ΦΑΝΤΑΣΜΕΝΟΣ ΓΑΛΛΟΣ ΠΑΠΑΓΑΛΟΣ Εικ.: Βασιλική Λαμπίτση Ψυχογιός, Αθήνα 2010, σελ. 44

Γενικά οι παπαγάλοι, ως γλωσσομαθείς, έχουν έπαρση και ψωροπερηφάνια. Ο παπαγάλος όμως αυτής της ιστορίας είναι πολύ φαντασμένος. Μα πάρα πολύ. Αποτελεί εξαίρεση στην Κιβωτό της Εκάλης, όπου τα ζώα που συγκατοικούν έχουν αρμονικές σχέσεις, είναι ταπεινά και περνούν ειρηνικά. Ώσπου έρχεται ένας μάγκας γάτος, που ξέρει πολλά για το παρελθόν του παπαγάλου και τον ξεμπροστιάζει. Και καλά του κάνει. Γιατί είναι ψεύτης και φανφαρόνος. Ο Γάλλος παπαγάλος, ο Φρανσουά, μένει ξεκρέμαστος και μόνος. Απολαυστική και με απλά χρώματα η εικονογράφηση της Β. Λαμπίτση. Α.Β.

Αύρα Οικονομάκου-Αλ Χόπκινς ΠΕΤΡΟΣ Ο ΑΛΕΟΥΤΙΟΣ – Ο ΕΣΚΙΜΩΟΣ ΑΓΙΟΣ ΤΗΣ ΑΛΑΣΚΑΣ Εικ.: Αύρα Οικονομάκου-Αλ Χόπκινς Άθως, Αθήνα 2010, σελ. 60

Στη μακρινή και παγωμένη Αλάσκα, πριν από δύο περίπου αιώνες, γεννήθηκε ο Εσκιμώος Κουγκακνάζη. Βαφτίζεται χριστιανός από Ρώσους ιεραπόστολους μοναχούς και παίρνει το όνομα Πέτρος. Η ζωή του και η Ορθόδοξη πίστη του εξιστορούνται σε αυτό το βιβλίο. Η θαυμάσια έγχρωμη εικονογράφηση αγκαλιάζει το κείμενο, το ζωντανεύει και σε ακολουθεί η μνήμη του. Γ.Γ.-Σ.

40/8

Λότη Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου Ο ΒΑΤΡΑΧΟΣ, Η ΓΑΤΑ ΚΑΙ ΤΟ ΦΙΔΙ Εικ.: Δημήτρης Φουσέκης Πατάκης, Αθήνα 2010, σελ. 28

Τρία λαϊκά παραμύθια που διηγούνται Αφροαμερικανοί παραμυθάδες, απόγονοι Αφρικανών που τους πήραν με τη βία από τον τόπο τους για να δουλέψουν σκλάβοι στην καινούργια χώρα Με την πλούσια φαντασία που διαθέτει και τη λογοτεχνική της ικανότητα, η γνωστή συγγραφέας τα συγκέντρωσε, τα ξανάπλασε, τα χάιδεψε, και μας τα χαρίζει μαζί με τη θαυμάσια έγχρωμη εικονογράφηση, στόλισμα των κειμένων. Γ.Γ.-Σ.

Κάρμεν Ρουγγέρη ΟΜΗΡΟΥ ΙΛΙΑΔΑ – ΤΡΩΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ Λιβάνης, Αθήνα 2010, σελ. 94

Θεατρικό έργο βασισμένο στην φѥѣѼўћ του Ομήρου, που ανέβηκε με κέφι και μεράκι το Νοέμβρη του 2009, πρώτα στη Θεσσαλονίκη και ύστερα στην Αθήνα, και που τώρα παίρνει τη μορφή εντυπωσιακού βιβλίου, που στολίζεται με θαυμάσιες φωτογραφίες από τη δεύτερη παράσταση. Η θεατρική παράσταση διατίθεται στο CD που συνοδεύει το βιβλίο. Μια έκδοση που αποτελεί απόκτημα για κάθε βιβλιοθήκη. Λ.Π.-Α.

Σάκης Σερέφας Η ΜΠΑΝΑΝΑ – Η ΝΤΟΜΑΤΑ – ΤΟ ΑΒΓΟ Εικ.: Δωροθέα Λαμπρινοπούλου Μελάνι, Αθήνα 2010, σελ. 32 (έκαστο)

Ο βραβευμένος με κρατικό βραβείο συγγραφέας ισχυρίζεται ότι στα παραμύθια μπορούν να συμβούν τα πάντα! Ακόμα κι ένα πεινασμένο μυρμήγκι μπορεί να ξεφλουδίσει μια μπανάνα. Αλλά και μια ντομάτα μπορεί να βλέπει κάτι που την κάνει να καρδιοχτυπά γλυκά και να κοκκινίζει πάρα πολύ. Επίσης, βράζοντας ένα αυγό, μπορεί να προκύψουν ακαταλαβίστικες ερωτήσεις στις οποίες μόνο ακαταλαβίστικες απαντήσεις μπορεί να δώσει κανείς. Έξυπνα, χιουμοριστικά και ευρηματικά βιβλιαράκια, που ερεθίζουν τη φαντασία των παιδιών, μαζί με την όμορφη εικονογράφηση. Λ.Ψ.

41/9

Ιωάννα Σκαρλάτου ΟΡΦΑΝΟΤΡΟΦΕΙΟ ΑΠΟ… ΚΑΣΤΑΝΑ Εικ.: Ειρήνη Κονταρίνη Ακρίτας, Αθήνα 2010, σελ 82

Τα δωδεκάχρονα αδέλφια πηγαίνουν στο Καστανοχώρι Πηλίου για τα Χριστούγεννα, τότε που τα κάστανα σε προκαλούν. Γίνονται φίλοι με το γειτονόπουλο τον Αρσένη. Αυτός είναι που θα βρει ένα γαλλικό ρεπορτάζ, που μιλά για τη μακρινή Ινδία, εκεί όπου δεν υπάρχει ορφανοτροφείο και τα ορφανά μεγαλώνουν στο δρόμο. Τα τρία παιδιά θέλουν να… χτίσουν το ορφανοτροφείο που λείπει. Και ξεκινούν τη δουλειά. Μαζεύουν κάστανα, απλώνουν στο δρόμο την… πραμάτεια τους και την πουλούν. Μαζεύουν χρήματα και ονειρεύονται το ορφανοτροφείο. Θα τα καταφέρουν; Καλογραμμένο μυθιστόρημα –η συγγραφέας μάς λέει πως είναι αληθινή ιστορία–, που μας διδάσκει λογοτεχνικά για τη δύναμη της αγάπης. Η εικονογράφηση έγχρωμη και γεμάτη ζωντάνια. Γ.Γ.-Σ.

Φώτω Σκορδά Ο ΚΛΕΦΤΗΣ ΤΟΥ ΠΑΡΑΔΕΙΣΟΥ Εικ.: Χρήστος Γουσίδης Ακρίτας, Αθήνα 2010, σελ. 75

Ο Γιάννης, εξωτερικά, έδειχνε όμοιος με όλα τα παιδιά της ηλικίας του – μα δεν ήταν. Το μυαλό του δεν μεγάλωνε σύμφωνα με την ηλικία του. «΄Εχετε ένα παιδί με ειδικές ανάγκες», είχε πει ο γιατρός στους γονείς του. Στα μαθήματα δεν τα πήγαινε καθόλου άσχημα, ενώ με το τηγάνι στο κεφάλι σώζει μια μέρα το διευθυντή από τη φωτιά. Και τότε εμφανίζεται ο κλέφτης. Κρατά όμηρο το Γιάννη και αρχίζει μια πορεία προς τον… Παράδεισο. «Η αγάπη τ’ αλλάζει όλα»: ιδού η συνταγή που δίνει στον κλέφτη ο Γιάννης. ΄Ενα πολύ δύσκολο θέμα, που το χειρίζεται θαυμάσια η συγγραφέας. Σε ταξιδεύει στον Παράδεισο, που... κλέβει τελικά ο κλέφτης. Υπέροχο κείμενο, με έγχρωμη εικονογράφηση που... κλέβει την καρδιά του αναγνώστη. Γ.Γ.-Σ.

Τασούλα Τσιλιμένη ΤΟ ΚΥΝΗΓΙ ΤΗΣ ΠΡΑΣΙΝΟΠΑΣΧΑΛΙΤΣΑΣ Εικ.: Αιμιλία Κονταίου Εκδόσεις Διάπλαση, Αθήνα 2010, χ.α.σ.

Μια χαριτωμένη ιστορία που θα διασκεδάσει μικρούς και μεγάλους

42/10

με τα καμώματα της Πικρής Σοκολάτας, μιας πανέμορφης και πανούργας γυναίκας, που συλλέγει τα πιο σπάνια είδη που κυκλοφορούν στον πλανήτη. Όλα αυτά, τα εντοπίζει πρώτα στη μαγική οθόνη της, και ύστερα με το συνεργάτη της τον Άσπρο Κόρακα τα αιχμαλωτίζει. Πλούσια πλοκή και περιπέτεια θα συναντήσουμε στο κυνήγι για την Πρασινοπασχαλίτσα, με μια παράλληλη πλοήγηση στον κόσμο των φυτών και των ζώων, στην ξηρά και στη θάλασσα. Έτσι δίνεται η ευκαιρία στους μικρούς αναγνώστες για μια οικολογική προσέγγιση, μέσα από φανταστικά επεισόδια και ένα τέλος που αιφνιδιάζει με τις ανατροπές του. Β.Δ.Αν.

Αγγελική Φλώρου ΚΕΛΗ, Η ΜΙΚΡΗ ΣΦΗΚΑ Εικ.: Ίρις Σαμαρτζή Τετράγωνο, Αθήνα 2010, σελ. 50

Η Κέλη, η μικρή σφήκα, δεν έχει στο κορμάκι της κίτρινες ρίγες όπως όλες οι άλλες σφήκες. Οι φίλες, που θέλουν να τη βοηθήσουν, κάνουν φιλότιμες προσπάθειες μα καμιά τους δεν πετυχαίνει. Ώσπου ο γερο-Ζαχαρίας τη συμβουλεύει να απευθυνθεί στον ήλιο. Η Κέλη κάνει ένα μακρύ κι επίπονο ταξίδι, με πολλές περιπέτειες και πολλές γνωριμίες, όπου στο τέλος του η επιθυμία της γίνεται πραγματικότητα. Ο ήλιος προσφέρει μια του ηλιαχτίδα για να στολίσει το κορμάκι της με χρυσαφένιες ρίγες. Η ιστορία διδάσκει στα παιδιά, γι’ άλλη μια φορά, το θαύμα της επιμονής, της πίστης, της τόλμης, της θέλησης, αλλά και το ότι ο εσωτερικός κόσμος παραμένει ίδιος, όσες εξωτερικές αλλαγές κι αν γίνουν. Η Ίρις Σαμαρτζή έχει στολίσει μαγικά την ιστορία με τη ζωγραφική της, προσδίδοντας στο βιβλίο διπλή αξία. Α.Β.

Ντέιζι Μέντοους ΟΙ ΝΕΡΑΪΔΕΣ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ (Σειρά 7 βιβλίων) Μετ.: Στεφανία Φέρρο Κέδρος, Αθήνα 2010, σελ. 77 (έκαστο)

Οι νεράιδες ποτέ δεν πεθαίνουν. Υπάρχουν τα κορίτσια, που ποτέ δεν τις ξεχνούν και που το ενδιαφέρον τους δεν κοπάζει. Η νέα σειρά του Κέδρουυ ασχολείται με τις νεράιδες του περιβάλλοντος: τηη

43/11

Χιονούλα Χ Χι ιο για τους πάγους, την Πηγή για τα ποτάμια, τάάμ την Κρινιώ για τα τροπικά δάση, την Κοτάμ ρ ρα ραλλένια για το βυθό, τη Ροδάνθη για τον κήπο, τη Χρυσαυγή για τον αέρα και την Αφρούλα για τη ττιςς παραλίες. Σε όλα τα βιβλία της σειράς, τα τι μικ μι κ κορίτσια θα βρουν μικρά πο π ολ ολ πολλά μαγικά, καθώς κκαι κα α την τελετή απονομή ή μαγικών ραβδιών. μής Α.Β.

Χρυσή Χαρτ Ο ΕΡΗΜΙΤΗΣ, Η ΕΙΚΟΝΑ ΚΑΙ Ο ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΑΣ Εικ.: Nico Chocheli Mετ.: Πολυξένη Τσαλίκη-Κιοσόγλου Ακρίτας, Αθήνα 2010, σελ. 39

Ο άγιος Λουκάς ήταν απόστολος, ευαγγελιστής, γιατρός και ζωγράφος. Είναι ο πρώτος που ζωγράφισε τη μορφή του Ιησού και της Θεοτόκου, μετά από παράκληση της Ίδιας. Η «Ελεούσα» είναι μία από τις τρεις εικόνες που φιλοτέχνησε. Η θαυματουργή ασημοντυμένη εικόνα κρέμεται στο εικονοστάσι της Ιεράς Μονής Κύκκου, στην Κύπρο. Αλλά... πώς έφτασε ως εκεί; Την πορεία της από την Κωνσταντινούπολη στην Κύπρο μάς διηγείται η συγγραφέας με θαυμάσιο αφηγηματικό λόγο. Η έγχρωμη εικονογράφηση, σκέτο διαμάντι, στολίζει το βιβλίο. Γ.Γ.-Σ.

44/12

για μεγάλα παιδιά και νέους Μυρσίνη Βιγγοπούλου ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΓΩΠΟΛΗ ΣΤΗΝ ΕΣΥΠΟΛΗ Εικ.: Αγγελική Δελεχά Άθως, Αθήνα 2010, σελ. 125

Καινούργια, εμπλουτισμένη έκδοση της αρχικής, του 2002. Όπως υπαινίσσεται και ο τίτλος: αφήνουμε το εγώ μας και πλησιάζουμε με αγάπη τους συνανθρώπους μας. Το βιβλίο, όπως μας πληροφορεί ο πρόλογος, ταξίδεψε σε πέντε ηπείρους και αγαπήθηκε απ’ όλους. Περιλαμβάνει συμβουλές του γέροντα Παΐσιου, που αγαπούσε τα παιδιά και είχε μεγάλη αγωνία για την πορεία τους στη ζωή. Α.Β.

Μάγια Γεωργαντοπούλου-Φιλιππίδη Ο ΤΕΧΝΙΤΗΣ ΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣ Σοκόλη-Κουλεδάκη, Αθήνα 2009, σελ. 208

Η ζωή του Ρ. Μελαχρινού δεν συνιστά μια τυπική βιογραφία. Όπως την εξιστορεί με ρεαλισμό και αγάπη η συγγραφέας, μετατρέπεται σε κείμενο μεστό από τους αγώνες ενός από τους πιο σημαντικούς Έλληνες ναυπηγούς, που ξεκίνησε από τεχνίτης ξύλινων σκαριών στους ταρσανάδες της Ύδρας και κατάφερε να δημιουργήσει μια μεγάλη Ναυπηγική Ελληνική Εταιρία. Η ζωή του συμβαδίζει με τα γεγονότα μιας συγκλονιστικής εποχής, με πολέμους και βάσανα, στα οποία ο Ρ. Μελαχροινός αντιστέκεται με σθένος και ηρωισμό. Είναι η ιστορία ενός ήρωα της καθημερινής βιοπάλης, που μπορεί να γίνει υπόδειγμα για τη σημερινή γενιά. Α.Β.

Βασίλης Κατσαρός ΦΑΡΜΑΚΑ ΚΑΙ ΘΑΥΜΑΤΑ… Καλειδοσκόπιο, Αθήνα 2008, σελ. 59

Ξεχωριστά θαυμαστό βιβλίο, σχετικά με το πώς εξασκείτο η ιατρική στα χρόνια του Βυζαντίου. Περιλαμβάνει επιστημονικά ντοκουμέντα και φωτογραφικό υλικό από όλα τα μουσεία του κόσμου, καθώς κι ένα Γλωσσάρι για τη διευκόλυνση των αναγνωστών. Μαθαίνει κανείς για το πώς εκπαιδεύονταν οι γιατροί, πώς ασκούσαν τις γνώσεις τους, πώς αντιμετώπιζαν τις ασθένειες και τον ασθενή με φροντίδα και αγάπη, πώς χρησιμοποιούσαν τα βότανα, τα ιατρικά εργαλεία, καθώς και τα ονόματα ξακουστών γιατρών της εποχής. Αξίζουν συγχαρητήρια στον κ. Β. Κατσαρό για τον μόχθο και την έρευνα, αλλά και στο Καλειδοσκόπιο που το εξέδωσε σε τόσο άρτια μορφή. Α.Β.

