Суретшілер by Акбота Баймбетова

Ә.Тәжібаев атындағы облыстық әмбебап ғылыми кітапханасы

Ақпараттық-библиографиялық бөлім

Сыр өңірінің суретшілері Библиографиялық көрсеткіш

Художники земли Сыра Библиографический указатель

Қызылорда,2014 2

91.9:85

Құрастырған: Махамбетова А.

Сыр өңірінің суретшілері=Художники земли Сыра: Библиографиялық көрсеткіш /Ә.Тәжібаев атындағы ОӘҒК; Құраст. А.Махамбетова. - Қызылорда, 2014. – 87б.

ҚҰРАСТЫРУШЫДАН Ә.Тәжібаев атындағы Қызылорда облыстық әмбебап ғылыми кітапханасы Қызылорда облысы суретшілерінің өмірі мен шығармашылығына арналған биобиблиографиялық көрсеткіш дайындап оқырман назарына ұсынып отыр. Көрсеткішке 50 суретші, мүсіншілердің өмірбаяндық деректері мен суреттері, әдебиеттер тізімі енгізілген. Әдебиеттер алфавиттік тәртіппен орналастырылған. Көрсеткіш соңында көмекші құрал ретінде авторлардың алфавиттік көрсеткіші берілген. Библиографиялық көрсеткішті құрастыруда Ә.Тәжібаев атындағы облыстық әмбебап ғылыми кітапханасының қорындағы кітаптар, жинақтар, библиографиялық көрсеткіштер, анықтамалық-библиографиялық аппараты (каталогтар, картотекалар, анықтамалықақпараттық қор), Қазақстан Республикасы Ұлттық Мемлекеттік Кітап Палатасының басылымдары пайдаланылды. Көрсеткіш соңында көмекші құрал ретінде авторлардың алфавиттік көрсеткіші берілген. Көрсеткіш өнертанушыларға, оқытушылар мен студенттерге, кітапханашыларға және жалпы оқырман қауымға арналған.

Абызбеков Әбділда Қырбайұлы (1956) Қызылорда облысының Шиелі ауданында 1956 жылы дүниеге келген. 1980 жылы Ә.Қастеев атындағы көркемсурет училищесінен суретші-график мамандығын алып шықты. 1980-1990 жылдары Шиелі аудандық қолөнер шеберханасында жұмыс істеді, 1990-1996 жылдары Шиелі аудандық көркемсурет мектебінде мұғалімдік қызмет атқарды. 1996 жылдан суретші-кәсіпкер. 2005 жылдан Қазақстан Суретшілер одағының мүшесі. Республикалық және облыстық көрмелерге қатысқан. Суретшінің шығармаларында тарих пен қазіргі заман, олардың байланысы мен біртұтастығы байқалады. Бояу түстерінің үйлесімділігі автордың талғам мәдениетін танытады. Сондай-ақ қарапайым адамның өмірі мен қоршаған әлем оның туындыларында маңызды орын алады. «Жігер-83» жастар шығармашылығы фестивалінің лауреаты. Әдебиеттер: Абызбеков Әбділда Қырбайұлы //Сырдың сырлы бояулары – Волшебные краски Сыра – Мagic colours of the Kyzylorda: Альбом.- Алматы: Кітап, 2007.-154 б. Ағытаев Йассауи Қалдашұлы (1949) Ағытаев Йассауи Қалдашұлы 28 наурыз 1949 жылы Қызылорда облысының Қармақшы ауданында туған. 1970 жылы В.А.Серов атындағы Ленинград көркемсурет училищесін, 2006 жылы Қорқыт Ата атындағы Қызылорда мемлекеттік университетін «бейнелеу өнері және сызу» мамандығы бойынша бітірді. 1978 жылдан бастап КСРО Суретшілер одағының, кейін Қазақстан Суретшілер одағының мүшесі. «Қазақфильм» киностудиясында мультипликатор тобында, ҚР Суретшілер одағының көркемсурет шеберханасында (Қызылорда қаласы) жұмыс істеді. Республикалық және халықаралық көрмелерге қатысқан. Суретшінің туындылары Ә.Қастеев атындағы Мемлекеттік өнер мұражайында және басқа да көркемсурет мұражайлары мен дербес коллекциялар қорынан орын алды. Ол Алматы, Ташкент, Душанбе, Бішкек, Мәскеу, т.б. қалаларда өткен республикалық, шетелдік, халықаралық көрмелерге қатысқан. 1980 жылы «Жігер» шығармашылық фестивалінің дипломанты. 2004,2006 жылдары Алматыда өткен «Ұлар» галереясында жеке шығармашылық көрмесі қойылды. Суретшінің кескіндемелеріндегі халықтың тұрмыс-тіршілігін бейнелеген әрбір көрініс өзіндік шыншылдығымен, тың лиризмімен және көркемдігімен ерекшеленеді. Көптүсті және мерекелік палитраның үйлесімі өмірдің қозғалысқа толы сәттерінен көрініс береді. Туындыларындағы композициялық және кеңістік шешімінде танылған жаңашылдығы суретшінің тың ізденісі мен қоршаған әлемге деген қызығушылығын айқындайды. Қылқалам шеберінің қай шығармасынан да өзгеге ұқсамайтын айшықты қолтаңбасын көреміз. Әдебиеттер: Ағытаев Ясби Қалдашұлы: Өмірбаяны //Сыр елі.Қызылорда облысы: Энциклопедия / Құраст. Б.Аяған.- Алматы,2005.-71 б. 5

Ағытаев Ясби //Сыр өңірінің мәдениеті: Тарихи-анықтамалық басылым.- Алматы: ARNA - b, 2009.- 133 б. Ағытаев Йассауи Қалдашұлы //Сырдың сырлы бояулары – Волшебные краски Сыра – Мagic colours of the Kyzylorda: Альбом.- Алматы: Кітап, 2007.-78 б. Шынар тұлғалы азамат: Суретші Иассауи Ағытаевтың шығармашылығына арналған альбом-каталогына алғы сөз //Сыр өңірінің мәдениеті: Тарихи-анықтамалық басылым.Алматы: ARNA - b, 2009.- 70 б. Ағытаев И. Дәуірдің бостандығын бағалаймын: Белгілі суретшімен сұхбат /Сұхб. Ә.Әнуарбекұлы //Ақмешіт апталығы. – 1996. – 15 наурыз Ағытаев И. Өмір деген ізденіс //Сыр бойы. Сыр өнері. – 2006. – 25 ақпан Әбдіразақов Б. Ана аманаты: Суретші Я.Ағытаевтың шығармашылығы туралы //Соц. Қазақстан. – 1985. – 17 сентябрь Әл - Шоқай Е. Қылқалам шебері құрметке бөленді: Суретші И.Ағытаев туралы / Е.Әл - Шоқай // Ақмешіт апталығы.- 2009.-13 тамыз Жұмабаева С. "Тойдан кейін": Суретші Иассауи Ағытаев - 60 / С. Жұмабаева // Ақмешіт апталығы.- 2009.-17 қыркүйек Құрбан Қ. Сырлы бояу сипаты: Суретші И.Ағытаевтың шығармашылығы жайлы //Сыр бойы. – 2001. – 13 қазан Серіков Р. Өзіндік қолтаңбасы бар қылқалам шебері: Ә.Тәжібаев атындағы обл. кітапханада Қазақстан Суретшілер одағының мүшесі, суретші Иассауи Ағытаевтың 60 жылдығына арналып кеш өтті / Р.Серіков // Сыр бойы.- 2009.-3 сәуір Айтбаев Бақытбек Ералыұлы (1953) Қызылорда облысының Сырдария ауданы Махамбет ауылында 1953 жылы туған. 1979 жылы Шымкент қаласындағы Ә.Қастеев атындағы көркемсурет училищесін бітірді. 1990 жылдан Қазақстан Суретшілер одағының мүшесі. Б.Айтбаев 1982 жылдан республикалық, облыстық көрмелерге қатысып келеді. Туындылары Ә.Қастеев атындағы Мемлекеттік өнер мұражайында және шет елдердегі жеке коллекциялардың қорында сақтаулы. Суретшінің лейтмотивтік туындылары табиғат пен адам өмірінің үйлесімдігін танытады. Қоршаған ортаның қас қағым сәттегі әсерін беруді, образдың ішке сыйсаған қуатын бояу түстерін батыл қолдану арқылы жүзеге асырады. Суретшінің еркін ойлы, жаратылыстың құпиясына үңілген туындылары автордың қиял құлашының кеңдігі мен шығармашылық тегеурінін танытады. Әдебиеттер: Айтбаев Бақытбек Ералыұлы //Сырдың сырлы бояулары – Волшебные краски Сыра – Мagic colours of the Kyzylorda: Альбом.- Алматы: Кітап, 2007.-118 б.

Айтбаев Салихитдин Әбдісадықұлы (1938-1994) Қызылорда қаласында 1938 жылы 15 ақпанда дүниеге келген. Кескіндемеші, график-суретші. Қазақстан Ленин комсомолы сыйлығының лауреаты (1966), Қазақстан Республикасының еңбек сіңірген өнер қайраткері (1988). 1961 жылы Алматы көркемсурет училищесін бітірген, М.Кенбаевтан дәріс алған. 1969-1971 жылдары осы училищеде ұстаздық етті. 1965 жылдан КСРО, кейін ҚР Суретшілер одағының мүшесі болды, 1966 жылдан халықаралық және республикалық көрмелерге қатысқан. Шығармашылық туындылары Ә.Қастеев атындағы Мемлекеттік өнер мұражайынан, Қазақстанның және ТМД елдеріндегі басқа да көркемсурет мұражайларынан орын алған. 1966 жылы өткен Қазақстанның жас суретшілері көрмесінде Салихитдин Айтбаевтың «Бақыт» атты жұмысы республикалық жас суретшілердің көркемсурет бағдарламасының өзіндік «кодексі» ретінде танылды, яғни өзінің шығармашылығы арқылы өмірге деген көзқарасын бейнелеуге айрықша мән берілді. Суретшінің жұмысындағы кейіпкерлер мен оның кемел туындыларының тұтастығы адамның жан дүниесі мен дене әдемілігінің үйлесімділігінен көрінді. Ұлттық дәстүр мен өмір туралы ой мүддесі оның туындыларында маңызды мағынаға айналды, яғни адамның тағдырын бейнелеуде рухани жылулық, жақсылық туған жерде өмір сүретін жандарға деген қайырымдылық сияқты адамшылық қасиеттер суретшінің өмірлік ұстанымынан туындады. 29 қыркүйек 1994 жылы Алматыда дүниеден озды. Әдебиеттер: Айтбаев Салихитдин Әбдісадықұлы //Қазақ мәдениеті: Энциклопедиялық анықтамалық. – Алматы: Аруна, 2005.-24 б. Айтбаев Салихитдин Әбдісадықұлы //Қазақстан. Ұлттық энциклопедия / Бас ред. Ә.Нысанбаев. – Алматы, 1998. – Т. 1. – 145-146 б. Айтбаев Салихитдин Әбдісадықұлы //Қазақстан. Ықшам энциклопедиялық сөздік / Бас ред. Б.Аяған. – Алматы, 2005. – 20 б. Айтбаев Салихитдин Әбдісадықұлы //Сыр елі.Қызылорда облысы: Энциклопедия / Құраст. Б.Аяған.- Алматы,2005.-75 б. Айтбаев Салихитдин Әбдісадықұлы //Сырдың сырлы бояулары – Волшебные краски Сыра – Мagic colours of the Kyzylorda: Альбом.- Алматы: Кітап, 2007.-40 б. Аяшұлы Д. Сананы сырлы әлеммен сусындатқан:Суретші С.Айтбаев-70 / Д.Аяшұлы // Сыр бойы.- 2008.-29 наурыз. – 1 б. Әбілханұлы К. Сурет өнерінің жампозы: Суретші Салахаддин Айтбаевтың көрмесі жайлы / К. Әбілханұлы // Жас Алаш.- 2011. - 21 шілде (№57). - 4 бет. Әлiмбаев Мұхамеджан. Қалжан деген артына ат қалдырған: [Суретшi Салихитдин Айтбаев туралы естелiк] // Егемен Қазақстан.- 1998. - 2 сәуiр Бағдәулетқызы Ә. Айтбаев: өмір сүргім келеді!: Суретші С.Айтбаев туралы //Алматы ақшамы. – 2008. – 23 қыркүйек Жанғожин Р. Айшықты қолтаңба: Суретші С.Айтбаевтың шығармашылығы жайлы //Қазақ әдебиеті. – 1985. – 25 январь Жұмабаева С. «Қойшының портреті»: С.Айтбаев -70 //Ақмешіт апталығы. – 2008. – 17 сәуір Зәкіров Қ. Ағайынды Айтбаевтардың тұғырлы тұлғасы: Суретші Салихиддин Айтбаев 70 жаста. "Сыр жауһарлары сериясы //Сыр бойы.- 2008.-15 ақпан. – 3б. Зәкіров Қ. Салихиддин .Суретші туралы сөз: Суретші С.Айтбаев туралы / Қ.Зәкіров // Егемен Қазақстан.- 2008.-22 наурыз (№ 87/90).- 14 б. 7

Кескіндеме өнерінің шебері еді: Кескіндемеші, график-суретші, Қазақстанның еңбек сіңірген өнер қайраткері С.Айтбаев 70 жаста // Қазақ әдебиеті.- 2008.-15 ақпан Пірназар С. ...Көрме белгілі суретшіге арналды: С.Айтбаев / С.Пірназар // Егемен Қазақстан.- 2008.-1 сәуір Салахитдин Айтбаев: [Суретшi. Қазанама] // Егемен Қазақстан. – 1994. – 4 қазан; Халық кеңесi.- 1994. - 4 қазан Сәрсенбай Қ. Қалыпқа сыймаған Қалжан: Салехетдин Айтбаевтың (Қалжан) "Жас қазақтар" туындысы кезiнде Мәскеудi шошытып, "Молодая гвардияда" сыналған // Айқын.- 2008.- 3 сәуiр (N 60).- 24-25 б. Сәрсенбай Қ. Ол өз биігінде қалды: Суретші С.Айтбаев туралы //Жас Алаш. – 1998. – 24 қаңтар Сәрсенбай Қ. Өз деңгейімді өзім жақсы білемін...: Суретші С.Айтбаев туралы //ТаңШолпан. – 2004. - №1. – 114-120 б. Сәрсенбай Ә. Гуттузо сүйсiнген Салихиддин едi немесе қазақы кiлем аясындағы ой // Жас Алаш.- 2001.- 16 қазан (N124).- 5 б. Суретшi С.Айтбаевты еске алу: [Алматы қ. Ә.Қастеев атын. Өнер мұражайында суретшi Салахитдин Айтбаевтың туғанына 60 ж. толуына орай еске алу шарасы өткендiгi туралы] // Қазақ әдебиетi.- 1998. - 24 ақпан (N 8). - 11 б. Үргенiшбайқызы Қ. С.Айтбаев суреттерi жоғары бағаланады //Ана тiлi.- 2000.- 13 шiлде (N17).- 8 б.- (Газ. iшiндегi қосымша бет) Ысмайылова Г. Ол өз биiгiнде қалды: Суретшi Салехитдин Айтбаев туралы / Г.Ысмайылова, С.Өтемiсұлы, Е.Төлепбай; Дайын. Қ.Сәрсенбай // Жас Алаш.- 1998. - 24 қаңтар Ахметов Тоқтарбай (1943) Қызылорда облысында 1943 жылы туған. 1967 жылы Алматыдағы Н.Гоголь атындағы көркемсурет училищесін бітірді. 1981 жылдан Қазақстан Суретшілер одағының мүшесі. Суретшінің туындыларындағы әрбір көркем бейне өз халқының тарихи тамырымен байланысты және өзіндік идеясымен айқындалады. Т.Ахметовтың шығармашылық туындыларындағы композиция жүйесі мен бояу түстерінің шешімі мазмұндық жағынан маңыздылығымен және байсалдылығымен ерекшеленеді. Әдебиеттер: Ахметов Тоқтарбай //Сырдың сырлы бояулары – Волшебные краски Сыра – Мagic colours of the Kyzylorda: Альбом.- Алматы: Кітап, 2007.- 122 б.

Әбдіраман Жеңісбек (1954) Қызылорда қаласында 1954 жылы дүниеге келген. 1980 жылы Шымкент қаласындағы Ә.Қастеев атындағы көркемсурет училищесін, 1990 жылы Абай атындағы Алматы Мемлекеттік университетінің көркемсурет-графика факультетін бітірген. 1988 жылдан КСРО Суретшілер одағының, Қазақстан Суретшілер одағының мүшесі. Суретшінің туындылары Ә.Қастеев атындағы Мемлекеттік өнер мұражайында, басқа елдердегі жеке коллекциялар мен көркемсурет мұражайлары қорында сақтаулы. Суретші Ж.Әбдіраман өзінің шығармашылық мәнерімен және негізгі көркемдеу әдісімен Қазақстан бейнелеу өнерінде өзіндік қолтаңбасы бар Қазақстандық суретшілердің дара саңлақтарының біріне жатады. Суретшінің көптеген туындылары табиғат аясындағы өмірді өзінің болмысымен сақтай отырып, арманшыл отандастарын, шексіз сүйетін туған жерін, тау бөктерінде немесе кеңбайтақ далада өмір сүрген халықтың тұрмыс-тіршілігін шынайы бейнелейді. Ж.Әбдіраман «Жігер-84» жастар шығармашылық фестивалінің лауреаты, «ӘлемСаннияз-Қазақстан» Халықаралық жастар шығармашылық фестивалінің дипломанты (2000). Әдебиеттер: Әбдіраман Жеңісбек //Сырдың сырлы бояулары – Волшебные краски Сыра – Мagic colours of the Kyzylorda: Альбом.- Алматы: Кітап, 2007.- 138 б. Әбдіраманов Ж. Суретшінің жан сыры: Суретшімен сұхбат /Сұхб. С.Бакесова //Астана ақшамы. – 2002. – 9 шілде Жеңісбек Әбдіраман //Парасат. – 2001. - №9. – мұқаб. Бетінде Оразалиева Б. Өмірден өрбіген: Суретші Жеңісбек Әбдіраман туралы //Ленин жолы. – 1990. – 30 мамыр Өтеген С. Шуақ: Суретші Ж.Әбдіраманұлының шығармашылығы жайлы //Парасат. – 2001. - №9. – 24 б. Сейітов Қ. Іңкәрлік: Ж.Әбдіраман туралы //Сыр бойы. – 1999. – 26 маусым Әбдіханов Зейнолла (1953) Әбдіханов Зейнолла 1953 жылы туған. 1984 жылы Алматы көркемсурет училищесін бітірген. 1984-1992 жылдар аралығында суретші, одан кейін тоқыма емес маталар фабрикасында бас суретші болып жұмыс істеді. 1992 жылдың наурызынан бастап Қызылорда облыстық суретшілер ұйымының зергер-суретшісі. 2003 жылдан Қазақстан Суретшілер одағының мүшесі. 2004 жылдан бері Қазақстан Дизайнерлер одағының мүшесі. Әр түрлі республикалық және облыстық көрмелерге қатысқан. Суретшінің шығармалары Қазақстанның алыс-жақын шет елдердің дербес коллекцияларынан орын алған. Әбдіханов Зейнолла - жалпы бұйымдардың олардың ішінде білезік, өңіржиек, сырға, жүзіктер, түйме, қобдишалардың дәстүрлі мәнерін жалықпай зерттеп, оны нәтижелі шығармашылық жұмысымен көрсете білген көп қырлы талант иесі. Оны ерте көшпенді ғұн кезеңінің бай көркем мұрасы айрықша қызықтырады, сондықтан да өзінің 9

әшекейлерінде суретші тастардың әдемілігін көрсетіп, қарапайым және ықшам түрдегі өңіржиектердің бөліктерін ыждағатпен зерлейді. Темірдің бетін дәнекерлеп, өрнектелген оюлармен безендіріп оған ерекше салтанатты сән береді. Зергерлік жұмыстардың авторы ретінде облыстық көрменің I жүлде иегері. Әдебиеттер: Әбдіханов Зейнолла //Сырдың сырлы бояулары – Волшебные краски Сыра – Мagic colours of the Kyzylorda: Альбом.- Алматы: Кітап, 2007.- 196 б. Әбішев Абай (1963) Суретші Абай Әбішев 1963 жылы Арал ауданы Қарақұм ауылдық округінде дүниеге келген. 1981 жылы орта мектепті бітіріп, Кеңес Армиясы қатарында азаматтық борышын өтеді. Мәскеудің өнер университетінен дәріс алып, Қарақұм кеңшарының комсомол комитетінде қызметте болды. 1992 жылдан шығармашылықпен айналысуда. Абай Әбішевтің «Серуенде жүргенде» деген тырнақалды туындысы сол кездердегі республикалық балалар журналы - «Пионерге» 1978 жылы басылды. 1984 жылы Мәскеу қаласында өткізілген әскер тақырыбындағы көрмелердің біріне қатысып, «Танкистер» атты суреті көрермендер арасында қызығушылық тудырды. Ұлы Отан соғысындағы жеңіске 40 жыл толуына байланысты Қызылорда қаласында облыс өнер жастарының «Жігер-85» облыстық фестивалінде оның «Жекпе-жек» картинасы марапатталды. Суретшінің қыл қаламынан туған дүниелер 1993 жылы Ташкент қаласында өткен Орта Азия суретші жастарының шығармашылық көрмесіне қойылып, жоғары бағаланды. Облыстық, аудандық көрмелерге қатысып, шығармалары тақырыбының сонылығы өміршеңдігімен көрермендер көңілін тәнті ете кеңінен танылуда. Әдебиеттер: Әбілов Е. Өрнек - өмірдің сәулесі: Суретші Абай Әбішев туралы. Арал ауданы / Е.Әбілов // Сыр бойы.- 2007.-28 ақпан. Жақып Ж. Суретшінің жан сыры: Аралдық суретші Абай Әбішпен әңгіме /Әңг. Ж.Жақып // Сыр бойы.- 2008.-8 сәуір Пірназар С. Ауылдан шыққан суретші //Егемен Қазақстан. – 2005. – 29 қараша (№264). – 4 б. Байсалов Жайлаубай Жұмамұратұлы (1958) Қызылорда облысы Қармақшы ауданының Төретам қыстағында 1958 жылы туған. 1980 жылы Шымкент қаласындағы Ә.Қастеев атындағы көркемсурет училищесін бітірген. Көп жылдар бойы Байқоңыр қаласындағы мектепте сурет пәнінің мұғалімі болып жұмыс істеді. 1977 жылдан «Ғарыш тарихы» мұражайындағы галереяның директоры. Республикалық және халықаралық көрмелерге қатысқан. Суретшінің туындылары Ә.Қастеев атындағы Мемлекеттік өнер мұражайынан, көркемсурет мұражайлары мен дербес коллекциялар қорынан орын алған. 10

Әрбір туындысындағы тың ізденісі қылқалам шеберінің қоршаған әлемге қызығушылығының жемісі. Бейнелі баяндауды шегіне жеткізе отырып, мазмұн тұтастығына қол жеткізеді. Ол бояу түстерін емін-еркін қолданып, бір түстен келесі түске жеңіл ауысады. Суретші ғаламның ғажайып құпиясын, адамның әлемдегі орнын және оның табиғат жаратылысының болмысымен байланысын бейнелеуге талпынады. 2005 жылғы «Алтын адам» жүлдесінің иегері. Әдебиеттер: Байсалов Жайлаубай Жұмамұратұлы //Сырдың сырлы бояулары – Волшебные краски Сыра – Мagic colours of the Kyzylorda: Альбом.- Алматы: Кітап, 2007.- 142 б. Бапанов Әлібай Қалтайұлы (1953) Қызылорда облысында 1953 жылы туған. 1973 жылы Алматы көркемсурет училищесін бітірген. 1979 жылы И.В.Суриков атындағы Мәскеу Мемлекеттік көркемсурет институтының «Монуметальды кескіндеме» шеберханасында дәріс алды. 1981 жылдан ҚР Суретшілер одағының мүшесі. Республикалық және Халықаралық көрмелерге қатысқан. Суретшінің туындылары Қазақстанның, шет елдердің мұражайларынан, жеке коллекциялардан орын алған. Т.Жүргенов атындағы Қазақ Ұлттық Өнер академиясының оқытушысы, доцент. «Ерен Еңбегі үшін» медалімен марапатталған. Әдебиеттер: Бапанов Әлібай Қалтайұлы //Сырдың сырлы бояулары – Волшебные краски Сыра – Мagic colours of the Kyzylorda: Альбом.- Алматы: Кітап, 2007.- 172 б. Аймағанбет Г. Жанарда тұнған жерұйық: Суретшiлер Ә.Бапанов пен С.Бапанованың "Жұмбақ жер" атты көрмесiнiң өтуi // Астана ақшамы.- 2010. - 2 қазан (№ 108).- 16 б. Ахмезәкиева А. Бапановтар шығармашылығындағы "Әлем тауы" // Мәдениет.- 2012. - № 7. - 60-61 б. Әбединова С. Тоқыма әлемiндегi әуен: Қолөнер шеберлерi суретшiлер Әлiбай және Сәуле Бапановалар туралы // Айқын.- 2008.- 10 қыркүйек.- 5 б. Бапанова С. Бiздiң құнарымыз мықты, ол - ұлттық құнар: [Суретшiнiң ұлттық қол өнер жайлы және өзi мен жұбайы Ә.Бапановтың шығармашылығы туралы сұхбаты / Әңг. К.Жұмағали] // Қазақ әдебиетi.- 2000.- 24 наурыз(N 12).- 5 б. Барманқұлова Б. Суретшiлер отбасы: Суретшiлер Ә.Бапанов пен С.Бапанованың шығармашылығы жайында // Бала Би.- 2010.- № 10.- 69-83 б. Баттал А. Сыр перзенттерінің көрмесі: ҚР Суретшілер одағының мүшесі Әлібай және Сәуле Бапановтардың көрмесі / А.Баттал, Б.Омарәлі // Сыр бойы.- 2006. - 23 мамыр Берістен Ж. Қазақ көркемөнеріндегі ақиқат: Суретшілер Әлібай, Сәуле Бапановтар жайында //Қазақ әдебиеті. – 2010. – 10 қыркүйек Есали А. Бұлбұл тiлдi бояулар: Сәуле мен Әлiбай Бапановтардың шығармашылығы туралы //Егемен Қазақстан.- 2010.- 4 қыркүйек (№360/361).- 4 б. Есали А. Киізден жасалған бұйымдар көрмесі жұртшылыққа ой салды: Қол өнері шеберлері Әлібай мен Сәуле Бапановтар творчествосы жайында //Егемен Қазақстан. – 2005. – 25 ақпан Гобелен деген бiр сиқыр: ҚР Суретшiлер одағының мүшелерi ерлi-зайыпты өнер иелерi Сәуле және Әлiбай Бапановтар мен сұхбат / Әңг.Т.Құрманжанқызы // Алматы ақшамы.- 2004.- 8 мамыр(N 52).- 3 б. 11

