Crossing-21-12 2.indd 1
23/01/2012 08:55:01
REnoVAtiE VAn HEt CRoSSingStAdion SCHAARBEEK
Crossing-21-12 2.indd 2
23/01/2012 08:55:00
Bo
ul ev egar w en
d
te tses
be
Er ne st Re na
e
3
Legende 1 Crossingstadion 2 Renanveld 3 Jeugdpark
Nieuwe toestand
zuid oost
west noord
© A.2R.C architects
Josafatpark
an la
an nt la Lambermo
n
e Av
e
is B
ou
L ue
nd rtra
Boulevard
Universelhtlaan
Situatie voor de werken
1
© Google Earth - A.2R.C architects
nu
2
e Av
aa n nt l
n laan
o rm
cht Hae de e é s s Chau
m La
ch Haa
Nieuwe toestand
Crossing-21-12 2.indd 3
23/01/2012 08:54:56
IN H OUD S T A F E L p4: BLOEI EN VERVAL p 6 : V I S I E V A N H E T P R O J E C T : O P E N H E ID , INT E G R A TI E E N R E NO V A TI E p 1 0 : R E NO V A TI E V A N D E Z UIDT R I B UN E p 1 6 : B OUW V A N E E N NI E UW E T R I B UN E : W E S TT R I B UN E p 2 2 : H E T V O E T B A L T E R R E IN p 2 5 : ING E R I C H T E OMG E V ING p 2 6 : D E TO E KOM S T V A N H E T S T A DION p 2 7 : D A NK B E TUIGING E N
I n le i d i n g In het hoger gelegen gedeelte van het Josaphatpark ligt het Crossingstadion dat deel uitmaakt van het sportief patrimonium van Brussel. Sinds 1975 werd het stadion nagenoeg volledig verwaarloosd en geleidelijk aan werd het een toonbeeld van verval. Opdat het stadion zijn functie binnen de gemeente terug zou kunnen vervullen, heeft Beliris de volledige renovatie ervan op zich genomen. Het renovatieprogramma bestond uit 3 fases: de voorafgaande asbestverwijdering, de volledige renovatie van het gebouw en het voetbalterrein en de inrichting van de directe omgeving. Het Crossingstadion kan nu opnieuw zijn sociale en sportieve rol binnen een gemeente van meer dan 120 000 inwoners opnemen en kwaliteitsvolle inrichtingen aan zijn gebruikers aanbieden.
Crossing-21-12 2.indd 4
23/01/2012 08:54:56
B l o e i e n verval
1934 – westtribune met gradins (briefkaart – bron M. Verreydt)
Op het einde van de XIXde eeuw was de Josaphatvallei nog eigendom van enkele grootgrondbezitters en had ze een zeer landelijk karakter. Bij het begin van de 20ste eeuw zouden twee infrastructuurprojecten de Josaphatwijk ingrijpend veranderen: • De verlenging van de Militairelaan (Lambermont) waarvan het traject over de bovenrand van de Josaphatvallei loopt en in een gebogen lijn het reliëf volgt. • De verplaatsing van de spoorweglijn die beneden in de vallei loopt en die het Noordstation met het station van Schaarbeek verbindt. Deze twee projecten kaderden in een groot hervormingsplan voor de wijk waarbij men beoogde het oude centrum van Schaarbeek, dat gesaneerd werd en de nieuwe wijken die gepland waren voor de 20ste eeuw met elkaar te verbinden. Het raakpunt van de twee zones zou bevestigd worden door de aanleg van een brede laan verlengd met een
groot publiek park: het Josaphatpark, ingehuldigd op 26 juni 1904. In de loop der jaren zouden verschillende inrichtingen in het Josaphatpark aangebracht worden. Het noordelijk deel dat een segment vormt tussen de Louis Bertrandlaan, de Algemeen Stemrechtlaan, de Lambermontlaan en de Ernest Renanlaan was voornamelijk gewijd aan “de lichamelijke gezondheid” en omvatte een speel- en sportplein. Het plan van 1913 omvatte vier tennisterreinen en een voetbalterrein met tribunes en een grote rustieke oversteek in beton aan de zuidkant. In 1914 vond de officiële inhuldiging plaats in aanwezigheid van de notabelen van de gemeente die de openingsplechtigheid van op een houten tribune en het balkon konden volgen. Schaarbeek werd één van de eerste gemeenten die over een dergelijke sportinfrastructuur gelegen in een zeer pittoresk kader beschikte en is lange tijd een voorbeeld in zijn soort geweest.
