Biuletyn Informacyjny Infrastruktury

20 kolej – zwłaszcza trakcja elektryczna – w porównaniu z transportem lotniczym ma zdecydowanie więcej zalet na tych samych odległościach.

W przewozach towarowych do oceny przyjęto w Niemczech średni pociąg towarowy o ładowności 480 t (15-krotność przeciętnego samochodu cięŜarowego). I tutaj kolej elektryczna ma ogromną przewagę nad transportem drogowym, ale juŜ kolej trakcji spalinowej ma tylko nieznaczną przewagę. Na marginesie warto dodać, Ŝe transport wodny równieŜ posiada szereg zalet w stosunku do transportu samochodowego i jest teŜ konkurencyjny w stosunku do kolei trakcji spalinowej.

Kolej ma wiele zalet w stosunku do innych gałęzi transportowych nie tylko w aspekcie ochrony środowiska. Jest ona środkiem transportu znacznie bezpieczniejszym od transportu drogowego. W warunkach europejskich zatory na szosach i autostradach powodują ogromne koszty zewnętrzne. Ze względu na to, Ŝe nasilającym się zatorom na drogach nie towarzyszą inwestycje mogące zwiększyć ich przepustowość, pojawia się problem likwidacji tzw. wąskich gardeł w transporcie. Ich oddziaływanie na środowisko naturalne to problem, z którym kolej radzi sobie lepiej niŜ drogownictwo.

Koszty ochrony środowiska naturalnego regulują odpowiednie ustawy, stawki opłat oraz warunki realizacji inwestycji. Na przykład, w Europie istnieją określone normy i wymagania dotyczące poziomu hałasu i zanieczyszczenia powietrza, które muszą spełniać wszystkie nowe pojazdy drogowe. Obecnie toczą się dyskusje, czy naleŜy wprowadzić nowe regulacje w zakresie emisji gazów cieplarnianych przez nowe samochody. Istnieją teŜ wymagania dotyczące poziomu hałasu wytwarzanego przez samoloty i tabor kolejowy. JeŜeli więc pozna się dokładnie koszty zewnętrzne transportu w zakresie ochrony środowiska naturalnego, to moŜna będzie dokonać rzetelnej analizy korzyści i kosztów.

Stawki opłat mają odzwierciedlać rzeczywiste koszty róŜnych sektorów transportu; mogą warunkować decyzje w sprawie wyboru środka transportu. Pod tym względem ustalanie stawek opłat jest lepsze niŜ wprowadzanie regulacji prawnych. Na przykład, cena za przewóz na krótką odległość na obszarze wiejskim moŜe skłonić do wyboru samochodu mniej ekologicznego, zaś dla kogoś, kto ma pokonać większą odległość w mieście, gdzie koszt emisji gazów jest duŜo wyŜszy, cena przewozu moŜe być zachętą do wybrania samochodu o niskim poziomie emisji.

Ogólnie rzecz biorąc, koszty zewnętrzne ochrony środowiska są generowane wskutek korzystania z infrastruktury transportowej i róŜnią się w zaleŜności od typu pojazdu, miejsca podróŜy oraz pory dnia. Najlepiej byłoby gdyby koszty te były wliczone w opłaty za korzystanie z infrastruktury. W aspekcie globalnego ocieplenia, które nie jest uzaleŜnione od tego, gdzie i kiedy dwutlenek węgla jest emitowany, najlepszym instrumentem internalizacji kosztów jest podatek paliwowy, który jest proporcjonalny do zawartości węgla w paliwie.

W przypadku transportu drogowego idealnym rozwiązaniem byłby powszechny system elektroniczny ustalania stawek opłat albo przynajmniej naliczanie stawek w oparciu o przejechane kilometry (zróŜnicowane w zaleŜności od typu pojazdu), bądź podatek paliwowy.

W przypadku kolei w Europie postuluje się, aby za korzystanie z sieci pobierać określone stawki. W tym zakresie obowiązują unijne regulacje prawne: dyrektywa 2001/14/EC dotyczy stawek opłat za udostępnianie linii kolejowych. Dyrektywa 2006/38/EC dotyczy opłat drogowych (zmienia poprzednią dyrektywę 1999/62/EC). UmoŜliwia ona wprowadzanie opłat drogowych od samochodów cięŜarowych na wszystkich kategoriach dróg publicznych. ZróŜnicowanie opłat jest moŜliwe w zaleŜności od ilości zatorów komunikacyjnych na drogach, kosztów wypadków drogowych oraz poziomu oddziaływania danego typu pojazdu na środowisko naturalne.

Oprac. E. Kucharek