Келiн бола бiлу де өнер: Сурет өнерiнiң шеберлерi Әлiбай мен Сәуле Бапановтар туралы // Ақ босаға.- 2012. - маусым (№ 6). - 6 б. Бапанова Сәуле Сыздыққызы (1956) Қызылорда облысында 1956 жылы туған. 1976 жылы Алматы көркемсурет училищесін бітірген. 1981 жылы Строганов атындағы Мәскеу Жоғары көркемсурет-өнеркәсіп училищесінің «Көркем тоқыма» бөлімін бітірген. 1981 жылдан Қазақстан Суретшілер одағының мүшесі. Республикалық және Халықаралық көрмелерге қатысқан. Суретшінің туындылары Қазақстанның, шет елдердің мұражайларынан, жеке коллекциялардан орын алған. Ерлі-зайыпты Сәуле мен Әлібай Бапановтардың көпкырлы шығармашылығы біздің елімізде ғана емес, сондай-ақ шет елдерге де кеңінен танылған. Бұл шеберлер үзілмейтін өнер жалғастығын үнемі жаңа ізденістерден тауып, сонымен қатар қазақ халқының дәстүрін, тарихын және мәдениетін терең философиялық оймен шешеді. Суретшілер Халықаралық «Овен-91» текеметтер симпозиумының ұйымдастырушылары. Өмірде де, өнерде де бақытты үйлесім тапқан қос суретші көп жылдар бойы әрбір туындыларын өзіндік ерекшеліктерімен, қайталанбас ырғақтарымен өркендетуде. Сәуле Бапанова көркем тоқыма өнерінде өзінің деңгейін әр түрлі жанрда танытып, өзінің дәстүрлі текеметті өңдеу жаңалығын ашты. Өзіндік бояу әдісімен өңделген текеметтен қиюсыз бүтін басып жасаған тамаша киімдері жоғары эксклюзивті сән әлеміне енгізілді. Әлібай Бапанов Қазақстан гобеленінің дамуына үлкен үлес қосты. Ол - гобелен туындылардының ши мен текемет, әр түрлі өрмекті композициялау мәнерлерінің авторы. Суретшінің батыл дизайндық мәнері көп жылдық ізденіспен келген тәжірибенің жемісі екені даусыз. Т.Жүргенов атындағы Қазақ Ұлттық Өнер академиясының оқытушысы, доцент. Қазақстан Республикасы Мәдениет және ақпарат министрлігінің «Мәдениет қайраткері» белгісінің иегері. Әдебиеттер: Бапанова Сәуле Сыздыққызы //Сырдың сырлы бояулары – Волшебные краски Сыра – Мagic colours of the Kyzylorda: Альбом.- Алматы: Кітап, 2007.- 172 б. Аймағанбет Г. Жанарда тұнған жерұйық: Суретшiлер Ә.Бапанов пен С.Бапанованың "Жұмбақ жер" атты көрмесiнiң өтуi // Астана ақшамы.- 2010. - 2 қазан (№ 108).- 16 б. Ахмезәкиева А. Бапановтар шығармашылығындағы "Әлем тауы" // Мәдениет.- 2012. - № 7. - 60-61 б. Әбединова С. Тоқыма әлемiндегi әуен: Қолөнер шеберлерi суретшiлер Әлiбай және Сәуле Бапановалар туралы // Айқын.- 2008.- 10 қыркүйек.- 5 б. Бапанова С. Бiздiң құнарымыз мықты, ол - ұлттық құнар: [Суретшiнiң ұлттық қол өнер жайлы және өзi мен жұбайы Ә.Бапановтың шығармашылығы туралы сұхбаты / Әңг. К.Жұмағали] // Қазақ әдебиетi.- 2000.- 24 наурыз(N 12).- 5 б. Бапанова С. Кәсіби кілемшелер азайып барады: Гобеленші С.Бапановамен әңгіме /Әңг. К.Жұмағали //Қазақ әдебиеті. – 2000. – 24 наурыз Бапанова С. "Ұлттық өнерге үлесімді қосу – арманым еді" / әңг. М.Келес //Қазақстан әйелдері.- 2013. - № 3. - 6-8 б. 12

Барманқұлова Б. Суретшiлер отбасы: Суретшiлер Ә.Бапанов пен С.Бапанованың шығармашылығы жайында // Бала Би.- 2010.- № 10.- 69-83 б. Баттал А. Сыр перзенттерінің көрмесі: ҚР Суретшілер одағының мүшесі Әлібай және Сәуле Бапановтардың көрмесі / А.Баттал, Б.Омарәлі // Сыр бойы.- 2006. - 23 мамыр Бейсенова Ш. Бояу мен көңіл-күй – егіз: Гобеленші С.Бапанова туралы //Қазақстан әйелдері. – 1991. - №2. – 32-33 б. Берістен Ж. Қазақ көркемөнеріндегі ақиқат: Суретшілер Әлібай, Сәуле Бапановтар жайында //Қазақ әдебиеті. – 2010. – 10 қыркүйек Есали А. Бұлбұл тiлдi бояулар: Сәуле мен Әлiбай Бапановтардың шығармашылығы туралы //Егемен Қазақстан.- 2010.- 4 қыркүйек (№360/361).- 4 б. Есали А. Киізден жасалған бұйымдар көрмесі жұртшылыққа ой салды: Қол өнері шеберлері Әлібай мен Сәуле Бапановтар шығармашылығы жайында //Егемен Қазақстан. – 2005. – 25 ақпан Гобелен деген бiр сиқыр: ҚР Суретшiлер одағының мүшелерi ерлi-зайыпты өнер иелерi Сәуле және Әлiбай Бапановтар мен сұхбат / Әңг.Т.Құрманжанқызы // Алматы ақшамы.- 2004.- 8 мамыр(N 52).- 3 б. Келiн бола бiлу де өнер: Сурет өнерiнiң шеберлерi Әлiбай мен Сәуле Бапановтар туралы // Ақ босаға.- 2012. - маусым (№ 6). - 6 б. Құмар, Н. Қолөнер - сырлы әлем: Қазақстан Суретшілер одағының мүшесі, Т.Жүргенов атындағы Қазақ ұлттық өнер академиясының профессоры, ҚР Мәдениет қайраткері Сәуле Бапанова жайлы // Ана тілі.- 2014. - 30 қаңтар - 5 ақпан (№ 4). - 12 б. Бекшорин Сердалы (1820-1892) Сердәлі Бекшораұлы (1820, Қазалы өңірі – 1892, сонда) – би, суретші. Кіші жүздің Төртқара руынан шыққан. 1850 жылдары ел билігіне араласа бастаған. Болып болып, Төртқара руынан басқарушысы да болған. Оның есімі Ресей құжаттарында, әсіресе Қазалы уездік басқару органдарының түрлі қатынас құжаттарында кездеседі. 1860 жылы Мұқан Жантөрин бастаған делегациясы құрамында Петербургке барған. Жүрген жерін (Қазан, Мәскеу, Петербург) суретке түсіріп отырған. Пристав Л.Плотников Сердәлінің суретші екенін, оның қабілетін жете танып, 1860 жылы «Русский вестник» журналында ол туралы мақала жазған. Сердәлінің жазғандары бізге жетпеген. 1863 жылы Қазалыда алғашқы мектеп ашылуына көмектескен. Ол жайында қазақ жерінде болған ресейлік әскерилер мен саяхатшылар, Ш.Уәлиханов, академик Ә.Марғұлан, музейтанушы М.Әбдешов, т.б. жазған. Әдебиеттер: Сердәлі Бекшораұлы //Сыр елі.Қызылорда облысы: Энциклопедия / Құраст. Б.Аяған.Алматы,2005.-448 б. Бекшорин Сердалы //Сырдың сырлы бояулары – Волшебные краски Сыра – Мagic colours of the Kyzylorda: Альбом.- Алматы: Кітап, 2007.- 16 б. Марғұлан Ә.Х. Бекшораұлы Сәрдәлi: [ХIХ ғ-дың орта кезiндегi суретшi, әрi қоғам қайраткерi] // Қазақ совет энциклопедиясы.- Алматы, 1973.- 2-Т.- 246 б. Сәрсенов Қ. Белгiлi тұлға Бекшорин: Арал тумасы, Шоқанның замандасы, суретшi, қоғам қайраткерi Сердалы Бекшораұлы //Сәрсенов Қ.Қазалым - қарашаңырағым.Қызылорда: Тұмар, 2009.- 204-216 б. Сердалы Бекшораұлы //Тамыры терең, тарихы кенен – Қазалы. – Алматы: Телеарна, 2008. – 61б. 13

Айтбаева А. Тағы да Сердалы Бекшорин туралы: ХIХ ғ. өмiр сүрген қазақ зиялысы, қоғам қайраткерi, би, ақын, суретшi жайында // Жас Алаш.- 2006. - 7 наурыз (N 19) - 6 б. Әбдешев М. Лайықтыны құрметте: Қоғам қайраткерi, атақты би, зауряд-хорунжий, шешен, ақын, суретшi, мүсiншi, саяхатшы, топограф Сердалы Бекшорин жөнiнде / Әңг. Ә.Меңдеке // Жас Алаш.- 2005. - 15 қазан (N 124) - 5 б. Әмиша Н. "Бақ базары" – Бекшорин: Ұлт зиялыларының бiрi, шешен, правитель Сердалы Бекшоринге арналған ғылыми конф. өткендiгi жайлы //Айқын.- 2007.- 27 қараша.- 5 б. Жалғасова Г. Сердалы Бекшорин - өз заманының қайраткері: /Би, шешен, суретші, қоғам қайраткері С.Бекшорин "Сыр жауһарлары" сериясында / Г. Жалғасова // Сыр бойы.2007.-23 қараша Жалғасова Г. Суретші һәм қайраткер ғибраты: С.Бекшорин / Г. Жалғасова // Сыр бойы.- 2007.-24 қараша Зәкіров Қ. Суретші Сердәлі: Қазалы ауданынан шыққан суретші, би С.Бекшораұлы туралы / Қ.Зәкіров //Ленин жолы.- 1982.- 6 январь.-2 б. Меңдеке Ә. Бiз "Алаш " зиялыларының алдындағы буынды да жете бiлуiмiз керек: Суретшi, қайраткер Сердалы Бекшорин (1820-1892) және оның ұрпақтары жайында // Жас Алаш.- 2007. - 29 желт. (N 104). - 5 б. Меңдеке Ә. Қазалы қаласының алғашқы кірпішін қалаған кімдер?: Тағы да Сердалы Бекшорин жөнінде / Ә.Меңдеке // Жас Алаш.- 2006.-3 қазан Меңдеке Ә. Сердалының мөрi: Қазақ зиялысы, би, суретшi, төртқара руының правителi Сердалы Бекшорин жайлы // Жас Алаш.- 2006.- 21 желтоқсан.- 5 б. Пірназар С. Суретші мұрасын іздеу - парыз:Кәсіпқой суретші Сердалы Бекшорин жайлы / С.Пірназар // Егемен Қазақстан.- 2007.-12 желтоқсан Сәдібекұлы А. Ұмыт бола бастаған тұлға: Сердалы Бекшорин-қазақтың тұңғыш суретшісі / А.Сәдібекұлы //Сыр бойы.- 2007.-9 ақпан Серікбаев Ш. Сердалы туралы сыр: Суретші, қоғам қайраткері Сердалы Бекшораұлы туралы / Ш.Серікбаев // Сыр бойы.- 2006. - 26 қаңтар Сердалы Бекшораұлы көшесі: Қызылорда қаласындағы "Арай" мөлтек ауданының бір көшесі суретші, қоғам қайраткері С.Бекшораұлының есімімен аталады // Сыр бойы.2007.-27 қараша Спанов Ә. Суретші Сердәлі Бекшораұлы //Қазақ әдебиеті. – 1986. – 15 август Тұрлыбек Д. Тұлпардың тұяғы: Дарынды суретші С.Бекшориннің ұрпақтары туралы айтылады //Егемен Қазақстан. – 2010. – 27 қаңтар. – 15 б. Биманов Ермахан Әбділұлы (1949-1997) Қызылорда облысының Шиелі ауданында 18 қыркүйек 1949 жылы дүниеге келген. 1976 жылы Түрікмен Мемлекеттік көркемсурет училищесінің мүсін бөлімін бітірді. КСРО және Қазақстан Суретшілер одағының мүшесі (1985). Республикалық және халықаралық көрмелерге қатысқан. 1987 жылы Бүкілодақтық мүсіншілердің Атырау қаласында болған симпозиумына қатысқан. 1986-1989 жылдары Рига қаласының түбіндегі Юрмалада жұмыс істеген. Суретшінің туындылары Қазақстан мұражайлары мен шет елдердің дербес коллекцияларынан орын алған. Автордың көрнекті туындыларының қатарында «Ошақтың отын сөндірмей» ескерткіші (1988 ж.) және Нартайдың мүсіні (1990 ж.) бар. Пластикалық мотивтегі ізденісі суретшінің назарын қашалған бейнелерді сомдауға аудартады. Оның туындыларында адамның бір сәттегі ішкі жан дүниесі ашылады. Е.Бимановтың 14

шығармашылыгында жеке тұлғаның қайғысы мен қуанышының астарында өмірдің алмакезектігінен туындайтын дүниетаным жатады. Мүсінші 25 сәуір 1997 жылы дүниеден озды. Әдебиеттер: Биманов Ермахан Әбдіұлы: Өмірбаяны //Сыр елі.Қызылорда облысы: Энциклопедия / Құраст. Б.Аяған.- Алматы,2005.-173 б. Биманов Ермахан Әбділұлы //Сырдың сырлы бояулары – Волшебные краски Сыра – Мagic colours of the Kyzylorda: Альбом.- Алматы: Кітап, 2007.- 164 б. Кіребаев А. Саз мүсін әуені: Мүсінші Е.Бимановтың өнер жолы жайлы //Лениншіл жас. – 1982. – 10 апрель Кіребаев А. Саз мүсін сардары: Мүсінші Е.Биманов жайлы //Лениншіл жас. – 1982. – 4 март Қожабергенов Ж. Мүсінші: Е.Бимановтың өнер жолы жайлы //Ленин жолы. – 1986. – 26 апрель Төлтаева Н. Мүсіншінің жеке көрмесі: Суретші Ермахан Биманов //Ленин жолы. – 1989. – 20 июнь Бортников Алексей Ильич (1909-1980) Қызылорда облысы Қармақшы ауданында 1909 жылы дүниеге келген. Қазақстан Республикасының еңбек сіңірген өнер қайраткері. 1922-1928 жылдардың аралығында Алматыдағы Н.Г.Хлудовтың көркемсурет студиясында дәріс алды. 1932 жылы Одесса көркемсурет институтын бітірді. 1933 жылдан КСРО Суретшілер одағының мүшесі. 1935 жылдан республикалық көрмелерге қатысты. Шығармашылық туындылары Ә.Қастеев атындағы Мемлекеттік өнер мұражайынан және Қазақстанның басқа да көркемсурет мұражайларынан орын алған. Алексей Бортников Қазақстан Суретшілер одағының құрылуына белсенді араласып, маман дайындау ісіне үлкен үлес қосқан суретші. Алматы көркемсурет училищесінде ұзақ жыл дәріс берді. 1938 жылы оның «Верный қаласындағы көтерілісшілер. Митингіде сөз сөйлеген Фурманов» атты туындысы сол кездегі Қазақстан бейнелеу өнерінің даму тарихындағы бір оқиға болды. Композицияның айқындығы, адамдардың әр түрлі мінездері, қылқаламды еркін сермеуі мен бояу түстерінің ұстамдылығы - осының барлығы суретшінің драмалық оқиғаны нанымды көрсетіп, шынайы бейнелеуіне себепші болған. Сонымен қатар суретшінің кескіндемелі бейнесуреттері, тақырыптық суреттері мен Қазақстан табиғатын бейнелеген туындылары қылқалам шеберінің артына қалдырған мол мұрасы. Әдебиеттер: Бортников Алексей Ильич //Сырдың сырлы бояулары – Волшебные краски Сыра – Мagic colours of the Kyzylorda: Альбом.- Алматы: Кітап, 2007.- 36 б.

Дүзелханов Ағымсалы Дүзелханұлы (1951) Қызылорда облысының Қазалы ауданында 19 тамыз 1951 жылы туған. Суретші, Қазақстан Республикасының еңбек сіңірген өнер кайраткері (1996). 1976 жылы Н.Гоголь атындағы Алматы көркемсурет училищесін, ал 1982 жылы Мәскеудегі Суриков атындағы Мемлекеттік көркемсурет институтын бітірді. Институтты бітірісімен, Алматыдағы Театр-көркемсурет институтының «Графикалық дизайн» кафедрасында дәріс берді. Шығармашылық өмірі 1975 жылы Қазақстанның «Жазушы», «Жалын», «Өнер» баспаларында және «Балдырған», «Ара», «Шмель» журналдарында жалғасты. Кітап иллюстрациясы, станокты графика, плакат, промграфикамен бірге станокты кескіндемені қатар алып отырды. Оның «Абылай хан», «Әбілхайыр хан», «Томирис», «Алтын жауынгер», «Түркістан» сияқты туындылары Алматы мен Астанадағы Қазақстан Республикасы Президентінің резиденциясынан орын алған. Қазіргі кезде өзінің бай шығармашылық тәжірибесін жас суретшілерге үйретіп, Т.Жүргенов атындағы Қазақ Ұлттық Өнер академиясында «Графикалық дизайн» кафедрасының доценті қызметін атқаруда. 1992 жылы Ағымсалы Дүзелханов Қазақстанның ұлттық валюта теңгесін даярлауға қатысты. Ағымсалы Дүзелхановтың шығармашылығы қазақ халқының өткен тарихынан шабытты сыр шертеді. Шебердің қылқаламы сомдаған даңқы шыққан хандар мен батырлардың бейнелерінде ішкі қуаты мол эпикалық күш және көркемдік үйлесім бар. Суретші көркемөнер тіліне көшірген әр түрлі сюжеттерді тарихи дәлдікпен нанымды бейнелеген және де бұл туындылар көпфигуралы, күрделі композицияны құра білудегі асқан шеберлігінің куәсі. Бүкілодақтық, республикалық және халықаралық кітап және плакат көрмеконкурстарының дипломанты. Абай, Науаи атындағы, сондай-ак Ташкенттегі «Ең керемет кітап» сыйлықтарымен марапатталды. 2000 жылы Нью-Иоркте БҰҰ ұйымдастырған «Глобал Арт-2000» халықаралық көрме-конкурсы жеңімпаздарының бірі болды. Қазақстан туралы тарихи жұмыс сериялары үшін Қазақстан Республикасы Мемлекеттік сыйлығының лауреаты атанды. Әдебиеттер: Дүзелханов А. Альбом / А.Дүзелханов - Алматы: Өнер, 2005.- 176 б. Ағымсалы Дүзелханов //Айдарова З. Бейнелеу өнері: Оқу құралы.- Астана: Фолиант, 2010.- 94-96 бет.- (Кәсіптік білім). Дүзелханов Ағымсалы Дүзелханұлы //Қазақ мәдениеті: Энциклопедиялық анықтамалық. – Алматы: Аруна, 2005.-208 б. Дүзелханов Ағымсалы Дүзелханұлы: Өмірбаяны //Сыр елі.Қызылорда облысы: Энциклопедия / Құраст. Б.Аяған.- Алматы,2005.-195-196 б. Дүзелханов Ағымсалы //Сырдың сырлы бояулары – Волшебные краски Сыра – Мagic colours of the Kyzylorda: Альбом.- Алматы: Кітап, 2007.- 44 б. Дүзелханов Ағымсалы //Тамыры терең, тарихы кенен – Қазалы. – Алматы: Телеарна, 2008. – 226 б. Өмiрбеков Б. Ағымсалы Дүзелханов: Суретшiнiң шығармашылығы жайлы кiтапқа жазған алғы сөз // Дүзелханов А. Альбом.- Алматы : Өнер, 2005.- 7-9 б. Сәрсенов Қ. Әлем таныған Ағымсалы // Сәрсенов Қ.Қазалым - қарашаңырағым.Қызылорда: Тұмар, 2009.- 228-245 б. Әшімбеков Ш. Қылқалам шебері / Ш.Әшімбеков // Сыр мектебі.- 2013. - 2 қараша (№ 31). - 4 б. 16

Дүзелханов А. "Қазыбек би": Қызылорда облысында туған суретші А.Дүзелхановтың сурет галереясы, автордың суреті, өмірбаяны бар / А.Дүзелханов //Жалын.- 2007. - №6 Дүзелханов А. Қазақ суретшісінің туындысы ұлттық қолтаңбасымен ерекшеленуі керек / әңг. М.Серікқызы // Жұлдыздар отбасы.- 2012. - № 1. - 34-37б. Қаназ Ұ. Сырдың сұңғыла шебері: Суретші Ағымсалы Дүзелханов туралы / Ұ.Қаназ // Денсаулық.- 2003.- N3.- 15 б. Мұқажанова Г. Қылқалам шерткен шежіре: Суретші А.Дүзелхановтың шығармашылығы жайлы //Жалын. – 1988. - №2. – 64 б. Оразұлы М. "Лақалыдан" шыққан атақты суретші: Суретші Ағымсалы Дүзелханов туралы / М.Оразұлы // Сыр ардагері.- 2012. - 1 наурыз. - 2 б. Өнерлi отаудан шыңдалған шебер: [Суретшi Ағымсалы Дүзелханов туралы / Дайын. Ә.Тарақ] // Алматы ақшамы.- 1999.- 12 ақпан Ембергенов Қуанышбай Ембергенұлы (1948) Қызылорда облысының Шиелі ауданы Сұлутөбе қыстағында 1948 жылы туған. 1976 жылы Н.Гоголь атындағы Алматы көркемсурет училищесін бітірген. 1976 жылдан М.Мәметова атындағы Қызылорда гуманитарлық колледжінде сурет және сызу пәнінен дәріс берді. 1985 жылы Абай атындағы ҚазПИ-дің графика факультетін бітірді. 2006 жылдан Қазақстан Суретшілер одағының мүшесі. Қ.Ембергеновтің пейзаждық туындыларындағы авторлық идея бар тіршілік болмыстың тұтас үйлесімдігі мен табиғаттың қарапайым және күй талғамайтын ішкі әдемілігін көре білгендігімен маңызды. Бұл туындыларда композициялық құрылым мен нәзік түстердің шешімі бірқалыпты тұнық және пайымды үйлесім тапқан. Қызылорда қаласы әкімінің алғыс хатымен (1996 ж.) және «Қазақстан Республикасы білім беру ісінің үздігі» белгісімен марапатталған (1997 ж.); «Харрикейн Құмкөл-мұнай» компаниясы ұйымдастырған суретшілер көрмесінің мадақтау сыйлығының иегері. Әдебиеттер: Ембергенов Қуанышбай Ембергенұлы //Сырдың сырлы бояулары – Волшебные краски Сыра – Мagic colours of the Kyzylorda: Альбом.- Алматы: Кітап, 2007.- 114 б. Есіркепов Баймағамбет (1949-1995) Қызылорда облысының Қармақшы ауданы Жаңажол ауылында 1949 жылы дүниеге келген. 1970 жылы Алматы көркемсурет училищесін бітірген. 1992-1995 жылдарда Қорқыт Ата атындагы Қызылорда мемлекеттік университетінің «Бейнелеу өнері» кафедрасында дәріс берген. 1987 жылдан ҚР Суретшілер одағының мүшесі. Қазақстандағы және шет елдердегі көрмелерге қатысқан. Суретшінің ішкі сезімді берудегі пластикалық мәнері және нәзік бояу қолданысы бөлек. Автордың көпкырлылығы суретші түйсігі арқылы сезінген өмір құбылыстарын көркем бейнелеуімен бағалы. 1986 жылы Жоғарғы Кеңес Президиумының «Құрмет белгісі» 17

орденімен марапатталган. Суретші 26 қазан 1995 жылы Қызылорда қаласында дүниеден озды. Әдебиеттер: Есіркепов Баймағамбет: Өмірбаяны //Сыр елі.Қызылорда облысы: Энциклопедия / Құраст. Б.Аяған.- Алматы,2005.-209б. Есіркепов Баймағамбет //Сырдың сырлы бояулары – Волшебные краски Сыра – Мagic colours of the Kyzylorda: Альбом.- Алматы: Кітап, 2007.- 58 б. Әбдіразақов Б. Шындық шырайы: суретші шеберханасынан: Суретші Б.Есіркеповтің шығармашылығы жайлы //Соц. Қазақстан. – 1987. – 8 июль Зәкіров Қ. Сырдың сурет өнері: Суретші Б.Есіркепов туралы сыр //Ақмешіт апталығы. – 1995. – 3 наурыз Жақыпов Бекзат Әнесұлы (1974) 1974 жылы Қызылорда қаласында дүниеге келген. Қолөнер шебері, Қазақстан Суретшілер Одағының (2004), «Жастар» Суретшілер одағының мүшесі (1998). 1993 жылы Алматы көркемсурет училищесінде зергер мамандығы бойынша дәріс алды. 1998 жылы Қорқыт Ата атындағы Қызылорда Гуманитарлық университетін бітірді. Облыстық көрмелермен қатар, «Жігер» жастар шығармашылыгы фестиваліне (1998), «Шабыт» Халықаралық жастар фестиваліне (1999, 2000, 2004) қатысқан. Туындылары Қазақстан мұражайларынан және шет елдердегі жеке коллекциялардан орын алды. Бекзат Жақыпов темір мен асыл тастарды көркем өңдеу өнерін меңгерген. Бұл шебердің өзіндік қолтаңбасы қазақ зергерлерінің тәжірибесіндегі халық дәстүрі мен әдістәсілдердің интерпретациялық шығармашылығына негізделген. Бойтұмарлар, тұмарлар, жүзікті білезіктер (бесбілезік) және тағы басқа әшекейлер шебердің аса нәзік талғамы мен материалды танудағы сұңғылалығынан туындаған. Негізгі әшекейлерге көрік беретін, баяндылық пен бақыт нышанын білдіретін үлкен көгілдір акық тасы қондырылады. Әдебиеттер: Жақыпов Бекзат Әнесұлы: Өмірбаяны //Сыр елі.Қызылорда облысы: Энциклопедия / Құраст. Б.Аяған.- Алматы,2005.-212б. Жақыпов Бекзат Әнесұлы //Сырдың сырлы бояулары – Волшебные краски Сыра – Мagic colours of the Kyzylorda: Альбом.- Алматы: Кітап, 2007.- 208 б. Жұбаниязов Өмірбек Орынбасарұлы (1964) Қызылорда облысы Сырдария ауданы Тасбөгет қыстағында 1964 жылы туған. 1992 жылы Алматы Мемлекеттік театркөркемсурет институтын бітірді. 1995 жылдан Қазақстан Суретшілер одағының мүшесі. 1996 жылы Алматы қаласындағы Кафедральды сарайды қайта қалпына келтіру ісіне қатысты. 2001-2002 жылдар аралығында Президент резиденциясын көркемдеушілердің бірі болды (Астана қаласы). 18