23/01/2012 08:54:53
In 1923 werd de houten tribune langsheen de oostelijke flank vervangen door gradins in beton. Langs de westkant werd een gebouw opgetrokken om de kleedkamers en een eretribune of een kantine onder te brengen. In 1956 wordt de site de thuishaven van Cercle Sportif van Schaarbeek dat, gefusioneerd met Crossing Molenbeek, zijn grootste gloriemoment kent in 1969 wanneer ze overgaan naar de eerste afdeling. Deze stijging motiveert de gemeente tot het investeren in nieuwe inrichtingen die tot 17 000 supporters kunnen verwelkomen. Een omnisportzaal en nieuwe interieurinrichtingen werden eveneens geïntegreerd. Vanaf 1973 verdween de club van Crossing uit de hoogste rang van het voetbal. Het stadion zelf werd niet meer onderhouden en raakte daardoor langzaam in verval.
Crossing-21-12 2.indd 5
Westtribune (briefkaart – bron M. Verreydt)
Westtribune (briefkaart – bron M. Verreydt)
In 2004 zet Beliris zich in voor een volledige renovatie van het stadion en zijn omgeving. Er werd een oproep voor het indienen van offertes gedaan en de tijdelijke vereniging A2RC ARCHITECTS – Bureau Heck werd weerhouden voor het ontwerpen en uitvoeren van het project. De werken gingen van start in februari 2010.
5
Crossing-21-12 2.indd 6
23/01/2012 08:54:51
V i s i e va n he t pr o jec t : o pe n he i d , i n t e g ra t i e e n re n o va t i e Het concept van het project beoogde opnieuw een dialoog tussen de residentiĂŤle woningen, het stadion, het Josaphatpark en de openbare ruimte tot stand te brengen. De ontvangstcapaciteit van het nieuwe stadion bedraagt nu 1500 zitplaatsen en 1000 staanplaatsen.
Crossing-21-12 2.indd 7
23/01/2012 08:54:50
de 3 fases van de werken: 1.
Asbestverwijdering duur: 1 maand (van februari tot maart 2010) budget: 63.099 euro incl. Btw.
2.
• •
Volledige renovatie van het gebouw en het terrein duur: 17 maanden (van mei 2010 tot oktober 2011) budget: 12.400.000 euro incl. Btw.
3. • •
Inrichting van de directe omgeving duur: 120 dagen budget: 434.817,49 € incl. Btw.
• •
7
Crossing-21-12 2.indd 8
23/01/2012 08:54:48
Zuidtribune voor - na
Noordtribune voor
Westtribune voor – na
Noordtribune na
Westtribune voor – na
8
Oosttribune voor – na
23/01/2012 08:54:41
De bouwvalligheid van de inrichtingen en constructies heeft geleid tot afbraak en wederopbouw, afgezien van de Zuidtribune die een ontegensprekelijke patrimoniale waarde heeft en gerenoveerd werd. Het geheel verdiende een grondige reorganisatie met het oog op een betere integratie in de nabije omgeving. De renovatie van het Stadion focuste op een meer aangepaste relatie tussen de tribunes en op een esthetische homogeniteit en visuele doorzichtigheid van het gebouwencomplex, met name door een grote glazen wand in de Westtribune. Het omvormen van de Noordtribune tot groene zone opent merkbaar de ruimte naar de omgeving. Een helling met gradins vervangt voortaan de oude
Crossing-21-12 2.indd 9
Het Crossingstadion ligt in een gemengde stedelijke omgeving die enerzijds bestaat uit het verlengde van het Josaphatpark en anderzijds gelegen is aan een straat met eengezinswoningen. Er was een gebrek aan samenhang in de interactie tussen de vegetatie van het park, de uitrustingen van het stadion en de gevels van de omliggende woningen. Het Crossingstadion leek op een versterkte burcht zonder connectie met de omgeving. Deze indruk van ondoordringbaarheid werd nog versterkt door de vier tribunes die voornamelijk opgetrokken waren in beton en gevelmetselwerk.