45/13

Λίνα Λυχναρά ΚΙΝΔΥΝΟΣ ΣΤΟ ΝΗΣΙ Κέδρος, Αθήνα 2010, σελ. 222

Όλες σχεδόν οι περιπέτειες με άλυτα μυστήρια συμβαίνουν τα καλοκαίρια σε κάποιο νησί, όπου έχουν πάει παιδιά για διακοπές. Όχι παιδιά «ό,τι κι ό,τι». Παιδιά έξυπνα, που παρατηρούν, που υποψιάζονται και προσπαθούν να λύσουν πραγματικά αινίγματα. Αφορμή για υποψίες έδωσε ένα περίεργο ατύχημα. Ήταν, όμως, ατύχημα ή εγκληματική ενέργεια; Υπάρχει κάποιος υπεύθυνος αστυνόμος να απαντήσει; Υπάρχει βέβαια, όπως υπάρχει και κάποιος μυστηριώδης Γερμανός σε μια ξεμοναχιασμένη έπαυλη. Κάποιος πρέπει να βοηθήσει τα παιδιά. Κάποιος Έλληνας Ηρακλής Πουαρό, ίσως; Κι ας τον λένε Νάσο Γαβρίλη! Το καλοκαίρι δεν είναι μόνο για ξεκούραση, αλλά και για... διαλεύκανση μυστηρίων. Α.Β.

Λένα Μερίκα ΚΙ ΑΝ Μ’ ΑΓΑΠΑΕΙ ΣΤ’ ΑΛΗΘΕΙΑ; Κέδρος, Αθήνα 2010, σελ. 211

Πώς κατάφερε να εισβάλει η Ταμάρη, μια Γεωργιανή μετανάστρια, στη ζωή της Θεοδώρας και του Μίλτου, αλλά κυρίως στη ζωή του παππού; Και ποιος είναι ο πραγματικός της ρόλος; Θέλει να τον εκμεταλλευτεί; Θέλει να τον «τυλίξει» όπως φοβούνται οι δικοί της; Η Θεοδώρα, με τη δυνατή της όσφρηση και με τη βοήθεια του Μίλτου, ερευνά το θέμα εις βάθος. Με το κείμενο της Λ. Μερίκα περνάς ευχάριστα, διαβαίνοντας μονοπάτια με θέμα τον έρωτα και την ξενοφοβία. Σε κάθε βιβλίο της άλλωστε κεντά, σαν σε καμβά, τα κοινωνικά προβλήματα του καιρού μας, με λόγο που ρέει και γραφή χιουμοριστική. Α.Β.

Ηρώ Παπαμόσχου ΣΤΗ ΣΚΙΑ ΤΟΥ ΠΥΡΓΟΥ Πατάκης, Αθήνα 2010, σελ. 350

Σε καινούργια, αναθεωρημένη έκδοση του ενός τόμου κυκλοφορεί το μυθιστόρημα της Ηρώς Παπαμόσχου, που είχε δημοσιευτεί σε δύο τόμους πριν από αρκετά χρόνια με τίτλο ϐѩ ɢѽѬѪѣѧѩ ѫɢѿѬѣ. Πρόκειται για ένα καλογραμμένο βιβλίο με θέμα τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και τις συνέπειές του, όπως τις βιώνουν η μικρή Κατερίνα και οι δικοί της στη Σάμο. Γοργή αφήγηση, ζωντανοί διάλογοι, ανθρώπινη ματιά στα τραγικά γεγονότα, κι ένα πνεύμα που φανερώνει τα ολέθρια επακόλουθα των πολέμων σε όλους τους εμπλεκόμενους, συνθέτουν αυτό το μυθιστόρημα. Ένα βιβλίο που διαβάζεται με μεγάλο ενδιαφέρον, τόσο από νεαρούς όσο και από μεγαλύτερους αναγνώστες. Λ.Π.-Α.

46/14

Tracy Mack & Michael Citrin Ο ΣΕΡΛΟΚ ΧΟΛΜΣ ΚΑΙ Ο ΣΤΡΑΤΟΣ ΤΩΝ ΑΤΑΚΤΩΝ – Η ΠΤΩΣΗ ΤΩΝ ΤΡΟΜΕΡΩΝ ΖΑΛΙΝΤΑ Μετ.: Μαρία Αγγελίδου Άγκυρα, Αθήνα 2007, σελ. 242

Όσοι αγαπούν την αστυνομική λογοτεχνία γνωρίζουν τον Σέρλοκ Χολμς, τον μεγάλο ερευνητή και διαλευκαντή εγκλημάτων. Εκείνο όμως που αγνοούν μάλλον οι περισσότεροι, είναι το γεγονός ότι ο Σέρλκ Χολμς είχε ως βοηθούς μια συμμορία άστεγων παιδιών της Μπέικερ Στριτ. Τα χαμίνια αυτά, που τριγυρίζουν στους δρόμους και το μάτι τους πιάνει ασήμαντα για τους πολλούς γεγονότα αλλά πολύ σημαντικά για τη λύση ενός φόνου, δίνουν πολύτιμες πληροφορίες στον Σέρλοκ Χολμς. Την υπόθεση του βιβλίου δεν θα την αποκαλύψουμε, αφού οι αστυνομικές περιπέτειες δεν πρέπει να μαρτυρούνται αλλά να διαβάζονται γραμμή γραμμή, ώστε το μυστήριο να το ανακαλύπτει ο ίδιος ο αναγνώστης. Α.Β.

Μάικλ Μορμπούργκο ΓΕΝΝΗΜΕΝΟΣ ΔΡΟΜΕΑΣ Μετ.: Νίκος Γάσπαρης Πατάκης, Αθήνα 2010, σελ. 152

Πρόκειται για την ιστορία του Φιλαράκου, που από ανεπιθύμητο κουτάβι γίνεται πρωταθλητής σε αγώνες, ενώ συνάμα, παρά τις δυσκολίες καταφέρνει να ζήσει και να βρει τη ζεστασιά ενός σπιτιού. Συγκινητική ιστορία για τις σχέσεις των ανθρώπων με τα ζώα, αλλά και για την αφοσοίωση, το κουράγιο και την πίστη που κρύβουμε όλοι μέσα μας. Λ.Ψ.

Τέρενς Μπλάκερ ΑΓΝΟΕΙΤΑΙ: ΘΕΩΡΕΙΤΑΙ ΤΡΕΛΗ ΚΑΙ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΗ Μετ.: Αργυρώ Πιπίνη Πατάκης, Αθήνα 2010, σελ. 352

Η Τριξ, μαθήτρια κολεγίου, μαζί με πέντε συμμαθητές της σκηνοθετούν την απαγωγή της για να πάρουν τα λύτρα και να τα δώσουν στα φτωχά παιδιά που τα έχουν ανάγκη. Μυθιστόρημα άρτια δομημένο, γρήγορο, έξυπνο και τρυφερό, γεμάτο εκπλήξεις, περιπέτειες και εντάσεις, που κρατά ζωηρό το ενδιαφέρον του αναγνώστη από την αρχή ως το τέλος. Λ.Ψ.

47/15

Μάικλ Σπράντλιν Ο ΜΙΚΡΟΣ ΝΑΪΤΗΣ Μετ.: Ελένη Γκαγκάτσιου Πατάκης, Αθήνα 2010, σελ. 343

Ένα ακόμη βιβλίο με θέμα το Άγιο Δισκοπότηρο, το πιο ιερό κειμήλιο της Χριστιανοσύνης, και με ήρωα τον νεαρό Τριστάνο που τον άφησαν μωρό στην πόρτα ενός μοναστηριού. Μεγαλώνοντας, θα ακολουθήσει τον Σερ Τόμας, σεβαστό ιππότη που πηγαίνει στους Αγίους Τόπους για να πολεμήσει στη σταυροφορία του Ριχάρδου του Λεοντόκαρδου. Πόλεμοι, αντιζηλίες, ίντριγκες, δίψα για δύναμη και εξουσία, δράση και περιπέτειες, είναι τα κύρια χαρακτηριστικά του βιλίου, χωρίς να λείπουν όμως η συντροφικότητα, η αγάπη και η συμπόνια. Λ.Ψ.

Μaggie Stiefvater ΡΙΓΟΣ Μετ.: Περικλής Μποζινάκης Πατάκης, Αθήνα 2010, σελ. 432

Μυθιστόρημα φαντασίας, «φορτωμένο» με πολλά βραβεία και μεταφρασμένο σε 26 γλώσσες, με ήρωες την Γκρέις, που για χρόνια παρακολουθεί ένα λύκο στο κοντινό δάσος αποκτώντας βαθιά οικειότητα μαζί του, και τον Σαμ με τη διπλή ζωή, άλλοτε ως λύκος και άλλοτε ως άνθρωπος. Πρόκειται για την ιστορία ενός ρομαντικού έρωτα, που παρά τα αξεπέραστα εμπόδια θα γίνει πραγματικότητα. Βιβλίο γεμάτο τρυφερότητα και ευγενικά συναισθήματα, που συγκινεί τον αναγνώστη. Είναι φανερό ότι η συγγραφέας γνωρίζει αυτό που θέλουν οι έφηβοι, και καταφέρνει με την τέχνη της να τους το προσφέρει. Λ.Ψ.

Πιτ Τζόνσον ΠΩΣ ΝΑ ΓΙΝΕΙΣ ΔΙΑΣΗΜΟΣ Μετ.: Ρένα Ρώσση-Ζαΐρη Ψυχογιός, Αθήνα 2010, σελ. 186

48/16

Όλα ξεκινούν από μια οντισιόν για μια θεατρική παράσταση που συμμετέχουν η Τζόρτζια και ο Τόμπι. Ο Πιτ Τζόνσον –ο συγγραφέας του βιβλίου, που δίδαξε θέατρο σε διάφορα σχολεία– διαθέτει λόγο απλό και ευχάριστο αντιγράφοντας την άνεση, την αφέλεια και την «ελαφρότητα» των εφήβων. Είναι διασκεδαστικός με τα μικρά του κείμενα σε μορφή ημερολογίου όπου αφηγείται την ιστορία του Τόμπι, που θέλει οπωσδήποτε να γίνει διάσημος αφού πιστεύει πως διαθέτει ταλέντο και χάρισμα. Ως παιδί της τηλεόρασης, φιλοδοξεί ν’ αναδειχθεί σε σύντομο χρονικό διάστημα, όπως συμβαίνει με τους εφήβους σήμερα, καθώς επηρεάζονται από την ατμόσφαιρα των τραγουδιστών, των σταρ, των αυτόγραφων, και του πλούτου. Η διασημότητα για τον Τόμπι έρχεται όμως από άλλη μεριά, απροσδόκητη, αλλά πολύ πιο ανθρώπινη. Α.Β.

Το διήγημα ϙѤћѪѩѲ Ѥћѣ ρћѿўћѥѩѲ του Γκ. Αλτόβ29 μάς μεταφέρει στο μέλλον, σε μια προηγμένη τεχνολογικά εποχή, όπου τα διαπλανητικά ταξίδια αποτελούν καθημερινότητα. Ο Ίκαρος και ο Δαίδαλος είναι τα ονόματα δύο αστροναυτών που ετοιμάζονται για ένα αντίστοιχο ταξίδι προς τον «γεμάτο αστέρια κόσμο». Ο Ίκαρος είναι ένας πρωτοπόρος κοσμοναύτης με μεγάλη εμπειρία, που υποστήριζε βάσει επιστημονικών δεδομένων ότι η πτήση μέσα από τον ήλιο ήταν εφικτή και ακίνδυνη. Ο Δαίδαλος είναι νέος αλλά με επιστημονικό κύρος και αποφαίνεται υπέρ του. Οι ρόλοι αντιστρέφονται. Οι δύο κοσμοναύτες, έχοντας δεχτεί σαφείς οδηγίες να μην πλησιάζει το ένα σκάφος το άλλο, αλλά και να μην απομακρύνονται πολύ, ξεκινούν. Όταν ο Ίκαρος χάθηκε μέσα στην πυρακτωμένη ηλιακή μάζα, ο Δαίδαλος για μια στιγμή δίστασε, αλλά αμέσως σκεφτόμενος το «δοξασμένο όνομα του ανθρώπου» επιχείρησε την αποκοτιά και ο ίδιος. Μετά το αρχικό σοκ του φόβου, οι δύο σκαπανείς του διαστήματος στέκονται και ατενίζουν σιγοτραγουδώντας το μεγαλείο του ήλιου. Η δύναμη της ανθρώπινης θέλησης αποδείχθηκε ισχυρότερη από την ίδια τη φύση. Ηθικό δίδαγμα: ο άνθρωπος μπορεί να καταφέρει τα πάντα. Μήνυμα ιδιαίτερα επίκαιρο την εποχή των πρώιμων διαστημικών επιχειρήσεων, τότε που ο ανταγωνισμός του Ψυχρού Πολέμου απαιτούσε ολοένα και μεγαλύτερες θυσίες στο όνομα της «προόδου».

Έναντι επιλόγου Έχοντας παραθέσει κάποιες υποθέσεις σχετικά με τη δυνατή προέλευση και ερμηνεία του μύθου του Ίκαρου, αλλά και έχοντας εξετάσει δειγματοληπτικά ένα μέρος των διασκευών και μεταμορφώσεων του μύθου στο χώρο του παιδικού βιβλίου, επιβεβαιώνεται η αρχικά διατυπωμένη υπόθεση της απορροφητικότητας και της διαχρονικότητας του μυθικού υλικού. Η κάθε εποχή και το κάθε πολιτισμικό περιβάλλον, ανάλογα με τον ορίζοντα προσδοκιών του, διαμορφώνει εκ νέου τις μυθικές φιγούρες, είτε για να χωράνε στα ερμηνευτικά σχήματα και τις ηγεμονικές αναγνώσεις είτε για να τις ανατρέπουν30. Ο μύθος προσφέρει την πρώτη ύλη που πλάθεται αναλόγως με τις απαιτήσεις του γένους στο οποίο εντάσσεται, αλλά και με την προθετικότητα του γράφοντος, η οποία άλλοτε ανάγεται στις προσωπικές του πεποιθήσεις και άλλοτε σε ευρύτερα και υπερκείμενα σημασιοδοτικά περιβάλλοντα. Ο μύθος, συνεπώς, παραμένει ένας καθρέφτης που κάθε εποχή κατοπτρίζει σε αυτόν το πρόσωπό της31.