2001 жылы суретшінің «Кездесу» атты жұмысы Рим папасы Иоан Павел П-ге сыйлық ретінде тарту етілді. Республикалық және халықаралық көрмелерге қатысқан. Туындылары Ә.Қастеев атындағы Мемлекеттік өнер мұражайында, көркемсурет мұражайлары мен дербес коллекциялар қорынан орын алған. Шығармалары арқылы адами шынайы қасиет, бабалар дәстүрі мен тарихына ұқыптылық танытады. Ұлттық бояу, өзіндік қайталанбас халықтық рухани мәдениет оның барлық туындыларына тән белгі. Суретші батыл композициялық ізденіс арқылы шынайы бояу түстерін шебер қолданады. Кескіндемешінің өз туындысын шарықтатуда қазақ халқының негізгі ұлттық мінезін айқындауға талпынысы байқалады. Қазақстан Республикасы Президентінің стипендиаты (1998 ж.), «Мастер класс» халықаралық өнер фестивалінің лауреаты, «Әлем-Саннияз-Қазақстан» халықаралық фестивалінің дипломанты (2000 ж.). Әдебиеттер: Жұбаниязов Өмірбек Орынбасарұлы //Сырдың сырлы бояулары – Волшебные краски Сыра – Мagic colours of the Kyzylorda: Альбом.- Алматы: Кітап, 2007.- 94 б. Шабытты шақ: Халықаралық көркемөнер фестивальдарының дипломанты Жұбаниязов Өмірбек Орынбасарұлының шығармашылығы туралы // Денсаулық.- 2012. №8. - 16-17 б. Есали А. Шуақ шашқан шұғылалы әлем: Қыл қалам шеберi Өмiрбек Жұбаниязовтың еңбектерi жайлы // Егемен Қазақстан.- 2011. - 10 қыркүйек (№ 425/430). - 5 б. Зәкіров Қайырбай Қонысбайұлы (1945) Қызылорда облысының Арал қаласында 25 ақпан 1945 жылы туған. 1968 жылы Н.В.Гоголь атындағы Алматы көркемсурет училищесін, кейін Абай атындағы Қазақ педагогикалық институтының көркемсурет-графика факультетін бітірді. 1974 жылдан республикалық бүкілодақтық және халықаралық көрмелерге қатысушы. 1976 жылдан КСРО Суретшілер одағынын, кейін Қазақстан Суретшілер одағының мүшесі. 1992-1995 жылдар аралығында Қорқыт Ата атындағы Қызылорда педогогика институтының бейнелеу өнері кафедрасының меңгерушісі болды. Шығармашылық туындылары Ә.Қастеев атындағы Мемлекеттік өнер мұражайынан, басқа да көркемсурет мұражайлары мен әр елдердегі дербес коллекциялар қорынан орын алған. 1999 жылы «Тұмар», «Шалқасынан туған ай» атты өлең жинақтары басылым көрді. Қ.Зәкіровтың шығармашылық тақырыптары уақытпен, ежелгі әдет-ғұрып салтсанамен, бабалардың рухани сабақтастығымен, экологиялық мәселелермен тығыз байланысты. Оның өнері интеллектуалды-философиялық көп қырлылығымен ерекшеленеді. Суретші этностық негіздегі рухани этикаға әсері тиген көшпенділер өміріндегі әлеуметтік өзгеріске аса мән береді. Графикалық серияларындағы суретшінің әр түрлі техникалық тәсілдерді меңгерудегі шеберлігі сүйсінтеді. Нәзік офорттық сызықтар, дәнекерлі фактура, бұлдыр елесті келбет графикалық туындының құпия әлемін ашатындай. Суретшінің кескіндемелі жұмыстары бояу түстерінің айрықша құбылысымен баурайды. Қ.Зәкіровтың ең тамаша кескіндемелеріне бүкіл жаһан дүниедегі адамның жалғыздығына қатысты ой негіз болған. Қазақстан Республикасының еңбек сіңірген өнер қайраткері, 1976 жылдан КСРО Суретшілер одағының дипломанты, 1989 жылдан Биенал Әзірбайжан, Орта Азия және Қазақстан Суретшілер одағының дипломанты, Қазақстан Республикасы Президентінің стипендиаты (1996 ж.), Қызылорда облысы әкімінің стипендиаты (2008), республикалық 19

«Қазақстан» телерадиокорпорациясының «Алтын адам» номинациясының «Самғау» медалімен марапатталған. Әдебиеттер: Зәкірұлы Қ. Шалқасынан туған ай: Өлеңдер / Қ.Зәкірұлы. – Қызылорда: Тұмар, 2002.- 108 бет. Зәкірұлы Қ. Қорқыт атамен сырласу; Дәркенбайға бір үзік сыр; Бекарысым – құлыным; Айдың жаны жалаңаш: Өлеңдер / Қ.Зәкірұлы // Дала.- 2005.- N11-12.- 27б. Зәкірұлы Қ. «Менің музам – ақ қағаздағы қара қаламның ізі» / әңг. Е.Байтілес // Егемен Қазақстан.- 2013.- 1 қаңтар (№1).- 9 б. Зәкірұлы Қ. Өлеңдер / Қ.Зәкірұлы // Қазақ әдебиеті.- 2006.- 14-20 сәуір (N15).- 8-9б. Зәкірұлы Қ. Түн ұйқымды төрт бөліп: Нарды барға шөгердім; Мәшһүр еді есімің (Рүстем Жабайға): өлеңдер / Қ.Зәкірұлы // Жұлдыз.- 2009.- № 10.- 87-89 б. Зәкіров Қайырбай: Өмірбаяны //Сыр елі.Қызылорда облысы: Энциклопедия / Құраст. Б.Аяған.- Алматы,2005.-251б. Зәкіров Қайырбай //Сыр өңірінің мәдениеті: Тарихи- анықтамалық басылым.Алматы: ARNA - b, 2009.- 157 б. Зәкіров Қайырбай Қонысбайұлы //Сырдың сырлы бояулары – Волшебные краски Сыра – Мagic colours of the Kyzylorda: Альбом.- Алматы: Кітап, 2007.-50 б. Зәкіров Қайырбай //Тамыры терең, тарихы кенен – Қазалы. – Алматы: Телеарна, 2008. – 226-227 б. Мәкеналы Ж. Теңізден бе, Сырдан ба?!: Өнер қайраткері Қайырбай Зәкіровке арналған өлең //Мәкеналы Ж. Жиырма бірінші ғасырға аманат. – Қызылорда: Тұмар, 2007. – 145 б. Азаматқызы А. Буырқанған бояулар: Суретші Қ.Зәкіров туралы / А.Азаматқызы // Мәдени мұра.- 2009.-№4.-97-98б. Ауыпбаев Ж. Шабыт траекториясы: [График - суретшi Қ.Зәкiров туралы] // Халық кеңесі.- 1995. – 19 қазан (№127). – 4 б.; Егемен Қазақстан.- 1996. - 6 қараша Аяшұлы Д. Құс жолына енген ес: Суретші Қайырбай Зәкіров туралы / Д.Аяшұлы // Сыр бойы.- 2011. – 19 шілде – 6 бет. Аяшұлы Д. Суретпен өлең, өлеңмен сурет салған: Суретші Қайырбай Зәкіров туралы / Д.Аяшұлы // Сыр бойы.- 2005. – 19 ақпан Әбдіразақов Б. Құлпырған бояулар: График Қ.Зәкіров туралы //Соц. Қазақстан. – 1982. – 25 август Әбдіразақов Б. Құлпыру: Қайырбай Зәкіров туралы //Әбдіразақов Б., Ертаев Қ. Сыр саңлақтары. – Алматы: Өнер, 1985. – 118-126 б. Әлиханұлы Ж. Өнерлiнiң өзегi талмас: [Танымал суретшi, белгiлi ақын Қ.Зәкiров туралы] // Қазақ Елi.- 1995.- 5 қазан (N15).- 8-9 б. Әрен Р. Қылқалам иесінің «Құс жолы»: Ә.Қастеев атындағы мемл. өнер мұражайында суретші Қ.Зәкіровтыі «Құс жолы» атты альбомының тұсаукесері өтті //Алматы ақшамы. – 2011. – 25 маусым. – 19 б. Әшірбекұлы Қ. Қайырбай қаламының құдіреті: Суретші Қайырбай Зәкірұлы жайлы / Қ.Әшірбекұлы // Ақмешіт апталығы.- 2011. – 22 қыркүйек. – 7 б. Бәйменов Ә. Бояумен өрілген сырлар: График Қ.Зәкіровтың шығармашылығынан //Лениншіл жас. – 1981. – 4 июнь Бекмағанбетов Ш. Құс жолына шомылдырған құдірет: Суретші, ақын, өнерпаз Қайырбай Зәкіров өлеңдері туралы мөлтек сыр / Ш.Бекмағанбетов // Ақмешіт апталығы.1999. – 10 желт. Бодаубай А. Сыр бойынан түлеп ұшқан суретші:Ә.Қастеев атындағы өнер мұражайында Қ.Зәкіровтың 60 жылдық мерей тойына арналған жеке көрме өтті / А.Бодаубай // Қазақ Елі.- 2005.- 23 қараша Гадеева Ф. Қайырбай Зәкіров //Білім және еңбек. – 1986. - №2. – Тысының 3-беті. 20

Данабаев Қ. Өнерде де құлдық пен еркіндік бар: Суретші Қ.Зәкіров туралы / Қ.Данабаев // Сыр бойы.- 2005. – 4 желтоқсан Жүніс Ерлан. Қайырбайдың «Құс жолы»: Ә.Қастеев атындағы мемлекеттік өнер мұражайында суретші Қ.Зәкіровтың «Құс жолы» альбомының тұсаукесері өтті / Жүніс Ерлан // Айқын.- 2011. – 24 маусым. – 5 б. Зәкіров Қ. Біз «Сазгермен» мақтануға тиіспіз:Суретші әрі мүсінші Рүстем Әлжановтың «Сазгер» атты композициясы жайлы / Қ.Зәкіров // Ақмешіт ақшамы.2010. – 29 қазан Зәкіров Қ. Біз бояумен өскен қазақпыз: ҚазКСР Еңбек сіңірген өнер қайраткері, ҚР Көркемөнер академиясының академигі, белгілі суретші Қайырбай Зәкіровпен сұхбат / сұхб. Е.Анықбай // Алаш айнасы.- 2012. – 2 маусым. – 6 б. Зәкіров Қ. Бір басына талай өнер тоғысқан: Қазақстан Суретшілер одағының мүшесі Қ.Зәкірұлымен сұхбат/ Сұхб. Ж.Сұлтанова // Сыр бойы.- 2009.-28 наурыз Зәкіров Қ. Мөп-мөлдір әлем: Суретшімен сұхбат /Сұхб. Т.Кәрібаев //Заман Қазақстан. – 1995. – 22 қыркүйек. – 7 б. Зәкіров Қ. «Өз бояуымды іздеп жүрмін»: Суретші Қ.Зәкіровпен сұхбат/Әңг. А.Мантаева //Қазақ әдебиеті.- 2005. – 11 қараша Зәкірұлы Қ. Поэзия: Суретші, жыршы туындыларынан //Парасат. – 1992. - №7. – 12 б. Зәкірұлы Қ. «Түркі халқының жүрегін ашатын кілт – Қорқыт пен Жанкент»: Қазақстан суретшілер одағының мүшесі Қайырбай Зәкірұлымен сұхбат / сұхб. Н.Көбегенұлы // Әлімсақ.- 2013. - №9. – 13 – 19 б. Кәрібай, М. Қайырбек Зәкіровке арнау: Суретші Қ.Зәкіровке арналған өлең / М.Кәрібай // Ел тілегі.- 2014. - 19 ақпан (№ 8). - 8 б. Қайырбай Зәкірұлы: Суретші Қайырбай Зәкірұлы және оның туындылары жайлы // Денсаулық.- 2013. - №6. -16-17 б. Қожабергенов Ж. Сыр шертеді қыл қалам: Суретші Қ.Зәкіров туралы //Ленин жолы. – 1986. – 26 октябрь Құс жолындай сырлы әлем: Суретші Қ,Зәкіровтың «Құс жолы» альбомы мен шығармашылық көрмесі туралы //Мәдениет.- 2011.-№9.-30 б. Облыс әкімінің 2008 жылғы стипендиаттары // Сыр бойы.- 2008. - 1 қаңтар. - 2 б. Рахметова Н. Әр алуан әсер: СССР Суретшілер одағының мүшесі Қ.Зәкіровтің шығармашылығы туралы //Лениншіл жас. – 1988. – 9 сентябрь Рахметова Н. Сұлулық тұнған жүрек: Суретші Қ.Зәкіровтың шығармашылығы жайлы //Ленин жолы. – 1988. – 5 май Сыдық Қ. Қайырбайдың әлемі //Ақмешіт апталығы. – 2000. – 22 қыркүйек Сыдықов Қ. Бояулар сыр шашқанда: Қ.Зәкіров //Ленин жолы. – 1985. – 27 апрель Сыдықов Қ. «Қараңғыға алаңмын» немесе суретші Қ.Зәкіров жайлы сыр //Халық кеңесі. – 1993. – 12 мамыр Ұрпақ жанарындағы ұлылық: Суретші Қайырбай Зәкіров жайлы //Сыр бойы. – 1996. – 16 қараша Шәрібекұлы Қ. Суретші сезімі: Бейнелеу өнерінің белгілі тұлғасы Қ.Зәкіров жайлы //Сыр бойы. – 2003. – 22 ақпан Иханова Амангүл (1948) Қызылорда облысының Шиелі стансасында 1948 жылы туған. 1971 жылы Н.Гоголь атындағы Алматы көркемсурет училищесін бітірген. 1978 жылы Абай атындағы Мемлекет университетті бітірген. 1996 жылдан Украина Суретшілер одағының құрметті мүшесі. Республикалық, бүкілодақтық және халықаралық көрмелерге қатысқан. Суретшінің есімі 2001 жылы мәдениет қайраткері ретінде Қазақстанның 21

ақпараттық-энциклопедиялық анықтамалығы «КИНЭС» рекордтар кітабына енгізілді. Қазақстан Республикасының еңбек сіңірген мәдениет қайраткері (1998 ж.), «Құшкөн» тәсілінің авторы (1994 ж.), ҚР Ұлттық жаңа өнер патенттік ведомосының және «Еуропа Суретшілер одағы» сыйлығының иегері (1994 ж.). Әдебиеттер: Иханова Амангүл //Сырдың сырлы бояулары – Волшебные краски Сыра – Мagic colours of the Kyzylorda: Альбом.- Алматы: Кітап, 2007.- 180 б. Аязбекова Ү. Ғұмаровтан бата алған...: Өнертанушы Ү.Аязбековамен қылқалам шеберлері А.Иханова және Ж.Үмбетов туралы әңгіме /Сұхб. Ә.Бағдәулетқызы //Алматы ақшамы. – 2006. – 15 шілде Әмзеқызы Қ. Құшкөннiң құдiретi - ай!: [Ерлi зайыпты суретшiлер А.Иханова мен Ж.Үмбетовтердiң шығармашылықтары туралы] // Егемен Қазақстан.- 1996.-12 қаңтар Бағдәулетқызы Ә. Қазақтар ашқан "Америка" немесе дүниенi тамсандырған "Құшкөн" технологиясы туралы: Суретшiлер Амангүл Иханова мен Жәңгiр Үмбетовтер шығармашылықтары туралы // Алматы ақшамы.- 2006. - 15 шiлде (N 83).- 6-7 б. Елтай Н. Құшғашық болу: Суретшiлер Амангүл Иханова мен Жәңгiр Үмбетовтер шығармашылықтары туралы //Сыр бойы. – 2000. – 10 тамыз Жұмағали К. Құшкөн: [Суретшiлер А.Иханова мен Ж.Үмбетовтер туралы] // Қазақ әдебиетi.- 2000.- 23 маусым (N 25).- 10 б. Жұмағали К. Құшкөн: әрi көне, әрi жаңа: рельефтi сурет салу әдiсiнiң мамандары Амангүл Иханова, Жәңгiр Үмбетов туралы // Мәдениет.- 2005.- N 4.- 50 б. Күлімбет М. Теріге тіл бітірген таланттар: Суретшілер А.Ыханова мен Ж.Үмбетовтің шығармалары жайында //Қазақстан әйелдері. – 2000. - №2. – Қосымшаның 1-3 беті Қызылордалық ерлі-зайыпты талантты суретшілер Жәңгір Үмбет пен Аманкүл Ихан //Дала. – 2001. - №8. – мұқ. беті Үмбетов Ж., Иханова А. Қазақтар ашқан «Америка» немесе дүниені тамсандырған «Құшкөн» технологиясы туралы: Суретшілер Ж.Үмбетов және А.Ихановалармен сұхбат / Сұхб. Ә.Бағдәулетқызы //Алматы ақшамы. – 2006. – 15 шілде Кененбаев Амангелді Кененбайұлы (1955) 2 наурыз 1955 жылы Қызылорда облысы Шиелі ауданының Сұлутөбе ауылында туған. 1982 жылы Ә.Қастеев атындағы Шымкент көркемсурет училищесін бітірді. Қоркыт Ата атындағы Қызылорда Мемлекеттік университетін бітірген. 1982 жылдан республикалық, бүкілодақтық және халықаралық көрмелерге қатысып келеді. Облыс көлемінде өткен балаларға арналған бірнеше қайырымдылық акцияларға қатысқан. 1990 жылдан КСРО Суретшілер одағының, кейін Қазақстан Суретшілер одағының мүшесі. Шығармашылық туындылары Ә.Қастеев атындағы Мемлекеттік өнер мұражайынан және басқа көркемсурет мұражайлары мен әр елдердегі дербес коллекциялар қорынан орын алған. А.К.Кененбаевтың туындыларында дала және оның көшпенді салт-дәстүрі, бір қалыпты тыныс-тіршілігі ерекше жылылық тапқан. Суретші ежелгі көшпенділер заңының тіршілік құндылығы мен қазіргі тұрмыс-тіршілікті салыстырады. Сондықтан да суретші ізі жоғала бастаған дала ғұрпын жаңғыртады. Оның шығармаларында оқиға жоқ, шығыс пластикасымен салынған кейіпкерлері мәңгілікте қатып қалады. Кейіпкер үнсіз тілдеседі, көрермен оның тілін түсінетініне таңғалады. 22

Қызылорда облысы әкімінің стипендиаты (2000,2008), 2005 жылғы «АстанаБәйтерек» республикалық конкурсының лауреаты. Әдебиеттер: Кененбаев Амангелді Кененбайұлы: Өмірбаяны //Сыр елі. Қызылорда облысы: Энциклопедия / Құраст. Б.Аяған.- Алматы,2005.-261б. Кененбаев Амангелді Кененбайұлы //Сырдың сырлы бояулары – Волшебные краски Сыра – Мagic colours of the Kyzylorda: Альбом.- Алматы: Кітап, 2007.- 86 б. Амангелдінің "Алтын қыраны": Сырбойылық белгілі суретші Амангелді Кененбаев Америкада өткен қылқалам шеберлерінің байқауында "Алтын қыран" медалін жеңіп алды // Сыр бойы.- 2013. - 9 ақпан. - 9 б. Баранова В. Амангелді Кененбаевтың сан-алуан түстері //Сәтті сағат. – 2003. – 5 қыркүйек. – 14 б. Жалғасова Г. Лондон сапары Сыр суретшісінің өнерін өрлетті: Суретші Аманкелді Кененбаев туралы / Г.Жалғасова // Сыр бойы.- 2007.-27 қараша Жалғасова Г. Туған жерді ту еткен: Суретші Амангелді Кененбаев туралы / Г.Жалғасова // Сыр бойы.Сыр өнері.- 2006. - 18 наурыз Кененбаев А. Қазаққа бағалау мен қастерлеу жетіспейді: / Суретші А.Кененбаевпен әңгіме/Әңг. Е.Сәрсенбай // Ақмешіт апталығы.- 2009.-13 тамыз Кененбаев А. Орындалмайтын арманым бар..: Суретші, мүсінші А.Кененбаевпен сұхбат / Сұхб. Г.Ділдәбекова // Ақмешіт ақшамы.- 2012. - 24 қазан. -7 б. Кененбаев А. Таң алдындағы ғажайып түстер: Суретші А.Кененбаевпен сыр-сұхбат / Сұхб. Ж.Аманов // Тұрмағамбет.- 2011. - №2. - 97-105 б. Облыс әкімінің 2008 жылғы стипендиаттары // Сыр бойы.- 2008. - 1 қаңтар. - 2 б. Сабырұлы Н. Қылқалам шеберлері Англияға аттанды: Қаз.суретшілер одағының мүшесі, Астана-Бәйтерек байқауының лауреаты Аманкелді Кененбаев өз дүниелерін Лондон көрмесіне қойды / Н.Сабырұлы // Сыр бойы.- 2007.-14 қараша Үмбет Ә. Қызылордалық суретшінің "Алтын қыраны" / Ә.Үмбет // Алаш айнасы.2013. - 14 ақпан. - 5 б. Шәрібекұлы Қ. Қасиет қонған қылқалам: Қазақстан Суретшілер одағының мүшесі А.Кененбаев туралы / Қ. Шәрібекұлы // Сыр бойы.- 2002. - 10 қаңтар Ким Хен Нюн (1908-1993) Кореяның Дохфенри ауылында 1908 жылы дүниеге келген. 19291936 жылдары Ленинградтағы Бүкілресейлік Көркемсурет академиясының кескіндеме, мүсін және сәулет институтында білім алған. 1937 жылдан көркем-сурет көрмесіне қатысты. Суретші Қазақстанға 1937 жылы Кеңес Одағы жер аударған кәрістермен бірге келді, Алматы көркемсурет училищесінде дәріс берді. Соғыстан кейінгі жылдардағы өмірі мен шығармашылығы Қызылордада өтті. 1980 жылдары Мәскеуге қайта оралды. Шығармашылық туындылары Ә.Қастеев атындағы Мемлекеттік өнер мұражайынан және Қазақстан мен ТМД елдеріндегі мұражайлар қорынан орын алған. Ким Хен Нюн Қазақстан Республикасы бейнелеу өнерінің қалыптасу кезеңінде келді. Тамаша кәсіби дайындықтан өткен және табиғи дарынды суретші Қазақстанның ұлттық мектебін қалыптастыру үрдісіне белсене араласып кетеді. Суретші шығармашылығының өркен жайған кезеңі Қызылордада басталады. Оның ауқымды туындылары 1940-1960 жылдары Қазақстан көркемсурет көрмелерінде көпшілікке танылып, лайықты бағасын 23

алды. Көпфигуралы композицияларды батыл енгізіп, күрделі сюжеттік оқиғалар мен психологиялық бейнелерді жарық пен бояудың көмегімен шешуді шеберлікпен орындады. Әдебиеттер: Ким Хен Нюн //Сырдың сырлы бояулары – Волшебные краски Сыра – Мagic colours of the Kyzylorda: Альбом.- Алматы: Кітап, 2007.- 32 б. Амиров Р. Ким Хен Нюн суреттері //Соц. Қазақстан. – 1976. – 16 июнь Ким Хен Нюн. Бүгінгі ерлерді бейнелейміз //Ленин жолы. – 1963. – 26 июль Көшенов Исламхан Шадайұлы (1957) Қызылорда облысының Сырдария ауданында 1957 жылы туған. 1978 жылы Шымкент қаласындағы Ә.Қастеев атындағы көркемсурет училищесін бітірген. 1978—1981 жылдары Тереңөзек қыстағындағы көркем-сурет шеберханасының бас суретшісі болды. 1981-1985 жылдары Қызылорда облыстық Суретшілер одағында қызмет істеді. 1990 жылдан ҚР Суретшілер одағының мүшесі. Құмкөл мұнай кенішінің алғашқы ұйымдастырушысы болған Саламатин мүсінінің авторы. Суретшінің туындылары бізге өткеніміз бен бүгініміз туралы сыр шертеді. И.Көшеновтың композициялары кең тынысты, мерекелік және монументальды пафоста орындалған. Әр түрлі визуальды көркемдік тәсілмен жұмыс істей отырып, суретші кеңістіктің пластикалық түрлерін шығармашылық шеберлікпен еркін игереді. Әдебиеттер: Көшенов Исламхан Шадайұлы //Сырдың сырлы бояулары – Волшебные краски Сыра – Мagic colours of the Kyzylorda: Альбом.- Алматы: Кітап, 2007.- 158 б. Қазығұлов Алпысбай Нағметұлы (1958) Қызылорда облысының Арал қаласында 1958 жылы туған. 1980 жылы Абай атындағы Қазақ педагогика институтының көркемсуретграфика факультетін үздік бітірген. 1978 жылдан республикалық, бүкілодақтық және халықаралық көрмелерге қатысып келеді. 2001 жылдан Қазақстан Суретшілер одағының мүшесі. Шығармашылық туындылары Ә.Қастеев атындағы Мемлекеттік өнер мұражайынан және басқа көркемсурет мұражайлары мен әр елдердегі дербес коллекциялар қорынан орын алған. Суретші - халықтың сезімін, ойын, идеясын нәзік сезінетін адам. Ол - жер бетінде пенденің жаратылысынан бастап осы күнге дейін созылған тіршілік сабақтастығының байланысын, сол жолдағы философиялық ой-мүддені жеткізе білетіндердің бірі. Ұшы-қиыры жоқ қазақ даласында, керуен мен дала аруларының елесі пайда болады. Кейіпкерлер белгілі бір жерде тұрса да, олардың бейнесінен бүкіл адамзаттың тұтас бейнесі көрінеді. Шығармаларының бас кейіпкері - аспан мен жерді астастырған ұлан ғайыр кеңістік. Бояу түсінің құбылысы күшті рухани қуат береді. Чехияның бірінші президенті Масарик атындағы халықаралық сыйлықтың иегері (2003 ж., Прага). 24

Әдебиеттер: Қазығұлов Алпысбай Нағметұлы //Сырдың сырлы бояулары – Волшебные краски Сыра – Мagic colours of the Kyzylorda: Альбом.- Алматы: Кітап, 2007.- 102 б. Жолқұтты Б. Алпысбайдың көрмесі: Суретші А.Қазығұловтың шығармашылығы жайында //Алтын Орда. – 2002. – 2-8 тамыз Жұмахметұлы Е. Дала дәптерi: Қазақ бейнелеу өнерiнiң шеберi А.Қазығұловтың Түркияда "Апрель" баспа үйiнiң дайындауымен фотоальбом үш тiлде жарық көрдi // Алматы ақшамы.- 2007.- 1 шiлде (N 81). - 6-7 б. Қазығұлов А. Өнер – шексіз көкжиек...: Суретші А.Қазығұловпен әңгіме /Әңг. Р.Әшеева //Алтын Орда. – 2003. – 9-15 мамыр Қазығұл А. Тапсырыстан туған дүниеге табиғилық тән емес: Сурет өнері жайында //Қазақ әдебиеті. – 2002. – 2 тамыз. – (Мәдениет;№2). Қаратайқызы М. Алты мыңға жуық картинаны өмiрге әкелдi: Этникалық астракционизи және сюрреализм жанрында жұмыс iстейтiн суретшi Алпысбай Қазығұлов шығармашылығы жайлы // Айқын.- 2008.- 2 желтоқсан (№ 227).- 5 б. Қошқарұлы Қ. Шағала көңіл шарықтап...: Суретші А.Қазығұлов туралы //Егемен Қазақстан. – 1993. – 20 наурыз Мырзахмет А. Сиқырлы өнер: Суретшi Алпысбай Қазығұлов шығармашылығы хақында // Парасат.- 2007.- N 1.- 18 б. Омарова Г. Суретшi шығармашылығының шыны мен шыңы: Суретшi А.Қазығұловтың шығармашылығы туралы // Түркiстан.- 2007. - 19 шiлде (N 29).- 8 б. Өтеулiұлы Ө. "Қазақтың "Третяковы" деген атаққа жет!: Iнжу-маржан жинаған суретшi-коллекционер Алпысбай Қазығұлов жайлы // Алматы ақшамы.- 2005. - 8 қазан (N115-116). - 23 б. Сәрсенбай Қ. Теңіздің тілі - толқын: Аралдық суретші Алпысбай Қазығұлов туралы / Қ.Сәрсенбай // Жас Алаш.- 2003.- 13 қырк. Тоқсанбай Қ. Буырқанған бояулар: Астанадағы "Окан Интерконтиненталь" қонақ үйiнiң Абай залында Алпысбай Қазығұловтың "Кескiндеме" альбомының тұсаукесерi өттi // Егемен Қазақстан.- 2007.- 16 мамыр (N127).- 8 б. Тоқтамұрат Қ. Қазақтың Қазығұловы: Қазақстан Суретшiлер одағының мүшесi Алпысбай Қазығұлов жаңа альбомын жарыққа шығаруы жайлы // Астана хабары.- 2007. 17 мамыр (N81). - 6 б. Қалназаров Борис Молдабекұлы (1936) Қызылорда облысы Сырдария ауданының Сұлутөбе стансасында 1936 жылы туған. 1965 жылы Алматы байланыс техникумын бітірген. 1990 жылдан Қазақстан Суретшілер одағының мүшесі. Қалалық және республикалық көрмелерге қатысқан. Жоғары санатты ұстаз. 1977 жылы Қызылорда қаласындағы окушылар сарайы жанынан «Ағашты көркемдеп өндеу» үйірмесін ашты. Б.Қалназаров ұзақ жылдар бойы шәкірттерін ұлттық дәстүрге тәрбиелеуде. Қазақ халқы қолөнерінің ағашты көркемдеп өңдеу сияқты төлтума түріне жыл сайын қызығушылығы шындап артқан суретші Қалназаровтың шығармашылық өмірі өнегеге толы. Туындылары дәстүрлі түрді сақтаумен бірге сәндік және өрнектеу шешімінің жаңашылдығымен ерекшеленді. Халықтық өнермен табиғи байланыстан туған шебердің ағаш оюдың техникалық тәсілдерін меңгерудегі шеберлігінің сыры өзгеше. Сондай-ақ суретші сәндік мүсін мен жанрлық композицияда да өзінің шығармашылық қуатын көрсетті. 25