Oosttribune. Door de beschermde bomen langsheen de bakstenen muur van deze tribune -de afbraak ervan zou de bomen beschadigen- te behouden, wordt de visuele verbinding met de omgeving versterkt. Het project omvatte eveneens de herwaardering van de gevel van de Zuidtribune door deze vrij te maken door het aanleggen van een grote esplanade langsheen de Louis Bertrandlaan. Deze verharde ruimte bekleed met gedesactiveerd beton en omringd met opmerkelijke bomen is een uitnodigende ontmoetingsplaats voor bezoekers van het stadion, omwonenden en wandelaars. De esplanade die zich voor het gebouw bevindt, vormt een link tussen het Josaphatpark en het stadion en bevordert de integratie van het gebouw in de directe omgeving.
9
23/01/2012 08:54:41
De Zuidtribune gelegen langs de Louis Bertrandlaan op 40 meter van de rijweg is de enige die bewaard en gerenoveerd werd. Zij getuigt van een gedurfde architectuur met een grote overstekende luifel. Zij bestaat uit dertien portieken in beton waartussen een inspringende baksteenmuur gemetseld is.
Crossing-21-12 2.indd 10
R e n o va t i e va n d e Z u i d t r i b u n e
Crossing-21-12 2.indd 11
23/01/2012 08:54:40
ins en de de oor erd het he en ia: ing om lp) en en ele
3
op
3
die het de om
gradins afgebroken zodat er ruimte vrijkwam voor de ingang en de nieuwe inrichtingen (kantines, kaartverkoop, sanitaire voorzieningen, enz.). De lagergelegen gradins werden vervangen door nieuwe betonelementen en bieden plaats aan 1000 staanplaatsen. Aan de zijkanten werden nooduitgangen voorzien om een onmiddellijke evacuatie van de toeschouwers buiten het gebouw mogelijk te maken.
1
het via
12 1
De binneninfrastructuur van de Zuidtribune omvat een multisporthal evenals kleedruimtes, sanitaire voorzieningen en lokalen voor medische verzorging. Het plafond van de multisporthal is versterkt met een nieuwe, op zichzelf staande plaat die steunt op de bestaande portieken. Kleedruimtes en technische lokalen werden volledig vernieuwd en opnieuw uitgerust. In de zaal is de vloerbekleding vervangen en voorzien van markeringen voor minivoetbal, volleybal en basketbal. Ook de sportuitrustingen zijn volledig vernieuwd en een petanquezaal vervolledigd het sportieve aanbod. De hoofdingang van het stadion voor bezoekers bevindt zich voortaan in het midden van de Zuidtribune via de nieuwe esplanade zodat de hinder voor de omwonenden van de Algemeen Stemrechtlaan beperkt is. Er werd langs beide zijden van de hoofdingang een clublokaal ingeplant vanwaar men een panoramisch zicht heeft op het terrein en de omgeving.
