4
Jest to zbiorowisko unikatowe na skalę ogólnopolską i należy otoczyć je szczególną troską, aby mogło trwać nieŁęg olszowy gwiazdnicowy zmienione. (Stellario nemorum-Alnetum glutinosae) Lasy łęgowe nie są związane z konkretną strefą klimatyczną, ale z panującymi warunkami środowiska – wilgotność gleby, bliskość rzek, zbiorników wodnych. Występują najczęściej na madach rzecznych. Są to gleby wytworzone w wyniku osadzania materiału mineralnego oraz organicznego przyniesionego z terenów górnego biegu rzeki. Odznaczają się zwykle bardzo dużą żyznością, co skutkuje niezwykłą obfitością gatunków drzewiastych, podszytu oraz runa.
Fragment łęgu olszowego gwiazdnicowego (Stellario nemorum-Alnetum glutinosae) przy łupkach wierzowskich Łęg olszowy gwiazdnicowy (Stellario nemorum-Alnetum glutinosae) to zbiorowisko nielicznie występujące w północno-wschodniej części naszego kraju oraz na Roztoczu, a także w Czechach i Niemczech. W 2006 roku w dolinie Wieprzówki odkryto pierwsze stanowiska tegoż łęgu dla polskich gór oraz pasa pogórzy. Są one także jedynymi w Polsce wytworzonymi na inicjalnych madach rzecznych (gleby wytworzone najczęściej w dolinach rzek górskich, z dużą ilością części szkieletowych – otoczaków piaskowcowych i zlepieńcowych oraz łupków). Występują w dolinie Wieprzówki od centrum Rzyk aż do granicy Andrychowa z Wieprzem. Właśnie im, swą nazwę (nadaną w 1935 r.) zawdzięcza andrychowska ulica Olszyny. Głównym gatunkiem budującym drzewostan w tym łęgu jest olsza (olcha) czarna (Alnus glutinosa), występująca we wszystkich piętrach i w różnych klasach wieku. Ta właściwość, a także naturalne odnawianie się olszy na tych fragmentach oraz długotrwałe istnienie tego zbiorowiska dowodzą, iż jest to klimaksowe (ustabilizowane) stadium lasu, a nie przejściowa sukcesja olszy czarnej jako lekkonasiennego gatunku pionierskiego. Z innych gatunków drzewiastych często spotkać można m.in. jesion wyniosły (Fraxinus excelsior), wierzbę białą (Salix alba), wierzbę kruchą (Salix fragilis), a w wyższych położeniach także olszę szarą (Alnus incana). Charakterystyczny zestaw gatunków runa tworzą: gwiazdnica gajowa (Stellaria nemorum), świerząbek korzenny (Chaerophyllum aromaticum), bniec czerwony (Melandrium rubrum), a także chroniony pióropusznik strusi (Matteuccia struthiopteris). Oczywiście gatunki te nie zawsze dominują, często masowo występują też podagrycznik (Aegopodium podagraria) i świerząbek orzęsiony (Chaerophyllum hirsutum).
Ścieżka została zrealizowana w ramach wygranej w konkursie
Piętro drzew: zdecydowanie dominuje olsza czarna, współdominuje jesion wyniosły, w domieszce występuje olsza szara.
pt. „Stwórz ścieżkę edukacyjną”.
Inne zespoły roślinne doliny Wieprzówki
Piętro krzewów: olsza czarna, bez czarny, głogi (jednoszyjkowy i dwuszyjkowy oraz ich mieszańce), czeremcha pospolita.
Na styku poszczególnych zespołów tworzą się też zbiorowiska przejściowe. • Źródła i początkowy bieg rzeki znajdują się w typowych dla Beskidu Małego buczynach i młakach. • Nadrzeczna olszynka górska (Alnetum incanae) – coraz rzadsze zbiorowisko na terenie naszego kraju, występuje w wyższych położeniach. Dominującym gatunkiem w drzewostanie jest olsza szara (Alnus incana). W runie dominują charakterystyczne ziołorośla, np. knieć górska (Caltha laeta), starzec gajowy (Senecio nemorensis) i chronione parzydło leśne (Aruncus sylvestris), a także czosnek niedźwiedzi (Allium ursinum). Spotykamy też przenikające z zespołów buczyn: żywiec gruczołowaty (Dentaria glandulosa) oraz żywiec cebulkowy (Dentaria bulbifera).
Runo: gwiazdnica gajowa, świerząbek korzenny, bniec czerwony, pióropusznik strusi, a także podagrycznik pospolity oraz świerząbek orzęsiony, wiosną zawilec gajowy.
Starzec gajowy
Knieć górska
Czosnek niedźwiedzi
Żywiec gruczołowaty
Żywiec cebulkowy
Parzydło leśne
• Łęgi wierzbowe (wierzbowo-topolowe) – typowe dla niżu, w drzewostanie dominują wierzby: biała (Salix alba), krucha (Salix fragilis), a także topola czarna (Populus nigra) oraz jesion. W warstwie runa powszechne są jeżyny: fałdowana (Rubus plicatus), popielica (Rubus caesius) oraz przytulia czepna (Galium aparine). Podlegają one szczególnie silnej, w porównaniu do pozostałych antropopresji (wpływ działalności człowieka) wskutek m.in. domieszki kultywarów (mieszańców) topoli euroamerykańskich (krzyżują się z rodzimą sokorą – topolą czarną), zanieczyszczenia wody, regulacji rzeki. Gwiazdnica gajowa
Bniec czerwony
Ujście Wieprzówki do Skawy
Rusałka kratkowiec na świerząbku korzennym
Pióropusznik strusi
Rozkład zespołów roślinnych w dolinie Wieprzówki
Olsza czarna - owoce i liście
Typowy obraz łęgu wierzbowo-topolowego za Andrychowem
Topola czarna
Łęgi wierzbowo-topolowe
Olsza czarna (Alnus glutinosa) na skraju łęgu przy łupkach wierzowskich
Olsza czarna - pokrój drzewa
Jeżyna popielica - kwiat i owoce
Jesion wyniosły (Fraxinus excelsior) - pokrój drzewa, kwiatostan i owoce
•
Jeżyna fałdowana - kwiat i owoce
Przytulia czepna - owoce
Zarastające stanowiska inicjalne – czyli popularne kamieńce (to siedlisko jest opisane na tablicy nr 5).
4 Leskowiec 922 m n.p.m.
Źródła Wieprzówki w paśmie Leskowca i Łamanej Skały
Olsza szara (Alnus incana) - pokrój drzewa, liście i owoce
Wierzba biała (Salix alba) - pokrój i liście
Wierzba krucha (Salix fragilis) - pokrój i liście
Łamana Skała (Madohora) 929 m n.p.m.
Łęg olszowy gwiazdnicowy Część silnie zurbanizowana ze szczątkową roślinnością Nadrzeczna olszynka górska Zespoły buczyn i młaki (wilgotne łąki) Zdjęcia (zdj. lot. z arch UM), opracowanie merytoryczne i graficzne oraz przygotowanie do druku: Jan Zieliński, Wojciech Bloch i doc. dr hab. Witold Alexandrowicz. Wszelkie prawa zastrzeżone