Облыстық, республикалық және бүкілодақтық конкурстардың лауреаты, БҰҰ, ЮНЕСКО және Қызылорда облыстық білім беру департаментінің дипломанты. Әдебиеттер: Қалназаров Б. Әдістемелік оқу құралы / Б.Қалназаров, Ә.Қалназарова.- Қызылорда, 2006.- 168 бет. Қалназаров Б. Қашау құралымен жұмыс істеу тәсілімен таныстыру: Қызылорда қ. / Б.Қалназаров // Мектептегі технология.- 2004.- N7-8.- 53-56б. Қалназаров Борис Молдабекұлы //Сырдың сырлы бояулары – Волшебные краски Сыра – Мagic colours of the Kyzylorda: Альбом.- Алматы: Кітап, 2007.- 188 б. Әбдіразақов Б. Таланттық толғауы: Ағаштан бейне жасаушы Борис Қалназаров туралы //Соц. Қазақстан. – 1977. – 7 сентябрь Әбдіразақов Б. Таланттың толғатуы: Ағаштан бейне жасаушы Борис Қалназаров туралы //Әбдіразақов Б., Ертаев Қ. Сыр саңлақтары. – Алматы:Өнер, 1985. – 37-44 б. Данабаев Қ. Сексеуілдер «сөйлейді...»: Қызылордалық зергер Б.Қалназаров жайлы //Лениншіл жас. – 1980. – 5 апрель Жанаев А. Айшықты бедерлер: Б.Қалназаровтың өнері туралы //Ленин жолы. – 1987. – 27 февраль Ислямов О. Ағаштан түйін түйген: Б.Қалназаров жайлы //Лениншіл жас. – 1979. – 7 апрель Өнер керуені: Ағаштан түйін түйген, темірден зергерлік бұйым жасайтын Б.Қалназаров туралы //Халық кеңесі. – 1992. – 7 қаңтар Шегебаев Р. Ағаштан түйін түйген //Ленин жолы. – 1977. – 16 июль Қаметов Қадырбек Әбдіқадырұлы (1952) Қызылорда облысында 1952 жылы туған. Н.Гоголь атындағы Алматы көркемсурет училищесін, 1981 жылы Суриков атындағы Мәскеу Мемлекеттік көркемсурет институтын бітірді. 1979 жылдан республикалық, бүкілодақтық және халықаралық көрмелерге қатысып келеді. 1984 жылдан КСРО Суретшілер одағының, кейін Қазақстан Суретшілер одағының мүшесі. 1981 жылдан бері Алматы көркемсурет училищесінде ұстаз. Шығармашылық туындылары Ә.Қастеев атындағы Мемлекеттік өнер мұражайынан және басқа көркемсурет мұражайлары мен әр елдердегі дербес коллекциялар қорынан орын алған. Өткен ғасырдағы жоғары кәсіби деңгейдегі қазақ баспа графикасындағы танымал шеберлердің бірі - Қ.Ә. Каметов. Алғашкы графикалық сериясында-ақ суретші бейнелеген балалық шақ пен көшпенді дала тың поэтикалық сезімге толы. Кемелдену кезеңіндегі шығармаларында драмалық сипат басым. Адам, оның тағдыры, өз халқының тарихы графикалық туындыларының басты тақырыбына айналған. Қылқалам сиқырымен жүрекке жететін сезім шуағы ешкімді бейжай қалдырмайды. «Астана-Бәйтерек» республикалық конкурсының лауреаты, Гран-при иегері (2005 ж.). Әдебиеттер: Қаметов Қадырбек Әбдіқадырұлы //Сырдың сырлы бояулары – Волшебные краски Сыра – Мagic colours of the Kyzylorda: Альбом.- Алматы: Кітап, 2007.- 90 б. Асылбекова А. Ұлт өнерiн ұлықтаған суретшi: Көрнектi қылқалам шеберi Қадырбек Қаметов шығармашылығы туралы // Айқын.- 2012. - 5 мамыр (№ 81). - 5 б. 26

Әуелбекова Г. Қадірбек Қаметов: Суретшінің шығармашылығы жайлы //Білім және еңбек. – 1987. - №7. – 40-41 б. Қажыкен С. Сезiмдер әлемi: Суретшi Қ.Қаметовтың 60 жасқа толуына орай "Өмiр мен табиғаттың үйлесiмiнде" атты көрмесi өттi //Ана тiлi.- 2012. - 12-18 сәуiр (№15). - 12б. Қожықов Қожахмет Қоңырқожаұлы (1910-1953) Қызылорда қаласында 1910 жылы дүниеге келген. Қазақ кескіндемешісі, қазақтың тұңғыш кәсіби суретшілерінің, ұлттық бейнелеу өнерінің негізін салушылардың бірі, карикатурашы, график. Ташкент өнер мұражайына қарасты Розанов студиясында Наркомпростың жолдауымен білім алған. 1926-1928 жылдар аралығында Мәскеудегі мемлекеттік жоғары көркемөнер шеберханасында оқыған. 1928 жылдан мерзімдік баспасөз беттерінен тұрмыстық және халықаралық тақырыптағы карикатураларымен танылды. 30 жылдары колхозшылардың науқандық еңбегін толғайтын «Егін орағы», «Газет оқу» атты шығармасымен және ауыл өмірін суреттейтін «Ал қызыл моншақты келіншек», «Ақынның «Жамбыл) толғанысы» атты картиналарын салды. 1928-1930 жылдары Қ.Қожықов Ташкенттегі баспада суретші-карикатурист, кейін Алматыдағы «Еңбекші қазақ» және «Совет даласы» газеттерінде жұмыс істеді. Қазақ мемлекеттік драма және опера театрлары спектакльдерінің алғашқы суретші-безендірушісі болды. 1938 жылы қуғынға ұшырап, ұзақ жылдар лагерь азабын тартты. 1944-1953 жылдары «Қазақфильм» киностудиясының декораторы болды. Заманауи өзекті тақырыптарды қамтыған жүзден астам линогравюралар жазды. Нәзік сыршылдыққа тұнған «Жайлауда» (1948), «Кешқұрым» (1949), «Қызыл көш» (1950), «Шабындық» (1950), «Асы жайлауына барарда» (1952), «Құлынды бие» (1952) атты акварельмен орындалған туындыларды өмірге әкелді. «Мың бір түн», т.б. кітаптарды көркемдеді. Қ.Қожықов туындылары Ә.Қастеев атындағы өнер мұражайында, ҚР Орталық мұражайында, Қарақалпақстанның бейнелеу өнері мұражайында (Нүкіс), сондай-ақ, С.Қожықовтың жеке қорында сақтаулы. Қ.Қожықов 10 қыркүйек 1910 жылы Алматы қаласында дүние салды. Әдебиеттер: Қожықов Қожахмет //Қазақстан. Ұлттық энциклопедия / Бас ред. Ә.Нысанбаев. – Алматы, 2004. – Т. 6. – 17 б. Қожықов Қожахмет Қоңырқожаұлы //Қазақ ССР. 4 томдық қысқаша энциклопедия. – Алматы, 1989. – Т.4. – 379 б. Қожықов Қожахмет //Қазақстан. Ықшам энциклопедиялық сөздік / Бас ред. Б.Аяған. – Алматы: Қазақ энциклопедиясы, 2005. – 361 б. Қожықов Қожахмет: Өмірбаяны //Сыр елі.Қызылорда облысы: Энциклопедия / Құраст. Б.Аяған.- Алматы,2005.-316-317 б. Қожықов Қожахмет: Өмірбаяны //Қазақ мәдениеті: Энциклопедиялық анықтамалық. – Алматы: Аруна, 2005.-394-395 б. Қожықов Қожахмет //Сырдың сырлы бояулары – Волшебные краски Сыра – Мagic colours of the Kyzylorda: Альбом.- Алматы: Кітап, 2007.-20 б. Қожықов Қожахмет //Тарихи тұлғалар: Танымдық-көпшілік басылым. – Алматы, 2005. – 299 б. Жалғасова Г. Қожықовтар әулетi қазақ өнерiнiң қаймақтары едi //Сыр бойы.- 2007. 31 наурыз. - 3 б. Көлбаева Ж. Қ.Қожықов кескiндемесiндегi халықтық тұрмыс-салт көрiнiстерi 27

// Мәдениет.- 2011. - № 12.- 62-63 б. Қызылорда қаласының көшелеріне жаңадан атау беру туралы: [Жібек жолы көшесіне (сол жақ) параллель орналасқан көше қазақ мәдениетіне айрықша еңбек сіңірген - суретші график, қазақ кәсіби бейнелеу өнерінің негізін салушылардың бірі - Қожахмет Қоңырқожаұлының, театр және кино суретшісі, график, Қазақстанның еңбек сіңірген өнер қайраткері – Қожықов Құлахмет Қоңырқожаұлының, кинорежиссер, Қазақстанның еңбек сіңірген өнер қайраткері Қожықов Сұлтанахмет Қоңырқожаұлының құрметіне "Ағайынды Қожықовтар" есімімен аталсын]: Қызылорда облысы Қызылорда қалалық мәслихатының 2009 жылғы 11 желтоқсандағы N 24/4 шешімі және Қызылорда қаласы әкімдігінің 2009 жылғы 11 желтоқсандағы N 2265 қаулысы //Ақмешіт ақшамы. – 2009. – 30 желтоқсан. – 15 бет. Ниязов А. Өткен ғасырдағы Қазақстан сұңғат өнеріндегі ізденіс: Алғашқы қазақ суретшілері Ә.Қастеев, Ә.Исмаилов, ағайынды Қ.Қожықов, Х.Қожықовтың шығармалары туралы //Ақиқат. – 2006. - №5. – 83-87 б. Тоқтамұратқызы Б. Қожықовтар қолтаңбасы / Б.Тоқтамұратқызы // Сыр бойы.2013. - 16 қараша (№171/172). - 5 б. Тоқтамұратқызы Б. Өнер әлеміндегі Қожықовтар қолтаңбасы / Б.Тоқтамұратқызы // Ақмешіт ақшамы.- 2013. - 20 қараша (№ 47). - 15 б. Қожықов Құлахмет Қоңырқожаұлы (1914-1986) Құлахмет Қоңырқожаұлы Қожықов (22.11.1914 жылы туған, қазіргі Шымкент облысы Түркістан ауданы – 22.8.1986, Алматы) — қазақтың тұңғыш театр суретшісі, график, Қазақ КСР-інің еңбек сіңірген өнер қайраткері (1966), 1934-36 жылдары СанктПетербургтің М.Горький атындағы үлкен театры жанындағы көркемсурет студиясында (В.М.Ходасевичтен, А.Г.Тышлерден, М.З.Левиннен) оқыды. Өнердегі шығармашылық жолын анасы Ләтипа Қожықова мен ағасы Қожахмет Қожықовпен бірге драма театры сахнасын көркемдеуден бастаған. 1932 жылы осы өнер ордасының (қазіргі М.Әуезов атындағы Қазақ драма театры) суретшісі болды. 1938-1941 жылдары Алматы киностудиясында, 1942-1948 жылдары Орталық Біріккен киностудия құрамында суретші, 1949-1954 жылдары Қазақ мемлекеттік баспасының суретшісі қызметін атқарды. 1970—1986 жылдары өзі ұйымдастырған Республикалық қолөнер мұражайының тұңғыш директоры болды. Қазақ драма театрында спектакльдердің сахналық безендіруін жасады. 1944 жылы қойылған «Абай» операсының декорациясы мен костюмдерінің үлгілерін дайындап, көптеген опералық шығармаларды сахналауға қатысты. Қазақ кино өнерінің дамуына да зор үлес қосты. Негізгі туындылары: «Домбыра сазымен» (1941), «Алып туралы ән» (1942), «Абай әні» (1945), «Біз Жетісуданбыз» (1955), «Менің атым Қожа» (1963), «Алдар Косе», «Атамекен» (1964) және «Гауһартас» (1970), Абай, М.Әуезов, Т.Г.Шевченко, Ы.Алтынсарин кітаптарын, «Ер Тарғын», «Қыз Жібек», «Қобыланды», т.б. эпостарды безендірді. Қ.Қожықовтың бірқатар графикалық туындылары пейзаж жанрына арналған: «Танаптағы орман» (1954), «Шырша» (1960), «Үшқоңыр жайлауы» (1969), т.б. Ол «Қазақ қолөнер шеберлері» ғылыми-көпшілік фильмін түсіруге атсалысты (1958). Әдебиеттер: Қожықов Құлахмет. Тұма тағдыры: 95 жылдығына арналған көрмесінің каталогі / Қожықов Құлахмет.- Алматы, 2006.- 56 б. 28

Қожықов Құлахмет Қоңырқожаұлы //Қазақстан. Ұлттық энциклопедия / Бас ред. Ә.Нысанбаев. – Алматы, 2004. – Т. 6. – 17-18 б. Қожықов Құлахмет Қоңырқожаұлы //Қазақ ССР. 4 томдық қысқаша энциклопедия. – Алматы, 1989. – Т.4. – 379-380 б. Қожықов Құлахмет //Қазақстан. Ықшам энциклопедиялық сөздік / Бас ред. Б.Аяған. – Алматы: Қазақ энциклопедиясы, 2005. – 361 б. Қожықов Құлахмет //Қазақ күнтізбесі – 2014. – Алматы: Қазақстан,2013. Қожықов Құлахмет: Өмірбаяны //Қазақ мәдениеті: Энциклопедиялық анықтамалық. – Алматы: Аруна, 2005.-395 б. Қожықов Құлахмет Қоңырқожаұлы //Абай. Энциклопедия. – Алматы: «Қазақ энциклопедиясының» Бас редакциясы, Атамұра, 1995. – 361 б. Қожықов Құлахмет //Сырдың сырлы бояулары – Волшебные краски Сыра – Мagic colours of the Kyzylorda: Альбом.- Алматы: Кітап, 2007.-22 б. Қожықов Құлахмет //Тарихи тұлғалар: Танымдық-көпшілік басылым. – Алматы, 2005. – 299 б. Әбдiкәрiмов С. Хожықов Құлахмет: Жүзге тарта кiтаптың тартымды шығуына үлес қосқан суретшi туралы // Алматы ақшамы.- 2005.- 10 ақпан (N 16).- 5 б. Дауылбайқызы Ж. Құлахмет Қожықов шығармашылығының төрт қыры // Мәдениет.2010. - № 5. - 30-37 б. Жалғасова Г. Қожықовтар әулетi қазақ өнерiнiң қаймақтары едi // Сыр бойы.- 2007. 31 наурыз. - 3 б. Көлбаева Ж. Қ.Қожықовтың графикалық киномұралары: Суретшi Қ.Қожықовтың шығармашылығы хақында // Мәдениет.- 2011. - № 11. - 46-51 б. Көлбаева Ж. Сценографиялық туындыларындағы ұлттық сипат: Қазақстан бейнелеу өнерiндегi Қ.Қ.Қожықовтың шығармашылық мұралары // Мәдениет.- 2011.- № 10.-38-45 б. Қызылорда қаласының көшелеріне жаңадан атау беру туралы: [Жібек жолы көшесіне (сол жақ) параллель орналасқан көше қазақ мәдениетіне айрықша еңбек сіңірген - суретші график, қазақ кәсіби бейнелеу өнерінің негізін салушылардың бірі - Қожахмет Қоңырқожаұлының, театр және кино суретшісі, график, Қазақстанның еңбек сіңірген өнер қайраткері – Қожықов Құлахмет Қоңырқожаұлының, кинорежиссер, Қазақстанның еңбек сіңірген өнер қайраткері Қожықов Сұлтанахмет Қоңырқожаұлының құрметіне "Ағайынды Қожықовтар" есімімен аталсын]: Қызылорда облысы Қызылорда қалалық мәслихатының 2009 жылғы 11 желтоқсандағы N 24/4 шешімі және Қызылорда қаласы әкімдігінің 2009 жылғы 11 желтоқсандағы N 2265 қаулысы //Ақмешіт ақшамы. – 2009. – 30 желтоқсан. – 15 бет. Ниязов А. Өткен ғасырдағы Қазақстан сұңғат өнеріндегі ізденіс: Алғашқы қазақ суретшілері Ә.Қастеев, Ә.Исмаилов, ағайынды Қ.Қожықов, Х.Қожықовтың шығармалары туралы //Ақиқат. – 2006. - №5. – 83-87 б. Тоқтамұратқызы Б. Қожықовтар қолтаңбасы / Б.Тоқтамұратқызы // Сыр бойы.2013. - 16 қараша (№171/172). - 5 б. Тоқтамұратқызы Б. Өнер әлеміндегі Қожықовтар қолтаңбасы / Б.Тоқтамұратқызы // Ақмешіт ақшамы.- 2013. - 20 қараша (№ 47). - 15 б. Хабдина Б. Қазақ өнерiндегi Қожықовтар қолтаңбасы: Театр, кино суретшiсi, кiтап безендiрушi Қ.Қ.Қожықовтың 95 жыл толуына орай Ә.Қастеев мұражайында көрменiң ашылуы // Алматы ақшамы.- 2009. - 8 желтоқсан (№ 143). - 11 б. Хабдина Б. Таңғажайып өнер иелері – Қожықовтар әулетін білеміз бе?: Суретші Құлахмет Қоңырқожаұлы Қожықов туралы / Б.Хабдина // Қазақстан - ZAMAN.- 2010.-22 наурыз (№ 11/12). - 21 б. Хожықов Құлахмет: Суретшінің өмірі мен творчествосы жайлы //Алматы ақшамы. – 2005. – 10 ақпан

Қожықова Ләтипа Мұңайтпасқызы (1892-1960) Қызылорда облысының Қармақшы ауданында дүниеге келген. Қолөнер шебері. Ташкенттегі халық қолөнері қоғамының мүшесі (1922). 1925 жылдан М.Әуезов атындағы Қазақ академиялық драма театры мен Абай атындағы Қазақ академиялық опера және балет театрларында ұлттық киім модельері және сахна көркемдеушісі болып істеді. 1957 жылдан Қазақстан Суретшілер одағының мүшесі. 1936 және 1958 жылы Мәскеуде өткен Қазақ әдебиеті мен өнерінің онкүндігінде оның жасаған киіз үй жиһаздары мен ұлттық киім үлгілері көрсетілді. Л.Қожықованың жасаған киіз, кілем, оюөрнектері Қазақстан Орталық мұражайында, Будапешттегі қолөнер мұражайында, ал ерлерге арнап тігілген ұлттық киім үлгісі АҚШтың президенті Ф.Рузвельт атындағы мұражайында сақтаулы. Л.Қожықованың қазақ халқының дәстүрлі қолөнерінің ең тамаша үлгілерін қолдану арқалы көркемделген киімдері мен киіз үй және интерьерлік көркем бұйымдары ұлттық нақышымен сүйсінтеді. Ою-өрнектерді терең зерттеуі оның сәндік және композициялық құрылымын жаңа сипатта қолдануда шеберге ізденіспен қатар, одан әрі дамытуға тың мүмкіндіктер ашты. Л.Қожықова 1 сәуір 1960 жылы Алматы қаласында дүние салды. Әдебиеттер: Қожықова Ләтипа Мұңайтпасқызы //Қазақстан. Ұлттық энциклопедия / Бас ред. Ә.Нысанбаев. – Алматы, 2004. – Т. 6. – 18 б. Қожықова Ләтипа: Өмірбаяны //Қазақ мәдениеті: Энциклопедиялық анықтамалық. – Алматы: Аруна, 2005.-395-396 б. Қожықова Ләтипа //Қазақ ССР. 4 томдық қысқаша энциклопедия. – Алматы, 1989. – Т.4. – 380 б. Қожықова Ләтипа //Сыр елі.Қызылорда облысы: Энциклопедия / Құраст. Б.Аяған.Алматы,2005.-317-318 б. Хожықова Ләтипа Мұңайтпасқызы //Сырдың сырлы бояулары – Волшебные краски Сыра – Мagic colours of the Kyzylorda: Альбом.- Алматы: Кітап, 2007.-18 б. Жалғасова Г. Қожықовтар әулетi қазақ өнерiнiң қаймақтары едi // Сыр бойы.- 2007. 31 наурыз. - 3 б. Көшерова Г. Алаш арыстарының асыл жарлары: Ғалым Қоңырқожа Қожықовтың жары Ләтипа Қожықова жайында // Алаш айнасы.- 2013. – 31 мамыр (№ 90). – 3 б. Тоқтамұратқызы Б. Қожықовтар қолтаңбасы / Б.Тоқтамұратқызы // Сыр бойы.2013. - 16 қараша (№171/172). - 5 б. Тоқтамұратқызы Б. Өнер әлеміндегі Қожықовтар қолтаңбасы / Б.Тоқтамұратқызы // Ақмешіт ақшамы.- 2013. - 20 қараша (№ 47). - 15 б. Құлмамбетов Құдайберген Тоғжанұлы (1954) Арал қаласында 1 ақпан 1954 жылы туған. Суретші, Қазақстан Суретшілер одағының мүшесі (2003). 1972 жылы Т.Шевченко атындағы №13 орта мектепті бітірді. 1974-1995 жылдары аудандық тұтынушылар одағында көркемдеуші болып істеді. Облыстық «Ұлттық қолөнер орталығының» мүшесі. Облыстық, республикалық, БҰҰ-ның Орта Азия халықаралық көрмелеріне қатысқан. 30

Жұмыстары Қазақстан мұражайларында, туған жерінде және шет елдердің жеке коллекцияларында сақтаулы. Суретші өзінің жан-жақты дарынымен қолөнер саласында сегіз қырлы, бір сырлы шеберлігін танытты. Ұлттық дәстүрді өркендетуші Құлмамбетов кәсіби шеберлігімен темірден сомдалған тұмарларды, білезіктерді, қапсырмаларды және қыздар мен әйелдерге арналған әшекей бұйымдарын жасады. Бабаларымыздың рухани қайнарына қызығушылығы суретшінің ағаш пен теріден баспалы, ою және инкрустация тәсілімен жасалған туындыларында нәтижелі жемісін берді. Суретшінің шығармашылық еңбегі сериялық басылымға, сонымен қатар облыстық телерадиокомпанияның деректі фильміне еніп, 2002 жылы «Алтын қорға» алынды. 2003 жылы «Атамұра» жеке кәсіпкерлігін ашты. Қызылорда облысы әкімінің стипендиаты (2002), шағын кәсіпкерлікті дамытудағы халықтық көркем кәсіпшілік саласы бойынша республикалық конкурстың лауреаты (2005). Әдебиеттер: Құлмамбетов Құдайберген Тоғжанұлы: Өмірбаяны //Сыр елі. Қызылорда облысы: Энциклопедия / Құраст. Б.Аяған.- Алматы,2005.-330б. Құлмамбетов Құдайберген Тағжанұлы //Сырдың сырлы бояулары – Волшебные краски Сыра – Мagic colours of the Kyzylorda: Альбом.- Алматы: Кітап, 2007.- 192 б. Абылаев Т. Зерделі зергер: Қолөнер шебері Қ.Құлмамбетов туралы //Ленин жолы. – 1989. – 5 апрель Қолөнер - туризмнiң тынысын ашады: Сыр бойындағы қолөнер шеберлерiнiң еңбектерi жайлы / дайын. Қ. Шарабидинов // Түркiстан.- 2013. - 10 қазан (№ 40). - 12 б. Қолөнершілер Одағының мүшесі: Қазақстан Суретшілер Одағының мүшесі Құдайберген Құлмамбетов алғаш рет құрылған Қазақстан Қолөнершілер Одағының мүшесі болды // Толқын.- 2013. - 19 маусым (№51). - 1б. Облыс әкімінің 2012 жылғы стипендиаттары: Облыс әкімінің 2012 жылғы стипендиаттарының тізімі // Сыр бойы.- 2011. - 29 желтоқсан. - 2 б. Орлова Л. Құдайберген халық дәстүріне берік: Қолөнершебері Қ.Құлмамбетов туралы //Сәтті сағат. – 2006. – 9 наурыз Пірназар С. Зерделі зергер: Қызылордалық шебер Қ.Т.Құлмамбетов туралы //Егемен Қазақстан. – 2002. – 2 тамыз Мамаков Қойшыбек Исқақұлы (1945-1992) Қызылорда облысында 1945 жылы туған. 1968 жылы Н.Гоголь атындағы Алматы көркемсурет училищесін бітірді. КСРО және Қазақстан Суретшілер одағының мүшесі (1970). Суретші кескіндемелі туындыларында Қазақстан тарихын, күнделікті өмірді баян етеді. Қ.Мамақовтың туындыларына тән композициялық құрылым мен өзіндік бояу техникасы қылқалам шеберінің ұдайы ізденіс үстінде жүретінін танытып келеді. Суретші туындыларындағы бай және нәзік түстердің әдемі үйлесімі, пейзаждық композициялары өзіндік шынайлығымен айқындалады. «Амангелді отряды», «Ғани Мұратбаев», «Қызылдар келді» атты шығармалары жеке тарихи тұлғаларға арналса, «Қыз қуу», «Көкпар», «Бәйге» сияқты суреттері ұлттық нақышпен салынған. Жұмыстары мұражайларда, жеке жинақшылардың иелігінде сақтаулы. Суретші 19 тамыз 1992 жылы дүниеден озды. 31

Әдебиеттер: Мамаков Қойшыбек Исқақұлы: Өмірбаяны //Сыр елі. Қызылорда облысы: Энциклопедия / Құраст. Б.Аяған.- Алматы,2005.-355б. Мамаков Қойшыбек Исқақұлы //Сырдың сырлы бояулары – Волшебные краски Сыра – Мagic colours of the Kyzylorda: Альбом.- Алматы: Кітап, 2007.- 66 б. Айдаров Ә. Асулар алда: Қызылорда көркемөнер шеберханасының суретшісі Қ.Мамақов туралы //Лениншіл жас. – 1975. – 20 сентябрь Жетпісбаева А. Қойшыбек Мамақов: Суретші шығармашылығы жайлы //Зерде. – 1990. - №8. – 48 б. Мамақова Оразкүл Қабыкенқызы (1950-2013) Оразкүл Қабыкенқызы 1950 жылы Шығыс Қазақстан облысы Шемонаиха ауылында туған. 1971 жылы Н. Гоголь атындағы Алматы көркемсурет училищесін бітірген. 1972 жылдан республикалық, бүкілодақтық және халықаралық көрмелерге қатысып келді. 1986 жылдан КСРО Суретшілер одағының, кейін Қазақстан Суретшілер одағының мүшесі. 1995 жылы ұлттық киімдерді қайта жаңғыртудан ең үздік кәсіпкерлер жылының номинанты. Шығармашылық туындылары Ә.Қастеев атындағы Мемлекеттік өнер мұражайынан және басқа көркемсурет мұражайлары мен әр елдердегі дербес коллекциялар қорынан орын алған. 2002-2006 жылдары Қазақстан Суретшілер одағының Қызылорда облыстық бөлімшесінің төрағасы, басқарма мүшесі қызметін атқарды. О. Мамақова Қазақстан өнерінің даму жолында өзінің шағармашылығымен ерекше орын алған суретшілердің бірі. Ол тұрмыстық жанрдағы елеулі шығармалардың, өзіндік ерекше пейзаждардың, мазмұны терең натюрморттардың, орындау техникасы тамаша акварельдердің авторы ретінде енді. Оны қазақ дәстүрі мен тарихы аса қызықтырды. Суретші өзінің туындыларында қажырлы адамдармен, данышпан, тәжірбиелі қарттармен қатар, жастарды да бейнелеген. Республикалық «Жігер» фестивалінің лауреаты (1985 ж, Алматы). ҚР Президенті Н.Ә.Назарбаев стипендиаты, Алматы қаласында өткен «Қанатты әйел» іскер әйелдер форумында арнайы дипломмен (2000), «Ерен еңбегі үшін», «Қазақстан Республикасының тәуелсіздігіне 10 жыл» медальдарімен марапатталған. Облыс әкімінің 2008 жылғы стипендиаты. Оразкүл Мамақова 21 сәуір 2013 жылы дүниеден озды. Әдебиеттер: Мамақова Оразкүл Қабыкенқызы: Өмірбаяны //Сыр елі. Қызылорда облысы: Энциклопедия / Құраст. Б.Аяған.- Алматы,2005.-355-356б. Мамақова Өркен Қабыкенқызы //Сыр өңірінің мәдениеті: Тарихи-анықтамалық басылым.- Алматы: ARNA - b, 2009.- 158 б. Мамақова Оразкүл Қабыкенқызы //Сырдың сырлы бояулары – Волшебные краски Сыра – Мagic colours of the Kyzylorda: Альбом.- Алматы: Кітап, 2007.-70 б. Аяшұлы Д. Алтын қолды адам //Сыр бойы. – 1998. – 6 қаңтар Әбдіхалықова Е. «Ұмай ана» деп ұрандаған ару: Суретші Ө.Мамақованың творчествосы жайлы //Сыр бойы. – 2000. – 1 шілде Елубаев Д. Сырдың сырлы бояуын серік еткен: Суретші Ө.Мамақова туралы //Сыр бойы. – 2011. – 30 шілде. – 1 б. Кіребаев А. Нұрлы бояулар: Суретші Ө.Мамақованың шығармашылығы жайлы //Ленин жолы. – 1984. – 17 август 32