49 ®

ΤΕΥΧΟΣ 99 / 2010

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

®50

ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ

1. George Steiner, όѣ ξѧѬѣѝҁѧџѲ Αθήνα, Καλέντης 2001, σ. 218. 2. George Steiner, όѣ ξѧѬѣѝҁѧџѲ Αθήνα, Καλέντης 2001, σσ. 196-197. 3. Βλέπε «Η ελληνική μυθολογία και ο Ησίοδος», στο: Griffin Jasper, 1996, τ ςѥѥѼўћ Ѥћѣ ѩ ςѥѥѡѧѣѫѬѣѤҁѲ ѤҁѫѦѩѲ Αθήνα, Νεφέλη, σσ. 111-113. 4. Griffin Jasper, ҁ ɢ , σ. 125. 5. Σιαφλέκης Ζ.Ι., 1994, τ џ҂ѢѪћѭѫѬѡ ћѥѾѢџѣћ, Αθήνα, Gutenberg, σ. 37. 6. Frye Northrop "OBUPNZ PG $SJUJDJTN 'PVS &TTBZT, Princeton, N.Y.: Princeton University Press, 1957, σσ. 33-34. 7. Τον ορισμό πρωτοδιατύπωσε η Julia Kristeva (-B 3FWPMVUJPO EV -BOHVBHF 1PFUJRVF Seuil, Paris, 1974). Σύμφωνα με αυτόν, διακειμενικότητα είναι η διαρκής ροή αφηγηματικού και εννοιολογικού υλικού αναπροσαρμοζόμενου και αναπροσδιοριζόμενου κάθε φορά μέσα στα πλαίσια της ισχύουσας αντικειμενικής πραγματικότητας και των προσδοκιών των αναγνωστών-θεατών, σύμφωνα με τις ιδεολογικές συνιστώσες, τις αισθητικές αναζητήσεις, τις ψυχοπνευματικές ιδιαιτερότητες και τα εθνοφυλετικά τους γνωρίσματα. Η διακειμενικότητα ορίζεται από τον Riffaterre ως κριτήριο λογοτεχνικής ποιότητας, που είναι και το μόνο που παράγει σημασία (significance), ενώ η γραμμική ανάγνωση παράγει μόνο νόημα (meaning): Genette Gerard, 1BMJNQTFTUT Editions du Seuil, 1982, Εισαγωγή. 8. Wilkie Christine, «Intertextuality», &ODZDMPQFEJB PG $IJMESFO T -JUFSBUVSF, P. Hunt (ed.), Routledge, London and New York, 1996, σσ. 132-133. 9. «Διακειμενικές προσεγγίσεις και εξωκειμενικές μεταμορφώσεις», στο: Ζερβού Αλεξάνδρα, τ ξѥѿѤѡ ѫѬѡ ѯ҄Ѫћ Ѭѱѧ ѢћѭѦѼѬѱѧ, Πατάκης, Αθήνα, 1996, σσ. 165-174. 10. Είναι αποφθεγματική η φράση του : «God is society, writ large». Για τις θέσεις του αναφορικά με τη θρησκεία και το μύθο, βλέπε: ćF &MFNFOUBSZ 'PSNT PG 3FMJHJPVT -JGF (Oxford World’s Classics): Translated by Carol Cosman, 2001 (1912). 11. ςѥѥѡѧѣѤѾ ωѭѢѩѥѩѝѿћ 1986, «Εισαγωγή στο Μύθο», τόμος 1ος, Αθήνα, Εκδοτική Αθηνών, σσ. 274-277. 12. Ο στρουκτουραλισμός είναι ένα ρεύμα των ανθρωπιστικών επιστημών που αναλύει διάφορους τομείς της πραγματικότητας ως συστήματα σημείων που αλληλοσχετίζονται. Ξεκίνησε από τις μελέτες στη Γλωσσολογία του Ferdinand de Saussure (1857-1913), αλλά η κυρίως επιρροή του εντοπίζεται το δεύτερο μισό του 20ού αι. Κυρίαρχη μορφή υπήρξε ο ανθρωπολόγος Levi-Strauss, που υποστήριξε την ύπαρξη καθολικών δομών στον ανθρώπινο νου, ο οποίος κατά την άποψή του λειτουργεί στη βάση δυαδικών αντιθέσεων, όπως κρύο-ζεστό, αρσενικό-θηλυκό, ωμό-ψημένο πολιτισμός-φύση, κ.ά. Βλέπε Barry, P., 2002, #FHJOOJOH UIFPSZ BO JOUSPEVDUJPO UP MJUFSBSZ BOE DVMUVSBM UIFPSZ Manchester University Press, Manchester, σσ. 39-60. 13. Campbell Joseph & Moyers Bill, ćF QPXFS PG .ZUI, B. S. Flowers, N.Y., Doubleday, 1968 (The call to Adventure: σ. 60 / “...to carry the human spirit forward…”: σ. 11). 14. Diel Paul, ό ѫѭѦќѩѥѣѫѦҁѲ ѫѬѡѧ џѥѥѡѧѣѤѾ ѦѭѢѩѥѩѝѿћ εκδ. Χατζηνικολή (Payot, Paris, 1966), σσ. 46-49. 15. Υπό αυτό τον όρο εννοούμε τις αυστηρά λογοκριμένες διασκευές των μύθων προς χρήση από τα παιδιά. Για λεπτομέρειες, βλέπε Highet Gilbert, ćF DMBTTJDBM USBEJUJPO (SFFL BOE SPNBO JOĘVFODFT PO 8FTUFSO MJUFSBUVSF, Oxford, US, N.Y.1985, σ. 469. 16. Το 1796, ο Goethe, με το μυθιστόρημα ϐћ ѯѪҁѧѣћ ѬѡѲ ѦћѢѡѬџѿћѲ Ѭѩѭ οѿѥѯџѥѦ ωѼѣѫѬџѪ κωδικοποιεί το νέο μοντέλο της νεότητας και δημιουργεί ((8JMIFMN .FJTUFS 8BOEFSKBISF) 8JJMI 8 IFMMN N .F .FJTUF JTTUF UFS S S ένα λογοτεχνικό είδος, το Βildungsroman, ή κοινώς μυθιστόρημα διαμόρφωσης. Βλ. έν να νέ ννέο έο λο λογο ογο οττεεχν χν Moretti , Thetford Press, Norfolk, 1987, σ. 4-10. Mo M ore ore rett ttii Franco, ćF XBZ PG UIF XPSME Fraan Fr nco co, ć co, ć 17. Paul, Χατζηνικολή (Payot, Paris, 1966), 17. Diel Diel Di el P aul, au ul,l, ό ѫѭѦќѩѥѣѫѦҁѲ ѫѬѡѧ џѥѥѡѧѣѤѾ ѦѭѢѩѥѩѝѿћ εκδ. ό ѫѭ ό ѫѭѦќ ѭѦќ Ѧќ σ. 447. 7. 7. 18. Βελουδής Γ.,.,., πѪ πѪћѦѦћѬѩѥѩѝѿћ. υџѱѪѿћ ψѩѝѩѬџѯѧѿћѲ Αθήνα, Δωδώνη,1994, σ. 103. 18. Βελο 18 Β Βε ελο λουδδήςς Γ λουδ Γ. π ѪћѦ Ѧ

19. John Stephens & Robyn Mc Callum, 3FUFMMJOH TUPSJFT GSBNJOH DVMUVSF Garland Publishing Inc., New York and London, 1998, σσ. 6-9. 20. Πασχαλίδης Γρηγόρης, «Γενικές αρχές ενός προγράμματος για τη διδασκαλία της λογοτεχνίας», στο: Αποστολίδου Βενετία-Χοντολίδου Eλένη (επιμ.), ψѩѝѩѬџѯѧѿћ Ѥћѣ ςѤɢћѿўџѭѫѡ, Αθήνα, Τυπωθήτω, 1999, σσ. 319-333 (323). 21. «Ο ελεύθερος πλάγιος λόγος ως μετάβαση από το συγγραφικό στο προσωποπαγές αφηγηματικό σχήμα», στο: Stanzel Franz K., υџѱѪѿћ ѬѡѲ ћѮѾѝѡѫѡѲ University Studio Press, Θεσσαλονίκη, 1999, μτφρ.: Κυριακή Χρυσομάλλη- Heinrich (1979 ,Vandenhoeck und Ruprecht in Göttingen, Germany), σσ. 292-292. Επιπλέον: Peri Massimo, ρѩѤѿѦѣћ ξѮѡѝѡѦћѬѩѥѩѝѿћѲ, επιμ.: Σ. Ν. Φιλιππίδης, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 1994, σσ. 44-98, και 31. Στην ορολογία της Cohn, ο ελεύθερος πλάγιος λόγος ισοδυναμεί με τον αυτο-αφηγημένο μονόλογο (Cohn Dorrit, 5SBOTQBSFOU .JOET /BSSBUJWF .PEFT GPS QSFTFOUJOH $POTDJPVTOFTT JO 'JDUJPO, Princeton University Press, Princeton, 1978, σσ. 161-186). 22. Μολονότι η ιδέα της μεταβίβασης της αμαρτίας εντοπίζεται και στον Όμηρο και στον Ηρόδοτο, η συγκεκριμένη φράση αντλείται από τη Βίβλο, όπου και απαντάται συχνά (ϗѨѩўѩѲ 20,5, ξѪѣѢѦѩѿ 14,18, Ιερεμίας 5,7, φѱѼѧѧѡѲ 9,2, κ.α.). Βλέπε Νατσούλης Τάκης, 1983, ψѽѨџѣѲ Ѥћѣ ѮѪѼѫџѣѲ ɢћѪѩѣѦѣ҄ўџѣѲ (γ΄ έκδοση), Αθήνα, εκδόσεις Χιωτέλλη, σ. 379. 23. Χρησιμοποιούμε τον όρο από την προτεινόμενη από τον Geoffrey Wagner (ćF /PWFM BOE ćF $JOFNB Rytherford, NJ, Fairleigh Dickinson University Press, 1975, σ. 222) κλίμακα σχέσεων ανάμεσα σε ένα λογοτεχνικό κείμενο και την κινηματογραφική του απόδοση (μετάθεση, αναλογία, σχόλιο). 24. John Stephens & Robyn Mc Callum, ҁ ɢ , Τhe Myth of Icarus: σσ. 69-75. 25. Καραγιάννη Μαρία, «Πέρα από τον φράχτη: Μια Μεθοδολογική Πρόταση για την Αξιολόγηση του Έγχρωμου Άλλου στο Σύγχρονο Εικονογραφημένο Βιβλίο», ,FJNFOB, τχ. 9 , Ιούλιος 2009. 26. Τζελούν, Ταχάν Μπεν, ό ѪћѬѫѣѫѦҁѲ ҁɢѱѲ Ѭѩѧ џѨѾѝѡѫћ ѫѬѡѧ ѤҁѪѡ Ѧѩѭ, μτφρ.: Α. Βερυκοκάκη, Αθήνα, Νέα Σύνορα-Λιβάνης, 1998, σσ. 19-25. 27. Μαρτινίδης Πέτρος, χҁѦѣѤѲ ϐѽѯѧѡ Ѥћѣ ѬџѯѧѣѤѽѲ ѬѡѲ џѣѤѩѧѩѝѪѼѮѡѫѡѲ, ΑΣΕ, 1990, σσ. 77-78. 28. Ζερβού Αλεξάνδρα, «Εσωτερική εστίαση και (επαν)αφηγήσεις κλασικών για παιδιά και ενηλίκους: ўѣћўѪћѫѬѣѤѼ ѮћѣѧҁѦџѧћ και ιδεολογικές φορτίσεις», Ϗ҂ѝѤѪѣѫѡ, τχ. 16, 2006. 29. Το κείμενο συμπεριλαμβανόταν στο βιβλίο Έκθεσης-Έκφρασης της Α΄ Λυκείου ως το 2000. 30. Σχετικά με τις ηγεμονικές, διαπραγματεύσιμες ή ανατρεπτικές αναγνώσεις των πολιτισμικών μύθων, βλέπε: Hall, S., “Encoding/decoding”, στο: Centre for Contemporary Cultural Studies (ed.), $VMUVSF .FEJB -BOHVBHF 8PSLJOH 1BQFST JO $VMUVSBM 4UVEJFT London: Hutchinson, ([1973] 1980), σσ. 136-38. 31. Για να παραφράσουμε τον ορισμό του Gadamer αναφορικά με την κλασική λογοτεχνία: κλασικό είναι το κείμενο που η ανάγνωσή του συνεχίζεται σε διαφορετικές γενιές, αλλά κάθε γενιά βρίσκει σ’ αυτό κάτι διαφορετικό που παρουσιάζει ενδιαφέρον για την ίδια, σαν να είχε το κείμενο γραφτεί ειδικά γι’ αυτήν (H. G. Gadamer, Wahreit und Methode, Τυβίγγη, 1960, σσ. 284-285).

ΠΗΓΕΣ Garland Michael, *DBSVT 4XJOFCVDLMF, Albert Whitman and Co., 2000. Myers Christopher, 8JOHT, Scholastic Canada, Limited, 2000. Peabody Josephine Preston, 0ME (SFFL 'PML 5BMFT, Told anew, The Copp Clark Co. arrk Publishing Pu ubl blis lis ishi hingg C hing o. o. Ltd., Vancouver-Toronto-Montreal, 1897. Van Allsburg Chris, ϐIF 8SFDL PG ;FQIZS, Houghton Mifflin Books for Children, drreen n,, 1983. 198 9833.. Yolen Jane-Dennis Nolan, 8JOHT, Harcourt Children’s Books, 1991. Zindel Paul, )BSSZ BOE )PSUBODF BU )PSNPOF )JHI, Harpercollins Childrens Books, Bookks, Bo Book s, 1984. 198844.. Αλτόβ Γκ., ϙѤћѪѩѲ Ѥћѣ ρћѿўћѥѩѲ, μτφρ.: Χ. Τάκας, εικόνα: Θ. Παπιώτης. Μπάουμαν Χανς, ϒѬџѪѼ ѝѣћ Ѭѩѧ ϙѤћѪѩ, Αθήνα, Κέδρος, 1982.

51 ®

ΤΕΥΧΟΣ 99 / 2010

διαχρονικά*

H ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΣΤΑ ΣΧΟΛΕΙΑ ΣΗΜΕΡΑ Ron Jobe & Paul Hart (Καναδάς)

Δ ®52

ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ

εν μας εκπλήσσει όταν ακούμε σήμερα να λέγονται τόσο πολλά σχετικά με τα προγράμματα των Δημοτικών σχολείων, τα βασιζόμενα στη λογοτεχνία. Οι εκπαιδευτικοί συνειδητοποιούν πλέον ότι οι μαθητές μπορούν να βρουν περισσότερο νόημα στο σχολείο εφόσον μπορούν να χρησιμοποιούν στο σπίτι και στη δική τους κοινωνία όσα μαθαίνουν. Όλο και περισσότεροι εκπαιδευτικοί στρέφονται προς την παιδική λογοτεχνία, επειδή τη θεωρούν σημείο σύνδεσης του σπιτιού με το σχολείο. Οι αγαπημένες ιστορίες της παιδικής ηλικίας κερδίζουν τη δική τους ξεχωριστή θέση, καθώς αναφέρονται σε πράγματα που είναι σημαντικά για τα παιδιά, και με τρόπους που αυτά κατανοούν. Η λογοτεχνία εισάγει τα παιδιά στον κόσμο του εντύπου και τους μιλάει με την ειδική γλώσσα των βιβλίων, στα οποία οι λέξεις επιλέγονται προσεκτικά και οι προτάσεις δομούνται με τέχνη. Πρόκειται για τις γλωσσικές δομές που θα συναντήσουν επανειλημμένως στον κόσμο του εντύπου γύρω τους. Και πόση ποικιλία δομών υπάρχει! Τα λαϊκά παραμύθια προσφέρουν στους αναγνώστες τον φανταστικό κόσμο τού «μια φορά κι έναν καιρό». Σ’ αυτά οι προσκλήσεις επαναλαμβάνονται τρεις φορές και τα ρυθμικά τραγούδια διαφυλάσσουν τη μαγεία τους. Επίσης, το πληροφοριακό βιβλίο που αναφέρεται στους ηλεκτρονικούς υπολογιστές χρησιμοποιεί ενδεχομένως σχήματα σύγκρισης, συνδέοντας τις μηχανές της σύγχρονης εποχής με τις πιο οικείες στον κόσμο των μαθητών. Η λογοτεχνία απευθύνεται στη σφαίρα του συναισθήματος. Πιθανόν, το πιο μεγάλο δώρο που προσφέρει η λογοτεχνία στους «διά βίου» μαθητές να είναι το ότι εγγίζει τα συναισθήματα. Η παιδική λογοτεχνία, όπως τα παλαιά λαϊκά παραμύθια, είναι γεμάτη από χαρακτήρες που καταδυναστεύονται, που δεν κατανοούνται και δεν εκτιμούνται από την κοινωνία των ενηλίκων που

* Στις σελίδες αυτές επαναδημοσιεύονται κείμενα με διαχρονική αξία, που είχαν παρουσιαστεί στις Διαδρομές κατά τα πρώτα δεκαπέντε χρόνια της κυκλοφορίας τους. Το κείμενο αυτό είχε δημοσιευτεί στο τεύχος 29 (Άνοιξη 1993, σσ. 64-69) και αποτελεί απόσπασμα από το βιβλίο $BOBEJBO $POOFDUJPOT o &YQFSJFODJOH -JUFSBUVSF XJUI $IJMESFO (Pembroke Publishers Limited, Ontario, 1991). O R. Jobe είναι καθηγητής της Παιδικής Λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο της British Columbia στο Βανκούβερ. Διετέλεσε Πρόεδρος της ΙΒΒΥ την τετραετία 1990-1994. Κατά την επίσκεψή του στην Αθήνα, το 1992, προσκεκλημένος από τον Κύκλο του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου, έδωσε την άδεια να μεταφραστεί μέρος από τα δύο πρώτα κεφάλαια του παραπάνω βιβλίου, που συνέγραψε με την Paula Ηart, σύμβουλο σε πανεπιστήμια και διδάσκουσα στο Πανεπιστήμιο της British Columbia.