alle het de
Crossing-21-12 2.indd 12
23/01/2012 08:54:39
voor – na Hoofdingang van het stadion Crossing-21-12 2.indd 13
23/01/2012 08:54:34
23/01/2012 08:54:27
Niveau tribunes
14
Crossing-21-12 2.indd 14
pla n n e n va n d e Z u i d t r i b u n e
15 Niveau ondergrond Crossing-21-12 2.indd 15
23/01/2012 08:54:25
Crossing-21-12 2.indd 16
23/01/2012 08:54:21
De Z u i d t r i b u n e : w er f i m press i es
16
17 Crossing-21-12 2.indd 17
23/01/2012 08:54:17
23/01/2012 08:54:14
18
Crossing-21-12 2.indd 18
B o u w va n ee n n i e u w e Wes t t r i b u n e :
Crossing-21-12 2.indd 19
23/01/2012 08:54:12
23/01/2012 08:54:11
Niveau tribunes
Ondergronds niveau
20
Crossing-21-12 2.indd 20
pla n n e n va n d e Wes t t r i b u n e
21 Crossing-21-12 2.indd 21
23/01/2012 08:54:09
22
B o u w va n d e Wes t t r i b u n e Crossing-21-12 2.indd 22
23/01/2012 08:54:06
Crossing-21-12 2.indd 23
23/01/2012 08:54:03
De Westtribune langs de Algemeen Stemrechtlaan was opgetrokken uit een betonstructuur en aangekleed met een baksteenmuur. De gevel, +/- 10 meter hoog en volledig gesloten, was een blinde muur voor de huizen ertegenover. Hij liep over de hele lengte van het terrein en huisvestte vervallen kleedruimtes en lokalen die buiten gebruik waren. De gradins, structuur en binnenruimtes beantwoordden niet meer aan de huidige normen en vormden een gevaar voor de gebruikers.
23
24 Crossing-21-12 2.indd 24
23/01/2012 08:54:00
Crossing-21-12 2.indd 25
23/01/2012 08:53:53
Het project heeft gekozen voor het volledig afbreken en heropbouwen van de tribune hierbij rekening houdend met de transparantie van de nieuwe gevel. Een grote gevelpartij in glas op de bovenste helft van het nieuwe gebouw verzekert voortaan het vrij zicht. Er is opnieuw uitzicht op het Josaphatpark en zijn vegetatie.
van 1500 zitplaatsen en er zijn verschillende functies zoals kleedruimtes en sanitaire voorzieningen in ondergebracht. De toegang tot de gradins voor het publiek gebeurt via de Zuidtribune. Op de plaats waar de Zuid- en Westtribune aaneensluiten zijn een controlelokaal en een conciergerie ondergebracht.
De onderste helft van de gevel, uitgevoerd in baksteen, omvat de hoofdingang voor de spelers en de nooduitgangen met metalen roosterwerk voor het publiek.
De openbare ruimte voor de Westtribune werd volledig tot groene promonade als verlenging van het park heringericht en nodigt het publiek uit om zich naar de hoofdingang in de Zuidtribune te begeven.
De tribune beschikt over gradins met een capaciteit
24
25
Crossing-21-12 2.indd 26
23/01/2012 08:53:50
H e t v o e t bal t erre i n Het terrein, voorheen bedekt met natuurlijk gras, kreeg een synthetische bekleding van de allernieuwste generatie. Het nieuwe terrein heeft uitstekende kwaliteiten inzake spelcomfort, schokabsorptie en UV-weerstand. Deze keuze zal de onderhoudskosten van het speelveld beperken en de mogelijkheid bieden om
het veld in de loop van het jaar langer te gebruiken ongeacht de weersomstandigheden. De ondergrond van het terrein werd opnieuw gemodelleerd en in de fundering werd een drainagesysteem ingebracht om het regenwater naar de zinkputten af te voeren.
Crossing-21-12 2.indd 27
23/01/2012 08:53:48
Crossing-21-12 2.indd 28
23/01/2012 08:53:41
o m g ev i n g saa n le g De aanleg van de omgeving van het stadion beantwoordt aan de noodzaak om de groene wandelweg rondom de site te verbeteren en is het resultaat van de intentie om het stadion en zijn directe omgeving in dialoog te stellen. De esplanade voor de hoofdingang van het stadion is langs de westkant, waar het terrein sterk hellend is, bereikbaar via grote trappen en ligt aan de oostkant op gelijk niveau met het voetpad van de Louis Bertrandlaan. De omgevingswerken omvatten de aanleg van groene hellingen in de zones die de esplanade met de geasfalteerde voetgangerswegen verbinden.