Қаламының ұшына жан бітірген шебер еді..: Қазақстан Суретшілер одағының мүшесі Өркен Мамақованың дүниеден өтті // Сыр бойы.- 2013. - 25 сәуір. - 5 б. Мамақова Оразкүл Қабыкенқызы: Қазақстан Суретшілер одағының мүшесі, белгілі суретші Мамақова Оразкүл Қабыкенқызы дүниеден озды // Сыр бойы.- 2013. – 23 сәуір. – 3 б. Облыс әкімінің 2008 жылғы стипендиаттары // Сыр бойы.- 2008. - 1 қаңтар. - 2 б. Өркеннің көрмесі: Алматыдағы Ә.Қастеев атындағы Мемлекеттік өнер мұражайында Қазақстан Суретшілер одағының мүшесі, танымал суретші Өркен Мамақованың жеке көрмесі өтіп жатыр // Алаш айнасы.- 2012. - 24 қаңтар.- 5 б. Мырзахметов Жұмахмет (1947) Қызылорда облысының Шиелі ауданы Бала би ауылында 1947 жылы туған. 1972 жылы Н.Гоголь атындағы Алматы көркемсурет училищесін бітірген. 1988 жылдан Қазақстан Суретшілер одағының мүшесі. Республикалық және халықаралық көрмелерге қатысты. Суретшінің туындылары көркемсурет мұражайлары мен дербес коллекциялар қорынан орын алған. Өзінің пейзаждық туындыларында күнделікті тұрмыс-тіршіліктің өзіндік үйлесімділігін көрсетеді. Сюжет, композиция, түрлі түсті гамма - кескіндемешінің шығармашылық ұстанымы мен белсенді байқағыштығының дәлелі. Суретші табиғаттың шынайылығын бейнелеуде бояу түстерінің табиғи үйлесімін таба білуде тәп-тәуір шеберлік танытады. Барлык туындыларында еркіндікке ұмтылушылық пен сұңғылалық байқалады. Әрбір жаңа жұмысы әдеміліктің шексіз әлемін ашуымен құнды. Әдебиеттер: Мырзахметов Жұмахмет //Сырдың сырлы бояулары – Волшебные краски Сыра – Мagic colours of the Kyzylorda: Альбом.- Алматы: Кітап, 2007.- 134 б. Нұрекеев Рашид (1964) Қызылорда облысы Қармақшы ауданы Жосалы ауылында 1964 жылы туған. Алматы көркемсурет училищесін бітірді. 1998 жылдан Қазақстан Суретшілер одағының мүшесі. Шығармашылық туындылары Ә.Қастеев атындағы Мемлекеттік өнер мұражайының, Ресей Мәдениет министрлігінің көркем қорынан, Семей және Павлодар көркемсурет мұражайларынан, «Lаng» галереясынан, Қазақстан мен шет ел дербес коллекция қорларынан орын алды. 1988 жылдан халықаралық және республикалық көрмелерге қатысып келеді. Р.Нұрекеев терең философиялық астарға құрылған кескіндеме тілін жарыққа шығарды. Суретші туындыларынан адамзатты қоршаған әлемдегі агрессияға қарсылық сезіледі. Оның туындыларындағы бейнелер мен уақыт нақты емес. Коллаж тәсілі кенептегі кескіндемеде адам пішінді белгілер, жеке суреттер, әдебиет беттері, құжаттар еріксіз жанасады. Суретшінің композициясы көрермендерге қоршаған ортаның үйлесімділігін, адам тұрмыс-тіршілігінің мәнін шынайы бағалауға мүмкіндік беретіндігімен бағалы. 33

«Жігер-98» халықаралық Президентінің стипендиаты.

фестивалінің

лауреаты,

Қазақстан

Республикасы

Әдебиеттер: Нұрекеев Рашид //Сырдың сырлы бояулары – Волшебные краски Сыра – Мagic colours of the Kyzylorda: Альбом.- Алматы: Кітап, 2007.- 98 б. Жапақ Е. Жан тыныштығындағы жарқын мұң: Суретші Р.Нұрекеевтің шығармашылы жайлы //Жас Алаш. – 2000. – 22 шілде Ордабаев Аралбай Асанұлы (1949-1998) Қызылорда облысындағы Абай ауылында (бұрыңғы Сырдария ауданы) 17 қараша 1949 жылы дүниеге келген. 1973 жылы Н.Гоголь атындағы Алматы көркемсурет училищесін бітірді. 1990 жылдан КСРО Суретшілер одағының, кейіннен Қазақстан Суретшілер одағының мүшесі. Қызылорда Суретшілер одағында ұзақ уақыт жұмыс істеумен қатар кәсіподақ комитетінің төрағасы қызметін атқара жүріп, облыстың рухани дамуына өзіндік үлесін қосқан. Республикалық және халықаралық көрмелерге қатысқан. Туындылары көркемсурет мұражайынан және дербес коллекциялар қорынан орын алған. Суретшінің шығармашылық өнеріндегі негізгі жанр - бейнесурет (портрет). Кескіндемеші шығармаларында өз замандастарының бейнелері тұтас бір галереяны құрайды. Көркем бейнелеуде қолданған әр түрлі сипаттық және мінездік моделінде айрықша мәнері танылды. Адамшылықты өзінің ішкі жан дүниесінен іздеген кейіпкерлерінің суретшімен рухани туыстығы сезіледі. Суретші 26 тамыз 1998 жылы дүниеден озды. Әдебиеттер: Ордабаев Аралбай Асанұлы: Өмірбаяны //Сыр елі. Қызылорда облысы: Энциклопедия / Құраст. Б.Аяған.- Алматы,2005.-411б. Ордабаев Аралбай Асанұлы //Сырдың сырлы бояулары – Волшебные краски Сыра – Мagic colours of the Kyzylorda: Альбом.- Алматы: Кітап, 2007.- 62 б. Өсімбетов Жаңаберген (1953) Қызылорда облысының Арал ауданы Қаратерең ауылында 1953 жылы туған. 1981 жылы Шымкент қаласындағы Ә. Қастеев атындағы көркемсурет училищесін бітірді. 1981 жылдан Қызылорда облыстық суретшілер ұйымында жұмыс істейді. Республикалық және халықаралық көрмелерге қатысып келеді. 2006 жылдан Қазақстан Суретшілер одағының мүшесі. Өзінің пейзаждық туындыларында табиғаттың әр түрлі құбылыстарын, күн сәулесінің кешкі шапағына бөленіп, сағымданып көрінген киіз үй мен адамдардың көркем сұлбасын тамаша бейнелеген. Суретшінің әрбір туындысында өзіндік айшығымен көрінген адам мен табиғат арасындағы әсем үйлесім жыраудың толғауындай әсер береді. 34

Әдебиеттер: Өсімбетов Жаңаберген //Сырдың сырлы бояулары – Волшебные краски Сыра – Мagic colours of the Kyzylorda: Альбом.- Алматы: Кітап, 2007.- 146 б. Махамбетов Д. Осындай бір әулет болған..: Осымбетовтер әулеті жайлы / Д.Махамбетов // Сыр бойы.- 2013. - 13 шілде. - 10 б. Пірмаханов Серік (1940) Қызылорда облысы Жалағаш ауданында 11 қараша 1940 жылы туған. 1964 жылы Алматы көркемсурет училищесін театр суретшісі мамандығы бойынша бітірді. Қазақстан театр қайраткерлері Одағының мүшесі. 2004 жылдан Қазақстан Суретшілер одағының мүшесі. Көптеген облыстық көрмелер мен қойылымдарға қатысып келеді. Жұмыстары халық арасында кең таралған, мұражайлар мен шет елдердегі жеке коллекциялар қорынан орын алған. С.Пірмахановтың шығармашылық өнері Қызылорда облыстық Н.Бекежанов атындағы музыкалық драма театрының бас суретшісі ретінде көрермен көзайымына айналған нәтижелі жұмысымен көрінді. Осында суретшінің ішкі қуат мүмкіндігі мен дара мәнері танылды. Ол 100-ге жуық сахна қойылымдарының декорациясы мен жобасын жасады, ал әлемнің қазақ және орыс классиктерінің туындыларын көркемдеу арқылы талантты театр суретшісі екенін мойындатты. Семейдің, Шымкенттің, Жетісайдың және т.б. қалалардың театрларына арнайы шақыртумен жемісті еңбек етуі соның куәсі болса керек. 1998 жылы Қазақ театр өнеріне сіңірген еңбегі үшін «Қазақстанның еңбек сіңірген қызметкері» атағы берілді. Д.Исабековтің «Аққу-Жібек» атты сахна қойылымы үшін VIII Республикалық театр фестивалінің «Ең үздік суретші» номинациясының лауреаты, XI Республикалық театр фестивалі мен Халықаралық «Наурыз» фестивалінің жүлдегері, У.Шекспирдің «Макбет» спектаклін көркемдегені үшін XIII Республикалық театр фестивалінің бас жүлдесін жеңіп алды. «Сорос-Қазақстан» қорының «Ең үздік сценография» байқауының жеңімпазы. Облыс әкімінің 2008 жылғы стипендиаты. ҚР Президентінің 2011 жылғы 5 желтоқсандағы №188 Жарлығымен Қазақстан Республикасының Құрмет грамотасымен марапатталған. Әдебиеттер: Пірмаханов Серік: Өмірбаяны //Сыр елі. Қызылорда облысы: Энциклопедия / Құраст. Б.Аяған.- Алматы,2005.-424б. Пірмаханов Серік //Сыр өңірінің мәдениеті: Тарихи-анықтамалық басылым.- Алматы: ARNA - b, 2009.- 125 б. Пірмаханов Серік //Сырдың сырлы бояулары – Волшебные краски Сыра – Мagic colours of the Kyzylorda: Альбом.- Алматы: Кітап, 2007.- 54 б. Сыршыл суретші: Суретші Серік Пірмаханның «Қылқалам шерткен жыр ғалам» кітабына алғы сөз //Сыр өңірінің мәдениеті: Тарихи-анықтамалық басылым.- Алматы: ARNA - b, 2009.- 69-70 б. Ахметова Г. Сиқырлы өнер саңлағы: Суретші Серік Пірмаханов 70 жаста / Г.Ахметова // Ақмешіт апталығы.-2010.-26 тамыз Әбдібаев Ш. Суретші Серік //Ленин жолы. – 1972. – 3 ноябрь Әмір-Темір Х. Бітімі бөлек суреткер: Театрдың бас суретшісі Серік Пірмаханов жайлы / Х.Әмір-Темір // Сыр бойы.- 2011. - 17 қараша. - 4 б.

Дауылбайқызы М. "Мен әжемнің баласы болдым": Қазақстанның еңбек сіңірген қызметкері Серік Пірмахановтың балалық шағы туралы / М.Дауылбайқызы // Ақмешіт апталығы.- 2012. - 26 қаңтар. - 7 б. Жаппархан Ө. Қолдағы құйма алтын: Суретші С.Пірмаханов / Ө.Жаппархан // Сыр бойы.- 2006.-9 қараша. Зәкірұлы Қ. Ұшқан ұя: Суретші Серік Пірмаханов 70 жаста / Қ. Зәкірұлы // Халық.2011. - 17 қараша. - 5б. Қожаберген Ж. Серікжан, саған айтарым...: С.Пірмахановқа арналған өлең //Халық. – 2010. – 23 желтоқсан Лайықтыларға құрмет: "Қазақстан республикасының мемлекеттік наградаларымен наградтау туралы" ҚР Президентінің 2011 жылғы 5 желтоқсандағы №188 Жарлығына сәйкес облыстың азаматтары мемлекеттік наградалармен марапатталды. (Н.Бекежанов атындағы қазақ драма театрының бас суретшісі С.Пірмаханов ҚР Құрмет грамотасымен марапатталды) // Сыр бойы.- 2011. - 15 желтоқсан. - 2 б. Облыс әкімінің 2008 жылғы стипендиаттары // Сыр бойы.- 2008. - 1 қаңтар. - 2 б. Пірмаханов С. Бейнелеу өнерінің биік тұлғасы: ҚР-ң еңбек сіңірген қызметкері, Қазақстан Суретшілер одағының мүшесі, Қазақстан театр қайраткерлері одағының мүшесі С.Пірмахановпен сұхбат /Сұхб. Ж.Сұлтанова // Сыр бойы.- 2009.-28 сәуір Пірмахан С. «Шынайы өнер туындысы – адамның көңіл-күйінің айнасы: Суретшімен сұхбат /Сұхб. Н.Көбегенұлы //Халық. – 2001. – 23 тамыз (№34). – 4 б. Шілдебаев Е. Қыл қалам құдіреті. Суретші С.Пірмаханов туралы //Ленин жолы. – 1991. – 9 мамыр Романов Сахи (1926-2002) Сахи Романов (01.08 1926 жылы туған, Қызылорда облысы, Қазалы ауданы, Қарақұм ауылы – 5.12.2002, Алматы) — кино суретшісі, графикашы, кескіндемеші, Қазақ КСР-інің халық суретшісі (1981), Қазақстан Республикасының Еңбек сіңірген өнер қайраткері. Орынбор облыстық Сарықташ ауданының Ельшанка селосындағы балалар үйінде тәрбиеленген. 1944-1947 жылдары Мәскеудің көркемсурет мектебінде, 1947-1948 жылдары Ленинградтың (қазіргі Санкт-Петербург) кескіндеме, мүсін және сәулет өнері институтында оқыған. 1955 жылы Мәскеудегі Бүкілодақтық мемлекеттік кинематография институтының көркемсурет бөлімін (Ю.И.Пименов пен Г.М.Шегальдан) бітірді. 1958 жылдан КСРО Суретшілер одағының, кейін Қазақстан Суретшілер одағының мүшесі, 1959 жылдан КСРО кинематографистер одағының мүшесі. "Қазақфильм" киностудиясында қойылған оннан астам көркем және деректі фильмдерінің декорация мен киім-кешек нобайларын; «Қырық өтірік» ертегісінің графикалық иллюстрацияларын (1955), "Құрманғазының өмірі мен шығармашылығы" (1961) топтамаларын жасады. Қ.Жандарбековтің, Ғ.Құрманғалиевтің, О.Сүлейменовтің, Мұхаммед Хайдар Дулаттың портреттерін салды. «Ант.Жер туралы декрет" (1967), «Отан аспаны аясында», «Күй. Бұғаудан босау» (үшеуі де 1970), «Төлектің төр жайлауында» топтамасы (19811982), «Бектау ата» топтамасы (1984), «Аврора жаңғырығы» (1986-1987), т.б. картиналары идеялық мазмұнымен, түрлі-түсті және бейнелі символикасымен, эпикалық монументті сымбатымен ерекшеленді. Суретші қоршаған әлемнің шынайы келбетін зерттей отырып, өзінің туған жерінің эпикалық көріністерін перзенттік махаббатпен бейнеледі. Туған жер, Отан ұғымы С.Романовтың құдіретті қылқаламында ерекше шабытты такырып болып қалды. 36

Шығармашылық туындылары Ә.Қастеев атындағы Мемлекеттік өнер мұражайынан және Қазақстан мен ТМД-ның басқа да мұражайларынан орын алған. «Парасат», «Еңбек Қызыл Ту» және "Құрмет Белгісі" ордендерімен марапатталған. Әдебиеттер: Сахи Романов //Қазақстан. Ұлттық энциклопедия / Бас ред. Б.Аяған. – Алматы, 2005. – Т. 7. – 599-600 б. Романов Сахи //Қазақ ССР. 4 томдық қысқаша энциклопедия. – Алматы, 1989. – Т.4. – 519 б. Сахи Романов: Өмірбаяны //Сыр елі. Қызылорда облысы: Энциклопедия / Құраст. Б.Аяған.- Алматы,2005.-440-441б. Болатбеков, Ө. Сахи //Жусанды даланың жұпар иісі.- Алматы, 2009.- 139-140 б. Романов Сахи //Сырдың сырлы бояулары – Волшебные краски Сыра – Мagic colours of the Kyzylorda: Альбом.- Алматы: Кітап, 2007.- 26 б. Сахи Романов //Тамыры терең, тарихы кенен – Қазалы. – Алматы: Телеарна, 2008. – 225 б. Сәрсенов Қ. Халық суретшiсi Сахи Романов //Сәрсенов Қ.Қазалым - қарашаңырағым.Қызылорда: Тұмар, 2009.- 217-227 б. Асылбекова А. Кескіндеме өнеріндегі ұлттық болмыс: Суретшілер С.Романов пен Б.Табиевтің туындыларынан //Жұлдыз. – 2010. - №10. – 199-200б. Бағдәулетқызы Ә. Өмiр бойы әкесiн iздеп өткен суретшi: Сахи Романов туралы //Алматы ақшамы.- 2007.- 31 шiлде (N94).- 12б. Бағдәулетқызы Ә. Тазша баланың мәрттiгi: ҚР Халық суретшiсi С.А.Романовтың көрмесiнiң өтуi //Алматы ақшамы.- 2008. - 27 қараша (№135). - 31 б. Байтанаев С. Айшықты бояулар: Қаз ССР-інің халық суретшісі С.Романов туралы //Лениншіл жас. – 1981. – 4 сентября Жалғасова Г. Сеңгiр тұлғаның сағынышы: Халық суретшiсi Сахи Романовтың өмiрi мен қызметi // Сыр бойы.- 2011. - 23 сәуiр (№77-78). - 3 б. Жұмабайқызы Г. «Ассалаумағалейқұм алтын күн!» немесе Сахи Роман туралы аяқталмаған әңгіме //Жас Алаш. – 2002. – 10 желтоқсан Кекiлбайұлы Ә. Бақұл бол, баhадүр суреткер!: [Қазақстан Республикасының халық суретшiсi Сахи Романовтың қазасына байланысты] //Егемен Қазақстан.- 2002.- 7 желтоқсан(N 286).- 5 б. Қалиев Ә. Дала. Адамдар. Еңбек: Суретші С.Романовтың шығармашылығы жайлы //Жұлдыз. – 1975. - №9. – 196-198 б. Қашқынов Ж. Тума дарын: [Қазақстанның халық суретшiсi С.Романов туралы] // Қазақ әдебиетi.- 1996. - 12 қараша (N46). - 13 б. Қошымов Б. «Қырық өтіріктен» замана шындығына дейін: Суретші С.Романовтың шығармашылығы жайлы //Парасат. – 1990. - №2. – 24 б. және тысының 3-4 беті Ниязов А. Кескiндеменiң қайнар бұлағы: Суретшi Сахи Романовтың өнерi жайлы //Ақиқат.- 2007.- N10.- 74-77 б. Оспан С. «Өнеріме қарап, өзімді бағала»: Қазақстанның халық суретшісі С.Романов туралы //Алматы ақшамы. – 1997. – 12 ақпан Офицеров С. Өмiр бойы әкесiн iздеп өткен суретшi: Сахи Романов туралы //Алматы ақшамы.- 2007.- 31 шiлде (N94).- 12 б. Өтеулiұлы Ө. Бiр кiтаптың өзiне 35 сурет салған шебер: Қазақстанның халық суретшiсi Сахи Романовтың туғанына 80 жыл //Алматы ақшамы.- 2006.- 14 наурыз (N29). 11 б. Полонская Н. Өмiр бойы әкесiн iздеп өткен суретшi: Сахи Романов туралы //Алматы ақшамы.- 2007.- 31 шiлде (N94).- 12 б. Рахымова Ә. Өмiр бойы әкесiн iздеп өткен суретшi: Сахи Романов туралы //Алматы ақшамы.- 2007.- 31 шiлде (N94).- 12 б. 37

Романов С. Абыройлы тақырып: Қаз ССР-нің еңбек сіңірген өнер қайраткері С.Романовтың тың тақырыбына арналған шығармалары жайлы әңгімесі //Қазақ әдебиеті. – 1979. – 2 ноябрь Романов С. Әдемі қартайған қазақ: Суретші С.Романовпен сұхбат /Сұхб. И.Өтеміс //Алтын Орда. – 2001. – 14-20 желтоқсан Романов С. Біз қазақпыз, қазақ болып қалуымыз керек: Суретшімен сұхбат / Сұхб. Г.Жұмабайқызы //Жас Алаш. – 2001. – 30 маусым Романов С. Достық жыры – сурет өңірінде: Бейнелеу өнеріндегі орыс-қазақ байланысы //Жұлдыз. – 1982. - №5. – 187-190 б. Романов С. Еңбек шабыт қайнары: Қаз ССР-іне еңбегі сіңген өнер қайраткерінің өз шығармашылығы жайлы әңгімесі //Соц. Қазақстан. – 1979. – 10 октябрь Романов Сахи. Өнер тарихының тұтастығы қажет: Суретшімен сұхбат / Сұхб. Ә.Айтмағанбетұлы //Ақмешіт апталығы. - 1998. – 27 наурыз (№13). – 1,2 б. Романов С. "Тек жастармен ғана араласамын": [Суретшiнiң өзi туралы әңгiмесi] / Әңг. К.Ақынбекова // Қазақ әдебиетi.- 2000.- 22 желтоқсан (N51).- 12 б. Сахи Романов: [Қазақстан Республикасының халық суретшiсi. Қазанама] //Егемен Қазақстан.- 2002.- 7 желтоқсан (N286).- 5 б. Сәдуақасова А. Өмiр бойы әкесiн iздеп өткен суретшi: Сахи Романов туралы // Алматы ақшамы.- 2007.- 31 шiлде (N94).- 12 б. Сәрсенбаев Қ. Құштарлық: Қазақ ССР халық суретшісі С.Романов 60 жаста //Соц. Қазақстан. – 1986. – 29 июль Суретші Сахи Романов 50 жаста //Мәдениет және тұрмыс. – 1976. - №8. – 16 б. Тәтіғұлов Ә., Ералиев Т. Алтын сақадай ардақты ағамыз еді...//Қазақ әдебиеті. – 2002. – 13 желтоқсан Сағынтай Әлімбет (1953) Қызылорда облысының Жаңақорған ауданы «Красная звезда» совхозында 1953 жылы туған. 1977 жылы Н. Гоголь атындағы Алматы көркемсурет училищесін бітірді. 1990 жылы Абай атындағы Қазақ Мемлекеттік педагогика институтын бітірген. 1987 жылдан КСРО Суретшілер одағының кейін Қазақстан Суретшілер одағының мүшесі. 1977-1984 жылдары Ақтөбе мәдени-ағарту училищесінің көркемсурет бөлімінде кескіндеме, композиция пәнінен дәріс берді. 1990-1992 жылдары Қазақстан Суретшілер одағы Ақтөбе облыстық ұйымы басқармасының төрағасы. 1993-1995 жылдары Қ.Жұбанов атындағы педагогика институтының көркемсурет факультетінің деканы. Ақтөбе қаласы елтаңбасының авторы. Республикалық және халықаралық көрмелерге қатысып келеді. Туындылары көркемсурет мұражайлары мен жеке коллекциялардан орын алған. Кескіндемешінің кейінгі жылдардағы туындылары қазақ халқының тарихымен және аңыздарымен тығыз байланысты. Ізденумен жинаптерген шығармашылық тәжірибесі жемісін беріп келеді. Әдебиеттер: Сағынтай Әлімбет //Сырдың сырлы бояулары – Волшебные краски Сыра – Мagic colours of the Kyzylorda: Альбом.- Алматы: Кітап, 2007.- 126 б.

Сәменов Шәкірбек Әбдіғаппарұлы (1950) Тереңөзек кентінде 1 наурыз 1950 жылы туған. 1969 жылы Абай атындағы Қазақ педагогика институтының көркемсурет-графика факультетіне түсті. 1972 жылдан бүгінге дейін Қызылорда көркемсурет шеберханасында жұмыс істеді. Осында кәсіподақ комитетінің төрағасы, шығармашылық секциясының жетекшісі, көркемдік кеңесшісі сияқты қызметтерді атқарды. 1974 жылдан республикалық, бүкілодақтық және шет елдердегі көрмелерге қатысып келеді. 1975 жылы КСРО Жас суретшілер одағының мүшелігіне қабылданады. 1981 жылдан КСРО Суретшілер одағының мүшесі. 1988 жылы Қазақстан Суретшілер одағының XII съезінде Қазақстан Суретшілер одағының басқарма мүшесіне сайланды. Осы съезде Қазақстан Суретшілер одағынан Қызылорда облыстық көркемсурет шеберханасының өкілі болып тағайындалды. 1990 жылы Қазақстан Суретшілер одағының Қызылорда бөлімшесінің бірінші төрағасы болып сайланды. 1989-1990 жылдары «Арал» Бүкілодақтық шығармашылық тобына жетекшілік етті. Облыс әкімінің 2008 жылғы стипендиаты. Шығармалары Ә.Қастеев атындағы Мемлекеттік өнер мұражайынан, Қазақстан Республикасы Мәдениет министрлігінің қорынан және «Өнер» көрме дирекциясының Германия, Канада және тағы басқа елдердің жеке коллекция қорларынан орын алған. Әдебиеттер: Сәменов Шәкірбек: Өмірбаяны //Сыр елі.Қызылорда облысы: Энциклопедия / Құраст. Б.Аяған.- Алматы,2005.-442б. Сәменов Шәкірбек //Сырдың сырлы бояулары – Волшебные краски Сыра – Мagic colours of the Kyzylorda: Альбом.- Алматы: Кітап, 2007.- 110 б. Алпысбаева Б. Бояуы қанық суреттер: Суретші Шәкірбек Сәменов туралы / Б.Алпысбаева // Ақмешіт апталығы.- 2004. - 10 қыркүйек Асанұлы Жәнібек. Талғамы биік талант: Суретші Шәкірбек Сәменов туралы / Жәнібек Асанұлы // Тіршілік тынысы.- 2010. - 8 желт. Әбдіразақов Б. Өмір өрнегі: Суретші Ш.Сәменов туралы //Соц. Қазақстан. – 1988. – 27 март Облыс әкімінің 2008 жылғы стипендиаттары // Сыр бойы.- 2008. - 1 қаңтар. - 2 б. Сәменов Ш. «Тылсым дүниемен тілдескім келеді»: Суретші Шәкірбек Сәменовпен сұхб. / Сұхб. Р.Исақызы //Ақмешіт апталығы. – 1999. – 17 қыркүйек Сұлтанқызы С. Шығармашылық кеш: Белгілі қылқалам шебері Ш. Сәменов 60 жаста / С.Сұлтанқызы // Ел тілегі.- 2011. - 20 қаңтар Шерниязова, Ж. Сурет өнерінің сан-қыры паш етілген күн: Қазақстан Суретшілер одағының мүшесі Шәкірбек Сәменовтің сурет көрмесі жайлы / Ж. Шерниязова. // Ақмешіт апталығы.- 2014. - 27 ақпан (№ 8). - 4 б.