τους περιβάλλει. Αυτοί οι χαρακτήρες γνέφουν στα παιδιά, προσκαλώντας τα να ενώσουν τις δυνάμεις τους μαζί τους. Και τα παιδιά θα αποδείξουν ότι είναι ήρωες, παρατηρώντας και αξιολογώντας τις καταστάσεις που ζουν οι χαρακτήρες, καθώς και διατυπώνοντας σχέδια για να τις αντιμετωπίσουν. Συχνά αναδεικνύονται νικητές, γιατί τα απασχολεί η ευτυχία των άλλων – το βασικό σήμα κατατεθέν της ωριμότητας. Πού αλλού μπορούν να βιώσουν τα παιδιά –ταυτιζόμενα– αυτή τη βασική εκπαιδευτική διαδικασία για τη ζωή, μέσα στο χρόνο που απαιτείται για να διαβάσει κανείς διακόσιες σελίδες; Η λογοτεχνία προάγει τη διανοητική ανάπτυξη. Τα παιδιά αναπτύσσονται διανοητικά όταν επικοινωνούν με έναν συγγραφέα, στην προσπάθειά τους να κατανοήσουν μια ιστορία. Τελευταία, δίνεται ιδιαίτερη προσοχή στην ενέργεια της πρόβλεψης, που θεωρείται μέρος της αναγνωστικής εμπειρίας. Όμως πρέπει να διασαφηνιστεί η φύση της ανώτερης σκέψης που ενεργοποιείται κατά την πρόβλεψη. Οι αναγνώστες που προβλέπουν, δεν κάνουν συμπτωματικά προβλέψεις για την εξέλιξη της πλοκής. Εκφράζουν υποθέσεις για τα ελατήρια των πράξεων στις οποίες έχουν ήδη προβεί οι ήρωες, συνδυάζοντας τα γεγονότα με άλλα, από τη γνωστή τους λογοτεχνία, και κρίνοντας τις επιλογές των ηρώων. Με άλλα λόγια, αρκετές προϋποθέσεις α λό λόγι όγγιια, α, α ρ εττέςς π ρκ ροϋπ ρο ροϋπ ϋπο οθθέσ σει εις εις πρέπει να ληφθούν υπόψη προτού γγίνει μια ίννει ει μ ια πρόβλεψη. ια πρό ρόβ βλλεψ ψη. η Οι αναγνώστες πρέπει να ερμηνεύσουν, ύσου ύσ ύσου ουν, ουν, ν να να ταξιταξι τα ξιξι νομήσουν και να αξιολογήσουν τα α δε δδεδομένα εδο δομέένα δο α της τη ηςς ιστορίας. Μια λανθασμένη υπόθεση αναγκάζει γκάζζει γκ γκάζ ει τους του ους ενδιαφερόμενους αναγνώστες να συγκρίνουν συγκ συ υγκ γκρ ρίίνο νουυνν την πράξη του ήρωα με τα σχέδια πο που π ου οι οι ίδιοι πρότειναν. Καθώς οι χαρακτήρες ήρες ήρ ρες ες λαμβάνουν αποφάσεις, όταν αντιμετωμεετω μ μετω ωπίζουν εναλλακτικές λύσεις, οι αναγνώστες αγν γνώσ σττεες –ταυτιζόμενοι– συμμετέχουν στηνν εμ εεμπειρία μπε πειρ ειρ ρία α και είτε ικανοποιούνται είτε απογοητεύοοη ηττεύύονται από τα αποτελέσματα. Η λογοτεχνία εξασφαλίζει τη «δ «διά διά βίου» ευχαρίστηση. Χωρίς αμφιβολία, λία, ία α, ο πιο σημαντικός λόγος για να αποτελεί τελλεί η λογοτεχνία βασικό κομμάτι της σχολικής χολ ολικ λικκής ής ζωής, είναι το ότι δίνει ευχαρίστηση. ση η. Όλες οι δραστηριότητες μέσα στηνν τάξη πρέπει να προγραμματίζονται, έχοντας μοναδικό στόχο να εμπλουτίζουν την εμπειρία από την ανάγνωση. Αν τηρείται αυτή η αρχή, θα επακολουθήσουν ό όλα λα λα τα ευεργετήματα. Αν καταστρατηγείται, γείτ γε είτται αι, ελάχιστη γνώση θα προκύψει.

5533 ®

ΤΕΥΧΟΣ ΤΕΥ Ε ΧΟΣ ΕΥ ΧΟ Ο 99 9 9 / 2010 2 01 20 201 0 0

®54

ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ

Πώς μπορεί να ενσωματωθεί η λογοτεχνία μέσα στο ωρολόγιο πρόγραμμα; Αν και πιστεύουμε ότι πρέπει να διατίθεται καθημερινά χρόνος για την απόλαυση της λογοτεχνίας ως αυτοσκοπό, πιστεύουμε ότι οι δάσκαλοι υπηρετούν με τον καλύτερο τρόπο τόσο τη λογοτεχνία όσο και τα άλλα μαθήματα όταν τη συνδυάζουν με άλλους τομείς της διδασκόμενης ύλης. Η κύρια πηγή απ’ όπου θα αντλήσετε υλικό για ένα πρόγραμμα πλούσιο σε λογοτεχνία είναι η σχολική βιβλιοθήκη, που συμπληρώνεται από τη συλλογή της τάξης σας. Ο δάσκαλος-βιβλιοθηκάριος, συχνά ένθερμος φίλος της λογοτεχνίας, είναι πολλές φορές πρόθυμος να συνεργαστεί στο σχεδιασμό του προγράμματος και να λάβει μέρος μαζί με τους μαθητές σας στις εμπειρίες που προσφέρει η λογοτεχνία. Εσείς ξέρετε καλύτερα τους μαθητές σας – οι δάσκαλοι-βιβλιοθηκάριοι ξέρουν καλύτερα τους τρόπους μάθησης. Μαζί εξασφαλίζετε σημαντικούς συνδέσμους μάθησης. Μην ξεχνάτε ότι οι δάσκαλοι-βιβλιοθηκάριοι έχουν πρόσβαση σε υλικό άλλων βιβλιοθηκών, και ίσως είναι πρόθυμοι να οργανώσουν επισκέψεις συγγραφέων και εικονογράφων. Εάν ζείτε σε μια περιοχή που είναι δυνατό να πραγματοποιηθεί αυτό, αξίζει να τους συμπεριλάβετε στο πρόγραμμά σας της λογοτεχνίας. Δώστε ξεχωριστή θέση στα βιβλία της χώρας σας κατά τον προγραμματισμό της λογοτεχνικής σας ύλης. Ξέρουμε ότι θα νιώσετε απέραντη ευχαρίστηση από τα αποτελέσματα. (…) Πιστεύουμε ότι η λογοτεχνία πρέπει να αναπτύξει δεσμούς με τη ζωή των μαθητών, εφόσον επιθυμούμε να τους εξασφαλίσει μια σημαντική εμπειρία. Η σύγχρονη, υψηλής ποιότητας, λογοτεχνία διευκολύνει αυτούς τους δεσμούς, και δεν υπάρχει καλύτερος τρόπος για να εξοικειώσετε τους μαθητές σας με αυτήν από το να τους διαβάζετε φωναχτά.

Ανάγνωση φωναχτά: Ο μόνος δρόμος! Το πιο σημαντικό πράγμα που μπορούν να κάνουν οι δάσκαλοι στα σχολεία είναι να διαβάζουν φωναχτά ποιοτική λογοτεχνία στις τάξεις τους. Τίποτε άλλο δεν μπορεί να αντισταθμίσει την καθολική μακροπρόθεσμη επίδραση αυτής της εμπειρίας κατά τη διάρκεια της σχολικής ημέρας. Όμως οι δάσκαλοι έχουν την ευθύνη ѧћ ўѣћќѼѠѩѭѧ ѬѣѲ ѣѫѬѩѪѿџѲ ѫѱѫѬѼ Ѿ ѧћ Ѧѡѧ ѬѣѲ ўѣћќѼѠѩѭѧ ѤћѢҁѥѩѭ Μια άσχημη ανάγνωση μπορεί να καταστρέψει τις δημιουργικές προσπάθειες ενόςς συγγραφέα. Όταν διαβάζεις φωναχτά μιαν ιστορία σε κάποια ομάδα μαθητών, δεν Ό διαβάζεις απλώς φωναχτά – παρουσιάζεις σε κάποιον άλλο το νόημα μιας δ αβ δι β γραπτής εργασίας. Έτσι, στόχος κάθε προφορικής ερμηνείας είναι το να ζωγρα γρ ρα ντανέψει μιαν ιστορία τόσο αποτελεσματικά όσο εάν τη διάβαζε ο ίδιος ν ο συγγραφέας, ίσως και καλύτερα. Η αποτελεσματική προφορική ερμηνεία απαιτεί σκέψη, εξάσκηση, επινοητικότητα και περισσότερη εξάσκηση… Μετάφραση: ,ѩ҂ѥћ χѩѭѥѩѭѦɢѾ ύћɢћɢџѬѪѩɢѩ҂ѥѩѭ

Προδημοτική εκπαίδευση και Δημοτικό / Γυμνάσιο / Λύκειο / Πανεπιστημιακά / Παιδαγωγικά / Εκπαίδευση Ενηλίκων / Λεξικά / Μέθοδοι Εκμάθησης Ξένων Γλωσσών Χάρτες / Εκπαιδευτικές Αφίσες / Μελέτες - Δοκίμια / Ποίηση / Λογοτεχνία / Εικονογραφημένα Βιβλία / Comics και Graphic Novels

και εκπαιδευτικό υλικό α ί λ ...για το νηπιαγωγείο και το δημοτικό Β ιβ

ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ΜΟΥ ΣΤΟ ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟ ΝΙΚΟΣ ΧΑΤΖΟΠΟΥΛΟΣ ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΒΑΛΕΡΙΑΝΟΣ ISBN.: 978-960-6738-53-1 ȜɂɒɊɋȺɊɀ Y ȾɃ t ɊȾɄ

ΧΡΩΜΑΤΙΖΩ ΤΑ ΖΩΑ ΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣ ΚΑΙ ΜΑΘΑΙΝΩ ΤΟΥΣ ΑΡΙΘΜΟΥΣ ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΒΑΛΕΡΙΑΝΟΣ ISBN.: 978-960-6738-33-3 ȜɂɒɊɋȺɊɀ Y ȾɃ t ɊȾɄ

ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΩΝ ΜΟΥ ΣΤΟ ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟ ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΒΑΛΕΡΙΑΝΟΣ ΝΙΚΟΣ ΧΑΤΖΟΠΟΥΛΟΣ ISBN.: 978-960-6738-54-8 ȜɂɒɊɋȺɊɀ Y ȾɃ t ɊȾɄ

ΧΡΩΜΑΤΙΖΩ ΤΑ ΖΩΑ ΤΗΣ ΞΗΡΑΣ ΚΑΙ ΜΑΘΑΙΝΩ ΤΟΥΣ ΑΡΙΘΜΟΥΣ ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΒΑΛΕΡΙΑΝΟΣ ISBN.: 978-960-6738-35-7 ȜɂɒɊɋȺɊɀ Y ȾɃ t ɊȾɄ

Το πρώτο μου ΤΕΤΡΑΔΙΟ ΠΡΩΤΗΣ ΓΡΑΦΗΣ για την Α’ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΒΑΛΕΡΙΑΝΟΣ ΤΕΥΧΟΣ 99 / 2010 ΝΙΚΟΣ ΧΑΤΖΟΠΟΥΛΟΣ

55 ®

ISBN.: 978-960-6738-49-4 ȜɂɒɊɋȺɊɀ Y ȾɃ t ɊȾɄ

ΧΡΩΜΑΤΙΖΩ ΤΑ ΖΩΑΚΙΑ ΚΑΙ ΜΑΘΑΙΝΩ ΓΡΑΜΜΑΤΑΚΙΑ ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΒΑΛΕΡΙΑΝΟΣ ISBN.: 978-960-6738-31-7 ȜɂɒɊɋȺɊɀ Y ȾɃ t ɊȾɄ

Εκπαιδευτικές αφίσες Εκ

Αναλυτική παρουσίαση και ξεφύλλισμα Α

w w w. e l l i n o e k d o t i k i . g r

αυνέντευξη ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ Β Κώστας Μάγος Κ Ο Κώστας Μάγος γεννήθηκε στη Μυτιλήνη. Α Αρχικά, σπούδασε Ηλεκτρολόγος Μηχανικκός στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, και σ στη συνέχεια Παιδαγωγικά στο Παιδαγωγικκό Τμήμα του Πανεπιστημίου Αθηνών. Έκαννε το διδακτορικό του στις Επιστήμες της Αγωγής. Εργάστηκε ως δάσκαλος σε δημόσια και ιδιωτικά σχολεία και ως επιμορφωτής σε Προγράμματα επιμόρφωσης εκπαιδευτικών. Σήμερα είναι Λέκτορας στο Παιδαγωγικό Τμήμα του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, όπου διδάσκει μαθήματα σχετικά με τη διαπολιτισμική διάσταση στην εκπαίδευση.

®56

ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ

ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ ωѣћ ѧ҂ѯѬћ ѫѬѡ ѯѱѦћѬџѪѾ, Μικρή Άρκτος, 1998. ϐѩ ѦѭѫѬѣѤҁ ѬѡѲ ѢѼѥћѫѫћѲ, Πατάκης, 2005. ύѩ҂ ѤѪ҂ѮѬѡѤџ ѩ ҂ɢѧѩѲ Ѧѩѭ, Νίκας, 2005. ϏѤѩѭɢѣўѣѫѬѼѧ, Πατάκης, 2007. ϐѩ ўѼѫѩѲ ѬѡѲ Ѩ҂ѥѣѧѡѲ Ѩ҂ѫѬѪћѲ, Πατάκης, 2007. τ ѤѭѪѿћ ϖѣ οћѫѿѥѡ, Δίπτυχο, 2008. χћѥѱѫѾѪѢџѲ χћѪћѤѼѨћ, Καλειδοσκόπιο, 2009. ϗѧћѲ ѝѼѬѩѲ Ѧѣћ ѮѩѪѼy, Εν Πλω, 2009 (σε συνεργασία με τη Γ. Γκανάτσιου). ϐѩ ѦћѤѪ҂ ѬћѨѿўѣ Ѭѩѭ ξѣѦѿѥѣѩѭ, Πατάκης, 2010. ύѩ҂ ɢћѲ ѤѩѭѥѩѭѪѼѤѣ , Νίκας, 2010.

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΒΑΡΕΛΛΑ: Κύριε Μάγο, πώς ξεκίνησε για σας το ταξίδι της συγγραφής; ΚΩΣΤΑΣ ΜΑΓΟΣ: Ξεκίνησε τυχαία. Δεν ήταν κάτι που υπήρχε στο μυαλό μου ή στις προθέσεις μου. Όταν άρχισα να εργάζομαι ως δάσκαλος, πριν από είκοσι περίπου χρόνια, διαπίστωσα ότι τα παιδιά μάθαιναν πολύ πιο εύκολα και με πολύ περισσότερο ενδιαφέρον όταν ως διδακτική τεχνική χρησιμοποιούσα την αφήγηση. Έτσι άρχισα να φτιάχνω ιστορίες για να διδάξω διάφορα θέματα: το εμβαδόν, παραδείγματος χάριν, στα μαθηματικά, ή τον υπερσυντέλικο στη γραμματική. Κάποιες από τις ιστορίες αυτές, που άρεσαν στα παιδιά, τις έγραψα σε ένα τετράδιο για να τις έχω ως υλικό και για τις επόμενες χρονιές. Αυτό το τετράδιο ήταν και το πρώτο μου βιβλίο με παιδικές ιστορίες. Μιλάμε, βέβαια, για χειρόγραφο βιβλίο, σε ένα και μοναδικό αντίτυπο!

