egitim@hotmail.es
ZAMAN İÇİNDE BİLİM KONU SÖZ UÇAR YAZI KALIR SÜRE: 2 ders saati KAZANIM 2. lk yazı örneklerinden yola çıkarak yazının kullanım alanlarını ve bilgi aktarımındaki önemini fark eder. KAVRAMLAR Milat Uygarlık AÇIKLAMALAR Müze İle Eğitim 1 ve 2. kazanımlar Müze İle Eğitimle ilişkilendirilecektir. Türkiye’nin çeşitli illerinde bulunan arkeoloji müzeleri ile Anadolu’daki ilk yazılı tabletlerin bulunduğu Kültepe yerleşimi, Anadolu Medeniyetleri Müzesi sanal ya da gerçek ortamda incelenebilir. ARAÇ VE GEREÇ: Arkeoloji müzelerine ait katalog ve broşürler. DERSE HAZIRLIK Öğrencilerinize ders kitabının 102. sayfasında yer alan “Düşünelim!” kutusundaki soruyu sorunuz. Öğrencilerinize ders kitabının 102. sayfasındaki “Kavramlar” kutusundaki kavramları inceletiniz. Tanımı verilmeyen kavramların anlamlarına ilişkin tahmin-
SÖZ UÇAR YAZI KALIR Düşünelim! Günlük hayatımızda yazıyı kullanmak ne gibi kolaylıklar sağlamaktadır? Örnek vererek açıklayınız.
Kavramlar • Milat • Uygarlık • Uygarlık: Bir ülkenin, bir toplumun, maddi ve manevi varlıklarının, fikir, sanat çalışmalarıyla ilgili niteliklerinin tümü, medeniyet.
Hiç düşündünüz mü yaşamımızda vazgeçilmez bir yere sahip olan yazı nasıl ortaya çıkmıştır? İnsanlığın en büyük buluşlarından biri olan yazının günümüzdeki şeklini alması binlerce yıllık bir gelişmenin sonucudur. Arkeologlar tarihte ilk yazı örneklerinin Dicle ve Fırat, (Mezopotamya), Nil (Mısır) ve Sarı Nehir (Çin) boylarında bulunduğunu belirtmektedirler.
Sümer ve Hititlerde Yazı MÖ 4000’li yıllarda Sümerler, düşüncelerini ve çevrelerindeki nesneleri kil tabletler üzerine resmetmişlerdir. Zamanla kullanılan bu resimler, resim olmaktan çıkmış kısa çizgi ve çizgi gruplarından oluşan harflere dönüşmüştür. Bu harflerle yazılan ve çivi yazısı denilen yazıda harfler artarak yaklaşık bin değişik karakter oluşmuştur. Bu durum yazıyı zor öğrenilir hâle getirmiştir.
Sümerlerle ilişkisi olan başka uygarlıklar da çivi yazısını alıp kendi dillerine uyarlamışlardır. Kuşkusuz insanlık Sümerlerle başlamaz, çok daha öncelere uzanır. Fakat onlardan kalan yazılı belge olmadığı için haklarında fazla bilgi yoktur. İşte ilk yazılı belgelerden bize ulaşan iki örnek: Sümer çivi yazısıyla yazılmış bir mektup
Sümerli Yazmanın Anısı Konuşmanın saklanabilecek bir biçimde aktarmanın yolunu bulduk. Kil tabletler üzerine, tapınağa getirilen malları ucu sivri bir kamış kalemle malı gösteren işaret ya da resimler çizdik. Çiftçiler ürettikleri yulafları tapınaklara getiriyorlardı. Biz de ne kadar getirildiğini kaydettik. Çok miktarda yulaf geliyordu, bunu aklımızda tutamıyorduk. Sonra, yulaf resmini kil tabletler üzerine çizdim. Herkes çok beğendi. Yulaf işareti yazının ilk başlangıcı sayılır. Başlangıçta tapınaklara getirilen malların kayıtlarının tutulmasında kullanılan şekil yazı biçimleri zamanla başka görevler de üstlendi. Şekil yazı, daha sonra çivi yazısına dönüştü ve aynı zamanda başka anlamları ifade etmek için seslerin yazılaştırılması süreci başladı. Mühürsüz Kabul Etmem “Mühürsüz Kabul Etmem” ifadesi Hitit hukuksal metinlerinde yazılıydı. Bu mühürdeki resimler de yazı yerine kullanılmaktaydı. Gönderilen mektupların içine konduğu kapların üzerine vurulurdu. Bu mühürler 3000 yıl boyunca kullanıldı.
www.tubitak.gov.tr (Düzenlenmiştir.).
Sümerlerde ve Hititlerde yazı hangi amaçla kullanılmıştır?
de bulunmalarını isteyiniz. Öğrencilerinizin tahminleri
102
hakkında konuşmalarını sağlayınız. Onlara kavramlarla ilgili ipucu olabilecek bilgiler veriniz.
KONUNUN İŞLENİŞİ Öğrencilerinize ders kitabının 102. sayfasında yer alan ilk soruyu sorunuz. Öğrencilerinize ders kitabının 102. sayfasında yer alan ilk dört paragrafı okutarak kil tablet görselini inceletiniz. Öğrencilerinize ders kitabının aynı sayfasında yer alan “Sümerli Yazmanın Anısı” ve “Mühürsüz Kabul Etmem” başlıklı metinleri okutarak ilgili görselleri inceletiniz ve soruyu sorunuz. Öğrencilerinizle birlikte Türkiye’nin çeşitli illerinde bulunan arkeoloji müzelerini (Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi gibi) ziyaret edebilirsiniz. Bu gerçek gezinin yanı sıra sanal ortamda da müze gezisi yapabilirsiniz.
160