Сәрсенбаев Әбілқасым (1955) 1955 жылы Қызьшорда облысының Шиелі ауданында туған. 1973 жылы Н.Гоголь атындағы Алматы көркемсурет училищесіне түсіп, 1979 жылы сурет және сызу мамандығын алып шықты, ал 1974-1976 жылдар аралығында Кеңес Армиясы қатарында азаматтық борышын өтеді. 1986 жылы Алматы Мемлекеттік театр және өнер институтын интерьер және құрал-жабдық мамандығы бойынша бітірді. 1989 жылы Шиелі ауданында Ә. Сәрсенбаевтың жетекшілігімен аудандық білім бөлімінің жанында бірінші көркемсурет мектебі ашылды. 1996 жылға дейін осы мектептің директоры болып қызмет атқарды. 1996 жылдан Қазақ Мемлекеттік театр және өнер институтының «Көркем тоқу» кафедрасында дәріс беріп келеді. 2004 жылдан «Сән өнері мен дизайн» факультеті деканының тәрбие және шығармашылық жөніндегі орынбасары. 1982 жылдан бері республикалық, бүкілодақтық және халықаралық көрмелерге қатысып келеді. 1990 жылдан Қазақстан Суретшілер одағының мүшесі. Суретші табиғаттың көркем бейнесін, кескіндеменің композициялық түс шешімі арқылы шебер жеткізеді. Гобелендерінде де кешегі мен бүгінгінің байланысы тұтас үйлесім тапқан. Әдебиеттер: Сәрсенбаев Әбілқасым: Өмірбаяны //Сыр елі.Қызылорда облысы: Энциклопедия / Құраст. Б.Аяған.- Алматы,2005.-442б. Сәрсенбаев Әбілқасым //Сырдың сырлы бояулары – Волшебные краски Сыра – Мagic colours of the Kyzylorda: Альбом.- Алматы: Кітап, 2007.- 130 б. Бейсенұлы Б. Елге барсам, сурет сала бергім келеді //Айқын. – 2008. – 23 желтоқсан Бейсенұлы Б. Түріктерді тамсандырған туынды: Ыстамбулда өткен суретшілер Әбілқасым Сәрсенбаев пен қызы Айжан Сәрсенбаеваның шығармашылық кешінен //Айқын. – 2011. – 26 мамыр (№93). – 19 б. Есали А. Жусан иісі аңқиды: Суретші Ә.Сәрсенбаев туралы //Егемен Қазақстан. – 2005. – 5 мамыр Жалғасова Г. Көрікті ойдан көркем туынды туады: Суретші Ә.Сәрсенбаев жайлы //Сыр бойы. – 2009. – 23 мамыр Мүсілімұлы Қ. Әбілқасым Сәрсенбаев: Суретші //Зерде. – 1990. - №5. – 48 б. Өнер әлемінде: Сыр елінде дүниеге келген суретші Ә.Сәрсенбаевтың шығармалары жайлы //Ақиқат. – 2005. - №5. – мұқ.б. Садықов О. Қылқалам туындылары: Суретші Ә.Сәрсенбаев творчествосы жайында //Алматы ақшамы. – 1992. – 17 шілде Садықов О. Суретші биігі //Сыр бойы. – 1999. – 18 ақпан Шоқпарұлы Д. Әріптес: Суретші Ә.Сәрсенбаев туралы //Парасат. – 2004. - №5. – 2425 б.

Сүндетбаев Сайлаубай Қалданұлы (1949) Қызылорда облысының Жалағаш ауданында 1949 жылы туған. 1974 жылы Н.Гоголь атындағы Алматы көркемсурет училищесін бітірді. 1974 жылдан КСРО Жас суретшілер бірлестігінің мүшесі. Қазір суретшілер шеберханасында суретші болып қызмет істейді. Республикалық және халықаралық көрмелерге қатысқан. Ол туралы мақалалар мен туындылар Бүкілодақтық «Творчество» журналында жарияланған. Қазақстан Суретшілер одағының мүшесі. Туындылары әртүрлі алыс-жақын шет елдердің қорларынан орын алған. С.Сүндетбаевтың суреттері өзіндік қарапайымдылығымен ерекше, бірақ мәңгілік шынайылықты танытады. Уақыт пен ұрпақ сабақтастығының байланысы оның өмірі мен шығармашылығының нақты мәні тәрізді. Оның пейзаждары нәзік лирикалық көңіл-күйге толы және де әрбір туындысындағы бейнелерде суретшінің өмірге деген шынайы махаббаты беріледі. Қазақстан Республикасы VIII суретшілер көрмесінің дипломанты, Қазақстан ЛКСМ Құрмет грамотасымен марапатталған (1979 ж.). Әдебиеттер: Сүндетбаев Сайлаубай Қалданұлы //Сырдың сырлы бояулары – Волшебные краски Сыра – Мagic colours of the Kyzylorda: Альбом.- Алматы: Кітап, 2007.- 150 б. Тұрабаев Батырбек Сермаханұлы (1946) Қызылорда облысының Жалағаш ауданында 1946 жылы туған. 1983 жылы Алматы театр-көркемсурет институтын бітірді. 1983 жылдан Қарағанды облыстық С.Сейфуллин атындағы драма театрында коюшы-суретші болып қызмет атқарған. 1985 жылдан Қазақстан Суретшілер одағының Қызылорда бөлімшесінде жұмыс істейді. 1998 жылы «Ұлттық өнер мен спортты дамыту - басты парыз» атты облыстық фестивальге қатысып, облыс әкімінің Алғыс хатымен марапатталды. Республикалық және халықаралық көрмелерге қатысқан. Туындылары көркемсурет мұражайларында және дербес коллекция қорларында сақталуда. Суретшінің туындыларында астарлылық, метафоралық және психологизмдік мән басым. Әрбір жаңа туындылары автордың шеберлігін әр қырынан танытады. Шығармашылық ізденіс арқылы күнделікті қарапайым жайттың өзі айрықша өткір мәнге ие болады. Әдебиеттер: Тұрабаев Батырбек Сермаханұлы //Сырдың сырлы бояулары – Волшебные краски Сыра – Мagic colours of the Kyzylorda: Альбом.- Алматы: Кітап, 2007.- 82 б. Алпысбаева Б. Сиқырлы сурет сырлары: Суретші Батырбек Тұрабаев туралы / Б.Алпысбаева // Ақмешіт апталығы.- 2004. - 3 қыркүйек Баранова В. Батырбек Тұрабаев – өз бетінше суретші //Сәтті сағат. – 2004. – 3 желтоқсан. – 13 б. Қуанышбекқызы Ж. Ой мен бояу үндестігі: Суретші Б.Тұрабаев туралы //Егемен Қазақстан. – 2005. – 12 шілде 41

Үмбетов Асқар Мұратбайұлы (1972) 1972 жылы туған. 1994 жылы Абай атындағы Мемлекеттік университетті бітірген. 1999-2000 жылдары Қорқыт Ата атындағы Қызылорда гуманитарлық университетінде дәріс берді. 2000 жылдан бастап «Ұлттық қолөнерді дамытудың облыстық орталығы» қоғамдық бірлестігінде жетекші шебер-мүсінші болып істеді . Суретші Үмбетов Асқар үшін ағаштан және теріден өңделіп, көркем бейнеленетін дәстүрлі бағыт маңызды. Шығармашылық құлашы кең, әр қырлы: музыкалық аспаптар, тұрмыс-тіршілік бұйымдары, ыдыс-аяқ, жиһаз түрлері. Шебер ұстаның ою мен баспалап оюды әр түрлі тәсілде жасауда, тұрмыс-тіршілікте бұрыннан қолданылған этнографиялық түрлерін қайта жаңғыртуда кәсіби деңгейі шыңдалып келеді. Астана қаласында өткен II Республикалық жастар шығармашылығының «Шабыт Миллениум» фестивалінде Мақтау қағазымен марапатталып, дипломант атанды (1999 ж.), Франциядағы Қазақстан күндері фестивалінің жулдегері (2000 ж.), Астана қаласында өткен Халықаралық жастар шығармашылығының «Шабыт» фестивалінде «Бейнелеу өнері» сайысында ең үздік шығармасы үшін Мақтау қағазымен марапатталды (2004 ж.) Әдебиеттер: Үмбетов Асқар Мұратбайұлы //Сырдың сырлы бояулары – Волшебные краски Сыра – Мagic colours of the Kyzylorda: Альбом.- Алматы: Кітап, 2007.- 204 б. Әбдірахман. Сегіз қырлы, бір сырлы: Мүсінші қолөнер шебері, қобыз жасаушы А.Үмбетов туралы //Сыр бойы. – 2006. – 15 ақпан Үмбетов Жәңгір (1947) Қызылорда облысының Арал қаласында 1947 жылы туған. 1973 жылы Н. Гоголь атындағы Алматы көркемсурет училищесін бітірген. 1980 жылы Акимов атындағы Мемлекеттік ЛГТКИ институтын бітірген. 1991 жылдан Қазақстан Суретшілер одағының мүшесі. 1996 жылдан Украина Суретшілер одағының кұрметті мүшесі. Республикалық, бүкілодақтық және халықаралық көрмелерге қатысқан. Суретшінің есімі 2001 жылы мәдениет қайраткері ретінде Қазақстанның ақпараттық-энциклопедиялық анықтамалығы «КИНЭС» кітап рекордына енгізілді. Қазақстан Республикасының еңбек сіңірген мәдениет қайраткері (1998 ж.), «Құшкөн» тәсілінің авторы (1994 ж.), ҚР Ұлттық жаңа өнер патенттік ведомосының иегері, «Еуропа Суретшілер одағы» сыйлығының иегері (1994 ж.). Әдебиеттер: Суретші Жәңгір Үмбетов //Айдарова З. Бейнелеу өнері: Оқу құралы.- Астана: Фолиант, 2010.- 109-111 бет.- (Кәсіптік білім). Үмбетов Жәңгір //Сырдың сырлы бояулары – Волшебные краски Сыра – Мagic colours of the Kyzylorda: Альбом.- Алматы: Кітап, 2007.- 180 б. Аязбекова Ү. Ғұмаровтан бата алған...: Өнертанушы Ү.Аязбековамен қылқалам шеберлері А.Иханова және Ж.Үмбетов туралы әңгіме /Сұхб. Ә.Бағдәулетқызы //Алматы ақшамы. – 2006. – 15 шілде 42

Әмзеқызы Қ. Құшкөннiң құдiретi - ай!: [Ерлi зайыпты суретшiлер А.Иханова мен Ж.Үмбетовтердiң шығармашылықтары туралы] // Егемен Қазақстан.- 1996.-12 қаңтар Бағдәулетқызы Ә. Қазақтар ашқан "Америка" немесе дүниенi тамсандырған "Құшкөн" технологиясы туралы: Суретшiлер Амангүл Иханова мен Жәңгiр Үмбетовтер шығармашылықтары туралы // Алматы ақшамы.- 2006. - 15 шiлде (N 83).- 6-7 б. Елтай Н. Құшғашық болу: Суретшiлер Амангүл Иханова мен Жәңгiр Үмбетовтер шығармашылықтары туралы //Сыр бойы. – 2000. – 10 тамыз Жұмағали К. Құшкөн: [Суретшiлер А.Иханова мен Ж.Үмбетовтер туралы] // Қазақ әдебиетi.- 2000.- 23 маусым(N 25).- 10 б. Жұмағали К. Құшкөн: әрi көне, әрi жаңа: рельефтi сурет салу әдiсiнiң мамандары Амангүл Иханова, Жәңгiр Үмбетов туралы // Мәдениет.- 2005.- N 4.- 50 б. Күлімбет М. Теріге тіл бітірген таланттар: Суретшілер А.Ыханова мен Ж.Үмбетовтің шығармалары жайында //Қазақстан әйелдері. – 2000. - №2. – Қосымшаның 1-3 беті Қызылордалық ерлі-зайыпты талантты суретшілер Жәңгір Үмбет пен Аманкүл Ихан //Дала. – 2001. - №8. – мұқ. беті Талдыбаева Б. Қазақты қанаттандыр, "Құшкөн": Суретшi Ж.Үмбетовпен сұхбат // Сақшы.- 2006. - 9 қараша (N 42).- 7 б. Үмбетов Ж., Иханова А. Қазақтар ашқан «Америка» немесе дүниені тамсандырған «Құшкөн» технологиясы туралы: Суретшілер Ж.Үмбетов және А.Ихановалармен сұхбат / Сұхб. Ә.Бағдәулетқызы //Алматы ақшамы. – 2006. – 15 шілде Үмбетов Мұратбай Ембергенұлы (1944) Үмбетов Мұратбай Ембергенұлы 1944 жылы 8 наурызда Шиелі ауданы Шоқай ауылында дүниеге келген. 1973 жылы Н.Гоголь атындағы Алматы көркемсурет училищесін бітірген. 1985 жылы Абай атындағы Қазақ педагогика институтының сурет және графика факультетін бітірген.1975 жылдан халықаралық көркемсурет көрмелеріне қатысады. 1981 жылдан КСРО Суретшілер одағының мүшесі, кейіннен Қазақстан Суретшілер одағының мүшесі. 2000 жылдан «Ұлттық қолөнерді дамытудың облыстық орталығы» қоғамдық бірлестігінің төрағасы қызметін атқарады. Суретші Қазақстан халқының күнделікті тіршілігіне арналған нақты композициялық құрылымында графикалық техниканы терең білетіндігімен ерекшеленеді. М.Үмбетов кейіпкерлерін бейнелеуде әрбір бейнесуреттік мінездің нақты ұқсастығымен шектелмей, көркемдік шешімін таба біледі. Суретшінің ішкі мазмұн мен көркемдікті үйлестіру арқылы кәсіби шеберлікпен орындаған туындылары рухани байлыққа толы. Облыстық, республикалық және шетелдерде өткен көрмелерге қатысып, бірнеше жұмыстары дүниежізілік музейлер қорында, жеке жинақшылар иелігінде сақтаулы. Әдебиеттер: Үмбетов Мұратбай //Сыр елі. Қызылорда облысы: Энциклопедия/ Бас ред. Б.Ғ.Аяған.Алматы,2005.- 506 б. Үмбетов Мұратбай Ембергенұлы //Сырдың сырлы бояулары – Волшебные краски Сыра – Мagic colours of the Kyzylorda: Альбом.- Алматы: Кітап, 2007.-168 б. Медетов Қ. Мұратбай Үмбетов //Білім және еңбек. – 1986. - №11. – 48 б.

Шегебаев Рахым Қарташұлы (1947) 1 қаңтар 1947 жылы Қызылорда облысының Қармақшы ауданында дүниеге келген. 1971 жылы Н.Гоголь атындағы Алматы көркемсурет училищесін, 1975 жылы Абай атындағы Қазақ педагогика институтын бітірген. 1981 жылдан КСРО Суретшілер одағының, кейіннен Қазақстан Суретшілер одағының мүшесі. 19821996 жылдар аралығында ҚР Қызылорда көркемсурет көрме дирекциясының меңгерушісі қызметін атқарды, 1992-1996 жылдары Қорқыт Ата атындағы Қызылорда мемлекеттік университетінде дәріс берді. 1996 жылдан Қызылорда облыстық тарихи-өлкетану мұражайында көркемсурет галереясының меңгерушісі болып жұмыс істейді. Республикалық және халықаралық көрмелерге қатысқан. Туындылары Қазақстан Республикасы Президентінің резиденциясында, ТМД елдері қалаларының музейлерінде, АҚШ, Канада, Португалия, Венгрия елдерінде жеке жинаушыларының иелігінде сақтаулы. Пейзаж жанрындағы шығармаларында қазақ даласының лирикалық және әсем көрінісі ерекше сипатталады. Табиғат құбылысының сәттерін өз қолтаңбасына тән бай сезім бояуларымен нәрлендіреді. Сана сезім мен философиялық ой, көркем тілдегі ықшамдылық суретші шығармашылығында негізгі орын алады. Оның туындылары қазақтың мәдени дәстүрінен бастау алып, халық тарихының ғасырлық жаңғырығынан сыр шертеді. ТМД Суретшілер одағының дипломымен, ҚР Мәдениет министрлігінің мақтау қағазымен марапатталған. Қорқыт Ата мұрасын зерттеуге, насихаттауға, жариялауға айрықша үлес қосқаны үшін облыс әкімінің алғыс хатымен марапатталған (1999 ж.). 2006 жылы Ақтау қаласында өткен «Каспий - достық теңізі» Халықаралық көркемсурет көрмесінің күміс медаль иегері. Облыс әкімінің 2008 жылғы стипендиаты Әдебиеттер: Шегебаев Рахым Қарташұлы: Өмірбаяны //Сыр елі. Қызылорда облысы: Энциклопедия / Құраст. Б.Аяған.- Алматы,2005.-520-521б. Шегебаев Рахым Қарташұлы //Сыр өңірінің мәдениеті: Тарихи-анықтамалық басылым.- Алматы: ARNA - b, 2009.- 158 б. Шегебаев Рахым Қарташұлы //Сырдың сырлы бояулары – Волшебные краски Сыра – Мagic colours of the Kyzylorda: Альбом.- Алматы: Кітап, 2007.- 74 б. Нарқобыздың қияғы: Суретші Р.Шегебаевтың «Қорқыт – менің жүрегімде» кітабына алғы сөз //Сыр өңірінің мәдениеті: Тарихи-анықтамалық басылым.- Алматы: ARNA - b, 2009.- 70-71 б. Аманжолұлы А. Суретшінің сырлы әлемі: Суретші Р.Шегебаев 60 жаста / А.Аманжолұлы // Сыр бойы.-2007.-15 тамыз Естайқызы Т. Қылқалам ұшындағы құдірет: Суретші Р.Шегебаев туралы //Сыр бойы. – 2007. – 20 қаңтар Қылқалам шеберінің сырлы әлемі: Ә.Тәжібаев атындағы облыстық кітапханада суретші Р.Шегебаевпен кездесу кеші ұйымдастырылды // Сыр бойы.- 2007.-26 қыркүйек Наурызбаева Р. Сыршыл суретші //Ленин жолы. – 1990. – 6 сәуір Облыс әкімінің 2008 жылғы стипендиаттары // Сыр бойы.- 2008. - 1 қаңтар. - 2 б.

Шолақов Олжабай Жалғасбайұлы (1963) 9 мамыр 1963 жылы Қызылорда облысының Қармақшы ауданында дүниеге келген. 1992 жылы Алматы көркемсурет училищесін суретші-керамикашы мамандығы бойынша бітірген. 1992 жылы Қызылорда қаласындағы оқушылар сарайында «Суретшікерамикашы» үйірмесінде балаларды баулыды. 2003 жылдан Қазакстан Суретшілер одағының мүшесі. Қызылорда облыстық тарихи-өлкетану мұражайында суретші-реставратор болып жұмыс істейді. О.Шолақов - сәндік-қолданбалы өнерді керамика арқылы танытып жүрген шебер суретші. Ол біздің елімізде бұрыннан бар дәстүр мен бүгінгі әдістерді қолдану арқылы өзіндік шешім таба білген жаңашыл авторлардың бірі. Құмырашы шеберлердің шынайы үлгілерінен үйренуден туған күнделікті тіршілікке ыңғайлы, сәнді, қарапайым құмыралары мен вазалары әсемдігімен көңіл аудартады. О.Шолақов материалдарды пайдаланғанда оны бұйымның сырт сымбатымен үйлестіріп, пластикалық және сомдау тәсілімен көркемдеп, ойып салынатын өрнектерді бедерлеп көркемдеген. 1991-1995 жылдары Республикалық жастар, 1996 жылы «Кісен ашқан», «Желтоқсанға 10 жыл», 1997 жылы Біріккен Ұлттар Ұйымы ұйымдастырған, т.б. көрмелерге қатысқан. Қыштан жасалған «Отырар», «Кемеңгер», «Дала қызы», «Жалын» атты ерекше еңбектері бар. 2006 жылы «Ұлар» галереясында жеке шығармашылық көрмесі өтті (Алматы). Әдебиеттер: Шолақов Олжабай Жалғасбайұлы: Өмірбаяны //Сыр елі. Қызылорда облысы: Энциклопедия / Құраст. Б.Аяған.- Алматы,2005.-525б. Шолақов Олжабай Жалғасбайұлы //Сырдың сырлы бояулары – Волшебные краски Сыра – Мagic colours of the Kyzylorda: Альбом.- Алматы: Кітап, 2007.- 200 б. Тылсыммен тілдесу: Қызылорда облысының тарихи-өлкетану музейінде суретшіреставратор қызметін атқарушы Олжабай Шолақовтың галереясы // Мәдениет.- 2011. -№1. - 53 б. Ысмағұлов Жәркен Сүйіндікұлы (1956) Қызылорда облысының Жалағаш ауданы Еңбек ауылында 1956 жылы туған. 1983 жылы Н.Гоголь атындағы Алматы көркемсурет училищесінің "Мүсін" бөлімін бітірді. Қазақстан Суретшілер одағының Қызылорда облыстық бөлімшесінің мүсіншісі. Республикалық және халықаралық көрмелерге қатысқан. Туындылары көркем-сурет мұражайларында және дербес коллекция қорларында сақталуда. Т.Жүргенов, И.Тоқтыбаев, С.Абдулпаттаев сияқты бірқатар мемлекет және қоғам қайраткерлеріне, А.Тоқмағамбетов, Қ.Мұхамеджанов сияқты ақын-жазушыларға арналған көптеген ескерткіштердің және ескерткіш-бюсттердің, «Парасат» алаңындағы мүсіндік ансамбльдің, «Жас отау» сәндік композициясының, «Сыр бойының батырлары» ескерткіш-кешенінің, «Қорқыт Ата кітабының 1300 жылдығына» арналған монументальды ескерткіш-кешені ансамблінің авторы, сондай-ақ, қазіргі заманға сай түсінік пен сезімге толы күрделі жиынтықтағы кіші пішінді мүсіндерді де сомдаған. 45

Ж.Ысмағұловтың пластикалық ой диапазоны едәуір кең. Оған ауқымды монументальды туындылар мен қатар камералық кіші-гірім композицияларды беру шеберлігі тән. Қазақстан Республикасы Тәуелсіздігінің 15 жылдығына арналған мерекелік төсбелгісінің иегері (2006), Қызылорда қаласының Қазақ КСР астанасы болганына 80 жыл толуына арналган "Мерекелік қала" белгісінің авторы (2005), облыс әкімінің 2008 жылғы стипендиаты. Әдебиеттер: Ысмағұлов Жәркен Сүйіндікұлы //Сырдың сырлы бояулары – Волшебные краски Сыра – Мagic colours of the Kyzylorda: Альбом.- Алматы: Кітап, 2007.- 160б. Кіребайұлы А. Қазақша ойландырған тас мүсіндер: Скульптор Жәркен Исмағұлов туралы //Кіребайұлы А. Шығармалары.- Астана,2009.- 143-146 б Аяшұлы Д. Тасқа жан бітірген Жаркен: Мүсінші Ж.Исмағұлов жайлы / Д.Аяшұлы // Сыр бойы.- 2000.-23 мамыр. – 8 б. Әлмашев Ж. Өнерге әркімнің де бар таласы: Мүсінші Ж.Ысмағұлов туралы //Ленин жолы. – 1990. – 14 тамыз Әуезов Е. Мүсінші: ҚР Суретшілер одағының мүшесі Жәркен Исмағұлов туралы / Е.Әуезов //Сыр бойы.- 2009.-29 қыркүйек Байназарова М. Бұл – мүсінші Жәркен: Ж.Исмағұлов туралы //Жас Алаш. – 2002. – 9 ақпан Мейірбек М. Мүсінші – Жаркен //Сыр бойы. Сыр өнері. – 2006. – 28 сәуір Облыс әкімінің 2008 жылғы стипендиаттары // Сыр бойы.- 2008. - 1 қаңтар. - 2 б. Оразәулеті Ш. "Адамды жаратпаған тәңірі жайға...": Мүсінші, Қазақстан Суретшілір Одағының мүшесі Жәркен Сүйіндікұлы Исмағұлов жайлы толғау / Ш.Оразәулеті //Тіршілік тынысы.- 2005.- 30 шілде Оразәулеті Ш. "Сыр бойы батырлары" Президенттің өзінен қолдау тапқан..: Мүсінші, Қазақстан Суретшілір Одағының мүшесі Жәркен Сүйіндікұлы Исмағұлов жайлы / Ш.Оразәулеті // Тіршілік тынысы.- 2006.- 29 сәуір Сейітов Қ. «Сыр бойы батырлары»: Суретші Жәркен Исмағұлов туралы //Сыр бойы. – 2004. – 29 сәуір

Абылаев Т. - 31 Азаматқызы А. - 20 Айдаров Ә. - 32 Аймағанбет Г. – 11,12 Айтбаева А. - 14 Алпысбаева Б. – 39,41 Аманжолұлы А. - 44 Амиров Р. - 24 Асанұлы Ж. - 39 Асылбекова А. – 26,37 Ауыпбаев Ж. - 20 Ахмезәкиева А. – 11,12 Ахметова Г. - 35 Аязбекова Ү. – 22,42 Аяшұлы Д. – 20,32,46 Әбдешев М. - 14 Әбдібаев Ш. - 35 Әбдiкәрiмов С. - 29 Әбдіразақов Б. – 6,18,20,26,39 Әбдіхалықова Е. - 32 Әбединова С. – 11,12 Әбілов Е. - 10 Әбілханұлы К. - 7 Әл - Шоқай Е. - 6 Әлиханұлы Ж. - 20 Әлмашев Ж. - 46 Әлiмбаев Мұхамеджан.- 7 Әмзеқызы Қ. – 22,43 Әмиша Н. - 14 Әмір-Темір Х. - 35 Әрен Р. - 20 Әуезов Е. - 46 Әуелбекова Г. - 27 Әшімбеков Ш. - 16 Әшірбекұлы Қ. - 20 Бағдәулетқызы Ә. – 7,22,37,43 Байназарова М. - 46 Байтанаев С. - 37 Баранова В. – 23,41 Барманқұлова Б. – 11,13 Баттал А. – 11,13 Бәйменов Ә. - 20 Бейсенова Ш. - 13 Бейсенұлы Б. - 40 Бекмағанбетов Ш. - 20 Берістен Ж. – 11,13 Бодаубай А. - 20 Гадеева Ф. - 20

ЕСІМДЕР КӨРСЕТКІШІ Данабаев Қ. – 21,26 Дауылбайқызы Ж. – 29 Дауылбайқызы М. - 36 Елтай Н. - 22,43 Елубаев Д. - 32 Ералиев Т. - 38 Есали А. – 11,13,19,40 Естайқызы Т. - 44 Жақып Ж. - 10 Жалғасова Г. – 14,23,27,29,30,37,40 Жанаев А. - 26 Жанғожин Р. - 7 Жапақ Е. - 34 Жаппархан Ө. - 36 Жетпісбаева А. - 32 Жолқұтты Б. - 25 Жұмабаева С. – 6,7 Жұмабайқызы Г. – 37 Жұмағали К. – 22,43 Жұмахметұлы Е. - 25 Жүніс Е. - 21 Зәкіров Қ. – 7,14,18,21,36 Ислямов О.- 26 Кәрібай, М.- 21 Кекiлбайұлы Ә.- 37 Көлбаева Ж.- 27,29 Көшерова Г. - 30 Күлімбет М.- 22,43 Кіребаев А. – 15,32,46 Қажыкен С. - 27 Қалиев Ә.- 37 Қаназ Ұ. - 17 Қаратайқызы М. - 25 Қашқынов Ж. - 37 Қожабергенов Ж. – 15,21,36 Қошқарұлы Қ. - 25 Қошымов Б. - 37 Қуанышбекқызы Ж. - 41 Құмар, Н. - 13 Құрбан Қ.- 6 Марғұлан Ә.Х. - 13 Махамбетов Д. – 35 Мәкеналы Ж. - 20 Медетов Қ. - 43 47

Мейірбек М. - 46 Меңдеке Ә. - 14 Мұқажанова Г. - 17 Мүсілімұлы Қ. - 40 Мырзахмет А. - 25