28
De twee oude tennisterreinen gelegen in de hoek van de Algemeen Stemrechtlaan en de Louis Bertrandlaan voldeden niet langer aan de officiële afmetingen. Naar aanleiding van de nieuwe inrichting van het stadion en het nieuwe voetgangerstraject werd één tennisterrein behouden en aangelegd volgens de huidige normen. De voetgangersweg langs de Algemeen Stemrechtlaan maakt de verbinding tussen de dienstingangen van de Westtribune en het voetpad langs de weg via enkele onderbrekingen in de haag. Het nieuwe netwerk van openbare verlichting en bewakingscamera’s verzekert de veiligheid rondom het stadion.
Crossing-21-12 2.indd 29
23/01/2012 08:53:39
Crossing-21-12 2.indd 30
23/01/2012 08:53:38
De t o e k o m s t va n he t s t a d i o n
Voor de gemeente Schaarbeek vertegenwoordigde de renovatie van dit mythisch stadion een van de grootste werven van de laatste jaren. Schaarbeek heeft eindelijk terug een functioneel en gastvrij stadion dat opnieuw zijn rol kan vervullen binnen de gemeente. De infrastructuur zal ten dienste staan van zowel senioren als van 800 jongeren tussen 5 en 21 jaar; clubleden met vertegenwoordiging in alle categorieĂŤn: nationale, provinciale en regionale.
Daarenboven zullen in het stadion prestigieuze tornooien zoals dit van Pasen, van de Jeugd van Schaarbeek en nog vele andere plaatsvinden. De omnisportzaal zal vooral gebruikt worden voor zaalvoetbal. Gelegenheidstornooien van gevechtskunsten zoals judo en karate kunnen hier eveneens georganiseerd worden. Een petanqueclub zal de vier pleinen achterin de zaal bezetten.
30
31
Crossing-21-12 2.indd 31
23/01/2012 08:53:36
Da n k be t u i g i n g e n
De volledige renovatie van het Crossingstadion, die volledig gefinancierd werd door Beliris, vereiste een budget van om en bij de 12 miljoen euro. Het in eer herstellen van de sociale en sportieve rol van het stadion binnen de gemeente is het werk van een team met een grote waaier aan kennis en ervaring. Partners bij de renovatiewerken : Bouwheer: BELIRIS Eigenaar: Gemeente Schaarbeek Studies: A2RC, Bureau Heck, Ney&Partners, DTS&Co, Architecture&Coordination, Landscape Design Ondernemingen: CEI – De Meyer, CFE, Les entreprises Louis De Waele, SBMI, Lesuco Veiligheid en gezondheid: Sixco Technische controle: Socotec Met bijzondere dank aan volgende personen : O. Fayt, U. GÊradin, L. Dens, A. Carleer, T. Cox, W. De Meyer, A. Masschelin, C. De Bueger, V. Jenard, D. Adorna, K. Burnay en het hele BELIRIS team, B. Royen en het personeel van de dienst Infrastructuur en de dienst Sport van de gemeente Schaarbeek, C. Defosse van de Stedenbouwkundige Directie, H. Vanderlinden van de Directie van Monumenten en Landschappen, G. Mus van de Voetbalcel van de FOD Binnenlandse Zaken en alle personen die bijgedragen hebben tot het welslagen van deze renovatieopdracht.
30
31
A
VENU E
CHA
ZAL
ERMONT
MB
LA S
LA
ZALEE
AN
DES A AVENU E AN
LA
EA
AL
AZ © Google
H e t j o sapha t par k Crossing-21-12 2.indd 33
23/01/2012 08:53:34
L e P arc J o sapha t
BOULEVARD LAMBER
MONT
LA
AN
USS CHA
N
NA
RE
LA
AN
T
LOUI
ECH
SB
ER
TR
E HA
AND
EE D
ST
NE
ER ALGEMEEN STEMRECHTLAAN
Stade du Crossing
Stade du Crossing AVENUE VOLTAIRE
Crossing-21-12 2.indd 32
23/01/2012 08:53:28