57 ®

ΤΕΥΧΟΣ 99 / 2010

Α.Β.: Που, υποθέτω, θα το κρατάτε ακόμη! Κ.Μ.: Ναι, είναι αλήθεια ότι το κρατάω. Δεν το κρατάω όμως τόσο για τις δικές μου ιστορίες όσο για τις ιστορίες που έχουν γράψει τα παιδιά, οι μαθητές μου. Σ’ αυτό το τετράδιο κρατούσα και τις καλύτερες από τις ιστορίες που έφτιαχναν οι μαθητές μου. Πολλές από αυτές τις έγραφαν τα παιδιά εν είδει ασκήσεων που τους έβαζα σε διάφορα μαθήματα, άλλες ως ελεύθερα κείμενα, άλλες ως σχολικές εκθέσεις. Τα παιδιά αυτά σήμερα είναι ενήλικοι. Κάποιοι συνεχίζουν να γράφουν, και ενίοτε μου στέλνουν ακόμη κείμενά τους. Α.Β.: Εξακολουθείτε να δουλεύετε με τον ίδιο τρόπο με τους μαθητές σας; Κ.Μ: Συνεχίζω να χρησιμοποιώ την αφήγηση ως βασική διδακτική τεχνική, όμως τα τελευταία χρόνια δεν έχω απέναντί μου μαθητές Δημοτικού, αλλά φοιτητές. Η διαφορά είναι ότι ενώ οι μαθητές της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης διαθέτουν φαντασία, που είναι και το βασικό συστατικό των ιστοριών τους, οι φοιτητές διαθέτουν εμπειρία και οι ιστορίες τους είναι σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό αυτοβιογραφικές. Μπορεί να διαφοροποιείται το περιεχόμενο των ιστοριών, όμως η αξία τους και η συμβολή τους στη διδασκαλία και τη μάθηση παραμένουν σταθερά. Α.Β.: Ποιο ακριβώς είναι το αντικείμενο της διδασκαλίας σας και σε ποιο πλαίσιο; Κ.Μ.: Διδάσκω στο Παιδαγωγικό Τμήμα Προσχολικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, στο Βόλο, μαθήματα που αφορούν τη θεωρία και την πράξη της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης.

Α.Β.: Τι ακριβώς σημαίνει «διαπολιτισμική εκπαίδευση»; Κ.Μ.: Ο πιο ευρύς ορισμός για τη διαπολιτισμική εκπαίδευση είναι: εκπαίδευση για το σεβασμό, την αποδοχή και την ανάπτυξη ουσιαστικής επικοινωνίας, ανταλλαγής και αλληλεγγύης με κάθε μορφής ετερότητα: εθνική, θρησκευτική, πολιτισμική, γλωσσική, κ.λπ. Α.Β.: Κάποια από τα βιβλία σας συνδέονται άμεσα με αυτό το θέμα – έτσι δεν είναι;

®58

ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ

Κ.Μ.: Όντως. Το χћѥѱѫѾѪѢџѲ χћѪћѤѼѨћ είναι Κ έένα έν να βιβλίο β που αφορά στην ευαισθητοποίηση των μι μ μικρών ικρ κ ώνν αναγνωστών κατά των στερεοτύπων και των προκαταλήψεων, ενώ το ϗѧћѲ ѝѼѬѩѲ Ѧѣћ ѮѩѪѼ, για το οποίο συνεργάσθηκα με τη Γεωργία Γκανάτσιου και την Τατιάνα Ζωγράφου, είναι μια ιστορία με θέμα την αποδοχή της διαφορετικότητας. Α.Β.: Αυτό είναι το τελευταίο σας βιβλίο; Κ.Μ.: Όχι, μετά το πѼѬѩ έχουν κυκλοφορήσει άλλα δύο βιβλία: ϐѩ ѦћѤѪ҂ ѬћѨѿ ўѣ Ѭѩѭ ξѣѦѿѥѣѩѭ και το ύѩ҂ ɢћѲ ѤѩѭѥѩѭѪѼѤѣ Α.Β.: Μιλήστε μας λίγο για τα βιβλία αυτά. Κ.Μ.: ϐѩ ѦћѤѪ҂ ѬћѨѿўѣ Ѭѩѭ ξѣѦѿѥѣѩѭ είναι η ιστορία ενός σαλιγκαριού που προσπαθεί να ανέβει σε ένα ψηλό βουνό. Συναντά πολλά εμπόδια, δεκάδες δυσκολίες, όμως χάρη στην υπομονή, την επιμονή, αλλά και τη δύναμη της φιλίας, τελικά τα καταφέρνει. Α.Β.: Πρωτότυπο θέμα! Θα θέλατε να μας αποκαλύψετε πώς το εμπνευστήκατε; Κ.Μ.: Ευχαρίστως! Ένα φθινοπωρινό βράδυ διέσχιζα κάθετα την Πανεπιστημίου στο ύψος της Κοραή. Λίγες ώρες προτού συμβεί αυτό, είχε ρίξει μια δυνατή καταιγίδα. Καθώς, λοιπόν, περνούσα απέναντι την Πανεπιστημίου, το μάτι μου πέφτει σε ένα σαλιγκάρι. Ένα ζωντανό σαλιγκάρι στην Πανεπιστημίου! Το φαντάζεστε! Είχε μια ρωγμή στο κέλυφός του, αλλά ήταν ζωντανό, ολοζώντανο! Το μάζεψα λοιπόν και το ακούμπησα λίγο παρακάτω στην Ακαδημίας, στο πάρκο του Πνευματικού Κέντρου. Αυτό το «ηρωικό» σαλιγκάρι μού «χάρισε» την ιστορία του Αιμίλιου. Α.Β.: Και το άλλο βιβλίο, το Κουλουράκι; Κ.Μ.: Το ύѩ҂ ɢћѲ ѤѩѭѥѩѭѪѼѤѣ είναι η ιστορία ενός κουλουριού που το σκάει από το ταψί ενός πλανόδιου κουλουρά και αποφασίζει να γνωρίσει τον κόσμο.

Α.Β.: Και τον γνωρίζει; Κ.Μ.: Τον γνωρίζει, πληρώνοντας όμως και το αντίστοιχο τίμημα. Στο τέλος μένει μισό, αλλά το προτιμά αυτό από το να είναι ολόκληρο και να περνά όλη του τη ζωή στο ταψί του κουλουρά. Α.Β.: Διαβάζοντας κανείς τα βιβλία σας, παρατηρεί μια ιδιαιτερότητα στην επιλογή των ηρώων: ένας αδέσποτος σκύλος στο βιβλίο σας Ο Τραμ, ένα παιδί χωρίς φίλους στο Το μυστικό της Θάλασσας, άστεγοι και μετανάστες στο Η κυρία Άι Βασίλη. Τι έχετε να πείτε γι’ αυτό; Κ.Μ.: Βρίσκω σημαντικό το να ρίχνω φως στις σκιές, να φωτίζω αυτό που υπάρχει δίπλα μας αλλά δεν είναι λαμπερό. Τα παιδιά, επηρεασμένα και από τα ΜΜΕ, έχουν την τάση να παρασύρονται συνήθως από αυτό που λάμπει –είτε είναι είτε δεν είναι… χρυσός–, ενώ προσπερνούν πολύτιμα πράγματα που όμως δεν έχουν χρωματιστό περιτύλιγμα. Μέσα από τις ιστορίες μου προσπαθώ να αναδείξω την αξία του διαφορετικού, του μη-κυρίαρχου και τον πλούτο της συνύπαρξης μαζί του. Α.Β..: Η οικολογία αποτελεί μια άλλη θεματική κατηγορία των βιβλίων σας. Κ.Μ.: Πράγματι, ήμουν για πολλά χρόνια μέλος σε οικολογικές οργανώσεις, και κάποια από τα βιβλία αυτά προέκυψαν από την ενεργή συμμετοχή μου σε οικολογικές δράσεις. Το ωѣћ ѧ҂ѯѬћ ѫѬѡ ѯѱѦћѬџѪѾ και το ϏѤѩѭɢѣўѣѫѬѼѧ ασχολούνται με το ζήτημα της μείωσης των απορριμμάτων, ενώ ϐѩ ўѼѫѩѲ ѬѡѲ Ѩ҂ѥѣ ѧѡѲ Ѩ҂ѫѬѪћѲ αφορά στους εμπρησμούς των δασών. Το τελευταίο γράφτηκε μια νύχτα που οι φλόγες είχαν για άλλη μια φορά ζώσει την πολύπαθη Πάρνηθα. Α.Β.: Η Αθήνα αποτελεί σταθερή πηγή της έμπνευσής σας; Κ.Μ.: Θα έλεγα ότι αποτελούσε – δεν αποτελεί πια. Τα τελευταία χρόνια ζω στο Βόλο, όπου οι παραστάσεις είναι πολύ διαφορετικές από εκείνες της Αθήνας. Επειδή ως παιδί μεγάλωσα σα σ α στην στη την επαρχία επαρ επαρ επ ρχί χία –στη Μυτιλήνη–, η διαμονή μου στο Βόλο ομ μεε βο β βοήθηήθ ηήθη ήθ σε στο να ξαναβρώ τις εικόνες και τα ερεθίσματα θίσμ θί θίσμ σματ ατα τα των παιδικών μου χρόνων, κάτι που πιστεύω σττεύω στεύ εύύω ότι λειτουργεί ψυχοθεραπευτικά. Ζώντας σ στο το ο Βόλο έχω άμεση πρόσβαση στο βουνό, στο το το Πήλιο, αλλά και στη θάλασσα, στο Αιγαίο. ο. ο. Ύστερα από τριάντα χρόνια διαμονής στα Εξάρχεια της Αθήνας, νιώθω πολύ τυχερός για τον τωρινό τόπο διαμονής μου. Α.Β.: Ας ξανάρθουμε στο ταξίδι της συγγραφής. Τι σας συγκινεί και τι σας φοβίζει περισσότερο σε αυτό το ταξίδι;

59 ®

ΤΕΥΧΟΣ 99 / 2010

Κ.Μ.: Αυτό που με συγκινεί, αλλά και με τρομάζει συγχρόνως, είναι το πώς η ιδέα που –μέσες άκρες– υπάρχει στο μυαλό, θα γίνει μια ολοκληρωμένη ιστορία που θα κινητοποιήσει το ενδιαφέρον των παιδιών. Πώς θα αποφύγει τις γνωστές παγίδες της συγγραφής και πώς θα μεταφέρει το μήνυμα που θέλει, χωρίς διδακτισμούς και κοινοτοπίες. Με συγκινεί και με ανατροφοδοτεί απεριόριστα το να ακούω ένα παιδί να λέει μέσα από την καρδιά του, κι όχι δασκαλεμένο από κάποιον μεγάλο, ότι του αρέσει κάποια από τις ιστορίες μου. Με φοβίζει ο χρόνος. Ο καθημερινός χρόνος. Ποτέ δεν είναι αρκετός για να γράψεις με ηρεμία, με χαλαρότητα, μια ιστορία. Ξέρετε, η πρώτη γραφή των περισσότερων ιστοριών μου έχει γίνει σε βραδινά λεωφορεία, σε ουρές τραπεζών, σε διαλείμματα μαθημάτων… Και βέβαια, πάντα υπάρχει η αγωνία τού «μετά». Πώς θα προχωρήσει η ιστορία που υπάρχει στο συρτάρι; Το ταξίδι της συγγραφής δίνει τη θέση του στο ταξίδι-αγωνία της έκδοσης, που συχνά είναι το ίδιο επίπονο με εκείνο της συγγραφής. Α.Β.: Πώς βλέπετε σήμερα την ελληνική παιδική λογοτεχνία;

®60

ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ

Κ.Μ.: Πιστεύω ότι στην Ελλάδα υπάρχουν σήμερα εξαιρετικοί συγγραφείς. Καθώς και εξαιρετικοί εικονογράφοι. Κάθε επίσκεψή μου στις εκθέσεις βιβλίου ή στα βιβλιοπωλεία κρύβει εκπλήξεις. Ανακαλύπτω μικρούς και μεγάλους θησαυρούς. Και ξέρω ότι υπάρχουν πολλοί ακόμη θησαυροί κρυμμένοι στα συρτάρια ανθρώπων που γράφουν, αλλά δεν κοινοποιούν τα κείμενά τους. Πρόσφατα, στο πλαίσιο μιας πρόσκλησής μου σε Νηπιαγωγείο για να συζητήσω με τα παιδιά, η νηπιαγωγός μού έδειξε κάποια παραμύθια που είχε γράψει η ίδια. Ήταν, κατά τη γνώμη μου, πολύ καλή δουλειά, που θα άξιζε να τη διαβάσουν κι άλλοι. Τέτοιες δουλειές πιστεύω ότι υπάρχουν πολλές. Αν υπήρχε ένα καλύτερο υποστηρικτικό πλαίσιο, τα εμπόδια για να βγουν αυτές οι δουλειές προς τα έξω θα μπορούσαν να ξεπεραστούν ευκολότερα. Α.Β.: Γράφετε κάτι αυτό τον καιρό; Κ.Μ.: Κ Κ.Μ. Κ. .Μ. Μ. Ξαναδουλεύω κάποιες ιστορίες που εείχα εί χχα ασ στο συρτάρι. Τις είχα πρωτογράψει πριν από αρκετό καιρό, αλλά δεν τις είχα ολοκληαπ α πό α ρώσει. ρώ ώσ σεει.ι. Η μία από αυτές διαπραγματεύεται την ««εικόνα «ε «εικ εικ ικόν όνα του εχθρού» και τον τρόπο που η εικόαυτή να α αυτ α υττή υτ ή κατασκευάζεται, ενώ η δεύτερη είναι μια μι μ ια λιτή λ τή λι τή ιστορία με καθημερινές εικόνες από μια προκυμαία. π πρ προκ ρο οκκυμ υμα α Η απογευματινή μου βόλτα στην προκυμαία πρ ροκ οκυμ υμ μα του Βόλου μού έδωσε το ερέθισμα για αυτή γγι ια αυ α υτή τή τη δεύτερη ιστορία. τή Α.Β.: Α Ακούγονται όμορφες ιστορίες. Σας εύχομαι καλή κα επιτυχία! Κ.Μ.: Κ Κ. .Μ. Μ.: Ν Να ’στε καλά! Σας ευχαριστώ από καρδιάς!

•

ΤΟ ΧΕΛΙΔΟΝΙ ΠΟΥ ΠΕΡΙΜΕΝΕ ΤΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ

Η ΝΕΡΑΪΔΟΥΛΑ & Ο ΑΪ-ΒΑΣΙΛΗΣ

ΔΟΞΑ ΚΩΤΣΑΛΙΔΟΥ - ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΣΗ: ΒΑΝΕΣΣΑ ΙΩΑΝΝΟΥ ISBN.: 978-960-6738-20-3 t Διάσταση 29x40 εκ. t σελ.: 48

ΔΟΞΑ ΚΩΤΣΑΛΙΔΟΥ - ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΣΗ: ΘΑΝΑΣΗΣ ΓΚΙΟΚΑΣ *4#/ t ȜɂɒɊɋȺɊɀ 29x40 ȾɃ t ɊȾɄ

61 ®

ΤΕΥΧΟΣ 99 / 2010

Γυρεύοντας μια Αγκαλίτσα

ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΒΑΛΕΡΙΑΝΟΣ - ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΣΗ: ΘΑΝΑΣΗΣ ΓΚΙΟΚΑΣ ISBN.: 978-960-6738-24-1 t Διάσταση 22x30 εκ. t σελ.: 56 Ένα απίστευτα γλυκό πουλάκι, ο Κοκουλίνος, αναζητά το θαύμα του κόσμου, τη μητρική αγάπη! Γυρίζει τον κόσμο όλο γυρεύοντας τη στοργή και τη θαλπωρή που μόνο η αγκαλίτσα μιας μανούλας μπορεί να προσφέρει! Εκείνο, όμως, που τελικά διαπιστώνει ο Κοκουλίνος είναι ότι για να φτάσει κανείς στη χώρα των θαυμάτων, εκεί δηλαδή όπου η αγάπη κατοικεί, το μόνο που χρειάζεται είναι μια ζεστή καρδούλα που να γνωρίζει να αγαπά και ν’ αγαπιέται. ΚΥΚΛΟΦΟΡΕΙ ΣΤΑ ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΑ

Υ ΑΡΑΣΧΟ ΣΟΦΙΑ Π

Τσίκοεν μπορούσε

δ του άκι που Το σκυλ ήσει την ουρά ΓΚΙΟΚΑΣ να κουν ΑΝΑΣΗΣ ΗΣΗ: Θ

ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦ

ΙΟΠΩ Α ΒΙΒΛ ΜΑ ΣΤ Ο Τ Ν Υ Σ

ΛΕΙΑ

λίνα α & Με Μιράντ ές κυρίες ρ Δύο μικ κήνωση τασ ΝΟΥ στην κα ΣΑ ΙΩΑΝ ΕΣ

Ν ΗΣΗ: ΒΑ

ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦ ΣΥΝ

ΙΒΛΙ Σ ΤΑ Β ΤΟ Μ Α

ΟΠΩΛ

ΕΙΑ

Αναλυτική παρουσίαση και ξεφύλλισμα

w w w. e l l i n o e k d o t i k i . g r

Η ΑΦΗΓΗΣΗ ΚΑΙ Η ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΣΤΗ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΠΟΧΗ

το παρόν τεύχος, οι Διαδρομές συνεχίζουν τη δημοσίευση των συνεντεύξεων που πήρε η Τασούλα Τσιλιμένη, Επίκουρος Καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Πρόεδρος του Φεστιβάλ Αφήγησης Ολύμπου και Γεν. Γραμματέας του Πανελλήνιου Ομίλου Φίλων Αφήγησης (Π.Ο.Φ.Α., www. pofa.uth.gr), από αναγνωρισμένους Ευρωπαίους αφηγητές. Ο λόγος στους: α) Abbi Patrix και β) Odile Burley.