Үмбет Ә. - 23 Үмбетов Ж. – 22,43 Үргенiшбайқызы Қ. - 8

Наурызбаева Р.- 44 Ниязов А.- 28,29,37

Шәкірбекұлы Қ. - 21 Шәрібекұлы Қ. - 23 Шегебаев Р. – 26 Шерниязова Ж. - 39 Шоқпарұлы Д. - 40 Шілдебаев Е. - 36

Омарова Г. - 25 Оразалиева Б. - 9 Оразәулеті Ш. - 46 Оразұлы М. - 17 Орлова Л. - 31 Оспан С. - 37 Офицеров С. -37

Хабдина Б. - 29

Ысмайылова Г. - 8

Өмiрбеков Б. - 16 Өтеген С. - 9 Өтеулiұлы Ө. – 25,37 Полонская Н. - 37 Пірмаханов С. - 36 Пірназар С. – 8,10,14,31 Рахметова Н.- 21 Рахымова Ә. - 37 Сабырұлы Н. - 23 Садықов О. - 40 Сәдуақасова А. - 38 Сәдібекұлы А. - 14 Сәрсенбай Қ. – 8,25,38 Сәрсенов Қ. – 13,16,37 Сейітов Қ. – 9,46 Серіков Р. - 6 Серікбаев Ш. - 14 Спанов Ә. - 14 Сұлтанқызы С. - 39 Сыдық Қ. - 21 Талдыбаева Б. - 43 Тәтіғұлов Ә.- 38 Тоқсанбай Қ. - 25 Тоқтамұрат Қ. - 25 Тоқтамұратқызы Б. – 28,29,30 Төлтаева Н. - 15 Тұрлыбек Д. - 14

МАЗМҰНЫ Құрастырушыдан..................................................................................................................4 1. Абызбеков Әбділда Қырбайұлы...................................................................................5 2. Ағытаев Йассауи Қалдашұлы.......................................................................................5 3. Айтбаев Бақытбек Ералыұлы......................................................................................6 4. Айтбаев Салихитдин Әбдісадықұлы...........................................................................7 5. Ахметов Тоқтарбай.........................................................................................................8 6. Әбдіраман Жеңісбек........................................................................................................9 7. Әбдіханов Зейнолла.........................................................................................................9 8. Әбішев Абай....................................................................................................................10 9. Байсалов Жайлаубай Жұмамұратұлы.......................................................................10 10. Бапанов Әлібай Қалтайұлы.........................................................................................11 11. Бапанова Сәуле Сыздыққызы....................................................................................12 12. Бекшорин Сердалы.......................................................................................................13 13. Биманов Ермахан Әбділұлы.......................................................................................14 14. Бортников Алексей Ильич..........................................................................................15 15. Дүзелханов Ағымсалы..................................................................................................16 16. Ембергенов Қуанышбай Ембергенұлы.....................................................................17 17. Есіркепов Баймағамбет................................................................................................17 18. Жақыпов Бекзат Әнесұлы...........................................................................................18 19. Жұбаниязов Өмірбек Орынбасарұлы........................................................................18 20. Зәкіров Қайырбай Қонысбайұлы...............................................................................19 21. Иханова Амангүл...........................................................................................................21 22. Кененбаев Амангелді Кененбайұлы...........................................................................22 23. Ким Хен Нюн..................................................................................................................23 24. Көшенов Исламхан Шадайұлы..................................................................................24 25. Қазығұлов Алпысбай Нағметұлы..............................................................................24 26. Қалназаров Борис Молдабекұлы...............................................................................25 27. Қаметов Қадырбек Әбдіқадырұлы............................................................................26 28. Қожықов Қожахмет Қоңырқожаұлы.........................................................................27 29. Қожықов Құлахмет Қоңырқожаұлы.........................................................................28 30. Қожықова Ләтипа Мұңайтпасқызы .........................................................................30 31. Құлмамбетов Құдайберген Тағжанұлы.....................................................................30 32. Мамаков Қойшыбек Исқақұлы..................................................................................31 33. Мамақова Оразкүл Қабыкенқызы ...........................................................................32 34. Мырзахметов Жұмахмет..............................................................................................33 35. Нұрекеев Рашид.............................................................................................................33 36. Ордабаев Аралбай Асанұлы........................................................................................34 37. Өсімбетов Жаңаберген.................................................................................................34 38. Пірмаханов Серік..........................................................................................................35 39. Романов Сахи.................................................................................................................36 40. Сағынтай Әлімбет........................................................................................................38 41. Сәменов Шәкірбек Әбдіғаппарұлы...........................................................................39 42. Сәрсенбаев Әбілқасым.................................................................................................40 43. Сүндетбаев Сайлаубай Қалданұлы...........................................................................41 44. Тұрабаев Батырбек Сермаханұлы............................................................................41 45. Үмбетов Асқар Мұратбайұлы....................................................................................42 46. Үмбетов Жәңгір.............................................................................................................42 47. Үмбетов Мұратбай Ембергенұлы .............................................................................43 48. Шегебаев Рахым Қарташұлы....................................................................................44 49. Шолақов Олжабай Жалғасбайұлы...........................................................................45 50. Ысмағұлов Жәркен Сүйіндікұлы..............................................................................45 49

Кызылординская Областная универсальная научная библиотека имени А.Тажибаева

Информационно-библиографический отдел

ХУДОЖНИКИ ЗЕМЛИ СЫРА Библиографический указатель

Кызылорда, 2014. 50

ОТ СОСТАВИТЕЛЯ Областная универсальная научная библиотека имени А.Тажибаева подготовила биобиблиографический указатель, посвященный жизни и деятельности художников Кызылординской области. В указателе представлены библиографические сведения о художниках - живописцах, графиках, скульпторах, внесших вклад в культурную жизнь Кызылординской области. Биографии художников в указателе расположены в алфавитном порядке персоналий. Внутри разделов сначала идут книжные издания, затем публикации из периодических изданий. В составлении библиографического указателя были использованы книжный фонд и базы данных библиотеки, справочно-библиографический аппарат (каталоги, картотеки, справочно-информационный фонд) ОУНБ им.А.Тажибаева, издания Книжной палаты РК. Пособие имеет вспомогательный именной указатель. Указатель предназначен искусствоведам, художникам, музейным сотрудникам, преподавателям и студентам учебных заведений, а также широкому кругу читателей, интересующихся историей изобразительного искусства.

Абдраман Женисбек (1954) Родился в 1954 году в Кызылорде. В 1980 году окончил Шымкентское художественное училище им.А.Кастеева, в 1990 году окончил художественно-графический факультет Алматинского государственного университета им.Абая. С 1988 года член Союза художников СССР, затем Союза художников РК. Произведения художника находятся в Государственном музее искусств им.А.Кастеева и в частных коллекциях разных стран. По стилю своего творчества и особому художественному видению Ж.Абдраман принадлежит к плеяде казахстанских художников, определяющих этническую специфику казахстанского изобразительного искусства. Многие работы художника посвящены его соотечественникам-романтикам, бесконечно влюбленным в свой край, в красоту народного быта и традиций. Лауреат фестиваля творческой молодежи «Жигер-84». Дипломант международного фестиваля творческой молодежи «Алем-Саннияз» (2000). Литература: Абдраман Женисбек //Сырдың сырлы бояулары – Волшебные краски Сыра – Мagic colours of the Kyzylorda: Альбом.- Алматы: Кітап, 2007.- С.138. Красота родной земли: В Гос. музее искусств имени А.Кастеева проходила выставка картин художника Женисбека Абдрамана // Кызылорд. вести.Семь муз.- 2006.- 17 февр. Смирнова Т. О родном крае: О выставке картин Женисбека Абдраманова //Путь Ленина. – 1991. – 5 декабря Абдуханов Зейнолла (1953) Родился в 1953 году. В 1984 году окончил Алматинское художественное училище. С 1984 по 1992 годы работал художником, затем главным художником на фабрике нетканных материалов. С 1992 года работает художником-ювелиром в Кызылординской областной организации художников. Член Союза художников РК с 2003 года. Член Союза дизайнеров РК с 2004 года. Участник различных республиканских и областных выставок. Работы художника находятся в частных коллекциях в Казахстане, странах ближнего и дальнего зарубежья. Диапазон творческих поисков З.Абдиханова чрезвычайно разнообразен, несмотря на то, что художник, в целом, отдает предпочтение изделиям, традиционным по стилю, это браслеты, ожерелья, амулетницы, серьги, перстни, табакерки. Его привлекает и вдохновляет богатое художественное наследие кочевников гуннской эпохи, поэтому в своих украшениях художник стремится подчеркнуть удивительную красоту камня, благородную простоту и лаконичность форм подвесных деталей. Гладкую поверхность металла художник оживляет сверканием крупиц зерни и тонкими кружевными узорами накладной скани. Пытаясь расширить рамки своего жанра, художник обращается к декоративной пластике, которую наделяет символическим смыслом. Лауреат I Премии областной выставки 1992 года за авторскую работу - ювелирный гарнитур.

Литература: Абдуханов Зейнолла //Сырдың сырлы бояулары – Волшебные краски Сыра – Мagic colours of the Kyzylorda: Альбом.- Алматы: Кітап, 2007.- С.196. Бижанов С. Кудесник Зейнулла - ага: О ювелире З. Абдуханове / С.Бижанов // Кызылорд. вести.- 2006. – 12 декабря. – С.1,3 Воробьев В. Многоцветье красок родного края: В 1926 году сост.первая Всеказахстанская республиканская выставка художников / В.Воробьев // Кызылорд. вести.- 2012. - 21 февраля Копеев И. Экспрессионист из далеких степей: О художниках Приаралья / И.Копеев // Юрид. газ.- 2013. - 25 июля (№109). - С.8 Абишев Абай (1963) Абай Абишев родился в 1963 году в ауле Каракум Аральского района Кызылординской области. После окончания средней школы в 1981 году, служил в рядах Советской Армии. Учился в Московском университете искусств. Работал в комитете комсомола аула Каракум. Участник выставки, прошедшей в Москве на военную тематику в 1984 году, участник областного фестиваля «Жигер-85». Произведения Абая Абишева выставлялись на выставке молодых художников Средней Азии в Ташкенте. Литература: Алдашева И. Выставка в музее: В Аральском районном историко-краевед. музее открыта выставка картин худ. Абая Абишева / И.Алдашева // Кызылорд. вести.- 2006.4 февр. Кунхожаев Н. Художник из аула: В Аральске прошла выставка картин Абая Абишева / Н.Кунхожаев //Кызылорд. вести.- 2005.- 26 нояб. Абызбеков Абдильда Кырбайулы (1956) Родился в 1956 году в Шиелийском районе Кызылординской области. В 1980 году окончил художественное училище им.А.Кастеева по специальности «художник-график». В 1980-1990 годах работал в Шиелийской декоративной мастерской, в 1990-1996 гг. преподавал в Шиелийской художественной школе. С 1996 года – художник-предприниматель. Член Союза художников Казахстана с 2005 года. Лауреат Кызылординского областного фестиваля «Жігер» 1983 года. Участник областных и республиканских выставок. История и современность в произведениях художника осмысляются в их взаимной неразделенности. Звучные цвета его полотен отражают мощный энергетический импульс автора. Судьба простого человека, его окружающий мир также находят выражение в его картинах. Литература: Абызбеков Абдильда Кырбайулы //Сырдың сырлы бояулары – Волшебные краски Сыра – Мagic colours of the Kyzylorda: Альбом.- Алматы: Кітап, 2007.- С.154. 53

Агитаев Йассауи Калдашулы (1949) Родился 28 марта 1949 года в Кармакшинском районе Кызылординской области. В 1970 году окончил Ленинградское художественное училище имени В.А.Серова. С 1978 года член Союза художников СССР, впоследствии член Союза художников Республики Казахстан. Работал в мультипликационной группе киностудии «Казахфильм», затем в художественной мастерской Союза художников РК (г.Кызылорда). Живописные произведения художника отличаются искренностью, лиризмом и наблюдательностью конкретных деталей народного быта. Всегда темпераментные с многоцветной и праздничной палитрой, они передают ощущение полноты и радости жизни. Ритм линий, обобщенная манера письма придают полотнам своеобразную декоративность и наполняют их внутренним движением. Обладая своеобразным композиционным строем и пространственным решением, работы являются результатом непрерывного поиска и восхищения художника окружающим миром. Участник республиканских и международных выставок. Работы художника хранятся в Государственном музее искусств им.А.Кастеева, в художественных музеях и частных коллекциях. Литература: Агитаев Йассауи Калдашулы //Сырдың сырлы бояулары – Волшебные краски Сыра – Мagic colours of the Kyzylorda: Альбом.- Алматы: Кітап, 2007.- С.78. Бижанов С. В картинах - жизнь: В Алматы в артгалерее "Улар" открылась персональная выставка кызылорд. худ. И.Агитаева / С.Бижанов // Кызылорд. вести.- 2004.4 дек. Бижанов С. В полотнах - жизнь: О худ. И.Агитаеве / С.Бижанов // Кызылорд. вести. Семь муз.- 2006.- 10 марта Воробьев В. Многоцветье красок жизни: В худ. галерее обл. упр. культуры сост. выставка члена Союза худ. Каз. Иассауи Агитаева / В. Воробьев // Кызылорд. вести.- 2009. - 12 авг. Воробьев В. Солнечные краски художника: О худ. Иассауи Агитаеве / В.Воробьев // Кызылорд. вести.- 2009. - 16 сент. Усова Ю. Жизнь в узорах: В обл. биб-ке им.А.Тажибаева прошла встреча, посв. 60летию изв. худ. Йассауи Агитаева / Ю.Усова // Кызылорд. вести.- 2009.- 20 мая Айтбаев Бакытбек Ералыулы (1953) Родился в 1953 году в селе Махамбет Сырдарьинского района Кызылординской области. В 1979 году окончил художественное училище им.А.Кастеева в Шымкенте. С 1980 года занимается творческой деятельностью в Кызылординском союзе художников. С 1990 года – член Союза художников Казахстана. Гармоничная жизнь Природы и Человека – лейтмотив произведений художника. Размеренность, неспешное погружение в тайны вечности, свойственные полотнам художника, свидетельствуют о глубоком и активном восприятий действительности. Начиная с 1982 года, участвует на 54

республиканских, областных выставках. Его работы хранятся в Музее искусства им.А.Кастеева и в фондах зарубежных коллекционеров. Литература: Айтбаев Бакытбек Ералыулы //Сырдың сырлы бояулары – Волшебные краски Сыра – Мagic colours of the Kyzylorda: Альбом.- Алматы: Кітап, 2007.- С.118. Айтбаев Салихитдин Абдисадыкулы (1938-1994) Айтбаев Салихитдин Абдисадыкулы (15.2.1938, Кызылорда – 29.9.1994, Алматы) – художник-график. Заслуженный деятель искусств Республики Казахстан (1988). лауреат Республиканской премии Ленинского комсомола (1966). Окончил Алматинское художественное училище (1961), брал уроки у М.Кенбаева. С 1965 года член Союза Художников СССР, затем Союза Художников РК. Участник республиканских и международных художественных выставок с 1966 года. Произведения хранятся в Государственном музее изобразительного искусства и других художественных музеях Казахстана и странах СНГ. О работах С.Айтбаева заговорили, начиная с выставки молодых художников Казахстана 1966 года, с картины «Счастье», которая прозвучала как своего рода «кодекс» художественной программы молодых художников республики. Молодые художники главным в своем творчестве поставили задачу - найти емкое образное решение вопросов современности. Героями этой картины художника и последующих его работ являются сильные и цельные натуры, способные соединить в себе духовную и физическую красоту. Народные традиции и размышления о современной жизни составляют главный смысл работ Айтбаева, в которых превалирует выражение человеческой сути: душевная теплота, доброта, любовь к тем, кто живет рядом на родной земле. Литература: Салихэтдин Айтбаев / С.Айтбаев.- М.: Сов. художник, 1978.- 71стр.- ("Новые имена") Айтбаев Салихитдин Абдисадыкулы //Казахстан. Национальная энциклопедия / Гл. ред. Б.Аяган. – Алматы, 2004. – Т.1. – С.126 Айтбаев Салихитдин Абдысадыкулы //Сырдың сырлы бояулары – Волшебные краски Сыра – Мagic colours of the Kyzylorda: Альбом.- Алматы: Кітап, 2007.- С.40. Копбосинова Р. Художник – С.Айтбаев //Копбосинова Р. Молодые художники Казахстана. – Алма-Ата: Жазушы, 1972. – С.18-21 Салихитдин Айтбаев // Мастера изобразительного искусства Казахстана.- Алма-Ата: Наука, 1984. - С.115-122 Абденова З. В "Вернисаже Дома художников" проходит выставка памяти Айтбаева: Посвященная памяти заслуж. деятеля искусств КазССР С.Айтбаева // Панорама.- 2008. 29 февр. (№ 7). - С. 9. Беккулова С. Песнь Любви // Нива.- 2009. - N 4. - С.158-162 В молодой галерее открылась выставка Салихитдина Айтбаева // Панорама.- 2007.- 9 февр.- С.11 Воркова В. Особый взгляд мастера: К 70-летию художника С.Айтбаева // Новое поколение.- 2008. - 19 сент. (№ 37). - С. 14 Галимжанова А. Экзистенциальные мотивы в работах С.Айтбаева как манифестация идеи свободы художественного творчества //Поиск. Сер. гум. наук. – 2001. - №2. – С.238241 55

Джилкибаев Э. Сновидения о минувшем: О творчестве худож. С.Айтбаева //Казахст. правда. – 1998. – 3 марта Ибраева А. Застывшая философия степи: Выставка работ, посв. 70 летию засл. деят. искусств РК С. Айтбаева // Кызылорд. вести. - 2008. - 29 марта. – С.4 Медетов С. Посвящение талантливому мастеру: [В худ. галерее "Улар" открылас выставка, посвященная памяти засл. деятеля искусств РК, чл. Союза художников Салихитдина Айтбаева] // Экспресс К.- 1998.-11 сент.-С.5 Михайлова М. Наследие мастера: В Гос. музее искусств им. А.Кастеева открылась выставка казахст. художника, засл. деятеля искусств РК С.Айтбаева // Казахст. правда.2008.- 3 окт.- С.16 Надейкина Н. Для любителей живописи: В выставочном зале города Ленинска открылась выставка произведений художника С.Айтбаева //Путь Ленина. – 1990. – 7 июня Потахина И. Музыка красок: [О творчестве молодого художника С.Айтбаева] // Ленинская смена.- 1965.- 21 сент. Салихитдин Айтбаев: [Казахст. художник. Некролог] // Казахст. правда.- 1994.- 4 окт.; Советы Казахстана. – 1994. – 4 октября Филатов В. Пренебрегший презренной пользой. Памяти Салихитдина Айтбаева [каз. худож.] // Новое поколение.- 1996.- 20-26 сент.- С.14. Хан С. Друг мой, Салихитдин!: [О творчестве изв. каз. живописца С.Айтбаева] // Казахст. правда.- 1998.- 30 сент. Хан С.Б. Его картины будут жить: [О творчестве изв. живописца респ., заслуж. деятеля искусств Казахстана Салихитдина Айтбаева рассказывает дир. галереи "Инкар", организатор послед. прижизнен. выставки художника] // Казахст. правда.- 1995.- 28 февр. Шашкова Л. Вспоминая Айтбаева: Засл. деятелю искусств РК, лауреату премии Лен. комсомола Казахстана Салихитдину Айтбаеву исполнилось бы 65 лет // Казахст. правда.2003.- 22 февр.(N54-55).- С.8 Шашкова Л. Домолчаться до настоящего: В салоне "Умай" развернута посмертная выставка казахст. худож. Салихитдина Айтбаева] // Казахст. правда.- 1994.- 20 окт. Ахметов Токтарбай (1943) Родился в 1943 году в Кызылординской области. В 1967 году окончил Алматинское художественное училище им.Н.Гоголя. С 1981 года член Союза художников Казахстана. Произведения художника несут в себе идею сопричестности каждого человека к исторической судьбе своего народа. Продуманность композиционного и цветового решения, значительность и серьезность содержания отличают работы Т.Ахметова. Литература: Ахметов Токтарбай //Сырдың сырлы бояулары – Волшебные краски Сыра – Мagic colours of the Kyzylorda: Альбом.- Алматы: Кітап, 2007.- С.122. Лебедева Е. Прикосновением руки: О работах художника Т.Ахметова //Путь Ленина. – 1982. – 8 марта

Байсалов Жайлаубай Жумамуратулы (1958) Родился в 1958 году в зимовье Торетам Кызылординской области. В 1980 году окончил Шымкентское художественное училище. Многие годы работает учителем рисования в школе города Байконура. С 1977 года является директором галереи в музее «Ғарыш тарихы». Независимо от жанра каждое произведение является результатом непрерывного поиска и восхищения художника окружающим миром. Он проявляет себя большим мастером, стремясь к достижению максимальной вырзительности повествования, четкости и простоты форм и линий. Цвет несет декоративную и динамическую нагрузку то контрастный в своих сочетаниях, то легко переходящий из одного тона в другой. Художник старается разгадать мистическую тайну мироздания, определить место человека во вселенной и его природную связь со всем сущим. В 2005 году стал обладателем премии «Алтын адам». Участник республиканских и международных выставок. Работы художника хранятся в художественных музеях республики и частных коллекциях. Литература: Байсалов Жайлаубай Жумамуратулы //Сырдың сырлы бояулары – Волшебные краски Сыра – Мagic colours of the Kyzylorda: Альбом.- Алматы: Кітап, 2007.- С.142. Жакибаева В. Степь - его стихия: О персональной выставке худ. из Байконура Жайлаубая Байсалова / В.Жакибаева // Кызылорда таймс.- 2005.- 8 сент. Бапанов Алибай Калтайулы (1953) Родился в 1953 году в Кызылординской области. В 1973 году окончил Алматинское художественное училище. В 1979 году окончил Московский государственный художественный институт им.И.В.Сурикова, мастерскую «Монументальной живописи». Член Союза художников РК с 1981 года. Участник республиканских международных выставок. Работы автора находятся различных музеях Казахстана и в частных коллекциях за рубежом. Алибай Бапанов внес большой вклад в развитие казахстанского гобелена. Он является автором ярких и остро современных произведений - гобеленов, войлочных и чиевых панно, различных станковых композиций. Работы художника привлекают смелым дизайнерским подходом в решении пространственных и образно-пластических задач. Награжден медалью «Ерен еңбегі үшін». Доцент, преподает в Казахской национальной Академии искусств им. Т. Жургенова. Литература: Бапанов Алибай Калтайулы //Сырдың сырлы бояулары – Волшебные краски Сыра – Мagic colours of the Kyzylorda: Альбом.- Алматы: Кітап, 2007.- С.172. Каргабекова Р. Сауле и Алибай Бапановы // Мастера изобразительного искусства Казахстана/ Отв. ред.С.А.Каскабасов.- Алматы: Жiбек жолы, 2004.- Вып. 3. - С.97-101 Аюпкызы П. Волшебные узоры войлока: О худ. Сауле и Алибае Бапановых / П.Аюпкызы // Кызылорд. вести.- 2006. - 23 сент. 57

Аюпкызы П. "Тарлан" у наших земляков: А. и С.Бапановы - мастера декор.-приклад. искусства //Кызылорд. вести.- 2008. - 5 февр. - С. 4 Бурдин В. Позднее признание: О художниках Алибай и Сауле Бапановых / В.Бурдин // Время.- 2008. – 19 февраля. - С.6 Вулл Н. Сауле и Алибай Бапановы //Простор. – 1997. - №2. – С.104 Денисова Н. Мелодии войлока: О художниках Сауле и Алибае Бапановых / Н.Денисова // Кызылорд. вести.- 2006.- 24 мая Денисова Н. Прекрасен союз ремесла и искусства: В Кызылорде в обл. музее открылась выставка изв. художников Сауле и Алибая Бапановых / Н.Денисова //Кызылорд. вести.- 2006.- 23 мая Жумагулова М. Творческая династия Бапановых // Новое поколение.- 2009. - 10 апр.(№ 14). - С. 14 Кадыров Б. Войлок - это стильно: В Президент. центре культуры открылась выставка изделий из войлока Алибая и Сауле Бапановых // Казахст. правда.- 2010. - 2 окт.- С.10. Сисекенова Ж. Прекрасный войлок: В Актобе открылась выставка художников Алибая и Сауле Бапановых // Литер.- 2012. - 21 марта (№ 53). - С. 3 Степанов Ю. Я тучка, тучка... я вовсе не верблюд: С выставки работ мастеров изделий из войлока Бапановых //Экспресс К. – 2005. – 17 февр. – С.5 Бапанова Сауле Сыздыкызы (1956) Родилась в 1956 году в Кызылординской области. В 1976 году окончила Алматинское художественное училище. В 1981 году окончила Московское высшее художественно-промышленное училище им. Строганова, отделение «Художественный текстиль». Член Союза художников РК с 1981 года. Участница республиканских и международных выставок. Работы художницы находятся в различных музеях Казахстана и в частных коллекциях за рубежом. Многогранное творчество талантливых художников Сауле и Алибая Бапановых широко известно не только в нашей стране, но и далеко за ее пределами. Это мастера, для которых искусство непрерывный процесс самосовершенствования, постоянный поиск новых средств художественной выразительности, а также глубокое философское осмысление традиции, истории и самобытной культуры казахского народа. Художники являются организоторами международного симпозиума по войлоку «Овен-91». Гармоничный семейный и творческий союз, на протяжении многих лет развиваясь в едином, нарастающем ритме, демонстрирует неповторимость индивидуального почерка каждого в отдельности. Так, Сауле Бапанова, достигнув значительных результатов в разных жанрах художественного текстиля, по-новому открыла для себя традиционный материал - войлок. Богатое применение техник объемного и цветного валяния позволило ей разработать уникальную коллекцию бесшовной одежды из войлока, ставшую настоящим открытием в мире высокой, эксклюзивной моды. Бапанова Сауле Сыздыковна удостоена почетного знака Министерства культуры и информации «Мәдениет қайраткері». Доцент, преподает в Казахской национальной Академии искусств им. Т. Жургенова. Литература: Бапанова Сауле Сыздыкызы //Сырдың сырлы бояулары – Волшебные краски Сыра – Мagic colours of the Kyzylorda: Альбом.- Алматы: Кітап, 2007.- С.172. 58

Каргабекова Р. Сауле и Алибай Бапановы // Мастера изобразительного искусства Казахстана / Отв. ред.С.А.Каскабасов.- Алматы: Жiбек жолы, 2004.- Вып. 3. - С.97-101 Аюпкызы П. Волшебные узоры войлока: О худ. Сауле и Алибае Бапановых / П.Аюпкызы // Кызылорд. вести.- 2006. - 23 сент. Аюпкызы П. "Тарлан" у наших земляков: А. и С.Бапановы - мастера декор.-приклад. искусства //Кызылорд. вести.- 2008. - 5 февр. - С. 4 Бурдин В. Позднее признание: О художниках Алибай и Сауле Бапановых / В.Бурдин // Время.- 2008. – 19 февраля. - С.6 Вулл Н. Сауле и Алибай Бапановы //Простор. – 1997. - №2. – С.104 Денисова Н. Мелодии войлока: О художниках Сауле и Алибае Бапановых / Н.Денисова // Кызылорд. вести.- 2006.- 24 мая Денисова Н. Прекрасен союз ремесла и искусства: В Кызылорде в обл. музее открылась выставка изв. художников Сауле и Алибая Бапановых / Н.Денисова //Кызылорд. вести.- 2006.- 23 мая Жумагулова М. Творческая династия Бапановых // Новое поколение.- 2009. - 10 апр.(№ 14). - С. 14 Кадыров Б. Войлок - это стильно: В Президент. центре культуры открылась выставка изделий из войлока Алибая и Сауле Бапановых // Казахст. правда.- 2010. - 2 окт.- С.10. Левашов Д. Кто стережет войлоки: О творчестве художника С.Бапановой // Деловая неделя.- 2003.- 5 дек.- С.14 Сисекенова Ж. Прекрасный войлок: В Актобе открылась выставка художников Алибая и Сауле Бапановых // Литер.- 2012. - 21 марта (№ 53). - С. 3 Степанов Ю. Я тучка, тучка... я вовсе не верблюд: С выставки работ мастеров изделий из войлока Бапановых //Экспресс К. – 2005. – 17 февр. – С.5 Бекшорин Сердалы (1820-1892) Бекшорин Сердалы – общественный деятель, художник, картограф, известный сказитель, казах-интеллигент, в свое время получивший чин зауряд-хорунжия. Будучи волостным управителем, Сердалы являлся крупным организатором весомых начинаний. Ознакомившись с планом работы первой экспедиции в Аральский край Оренбургского генерал-губернатора, он сначала руководил строительством крепости Раим, затем «Форт первым», также при создании уезда оказал влияние в переименовании форта в Казалинск. После визита в 1960 году к Российскому императору, С.Бекшорин по памяти написал копию картины К.Брюллова «Последний день Помпеи». Это произведение раскрыло его близость к духовному, чувственному, присущая глубоко образованному человеку. В его творении видно, что художник с великим уважением относился к античной греческой эпохе Возрождения, как неповторимому историческому явлению, пролившему свет на будущее человечества. С.Бекшорин получил образование в Санкт-Петербурге, там в тесному кругу общался с художником Востока В.Григорьевым, художниками-этнографами В.Плотниковым, Ч.Валихановым. С.Бекшорин прекрасно ориентировался в сложностях своей эпохи, при принятии судьбоносных решений прежде всего заботился о благе своего народа. Он один из тех, кто первым понял, что будущее нации зависит от уровня его образования. С.Бекшорин все свое умение и талант посвятил осуществлению этой цели. 59

