şiir yaklaşık 1800 (gövde) sözcükle söylenmiş. Şiirlerin ortalama dize sayısı 26. Dizelerdeki sözcük sayısı ise ortalama 3, 4. Bu sayılım, Yunus’un şiirlerini ortalama 75 – 80 sözcükle söylediğini gösteriyor. (Hemen belirtmeliyim: Yunus Emre şiirinin başlıca yapısal özelliklerinden biri sözcük yinelemeleridir. Şöyle: Sözcük
iki kez üç kez dört kez Toplam sözcükler
Yinelen
Serimdeki ilk şiirde görüldüğü gibi; şiirin toplam sözcük sayısı 88’dir. Bu sözcüklerden 4’ü 2 kez, 3’ü 3 kez, 1’i daha çok Gönül kanda dolana 88 8 4 3 kullanılmıştır. Şiirde sözcük yinelemenin, şiire bir ölçü getirdiği, hem de ses uyumunu Yarab nic’ola hâlim 78 7 1 1 etkinleştirdiği görülmektedir. Yunus Emre, ondan öte, yinelediği sözcüklere, şiirdeki Teferrüç eyleyi vardım 121 6 2 bildirisinin düşün özünü, duygu özünü de yüklemekte, en az sözcükle hiç unutulmayaBen dervişim diyene 87 5 1 1 cak deyişlerini diyebilmektedir. Araştırmanın aşamasında, günümüz şairİster idim Allah’ı 52 4 3 lerinin de çoğunlukla şiirlerini 70 dolaylarında sözcükle yazdıkları sonucuna ulaştım. Şiirde uzunluk kısalık, üstünde durulmaya değer bir konu. Bellekte tutulan şiirleri anımsayalım. Bunların çoğunun kısa şiirler olduğunu göreceğiz. Yunus Emre’nin dizelerindeki sözcük sayısının ortalama 3 – 3,5 olduğunu biliyoruz. Bu, Yunus Emre şiirinin en önemli özelliklerinden biridir. İki, üç sözcükle, kendine özgü, unutulmaz, çarpıcı, evrensel dizeler kurar Yunus Emre: “Sözü pişirip diyenin” ----“Yunus canın yenile” ----“Olmadı derman ecele” gibi daha niceleri.” (154 şiiri yapılandıran sözcüklerden: 147’si “a” harfi ile, 121’i “b”, 28’i “c”, 35’i “ç”, 159’u “d”, 71’i “e”, 22’si “f”, 82’si ”g”, 76’sı “h”, 11’i “ı”, 71’i ”i”, 188’i “k”, 9’u “l”, 92’si “m”, 29’u “n”, 38’i “o”, 20’si “ö”, 21’i “p”, 15’i “r”, 128’i “s”. 40’ı “ş”, 80’i “t”, 43’ü “u”, 16’sı “ü”, 35’i “v”, 120’si “y”. 29’u “z” harfleri ile başlamaktadır.) Yunus Emre şiirlerindeki bu sözcüklerin yüzde dağılımlarının, TDK. 1985 basımı Türkçe Sözlük’teki harf bölümü yüzde dağılımları ile büyük benzerlik göstermesi önemli bir bulgu idi. Örnekse: (Bu sayımsal –istatistikî– karşılaştırma TDK harf sayısı Harf Yunus % TDK % yüzdeleri ile divan şiirleri yüzdeleri olarak karşılaştırıldı------ -----------------ğında çok çarpıcı sonuçlarla karşılaşılabilir.) a % 8,6 % 8,5 c % 1,6 % 1,9 Sayımsal araştırmayı biraz daha ilerlettiğimizde, Yunus k %11,0 %12,6 Emre şiirindeki ses özelliklerinin ne olduğunu bulabiliyo--------- ruz. Genel olarak a,e,ı,i,o,ö,u,ü ünlülerinin Türkçe metiny % 7,0 % 5,2 dir. lerdeki heceleri seslendirme yüzdeleri şöyle: “a” sesliler % 27- %34 aralığında “e” sesliler %17 - %25 “ı” sesliler % 8 - %10 “i” sesliler %11- %17 Şiirin adı
85
h az ir a n-temmuz-a ğustos 2 0 1 2