Abbi Patrix A

®62

ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ

Ο Abbi Patrix ασχολείται με την τέχνη της αφήγησης για πάνω από 25 χρόνια. Συνδυάα ζζει παράλληλα το θέατρο και τη μουσική, και αναζητά νέους τρόπους για να εμπλουτίσει την α αφήγηση. Αξιοποιεί διαφορετικές πηγές, όπως α παραδοσιακές ιστορίες, ιστορίες ζωής, ημεροπ λλόγια, τις προσωπικές του μνήμες και λογοτεχχνικά κείμενα. Είναι καλλιτεχνικός διευθυντής ττης «Compagnie du Cercle», ενώ με τον M. JJolivet έχουν την ευθύνη του «La Maison du Conte». Περιοδεύει τον κόσμο και αφηγείται. C

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΜΕ ΤΟΝ ABBI PATRIX Τ.Τσ.: Κύριε Abbi Patrix, τι σας οδήγησε στην ενασχόλησή σας με την αφήγηση; A.Ρ.: Η κλήση για ένα υλικό που είναι απλό και βαθύ, ριζωμένο στην ανθρώπινη εμπειρία. Ποιο είναι για σας το νόημα του να λέτε ιστορίες; Μεταδίδει άμεσα και δημόσια, όχι μόνο τα παραμύθια/ιστορίες, αλλά επίσης τη ζωή και τη φαντασία που τα ζωντανεύουν. Με ποια κριτήρια επιλέγετε τις ιστορίες που αφηγείσθε; Πρόκειται πάντα για συναντήσεις. Συνάντηση με μια κλωστή, ένα μοτίβο, ένα είδος, έναν κόσμο, μια φαντασία, ένα προσωπείο. Μερικές φορές είναι κεραυνοβόλο, άλλες φορές είναι δύσκολο να βρεθεί – είναι όμως πάντα μια συνάντηση.

Πόσο πιστά ακολουθείτε τις πηγές των ιστοριών; Παρεμβαίνετε σε αυτές ώστε να τις διαμορφώσετε; Είμαι πολύ πιστός στις πηγές μου, σε βαθμό που –αν δεν με ικανοποιεί/ευχαριστεί η ιστορία σε ένα έγγραφο– να κάνω μια έρευνα τριγύρω, που μου επιτρέπει να είμαι πιστός και την ίδια στιγμή να τολμώ να αλλάξω αυτό που μου φαίνεται απαραίτητο στην αφήγηση της ιστορίας εδώ και τώρα. Έχω επίσης τη συνήθεια να αναφέρω τις πηγές μου. Θεωρώ ότι αυτό είναι μια δύναμη, μια ζωντανή μεταβίβαση. Πώς επηρεάζει ο γραπτός λόγος της πηγής, απ’ την οποία αντλείτε την ιστορία, την προφορικότητά σας; Είναι δύσκολο να υπολογίσω. Στο αποτέλεσμα ίσως όχι πολύ, αλλά στην αρχή αυτό είναι ένα μέρος του «σοκ» της συνάντησης. Διαθέτοντας πείρα ετών γύρω από την αφήγηση, είστε ευχαριστημένος από την πορεία και εξέλιξή της στη Γαλλία; Πιστεύω ότι υπάρχει ένα τεράστιο έδαφος να ξεκαθαριστεί, σε ό,τι αφορά την αναγνώριση αυτής της «Τέχνης». Στην Ελλάδα, όπου η αναβίωση της αφήγησης είναι πολύ πρόσφατη, έχουν υιοθετηθεί οι όροι «νεο-αφηγητής», «σύγχρονος αφηγητής» ή «επαγγελματίας παραμυθάς». Έχει αναπτυχθεί ένας προβληματισμός σχετικά με την ορθότητα των όρων. Ποια είναι η γνώμη σας; Εσείς στη Γαλλία είχατε σχετικούς προβληματισμούς; Νομίζω ότι η λέξη «αφηγητής» αρκεί. Δείχνει αυτό που είναι στην κυριολεξία. Ποιες ανάγκες του σύγχρονου ανθρώπου καλύπτει ο σημερινός αφηγητής; Την ανάγκη ενός δεσμού κάθετου και οριζόντιου, για να κατανοήσουμε και να ζήσουμε καλύτερα και εύθυμα το Χάος του κόσμου. Μπορεί η αφήγηση με τη σημερινή της μορφή να γίνει παράδοση; Σκέφτομαι ότι είναι ήδη στην επανεμφάνισή της – δεν είναι μια ερώτηση κλίμακας αλλά αίσθησης.

63 ®

ΤΕΥΧΟΣ 99 / 2010

Ποιες ιστορίες έχει ανάγκη περισσότερο ο σημερινός ακροατής; Ιστορίες από την αρχαιότητα, τη μυθολογία, τη λαϊκή παράδοση, αφηγήσεις ιστορικής μνήμης; Όλες – εάν ο αφηγητής σέβεται την ένταση του «εδώ-και-τώρα», όλα τα είδη που αφηγούνται είναι γεμάτα από αισθήσεις. Ποιοι οι στόχοι και το μέλλον των Ινστιτούτων ή Κέντρων της αφήγησης; Να αναπτύξουν το καλλιτεχνικό – τα υπόλοιπα έρχονται με φυσικότητα. Θεωρείτε ότι μπορεί κάθε άνθρωπος να αφηγηθεί, ανεξαρτήτως ταλέντου ή εκπαίδευσης και εξάσκησης; Εξαρτάται από το για ποιον μιλάμε. Παραδείγματος χάρη, έναν φτασμένο καλλιτέχνη δεν τον αφορά αυτό. Η τέχνη βρίσκει τους τρόπους.

®64

ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ

Αν ήταν να διαρθρώσετε το «Δεκάλογο του καλού αφηγητή», ποια σημεία θεωρείτε ως τα πιο σημαντικά; Το άκουσμά του σε όλα τα επίπεδα: ο ίδιος, οι ιστορίες, το κοινό, ο κόσμος, η μουσική, ο λόγος… Ποια είναι η γνώμη σας για τη σύνδεση της αφήγησης με ρεύματα και τάσεις όπως η προστασία του περιβάλλοντος, η διαπολιτισμική εκπαίδευση, κ.ά.; Για μένα η τέχνη της αφήγησης βρίσκεται πάνω απ’ όλα. όπου κι αν ασκείται. Μέσα από την εμπειρία σας, τι θα είχατε να συμβουλεύσετε τους Έλληνες παραμυθάδες και όσους στην Ελλάδα αναλαμβάνουν ρόλους δασκάλου της τέχνης της αφήγησης, ώστε να παρακαμφθούν εμπόδια και δυσκολίες που εσείς αντιμετωπίσατε και τα οποία έβλαψαν την αφήγηση; Ζήστε… και η τέχνη του αφηγητή θα ζήσει. Σας ευχαριστώ πολύ!

Odile Burley O Η Odile Burley ζει στη Βρετάνη, ανάμεσα σε τταραχώδεις ανέμους και μυστηριώδεις χερσόττοπους. Άραγε, από εκεί να προέκυψε η κλίση ττης στο να αναρωτηθεί για τα αινίγματα της ζζωής; Ένα πράγμα είναι σίγουρο: οι αφηγήσεις εείναι γι’ αυτήν μια ανεξάντλητη ευκαιρία να αναρωτιέται, να ερευνά και να συναντά τους α άλλους μέσα από το γέλιο, τη ζωντάνια και ά ττην απόλυτη έκπληξη. Ύστερα από κάποια χρόνια στο θέατρο, κκαι αφού εξερεύνησε το σύμπαν του κλόουν, συναντά την Claudine Aerts και τον Hamadi. σ Συνεχίζει τη μακρά εξάσκηση στο «La Maison Du Conte», στις Βρυξέλλες, και ακολουθεί το δρόμο της στην αφήγηση με τον Henri Gougaud. Εμψυχώνει και οργανώνει εργαστήρια με παιδιά και γυναίκες.

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ME THN ΟDILE BURLAY Τ.Τσ.: Τι σας οδήγησε στην ενασχόλησή σας με την αφήγηση; O.B.: Αυτό που με ελκύει στα παραμύθια είναι το μυστήριο που τα κατοικεί. Μια φορά αν διαβάσω ή ακούσω την ιστορία, κάτι από την ιστορία αυτή συνεχίζει να ζει μέσα μου και φωτίζει αυτό που ζω ή βλέπω. Οι ιστορίες κάνουν ηχώ στη ζωή μου. Ποιο είναι το νόημα για σας του να λέτε ιστορίες; Το γεγονός ότι μέσω της αφήγησης ο αφηγητής δένεται με άλλους ανθρώπους στη ζωή. Αυτό συμβαίνει μέσα από το λόγο των αφηγήσεων και του δικού του προσωπικού λόγου. Με ποια κριτήρια επιλέγετε τις ιστορίες που αφηγείσθε; Επιλέγω ιστορίες που με αγγίζουν, με κάνουν να γελάω, ή μερικές φορές αυτές που με ιντριγκάρουν, ακόμη κι αν δεν τις καταλαβαίνω. Πόσο πιστά ακολουθείτε τις πηγές των ιστοριών; Παρεμβαίνετε σε αυτές ώστε να τις διαμορφώσετε; Είμαι πιστή στα γεγονότα της ιστορίας και στο συμβολισμό της, αλλά ενθέτω δικές μου λέξεις και προσωπικές μου εικόνες. Μπορώ επίσης να χρησιμοποιήσω μοτίβα που έρχονται από άλλο παραμύθι.

65®

ΤΕΥΧΟΣ 99 / 2010

Διαθέτοντας πείρα ετών γύρω από την αφήγηση, είστε ευχαριστημένη από την πορεία και την εξέλιξή της στη χώρα σας; Ναι, αλλά υπάρχουν πολλά ακόμη να κάνουμε, για να βρούμε περισσότερους χώρους αφιερωμένους/ταγμένους στις αφηγήσεις. Είναι ακόμη περιθωριακή η θέση της στο χώρο του θεάτρου, και αυτό πρέπει να αλλάξει γιατί εκεί είναι ο χώρος της. Στην Ελλάδα υπάρχει προβληματισμός σχετικά με τους όρους «νεο-αφηγητής», «σύγχρονος αφηγητής» ή «επαγγελματίας παραμυθάς». Ποια είναι η γνώμη σας; Θεωρώ ότι η αφήγηση οφείλει πάση θυσία να προσαρμοσθεί στη σύγχρονη εποχή. Ο αφηγητής ανήκει στην εποχή του, σε βαθμό που δεν υπάρχει εάν δεν υπάρχουν άνθρωποι να τον ακούσουν. Δεν μπορεί παρά να είναι σύγχρονος.

Ποιες ανάγκες του σύγχρονου ανθρώπου καλύπτει ο σημερινός αφηγητής; Ο αφηγητής, πιστεύω, απαντά στην ανάγκη του σύγχρονου ανθρώπου να επικοινωνεί και να συναντιέται με τους άλλους, μέσα στον κόσμο. Όλα κυλούν πολύ γρήγορα σήμερα, αλλά ο άνθρωπος έχει πάντα ανάγκη επαφής/σχέσης. Η σχέση έχει την ανάγκη του λόγου. Έχει επίσης ανάγκη να ενωθεί με τους προγόνους της, και οι αφηγητές το διαθέτουν αυτό: την ιστορία της ανθρωπότητας. Πιστεύετε ότι η ιστόρηση μπορεί να καταστεί κοινωνικό φαινόμενο όπως ήταν στις παλαιότερες εποχές; Ναι, το πιστεύω. Μπορεί το σημερινό κοινό να λειτουργήσει όπως εκείνο της παραδοσιακής προφορικής αφήγησης; Το κοινό επιθυμεί να το κοιτούν, να του μιλούν. Έχει ανάγκη να καθίσει και να ακούσει ιστορίες για τη ζωή του. Πιστεύω ότι ο άνθρωπος έχει ακόμη αυτή την ικανότητα της προφορικής αφήγησης. Πιστεύω ότι οι άνθρωποι νιώθουν την ευχαρίστηση να μεταδίδουν αυτό που έχουν αγαπήσει. Ποιες ιστορίες έχει ανάγκη περισσότερο ο σημερινός ακροατής; Ιστορίες από την αρχαιότητα, τη μυθολογία, τη λαϊκή παράδοση, αφηγήσεις ιστορικής μνήμης; Δεν παίζει ρόλο πια η ιστορία, αλλά το εάν διαθέτει συμβολική δύναμη. Εάν η ιστορία αγγίξει τον ακροατή, εκείνος δεν θα την ξεχάσει ποτέ.

Βρίσκετε διαφορές μεταξύ άνδρα αφηγητή και γυναίκας αφηγήτριας; Υπάρχουν διαφορές. Όπως ανάμεσα στους άντρες και στις γυναίκες. Θεωρείτε ότι μπορεί κάθε άνθρωπος να αφηγηθεί, ανεξαρτήτως ταλέντου ή εκπαίδευσης και εξάσκησης; Πιστεύω ότι είναι καλό το ότι οι νέοι αφηγητές διαμορφώνονται μέσα από εκπαίδευση με ειδικούς δασκάλους. Η αφήγηση είναι μια τέχνη σε ολοκληρωμένο επίπεδο, με πολύπλοκες και συγκεκριμένες όψεις. Είναι καλό να μαθαίνεται αυτό. Το να αφηγούμαστε, είναι ένας μακρύς δρόμος. Δεν γίνεται γρήγορα – χρειάζεται μεγάλη συναναστροφή με τις ιστορίες. Ποια η γνώμη σας για τη σύνδεση της αφήγησης με ρεύματα και τάσεις, όπως η προστασία του περιβάλλοντος, η διαπολιτισμική εκπαίδευση, κ.ά.; Γιατί όχι, εάν αυτό βοηθάει να «θεραπεύονται» οι άνθρωποι. Τι έχετε να πείτε στους Έλληνες αφηγητές; Να οργανώνουν φεστιβάλ, να κάνουν ανταλλαγές με άλλες χώρες. Οι συναντήσεις είναι που κάνουν την αφήγηση και τον αφηγητή να ζουν. Σας ευχαριστώ πολύ!

67 ®

ΤΕΥΧΟΣ 99 / 2010

$ ! "$ & " ! '

' ! " !" "'& ! $ % ! '% " " " ! % # '! ! " # " " % " ! & ' # '% ! % ' " " % " ! ' % &$ ( " & !& !"

" " $" "' % ' % & ' ' '

! % & ' !"

% " ! ' % " % " ! #

" # !" ! ! ! # % % " % !" " " % " ! '! # % " ' ' !& ' " # "

! " "

" " " " " " " "

ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ: "P.IN.O.K.I.O. – PUPILS FOR INNOVATION AS A KEY TO INTERCULTURAL AND SOCIAL INCLUSION" KAINOTOMEΣ ΜΑΘΗΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ: ΤΟ ΚΛΕΙΔΙ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ® 70

ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ

κινητικότητα εθνοτικών, φυλετικών και κοινωνικών ομάδων που σημειώνεται τελευταία στις ευρωπαϊκές κοινωνίες αλλά και διεθνώς, διαμορφώνει μια νέα πολυπολιτισμική πραγματικότητα, την οποία ο χώρος της εκπαίδευσης δεν μπορεί να αγνοήσει. Με βασικό αφετηριακό σημείο την προαγωγή του διαπολιτισμικού διαλόγου κατά του κοινωνικού αποκλεισμού, δομήθηκε και αναπτύσσεται –στο πλαίσιο της Comenius-Διά Βίου Μάθησης– το διετούς διάρκειας ευρωπαϊκό εκπαιδευτικό πρόγραμμα «P.IN.O.K.I.O.». Στόχος του προγράμματος είναι η ανάπτυξη κοινωνικών, γλωσσικών και ψηφιακών δεξιοτήτων, απαραίτητων για την προσωπική ολοκλήρωση, την ενεργό κοινωνική συμμετοχή και την κοινωνική ένταξη. Ειδικότερα, το πρόγραμμα αποσκοπεί στην ανάπτυξη των 5 από τις 8 θεμελιώδεις και αλληλοσυνδεόμενες δεξιότητες-κλειδιά που θέσπισε η Ευρωπαϊκή Ένωση (Rec. 2006/962/ EC) και αφορούν: • την επικοινωνία στη μητρική γλώσσα, • τις μεταγνωστικές δεξιότητες/ικανότητα διά βίου μάθησης, • την κοινωνική ευθύνη και την ευθύνη των πολιτών, • την πρωτοβουλία και την επιχειρηματικότητα, και • την πολιτισμική συνείδηση και έκφραση. Το πρόγραμμα απευθύνεται σε μαθητές προσχολικής και πρώτης σχολικής ηλικίας, προερχόμενους από διάφορα πολιτισμικά συστήματα, και αναπτύσσεται στο σχολικό περιβάλλον. Πολύτιμο εργαλείο για το σχεδιασμό του είναι η παιδική λογοτεχνία. Η αφήγηση παραμυθιών και ιστοριών είναι προνομιούχος «γλώσσα» επικοινωνίας και γεφύρωσης των χασμάτων μεταξύ των πολιτισμικών στερεοτύπων, με θεμελιώδη σημασία στη γνωστική και συναισθηματική ανάπτυξη των παιδιών. Η συνεργασία μιας ομάδας στη δημιουργία μιας ιστορίας (συγγραφή, εικονογράφηση, δραματοποίηση) δίνει την ευκαιρία για αυτογνωσία, ανάπτυξη δεξιοτήτων έκφρασης, επικοινωνία και συνεργασία. Στο πλαίσιο αυτής της πρακτικής, ο εκπαιδευτικός μαζί με τα παιδιά μπορούν –αφού προηγηθεί η αφήγηση μιας ιστορίας– να επιλέξουν ένα σημείο εισόδου στην εξιστόρηση (π.χ. περιγραφή ενός αφηγηματικού χαρακτήρα) ως αφορμή

771 ®

ΤΤΕΥΧΟΣ 99 / 2010

για την ανάπτυξη των προαναφερόμενων δεξιοτήτων, ακολουθώντας κατευθυντήριες γραμμές της παιδαγωγικής. Για την επίτευξη των προσδοκόμενων αποτελεσμάτων υιοθετούνται ελκυστικές μέθοδοι και καινοτόμα εργαλεία ΤΠΕ. Το υλικό που θα παραχθεί σε έντυπη και ηλεκτρονική μορφή για εκπαιδευτικούς και για παιδιά, θα παρέχει τη δυνατότητα online αξιοποίησής του. Συντονιστής του προγράμματος είναι το Εθνικό Ίδρυμα «Carlo Collodi» στην Πέσια της Ιταλίας, ενώ εταίροι είναι: ~ το Πανεπιστήμιο της Μαδέρας (Πορτογαλία), ~ το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, ~ το Διεπιστημονικό Κέντρο Αριστείας του Πανεπιστημίου Ca’ Foscari di Venezia (Ιταλία), ~ το Διεθνές Ίδρυμα «Yehudi Menuhin» (Βέλγιο), ~ το Mosaic Art And Sound (Αγγλία), ~ ο αφανής εταίρος Seed Association (Ελβετία), και ~ ο συνδεδεμένος εταίρος Officina Creativa Interculturale (Ιταλία). Για πληρέστερη ενημέρωση επισκεφτείτε την ιστοσελίδα: www.pinokioproject.eu

Η ΠΡΟΣΕΥΧΗ ΤΗΣ ΔΑΣΚΑΛΑΣ Gabriela Mistral Χιλιανή ποιήτρια, που πήρε το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1946. ΄Ηταν δασκάλα του Πάμπλο Νερούδα. Μετάφραση: ωћѪѣѼѧѧћ ϐѠћѧѼѤѡ

Κύριε! Εσύ που δίδαξες, συγχώρα με που διδάσκω· που φέρω το όνομα της δασκάλας, που Εσύ έφερες όταν ήσουν στη Γη. Δώσε μου τη μοναδική αγάπη για το σχολειό μου· που ούτε το κάψιμο της ομορφιάς να είναι ικανό να κλέψει την τρυφεράδα μου απ’ όλες τις στιγμές.

® 72

ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ

Δάσκαλε, κάνε ακατάπαυστο τον ενθουσιασμό μου και περαστική την απογοήτευση. Βγάλε από μέσα μου αυτό τον ακάθαρτο πόθο για δικαιοσύνη που εξακολουθεί να με ταράζει, το γελοίο απομεινάρι της διαμαρτυρίας που βγαίνει από μέσα μου όταν με πληγώνουν. Να μην πονάει η αγνόηση και να μην θλίβομαι για τη λήθη αυτών που μας δίδαξαν. Κάνε με να είμαι πιο μάνα από τις μάνες, για να μπορέσω ν’ αγαπήσω και να υπερασπίσω όπως αυτές, αυτό που δεν είναι σάρκα της σάρκας μου. Βοήθα με να πετύχω να κάνω για καθένα απ’ τα παιδιά μου το στίχο μου τέλειο και να σου αφήσω αυτή την άφωνη, την πιο δυνατή μου μελωδία, για όταν τα χείλη μου δεν θα τραγουδούν πια. Δείξε μου τη δύναμη του Ευαγγελίου σου έγκαιρα, για να μην εγκαταλείψω τη μάχη της κάθε μέρας και της κάθε ώρας γι’ αυτό. Βάλε στο δημοκρατικό σχολειό μου, τη λάμψη που σκορπίζεται από το τρέξιμο των ξυπόλητων παιδιών. Κάνε με δυνατή, ακόμα και στη γυναικεία αδυναμία μου και στη γυναικεία φτώχεια μου·

κάνε με αδιάφορη για ό,τι μπορεί να μην είναι αγνό, για κάθε πίεση που δεν είναι της θερμής θέλησής σου στη ζωή μου. Φίλε, συντρόφεψέ με! Στήριξέ με! Πολλές φορές δεν θα έχω άλλον από Σένα στο πλευρό μου. Όταν το δίδαγμά μου θα είναι πιο αγνό και πιο θερμή η αλήθεια μου, θα παραμείνω χωρίς τα εγκόσμια· αλλά Εσύ τότε θα με κυβερνήσεις ενάντια στην καρδιά σου, που γνώρισε αρκετά τη μοναξιά και την αδυναμία. Δεν θ’ αναζητήσω παρά στη ματιά σου τη γλυκύτητα της αποδοχής. Δώσε μου απλότητα και βάθος· λύτρωσέ με απ’ το να είμαι περίπλοκη ή κοινότoπη στο καθημερινό μου μάθημα. Δώσε μου δύναμη να υψώσω τα μάτια πάνω από το στήθος μου με τις πληγές, μπαίνοντας κάθε πρωί στο σχολειό μου. Να μη φέρνω στην έδρα μου τις υλικές μου ανησυχίες, τις καθημερινές μικροαστικές θλίψεις μου. Ελάφρυνε το χέρι μου στην τιμωρία κι απάλυνέ το ακόμα πιο πολύ στο χάδι. Να μαλώνω με πόνο, να ξέρω ότι έχω διορθώσει αγαπώντας! Κάνε να γεμίσει με πνεύμα το χτισμένο με τούβλα σχολειό μου. Να τυλιχτεί με τη λάμψη του ενθουσιασμού μου η φτωχή του αυλή, η γυμνή του αίθουσα. Η καρδιά μου να είναι η κολώνα του και η αγνή μου θέληση πιο δυνατή από τις κολώνες και το χρυσάφι των πλούσιων σχολείων. Και, τέλος, θύμιζέ μου από την ωχρότητα του καμβά του Velazquez, ότι το να διδάσκεις και ν’ αγαπάς παράφορα στη Γη είναι να φτάνεις με τη λόγχη του Λογγίνου στην καυτή πλευρά του έρωτα.

73 ®

ΤΕΥΧΟΣ 99 / 2010

ΤΑ ΒΡΑΒΕΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΤΗΣ ΙBBY/ΚΥΚΛΟΥ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΠΑΙΔΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ ΓΙΑ ΤΟ ΕΤΟΣ 2010 Στις 25 Απριλίου του 2010 απονεμήθηκαν τα Βραβεία του Κύκλου του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου στην αίθουσα εκδηλώσεων της HELEXPO στη Θεσσαλονίκη: ≤ ΒΡΑΒΕΙΟ «Πηνελόπη Δέλτα» Απονέμεται στην κ. Ναννίνα Σακκά-Νικολακοπούλου. ≤ ΒΡΑΒΕΙΟ «Κ. Π. Δεμερτζή» σε εκπαιδευτικό πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης. Αθλοθέτες: ο κ. Πάνος Αλέφαντος και οι Εκδόσεις Άγκυρα. Απονέμεται στη δασκάλα κ. Θεοδώρα Κωνσταντινίδου.

® 74

ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ

≤ ΒΡΑΒΕΙΟ σε εκπαιδευτικό δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Αθλοθέτης: Εκδόσεις Ψυχογιός. Απονέμεται στην κ. Γιαννούλα Δημητροπούλου (Γυμνάσιο Λουσικών Νομού Αχαΐας). ≤ ΒΡΑΒΕΙΟ σε παιδική/νεανική βιβλιοθήκη ακριτικής περιοχής. Αθλοθέτης: Εκδόσεις Καστανιώτη. Απονέμεται στη Βιβλιοθήκη Δημοτικού Σχολείου Κεφάλου Κω. ≤ ΒΡΑΒΕΙΟ προγράμματος προώθησης της φιλαναγνωσίας. Αθλοθέτης: Εκδόσεις Πατάκη. Απονέμεται στο Πρόγραμμα Φιλαναγνωσίας «Νεράιδα Αμπεμπαμπλόμ» του 3ου Δημοτικού Σχολείου Κιάτου. ≤ ΒΡΑΒΕΙΟ καλλιέργειας της φιλαναγνωσίας με χρήση νέων τεχνολογιών και διαδικτύου. Αθλοθέτης: Εκδόσεις Παπαδόπουλος. Απονέμεται στο «Blog: Το τελευταίο θρανίο». ≤ ΒΡΑΒΕΙΟ σε Σύλλογο Γονέων και Κηδεμόνων μαθητών Δημοτικού, Γυμνασίου ή Λυκείου για την προώθηση της φιλαναγνωσίας. Αθλοθέτης: Εκδόσεις Μίνωας. Απονέμεται στο Σύλλογο Γονέων και Κηδεμόνων του Νέου Σουλίου Σερρών.

≤ ΒΡΑΒΕΙΟ σε βιβλιοθηκονόμο για δράσεις φιλαναγνωσίας. Αθλοθέτης: Εκδόσεις Λιβάνη. Απονέμεται στη βιβλιοθηκονόμο κ. Χρυσούλα Κατσαβριά των Παιδικών Βιβλιοθηκών Καρδίτσας. ίττσ σα ας. ς ≤ ΒΡΑΒΕΙΟ «Πηνελόπη όπη ηΜ Μαξίμου» αξξίμ μου ο υ» ά προσχολικής πρ ρο οσχ σχολ ολλικκή ήςς και και α σε βιβλίο για παιδιά πρώτης σχολικής ηλικίας. Αθλοθέτης: Κύκλος του Ε.Π.Β. Απονέμεται στην κ. Κική Δημητριάδου για το βιβλίο της Η Αρήτη της ροδιάς (Εκδόσεις Λιβάνης). ≤ ΒΡΑΒΕΙΟ σε βιβλίο για παιδιά μέσης σχολικής ηλικίας. Αθλοθέτης: κ. Αθηνά Μπίνιου στη μνήμη της μητέρας της, Φανής Αποστολίδου. Απονέμεται στην κ. Λιάνα Δενεζάκη για το βιβλίο της Μαρδούκ (Εκδόσεις Λιβάνη) και στην κ. Βεατρίκη Κάντζολα-Σαμπατάκου για το βιβλίο της Και οι μπαμπάδες ξέρουν παραμύθια (Εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα). ≤ ΒΡΑΒΕΙΟ σε βιβλίο νεανικής ηλικίας. Απονέμεται στην κ. Αγγελική Δαρλάση για το βιβλίο της Τότε που κρύψαμε έναν άγγελο (Εκδόσεις Πατάκη) και στην κ. Βησσαρία ΖορμπάΡαμμοπούλου για το βιβλίο της Το κρυμμένο εργοστάσιο παιχνιδιών (Εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα). ≤ ΒΡΑΒΕΙΟ εικονογράφησης παιδικού βιβλίου. Αθλοθέτης: κ. Ευγένιος Πετρίδης στη μνήμη της συζύγου του Ερμιόνης Βακάλη-Πετρίδη. Απονέμεται στην κ. Ντανιέλα Σταματιάδη για την εικονογράφηση του βιβλίου Φον Κουραμπιές εναντίον Κόμη Μελομακαρόνη του Κυριάκου Χαρίτου (Εκδόσεις Μεταίχμιο) και στην κ. Κατερίνα Χαδουλού για την εικονογράφηση του βιβλίου Η περιπέτεια των τεσσάρων εποχών της Μ. Γεωργαλού (Εκδόσεις Καρυδάκη).

75 ®

ΤΕΥΧΟΣ 99 / 2010

νέα

ΒΡΑΔΙΑ ΑΦΗΓΗΣΗΣ «ΣΤΟΥ ΦΕΓΓΑΡΙΟΥ ΤΟΝ ΚΥΚΛΟ» Τασούλα Τσιλιμένη Επίκουρος Καθηγήτρια στο Πανε πιστήμιο Θεσσαλίας Πρόεδρος του Φεστιβάλ Αφήγησης Ολύμπου και Γεν. Γραμματέας του Πανελλήνιου Ομίλου Φίλων Αφήγησης

®76

ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ

Ο Πανελλήνιος Όμιλος Φίλων Αφήγησης (Π.Ο.Φ.Α. www.pofa.ece.uth.gr), σε συνεργασία με το Εργαστήριο Λόγου και Πολιτισμού του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας (τομέας Λογοτεχνίας) και το «ΔΡΥΑΣ», Σωματείο για το Περιβάλλον και τον Πολιτισμό του Κάτω Ολύμπου, Αν. Κισσάβου, Πηνειού και Τεμπών, πραγματοποίησε βραδιά Αφήγησης, στις 24 Αυγούστου του 2010, με την πανσέληνο να καθρεφτίζεται στα νερά του Πηνειού, στα Τέμπη. Η δράση του Π.Ο.Φ.Α. για την τέχνη της αφήγησης σε επίπεδο μελέτης, έρευνας και ένταξής της στην εκπαίδευση είναι γνωστή. Στο «Θεατράκι», στον πρώην Σιδηροδρομικό Σταθμό Τεμπών, μετά το χαιρετισμό από την Τ. Τσιλιμένη, Γεν. Γραμματέα του Ομίλου, η παραμυθού Ανθή Θάνου ξετύλιξε το κουβάρι με τα λαϊκά παραμύθια, υπό τη μουσική συνοδεία του Παναγιώτη Κούλελη. Το θεατράκι γέμισε από κόσμο της ευρύτερης περιοχής, που απόλαυσε τον παραμυθιακό λόγο και ταξίδεψε στο χρόνο και στα μονοπάτια του πολιτισμού, σε ένα χώρο με ιδιαίτερη βαρύτητα από ιστορικής και αρχαιολογικής πλευράς. Η νύχτα έκλεισε με παραδοσιακά εδέσματα και κρασί.

BDB

EKΠΑΙΔΕΥΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ Εύη Γεροκώστα Τμήμα Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων ΕΚΕΒΙ

ΜΙΚΡΟΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΗΣ Ο κόμβος του «Μικρού Αναγνώστη» είναι γεγονός! Κυκλοφορεί στο Διαδίκτυο (www.mikrosanagnostis.gr) από τις 13 Σεπτεμβρίου με φροντίδα και επιμέλεια του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου (ΕΚΕΒΙ). Απευθύνεται σε παιδιά 6-12 ετών και αποσκοπεί σε μια νέα σχέση που θα αναπτύξουν με τη γραφή και την ανάγνωση, στην ενδυνάμωση της φιλαναγνωσίας, στην καλλιέργεια της ψυχαγωγίας μέσα από τις σελίδες ενός βιβλίου. Χρήσιμες πληροφορίες, συνεντεύξεις με συγγραφείς και εικονογράφους, ηχογραφημένες ιστορίες με τη φωνή των συγγραφέων, ημερολόγιο εκδηλώσεων, παιχνίδια, διαγωνισμοί, παρουσιάσεις θεμάτων, γωνιά των δασκάλων, είναι κάποια από τα πολλά που θ’ ανακαλύψει το παιδί αλλά και ο γονέας ή ο εκπαιδευτικός ανατρέχοντας στις ενότητες της ιστοσελίδας.

ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΥΠΕΠΘ-ΕΚΕΒΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΤΗΣ ΦΙΛΑΝΑΓΝΩΣΙΑΣ Ο θεσμός της φιλαναγνωσίας καθιερώνεται ιεερώ ρ ννεετα τ ι πλ π πλέον λέέο λέο ον στα στα στ σχολεία, με πολλές προσδοκίες για α την ττη ην αυριανή αυυρ ριιαν α ή γενιά αναγνωστών. Το Υπουργείο Παιδείας, αιιδεεία α ας, ς Διά Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων υμά μάτων τω ων συνεργάζεται πλέον με το ΕΚΕΒΙ σ στο το το σχεδιασμό και την υλοποίηση τουυ θε θθεεσμού κάνοντας μια πρώτη πιλοτική ή εφαρμογή σε 800 ολοήμερα Δημο-τικά Σχολεία σε όλη την Ελλάδα (Α' και Β' τάξεις) με την έναρξη της φετινής σχολικής χρονιάς. Ως εκ τούτου, το γλωσσικό μάμά ά- θημα θη ημα μα αυξάνεται αυξ α υξξάν υξάν άνετται αι κατά 1 ώρα εβδομαδιαίως για τις τάξεις άξε ξειςς αυτές, αυτ υτές τές ές,, και και η ώρα κα ώρα ώρ αυτή θα διατίθεται για την ανάγνωση ωση ωσ ση λογοτεχνικών λογγο λο οττεεχν χνικ χνικ ικών κειμέκει εμ μέένων. Το πρόγραμμα της φιλαναγνωσίας ωσία ωσία ωσ ίας απευθύνεται απευ απ ευθύνε θύννεεττα θύ αι και κα αι στους σ ουυς στ εκπαιδευτικούς, οι οποίοι λειτουργούν γούύν ωςς «διαμεσολαβητές» «διαμ διαμ δι αμεσ μεσ εσολ ολαβ αβητ ητές ές» μεμεμε εταξύ βιβλίου και μαθητή ενεργοποιώντας ώντ ντας τας ας ττη η διάθ δδιάθεση δι ιάθθεεσ ση των τ ν μαθητών τω μα μ αθη θητώ ητώ τών να εισαχθούν στον γοητευτικό κόσμο σμο μ της της η λογοτεχνίας λο ογγοτ ο εχχνίίας ας και και αι σταστα ταταδιακά να μυηθούν στον μαγευτικό κόσμο κό όσμ μο της τηςς τέχνης τη ττέέχν χν η ηςς και κα αιι του του ου

77 ®

ΤΕΥΧΟΣ 99 / 2010

πολιτισμού. Αξίζει να σημειωθεί, ότι ιδιαίτερα σημαντικό εργαλείο στα χέρια των εκπαιδευτικών αποτελούν τα εκπαιδευτικά προγράμματα που λειτουργεί το ΕΚΕΒΙ, αλλά και νέες δράσεις, οι οποίες σύντομα θα βρίσκονται στη διάθεσή τους.

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ ΓΙΑ ΠΑΙΔΙΑ, ΕΦΗΒΟΥΣ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥΣ ΣΤΟ ΕΚΕΒΙ

® 78

Τρεις κύκλους προγραμματίζει το ΕΚΕΒΙ για το σχολικό έτος 2010-2011, στο πλαίσιο των εκπαιδευτικών δράσεών του. Ο πρώτος θα εμψυχωθεί τον Νοέμβριο και τον Δεκέμβριο από τον ποιητή και μεταφραστή Στρατή Πασχάλη, απευθυνόμενος σε μαθητές Λυκείου με θέμα τον ποιητικό λόγο. Ο δεύτερος θα πραγματοποιηθεί τον Φεβρουάριο, με τη συνεργασία του Κύκλου του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου. Στόχος, η προσέλκυση μαθητών Α' έως Γ' τάξεων του Δημοτικού, με θέμα την Παγκόσμια Ημέρα Παιδικού Βιβλίου και τον εορτασμό της σ’ όλον τον κόσμο. Τέλος, ο τρίτος κύκλος οργανώνεται και πάλι με τη συνεργασία του Κύκλου του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου, και αποτελείται από τρία σεμινάρια που απευθύνονται σε εκπαιδευτικούς και γονείς με θέμα την καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας.

ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ

ΕΚΘΕΣΗ ΠΑΙΔΙΚΟΥ & ΕΦΗΒΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ MONTREUIL Στο πλαίσιο της «Ευρωπαϊκής Βιβλιοθήκης» που διοργανώνεται για πρώτη φορά στο πλαίσιο της πολύ σημαντικής αυτής έκθεσης της Γαλλίας, το ΕΚΕΒΙ αναλαμβάνει την οργάνωση της ελληνικής συμμετοχής. Η δημιουργός που θα εκπροσωπήσει την Ελλάδα είναι η εικονογράφος Μυρτώ Δεληβοριά, την οποία επέλεξαν οι διοργανωτές ανάμεσα στους βραβευμένους Έλληνες εικονογράφους. Θα υπάρξει έκθεση των βιβλίων της, ενώ η ίδια θα εμψυχώσει εικαστικά εργαστήρια με παιδιά και εφήβους κατά τη διάρκεια της Έκθεσης του Montreuil (www.salon-livre-presse-jeunesse.net).

BDB

MEΓΑΛΟ ΒΡΑΒΕΙΟ ΣΤΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΤΗΣ ΒΕΡΟΙΑΣ Με το Βραβείο «Πρόσβαση στη Μάθηση» από το Ίδρυμα Bill & Melinda Gates τιμήθηκε η Κεντρική Βιβλιοθήκη της Βέροιας για τη «δημιουργική χρήση των υπηρεσιών πληροφόρησης και τεχνολογίας για την ικανοποίηση των οικονομικών, εκπαιδευτικών και πολιτιστικών αναγκών». Το βραβείο συνοδεύεται από χρηματική ενίσχυση 1 εκατομμυρίου δολαρίων. Το Ίδρυμα τίμησε τη Βιβλιοθήκη ως επιτυχές πρότυπο βιβλιοθήκης στην Ελλάδα και σε όλο τον κόσμο, αναγνωρίζοντας τις καινοτόμες προσπάθειες βιβλιοθηκών και παρόμοιων οργανισμών εκτός των Ηνωμένων Πολιτειών στην παροχή δωρεάν πρόσβασης σε ηλεκτρονικούς υπολογιστές και στο Internet. «Η Βιβλιοθήκη της Βέροιας έχει φέρει θετικές αλλαγές στις ζωές των πολλών ανθρώπων που εξυπηρετεί», ανέφερε η Ντέμπορα Τζέικομπς, διευθύντρια της πρωτοβουλίας Διεθνείς Βιβλιοθήκες για το Ίδρυμα Bill & Melinda Gates, κατά την τελετή απονομής του βραβείου στο Γκέτεμποργκ της Σουηδίας. «Είναι μια περίτρανη απόδειξη της δύναμης της εφευρετικότητας‚ όπου μια τόσο μικρή βιβλιοθήκη σε μια ορεινή περιοχή της Βόρειας Ελλάδας προλειαίνει το έδαφος για τους χρήστες της και για άλλους που μπορούν να μαθαίνουν από την καινοτόμο χρήση των νέων τεχνολογιών και των συναρπαστικών προγραμμάτων», πρόσθεσε. Ο πρόεδρος της Βιβλιοθήκης, Ιωάννης Τροχόπουλος, από την πλευρά του, σημείωσε πως «η Βιβλιοθήκη μας νοιάζεται για το πώς να κάνει τη ζωή των ανθρώπων ευκολότερη και καλύτερη και όχι απλώς να φιλοξενεί βιβλία και πληροφορίες». Πρόσθεσε ακόμη ότι η Βιβλιοθήκη «είναι αφοσιωμένη στην προσφορά σύγχρονων εργαλείων και υπηρεσιών για να βοηθά όσο το δυνατόν περισσότερους ανθρώπους να βρίσκουν νέες οικονομικές, ακαδημαϊκές και κοινωνικές ευκαιρίες». Η Microsoft, ως εταίρος του Ιδρύματος, θα παρέχει στη Βιβλιοθήκη δωρεές λογισμικού και προγραμμάτων διδασκαλίας τεχνολογίας.

Μια πρωτοπόρα βιβλιοθήκη Ο κατάλογος της Κεντρικής Βιβλιοθήκης Βέροιας είναι πλήρως αυτοματοποιημένος από το 1992, ενώ το 1996 η Βιβλιοθήκη ήταν η πρώτη στην Ελλάδα που παρείχε στους χρήστες της δωρεάν πρόσβαση σε ηλεκτρονικούς υπολογιστές και στο Internet. Το 1997 ήταν η πρώτη βιβλιοθήκη που δημιούργησε τη δική της ιστοσελίδα. Εξυπηρετεί τους 50.000 κατοίκους της Βέροιας και ακόμη 130.000 ανθρώπους στις γύρω περιοχές, με τη βοήθεια κινητών βιβλιοθηκών και φορητών

79 ®

ΤΕΥΧΟΣ 99 / 2010

υπολογιστών. Χάρη στην πολιτική συνεργασιών με άλλες βιβλιοθήκες στη χώρα, έχει βοηθήσει στη δημιουργία περισσότερων από 60 δικτυακούς τόπους βιβλιοθηκών, οι οποίες έχουν άλλωστε περιληφθεί στην ηλεκτρονική πύλη των δημόσιων βιβλιοθηκών που η ίδια δημιούργησε. Επίσης, η Βιβλιοθήκη οργανώνει σειρές μαθημάτων ηλεκτρονικών υπολογιστών στις οποίες διδάσκονται η χρήση λογισμικού, η σύνταξη βιογραφικού σημειώματος, το μοίρασμα online βίντεο και η συμμετοχή στην κοινωνική δικτύωση. Υπάρχουν ακόμη ειδικές σειρές μαθημάτων για άτομα μεγαλύτερης ηλικίας και για μετανάστες. Η Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη της Βέροιας θα χρησιμοποιήσει το βραβείο για να επεκτείνει το δίκτυο βιβλιοθηκών της, να αναβαθμίσει την υποδομή της στον τομέα της πληροφορικής καθώς και να επεκτείνει την επίδρασή της πέρα από την περιοχή, μέσα από ιστοσελίδες και κοινωνική δικτύωση.

®8800

ΔΙΙΙΑ ΔΙΑ Δ ΑΔ ΔΡΡΟ ΔΡΟ Ρ Ο Μ ΕΣ ΕΣ ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ

ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΕΣ ΥΠΟΒΟΛΗΣ ΑΡΘΡΩΝ ΣΤΙΣ ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ Το περιοδικό Διαδρομές λειτουργεί με κριτές. Την κριτική επιτροπή αποτελούν μέλη της συντακτικής επιτροπής, πανεπιστημιακοί και άλλοι ειδικοί επιστήμονες, ανάλογα με τη θεματική του κειμένου που υποβάλλεται προς δημοσίευση. Τα κείμενα υποβάλλονται σε ηλεκτρονική μορφή είτε μέσω e-mail είτε σε CD (με τη συνοδεία δύο εκτυπώσεων). Στην πρώτη περίπτωση τα κείμενα υποβάλλονται σε: α) Πέγκυ Σκουλίδα (pskoulida@psichogios.gr), β) Τασούλα Τσιλιμένη (tsilimen@otenet.gr) και γ) Ελένη Ηλία (eilia@hol.gr). Στη δεύτερη περίπτωση αποστέλλονται ταχυδρομικά στη διεύθυνση: Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ, υπ’ όψιν Π. Σκουλίδα, Τατοΐου 121 & Σπ. Μερκούρη 1, 144 52 Μεταμόρφωση Αττικής. ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Κάθε κείμενο δεν θα πρέπει να ξεπερνά στο σύνολό του τις 4.000 λέξεις. Στην πρώτη σελίδα υποβολής της πρότασης θα πρέπει να περιέχεται κατά σειρά: t Τίτλος άρθρου: στο κέντρο, με στοιχεία 14΄ έντονα (bold), και από κάτω κενό 2 στίχων (αράδων). t Ονοματεπώνυμο συγγραφέα ή συγγραφέων (στιλ γραμματοσειράς απλό, μέγεθος 12΄). t Ιδιότητα, ταχυδρομική διεύθυνση, ηλεκτρονική διεύθυνση, τηλέφωνο.

81 ®

ΤΕΥΧΟΣ 99 / 2010

Ακολουθεί μία (1) σελίδα όπου επαναλαμβάνεται ο τίτλος του άρθρου, όπως παραπάνω, και στη συνέχεια το πλήρες κείμενο, το οποίο θα είναι πλήρως στοιχισμένο ως εξής: t Γραμματοσειρά: Times New Roman Greek, σε μέγεθος 12΄ (για το κείμενο). t Διάστιχο: μονό. t Εισαγωγικά τύπου: « » για τις παραθέσεις και: ‘’ για όρους, κ.λπ. t Εφόσον υπάρχουν τίτλοι ενοτήτων εντός του κειμένου, αυτοί θα πρέπει να έχουν στοίχιση αριστερά, με στοιχεία 12΄ bold.

Οδηγίες για τις βιβλιογραφικές αναφορές Σε ό,τι αφορά τις παραπομπές, σας παραθέτουμε στη συνέχεια παραδείγματα σύμφωνα με την "NFSJDBO 1TZDIPMPHJDBM "TTPDJBUJPO (4η έκδοση).

®82

ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ

Αναφορά σε άρθρα περιοδικών: Turner, J. C. (1975). Social comparison and social identity: Some prospects for intergroup behaviour. &VSPQFBO +PVSOBM PG 4PDJBM 1TZDIPMPHZ 5, 5-34. Αναφορά σε βιβλίο: Maccoby, E. E., & Jacklin, C. N. (1974). 5IF QTZDIPMPHZ PG TFY EJGGFSFODFT Stanford, CA: Stanford University Press. Αναφορά σε άρθρα που αποτελούν κεφάλαιο βιβλίου ή συλλογικού τόμου: Pratto, F., Sidanius, J., & Stallworth, L. M. (1993). Sexual selection and Sexual and ethnic basis of social hierarchy. In L. Ellis (Ed.), 4PDJBM TUSBUJGJ DBUJP αOE TPDJPFDPOPNJD JOFRVBMJUZ (pp. 111-137). Westport, CT: Praeger. Αναφορές σε ηλεκτρονικές πηγές: Άρθρο σε περιοδικό: Kaplan,, A.,., & Krueger,, J.. (1999). Compliance after threat: Self-affirmation or self-presentation? $VSSFOU 3FTFBSDI JO 4PDJBM 1TZDIPMPHZ 4, 178-197. Retrieved November 2, 1999 from the World Wide Web: http://www.uiowa.edu/~grpproc/crisp/ crisp.4.7.htm

Aπό το βιβλίο στη μεγάλη οθόνη! £¤ ¥£ ¦ ¥£ ¡ ¤ 8,3

£¤ ¥£ ¦ ¥£ ¡ ¤ 9,//$*(

»·²Âãºé ¤¥

º±¹ ³¹± ¼µ±À¾ÌÁ ±¼±³¼ÍÂÃµÁ µ ±¿±¹Ã®Âµ¹Á Z Z Z S V L F K R J L R V J U

¬¸µ ²¹²»¯¾ ¬Á ÅÀ¼µ¹ ¿¹¾ º¾¼Ã¬

Οι ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ είναι το περιοδικό που ασχολείται με τη θεωρητική θεμελίωση της Παιδικής Λογοτεχνίας, την παρουσίαση παιδικών βιβλίων (μ’ ένα ένθετο δεκαεξασέλιδο), την πληροφόρηση γύρω από την κίνηση των παιδικών βιβλίων καθώς και με τη διδακτική της λογοτεχνίας και τις εφαρμογές στο σχολείο.

Ενδιαφέρει: εκπαιδευτικούς γονείς εικονογράφους βιβλιοθηκάριους εκδότες παιδοψυχολόγους ερευνητές σπουδαστές και γενικά όσους ενδιαφέρονται για τα παιδικά βιβλία.

99 ΦΘΙΝΟΠΩΡΟ 2010