Литература: Бекшорин Сердалы //Сырдың сырлы бояулары – Волшебные краски Сыра – Мagic colours of the Kyzylorda: Альбом.- Алматы: Кітап, 2007.- С.16. Алдамжарова С. Свобода - символ гармонии: О видном общ. деятеля, изв. бие и художнике С. Бекшорине / С.Алдамжарова // Кызылорд. вести.- 2007. - 27 ноября Исмаилов Б. Отозваться в правнуках: О художнике, общ деятеле, мыслителе и картографе Сердали Бекшораулы / Б.Исмаилов // Кызылорд. вести.- 2007. - 17 февраля Биманов Ермахан Абдилулы (1949-1997) Родился 18 сентября 1949 года в Шиелийском районе Кызылординской области. В 1976 году окончил отделение скульптуры Туркменского государственного художественного училища. Член Союза художников СССР с 1985 года, впоследствии член Союза художников РК. Автор памятника «Ошақтың отын сөндірмей» в селе "XXI партсъезд" Теренозекского района (1988 год). В поисках пластических мотивов для искусства художник обращается к созданию «образов - изваяний». В его произведениях зашифрована вся сложная, судорожная внутренняя история современного человека. Творчеству Е. Биманова созвучен кризис, переживаемый современной личностью. Скульптура мастера передает мироощущение общественного сознания в монументальной наполненности образов - символов. Участник республиканских и международных выставок. Работы художника хранятся в музеях РК и частных коллекциях за рубежом. Умер 25 апреля 1997 года. Литература: Биманов Ермахан Абдилулы //Сырдың сырлы бояулары – Волшебные краски Сыра – Мagic colours of the Kyzylorda: Альбом.- Алматы: Кітап, 2007.- С.164. Бортников Алексей Ильич (1909-1980) Родился в 1909 году в с. Кармакшы Кызылординской области. Заслуженный деятель искусств Республики Казахстан. С 1922 по 1928 г. занимался в художественной студии Н.Г.Хлудова в Алматы. В 1932 году окончил Одесский художественный институт. С 1933 года член Союза Художников СССР. Участник республиканских художественных выставок с 1935 года. Произведения художника находятся в ГМИ им. А. Кастеева и других художественных музеях Казахстана. А.Бортников принимал активное участие в создании Союза Художников Казахстана и внес большой вклад в подготовку кадров, свыше 25 лет работая преподавателем в Алматинском художественном училище. Созданная им в 1938 году работа «Выступление Фурманова на митинге мятежников в г. Верном» явилась событием в истории развития изобразительного искусства Казахстана того времени. Ясность композиции, разнообразие человеческих характеров, свободная манера письма и сдержанная цветовая гамма - все это удачно найдено художником для выявления драматического события. Художником созданы 60

также многочисленные живописные портреты, тематические картины и пейзажи Казахстана. Литература: Бортников Алексей Ильич //Сырдың сырлы бояулары – Волшебные краски Сыра – Мagic colours of the Kyzylorda: Альбом.- Алматы: Кітап, 2007.- С.36. Дузельханов Агимсалы (1951) Родился 19 августа 1951 года в г.Казалинск Кызылординской области. Заслуженный деятель искусств Казахстана (1996). В 1976 году окончил Алматинское художественное училище им. Н. Гоголя, а в 1982 году Московский государственный институт им. В.Сурикова. Творческую деятельность начал в 1975 году, сотрудничая с издательствами Казахстана «Жазушы», «Жалын», «Онер», журналами «Балдырган», «Ара-Шмель» и др. Работу в области книжной иллюстрации, станковой графики, плаката, промграфики художник совмещает с созданием станковых картин. Такие его произведения, как «Абылай хан», «Абулхаир хан», «Томирис», «Золотой воин», «Туркестан» находятся в резиденции Президента РК, в Алматы и Астане. Творчество Агимсалы Дузельханова обращено к историческому прошлому казахского народа. Образы прославленных ханов и батыров, созданных мастером обладают большой внутренней силой, эпической мощью и художественной выразительностью. Историческая достоверность и мастерство в передаче разнообразных сюжетов, умение строить сложные многофигурные композиции говорят о высоком уровне, который достигнут художником в разработке собственного оригинального художественного языка. Агимсалы Дузельханов является дипломантом всесоюзных, республиканских и международных выставок-конкурсов книги и плаката. Ему присуждены премии им. Абая, Навои, а также премия «Лучшая книга» в Ташкенте. В настоящее время работает доцентом на кафедре «Графический дизайн» Казахской национальной Академии искусств им. Т. Жургенова, делясь своим богатым творческим опытом с молодыми художниками. В 1992 году Агимсалы Дузельханов участвовал в разработке национальной валюты Казахстана – тенге. В 2000 году он стал одним из победителей Международной выставки-конкурса «Глобал Арт-2000», организованной при ООН в Нью-Йорке. Лауреат Государственной премии РК за серию исторических картин о Казахстане. Литература: Дузельханов Агимсалы //Сырдың сырлы бояулары – Волшебные краски Сыра – Мagic colours of the Kyzylorda: Альбом.- Алматы: Кітап, 2007.- С.44. Жусупова Р. Агымсалы Дузелханов: О творчестве художника //Дүзелханов А. Альбом.- Алматы : Өнер, 2005.- С.10-11 Дузельханов А. Дорогу осилит несущий свет и тепло: Беседа с худож. /Записала К.Кудабаева //Казахст. правда. – 1996. – 8 августа Дузельханов А. Художник Дузельханов гордится собой: рисуя деньги, он прикоснулся к вечности: Беседа с засл. деятелем искусств РК о работе //Новое поколение.1998.- 13 нояб.- С.7 61

Ембергенов Куанышбай Ембергенулы (1948) Родился в 1948 году в зимовье Сулутобе Шиелийского района Кызылординской области. В 1976 году окончил Алматинское художественное училище им. Н. Гоголя. С 1977 года преподает рисование и черчение в Гуманитарном колледже им. М.Маметовой в Кызылорде. В 1985 году окончил факультет графики КазПИ им. Абая. Пейзажные произведения К.Ембергенова выражают авторскую идею об умении видеть красоту в простых и непритязательных внешне мотивах природы, в которых особенно явно проявляется гармоническое единство всего живого. Эти работы созерцательны и спокойны в своем уравновешенном композиционном построении и тонком колористическом решении. В 1996 году награждался благодарственным письмом акима города. В 1997 году награждается значком «Отличник образования Республики Казахстан». Ему присуждена поощрительная Премия выставки художников, организованной компанией «Харрикейн Кумколь мунай». С 2006 года член Союза художников Казахстана. Литература: Ембергенов Куанышбай Ембергенулы //Сырдың сырлы бояулары – Волшебные краски Сыра – Мagic colours of the Kyzylorda: Альбом.- Алматы: Кітап, 2007.- С.114. Есиркепов Баймагамбет (1949-1995) Родился в 1949 году в колхозе Жанажол Кармакшинского района Кызылординской области. В 1970 году окончил Алматинское художественное училище. В 1992-1995 гг. преподавал на кафедре изобразительного искусства университета им. Коркыт Ата. Внутренняя насыщенность создаваемых художником изображений достигается лаконизмом пластического языка и тонко найденными цветовыми градациями. Открытие мастером индивидуального неповторимого живописного видения действительности позволило передать в полотнах глубину и многоплановость идей автора. Участник выставок в Казахстане и за рубежом. В 1986 году был награжден орденом «Знак Почёта» Президиума Верховного Совета. Член Союза художников РК с 1987 года. Литература: Есиркепов Баймагамбет //Сырдың сырлы бояулары – Волшебные краски Сыра – Мagic colours of the Kyzylorda: Альбом.- Алматы: Кітап, 2007.- С.58. Лебедева Е. Все краски юга: О творчестве художника Б.Есиркепова //Путь Ленина. – 1977. – 14 января

Жакыпов Бекзат Анесулы (1974) Родился в 1974 году. В 1993 году окончил Алматинское художественное училище по специальности «Ювелир». В 1998 году окончил Кызылординский гуманитарный университет им. Коркыт Ата. Член Союза художников РК с 2004 года. Участник ряда областных выставок, а также международного фестиваля «Жігер» (Алматы-1998), международного фестиваля молодежи «Шабыт» (Алматы, 1999, 2000, 2004). Работы художника находятся в музеях РК и частных коллекциях за рубежом. Б.Жакыпов отдает предпочтение художественной обработке металла и драгоценных камней. Своеобразие почерка этого мастера основано на творческой интерпретации народной традиции и технических приемов, которыми в совершенстве владели казахские ювелиры - зергеры. Бойтумары, тумары, браслеты с перстнями и другие украшения выполнены автором с большим вкусом и тонким чутьем материала. Особую нарядность изделиям придают крупные вставки бирюзы, символизирующие счастье и благополучие. Литература: Жакыпов Бекзат Анесулы //Сырдың сырлы бояулары – Волшебные краски Сыра – Мagic colours of the Kyzylorda: Альбом.- Алматы: Кітап, 2007.- С.208. Жубаниязов Умирбек Орынбасарулы (1964) Родился в 1964 году в посёлке Тасбугет Сырдарьинского района Кызылординской области. В 1992 году окончил Алматинский государственный театрально-художественный институт. С 1995 года член Союза художников РК. В 1996 году участвовал в реставрации Кафедрального собора г. Алматы. В период с 2001-2002 г.г. принимал участие в оформлении резиденции Президента (г.Астана). Полотна обнаруживают человеческую проникновенность, бережное отношение к истории и традициям своих предков. Национальный колорит, неповторимость и своеобразие духовной культуры народа присутствует во всех произведениях. Художник использует смелые композиционные находки и усиливает натурные цвета. Создавая свои полотна живописец стемится раскрыть особенности национального характера великого казахского народа. В 2001 году картина художника «Кездесу» преподнесена в дар Папе Римскому Иоанну Павлу II. Участник республиканских и международных выставок. Работы художника хранятся в Государственном музее искусств им. А.Кастеева, а также в художественных музеях и частных коллекциях многих стран мира. Лауреат стипендии Президента РК (1998 г.), лауреат международного фестиваля искусств «Мастер Класс», дипломант международного фестиваля «Алем-СанниязКазахстан» (2000 г). Литература: Жубаниязов Умирбек Орынбасарулы //Сырдың сырлы бояулары – Волшебные краски Сыра – Мagic colours of the Kyzylorda: Альбом.- Алматы: Кітап, 2007.- С.94. Аладьина Т. Краски независимости: О творчестве художника У.Жубаниязова // Экспресс К.- 2012. - 27 января (№ 15). - С. 20 63

Закиров Кайырбай Конысбайулы (1945) Родился 25 февраля 1945 года в Аральске Кызылординской области. В 1968 году окончил Алматинское художественное училище им. Н.В.Гоголя, затем художественно-графический факультет Казахского педагогического института им. Абая. Участник республиканских, всесоюзных и зарубежных выставок с 1974 года. Член Союза Художников СССР, затем Союза Художников РК с 1976 года. Заведующий кафедрой изобразительного искусства Кызылординского педагогического института им. Коркыт Ата с 1992 по 1995 годы. Произведения хранятся в ГМИ им. А.Кастеева, других художественных музеях и частных коллекциях разных стран. В 1999 году в издательстве «Тумар» издан сборник стихов «Шалқасынан туған ай». Темы творчества К.К.Закирова - связь времен, преемственность древних обычаев, духовное наследие предков, проблемы экологии. Его искусство отличается интеллектуально-философской значимостью. Художник задумывается о произошедших социальных изменениях в жизни кочевников, которые повлияли на духовно-этические основы этноса. В графических сериях художника восхищает разнообразие технических приемов. Тонкая офортная штриховка, зернистая фактурность акватинты, причудливая расплывчатость форм резерважа определяют таинственный мир графических листов. В живописных произведениях художника захватывает стихия цвета. Лучшие живописные образы К.К.Закирова наполнены экзистенциональным настроением, выраженным темой одиночества человека перед лицом Вселенной. Заслуженный деятель искусств Республики Казахстан, дипломант СХ СССР 1976 года, дипломант Биенале СХ Азербайджана, Средней Азии и Казахстана 1989 года, стипендиат президента РК Н.Назарбаева 1996 года, стипендиат акима области (1996,2008), награжден медалью «Самгау» в номинации «Человек года» республиканского телевидения «Казахстан» в 2000 году. Литература: Закиров Кайырбай Конысбайулы //Сырдың сырлы бояулары – Волшебные краски Сыра – Мagic colours of the Kyzylorda: Альбом.- Алматы: Кітап, 2007.- С.50. Алисова Г. Человек, море и космос: В Гос. музее искусств РК им. А. Кастеева сост. презентация альбома художника К. Закирова "Млечный путь" / Г.Алисова //Кызылорда таймс.- 2011. - 5 августа Бижанов С. И оживает белый холст..: К 60-летию художника-графика, заслуж. деятеля искусств РК К.Закирова / С.Бижанов // Кызылорд. вести.- 2005.- 26 февр. Воробьев В. Многоцветье красок независимости: В обл. библиотеке им.А.Тажибаева сост. торж. Открытие респ. симпозиума художников и скульпторов, посв. 20-летию Независимости Казахстана / В.Воробьев //Кызылорд. вести.- 2011. - 20 сент. С.4 Воробьев В. По подсказке сердца: Встреча с заслуж. деятелем искусств Каз. К.Закировым //Кызылорд. вести. – 2008. – 4 июня Закиров К. Вдохновленные темой Востока: О творчестве худож. и писателей ХІХ века //Путь Ленина. – 1982. – 16 марта Закиров К. Душе народной кланяюсь: Художник о своей работе //Путь Ленина. – 1982. – 23 декабря Закиров К. Я – счастливый человек!: Беседа с художником К.Закировым /Беседовала В.Баранова //Кызылорда. – 1995. – 30 декабря 64

Казбеков К. Отразить жизнь через боль и чувство вины: О художнике К. Закирове / К.Казбеков // Кому что?.- 2011. - 1 декабря (№48). - С.20 Кыдырова Г. Млечный путь Каирбая Закирова: В Алматы прошла презентация альбома К. Закирова "Млечный путь" / Г.Кыдырова // Страна и мир.- 2011. – 4 июля (№2627). - С.22 Лебедева Е. Музыка линий: [О творчестве худож. К.Закирова] // Путь Ленина.- 1977.5 окт. Лебедева Е. «Счастье Улбалы»: О новой работе художника К.Закирова //Путь Ленина. – 1981. – 25 августа Малахова О. Сказание о море, человеке и космосе: О творчестве заслуженного деятеля искусств К.Закирова // Казахстанская правда.- 2011. - 2 августа.- С. 12 О присвоении звания Заслуженный деятель искусств КазССР художнику-графику К.К.Закирову: Указ Президиума Верховного Совета Каз ССР //Ведомости Верховного Совета Каз ССР. – 1988. - №19. – С.9 Титенок И. Глазами художника: О худ. К.Закирове / И.Титенок // Кызылорд. вести.- 2003.- 17 окт. Хижняк В. Млечный путь Каирбая Закирова: О заслуженном деятеле искусств, художнике К. Закирове / В.Хижняк // Аргументы и факты.Казахстан.- 2011. - 23-29 нояб.(№47). - С.21 Исмагулов Жаркен Суиндыкулы (1956) Родился в 1956 году в ауле Енбек Жалагашского района Кызылординской области. В 1983 году окончил отделение скульптуры Алматинского художественного училища им. Н. Гоголя. Скульптор Кызылординской областной организации Союза художников Казахстана. Автор многочисленных памятников и памятников-бюстов государственным и общественным деятелям, как Т.Жургенов, И.Токтыбаев и С.Абдулпаттаев, поэтам-писателям А.Токмагамбетову и К.Мухамеджанову. Ж.Исмагулов создал скульптурный ансамбль на площади «Парасат», декоративную композицию «Жас отау», монументальный памятник-ансамбль, посвященный 1300-летию книги Коркыт Ата. Ж.Исмагулов также работает в жанре скульптуры малых форм, в котором пытается выразить сложный комплекс мыслей и ощущений человека нашего времени. Диапазон пластического мышления Ж.Исмагулова необычайно широк. Ему равно удаются как большие монументальные произведения, так и небольшие камерные композиции. Стипендиат акима области (2008). Литература: Исмагулов Жаркен Суиндыкулы //Сырдың сырлы бояулары – Волшебные краски Сыра – Мagic colours of the Kyzylorda: Альбом.- Алматы: Кітап, 2007.- С.160. Воробьев В. Донести до потомков: О художнике Ж.Исмагулове / В.Воробьев // Кызылорд. вести.- 2013. - 27 сентября Процветай, Кызылорда: Итоги конкурса на лучший гимн и эмблему первой столицы Казахстана // Аргументы и факты.Казахстан.- 2005.- май (N19).- С.4

Иханова Амангуль (1948) Родилась в 1948 году на станции Шиели Кызылординской области. В 1971 году окончила Республиканское художественное училище им. Н. Гоголя. В 1978 году окончила Государственный университет им. Абая. Член Союза художников Казахстана. Почетный член Союза художников Украины с 1996 года. Участвовала в республиканских, всероссийских и международных выставках. Автор техники "Кушкон", запатентованной в 1994 году Национальным патентным ведомством РК. В 1998 году за выдающиеся заслуги в развитии искусства Казахстана была удостоена звания «Заслуженный деятель культуры Республики Казахстан». В 2001 году как выдающийся деятель культуры была внесена в Книгу Рекордов "КИНЭС» - Казахстанский информационный энциклопедический справочник. В 2004 году ей была присуждена премия "Союза Художников Европы". Литература: Иханова Амангуль //Сырдың сырлы бояулары – Волшебные краски Сыра – Мagic colours of the Kyzylorda: Альбом.- Алматы: Кітап, 2007.- С.180. Тусупекова Х. Амангуль Иханова и Жангир Умбетов // Мастера изобразительного искусства Казахстана / Отв. ред.С.А.Каскабасов.- Алматы: Жiбек жолы, 2004.- Вып. 3. С.102-110 Казыгулов Алпысбай Нагметович (1958) Родился в 1958 году в Аральске Кызылординской области. В 1980 году с отличием окончил художественно-графический факультет Казахского педагогического института им. Абая. Участник республиканских, всесоюзных и международных выставок с 1978 года. Член Союза художников РК с 2001 года. Произведения хранятся в ГМИ им. А.Кастеева, художественных музеях и частных коллекциях разных стран. Художник - человек, который тонко улавливает мысли, идеи, чувства народа. Он тот, кто может протянуть связующую нить с момента зарождения жизни на земле к нашим дням, философски осмыслив этот путь. В необъятной казахской степи, словно мираж, возникают караваны и степные красавицы, но, несмотря на привязанность к конкретному месту, они каким-то загадочным образом символизируют человечество в целом. Главным героем в произведениях художника является бесконечное пространство, в котором сопряжены силы земли и неба. Цветовая стихия несет мощный духовный заряд. Произведения А.Н. Казыгулова требуют эмоционального и интеллектуального напряжения и тогда они «раскрываются» зрителю. Обладатель Международной премии им. Масарика - первого президента Чехии в области искусства (Прага, 2003год). Литература: Казыгулов Алпысбай Нагметович //Сырдың сырлы бояулары – Волшебные краски Сыра – Мagic colours of the Kyzylorda: Альбом.- Алматы: Кітап, 2007.- С.102. Вержбицкая Н. Художник, рисующий воспоминания: А.Казыгулов //Казахст. правда. – 2001. – 14 апр. – С.4 66

Сарсенбай К. Есть караванные тропы, ведущие в Лувр...: О творчестве худож. А.Казгулова //Казахст. правда. – 1997. – 6 августа Калназаров Борис Молдабекулы (1936) Родился в 1936 году на станции Сулутобе Сырдарьинского района Кызылординской области. В 1965 году окончил Алматинский электротехникум связи. Член Союза художников РК с 1990 года. Участник городских и республиканских выставок. Педагог высшей категории. В 1977 году открыл кружок "Художественная обработка дерева" при Дворце пионеров города Кызылорда. Долгие годы Калназаров является наставником молодежи в освоении лучших национальных традиций. Интерес к самобытному виду казахского прикладного искусства - художественной обработке дерева - с годами переходит в серьезную увлеченность и становится одним из важных ориентиров в жизни Калназарова. Творческие работы художника, сохраняющие традиционную форму, отличаются новизной декоративного и орнаментального решения. Органичную связь с народным искусством демонстрирует мастерское владение техническими приемами исполнения резьбы: плоскорельефной, сквозной, скульптурной и другими. Художник также пробует свои силы в декоративной скульптуре и жанровых композициях. Лауреат областных, республиканских и всесоюзных конкурсов, дипломант ООН, ЮНЕСКО, департамента образования Кызылординской области. Награжден Благодарственными письмами, почетными грамотами, медалями и знаками. Литература: Калназаров Борис Молдабекулы //Сырдың сырлы бояулары – Волшебные краски Сыра – Мagic colours of the Kyzylorda: Альбом.- Алматы: Кітап, 2007.- С.188. Аюпкызы П. Слово о мастерах: Краткие сведения о народных умельцах Б.Калназарове, Ш.Маханбетове, Б.Дуйманове //Кызылорд. вести. – 1996. – 25 сентября. – С.4 Лебедева Е. Умение видеть: О выставке художника Б.Калназарова //Путь Ленина. – 1980. – 7 июня Шегебаев Р. Из дерева рождается сказка //Путь Ленина. – 1977. – 6 сентября Каметов Кадырбек Абдыкадырулы (1952) Родился в 1952 году в Кызылорде. Окончил Алматинское художественное училище им. Н.В. Гоголя, в 1981 году Московский государственный художественный институт им. В.И.Сурикова. Участник республиканских, всесоюзных и международных выставок с 1979 года. Член Союза художников СССР, затем Союза художников РК с 1984 года. С 1981 года преподавал в Алматинском художественном училище. Произведения хранятся в ГМИ им. А. Кастеева, других художественных музеях и частных коллекциях разных стран. Высокий профессиональный уровень казахстанской печатной графики прошлого века определяют известные мастера, среди которых К.А. Каметов. 67

Ранние графические серии художника наполнены чистыми поэтическими образами детства и кочевой степи, в его зрелых произведениях сильны драматические интонации. Человек, его судьба, история своего народа - главные темы произведений графика. Почти все его произведения пронизаны светом, который порой кажется ирреальным, придающий всему элемент особой значимости происходящего. Большая степень духовноэмоционального переживания соприкасаемой темы не может оставить равнодушным никого. Лауреат республиканского конкурса «Астана-Байтерек», обладатель гран-при 2005 года. Литература: Каметов Кадырбек Абдыкадырулы //Сырдың сырлы бояулары – Волшебные краски Сыра – Мagic colours of the Kyzylorda: Альбом.- Алматы: Кітап, 2007.- С.90. Беккулова С. Гармония жизни и природы: О творчестве художника К. Каметова // Нива.- 2013. - № 1. - C. 99-101 Беккулова С. Гармония жизни Кадырбека Каметова: О художественной выставке "В гармонии жизни и природы" // Казахстанская правда.- 2012. - 29 июня (№ 205/206). - С. 16 Каметов К. Взволнованно и поэтично: Беседа с худ. /Записала Н.Щукина //Казахст. правда. – 1985. – 10 декабря Кененбаев Амангельды Кененбайулы (1955) Родился 2 марта 1955 года в ауле Сулутобе Шиелийского района Кызылординской области. В 1982 году с отличием окончил Шымкентское художественное училище им. А.Кастеева. Окончил Кызылординский государственный университет им. Коркыт Ата. Участник республиканских, всесоюзных и международных выставок с 1982 года. Член Союза художников СССР, затем Союза художников РК с 1990 года. Произведения хранятся в художественных музеях и частных коллекциях разных стран. Степь с ее традиционным кочевым укладом, размеренным и разумным укладом жизни предстает в произведениях А.К.Кененбаева с особой теплотой. Жизненные ценности, основы бытия художник выверяет древними законами номадов. Поэтому художник воспевает в своих произведениях почти исчезнувший степной уклад жизни. В его произведениях фактически не происходят события, его персонажи с восточной пластикой застыли в Вечности. Персонажи художника обладают удивительным даром вести молчаливые диалоги, которые мы, зрители, с большим удивлением замечаем и понимаем. Лауреат республиканского конкурса «Астана-Байтерек» 2005 года, стипендиат акима области (2008). Литература: Кененбаев Амангельды Кененбайулы //Сырдың сырлы бояулары – Волшебные краски Сыра – Мagic colours of the Kyzylorda: Альбом.- Алматы: Кітап, 2007.- С.86. Воробьев В. Краски степи - на лондонских вернисажах: О художнике А. Кененбаеве / В.Воробьев //Кызылорд. вести.- 2008. - 9 января Воробьев В. Кызылординские степи на Нью-Йоркском вернисаже: О нашем земляке Амангелды Кененбаеве , занявший Гран -при и получивший медаль "Золотой орел" на международной выставке в Нью- Йоркской галерее / В.Воробьев // Кызылорд. вести.- 2013. -12 февраля. - С.4 Воробьев, В. Художники родной земли: О Кызылординских художниках А.Кененбаеве, А.Сарсенбаеве // Кызылорд. вести.- 2013. - 20 июля. 68

Джикибаев Е. Жизнь степи в галерее Нью-Йорка: Шесть картин кызылорд. художника Амангельды Кененбаева были отобраны в числе лучших на межд. выставке в галерее Манхэттена / Е.Джикибаев // Караван.- 2013. - 15 марта (№11). - С.25 Манабаева А. Звания и грамоты: Звания "Почетный деятель культуры РК" удостоены А.Садыбекулы, А.Сагымбай, А.Койшыгулова, Б.Култанова, Б.Узакбаев, Почетной грамотой Мин. культуры и инф. РК награждены К.Абдуов, М.Умбетов, А.Кененбаев / А.Манабаева // Кызылорд. вести.- 2009. - 30 дек. Процветай, Кызылорда: Итоги конкурса на лучший гимн и эмблему первой столицы Казахстана // Аргументы и факты.Казахстан.- 2005.- май (N19).- С.4 Ким Хен Нюн (1908-1993) Родился в 1908 году в деревне Дохфенри в Корее. В 1929-1936 г. учился в институте живописи, скульптуры и архитектуры Всероссийской Академии художеств в Ленинграде. С 1932 года участник художественных выставок. В 1937 году художник вместе со всем корейским народом Советского Союза депортирован в Казахстан. Преподавал в Алматинском художественном училище, в послевоенные годы жил и работал в Кызылорде, в 1980-е годы переехал в Москву. Произведения хранятся в ГМИ им. А.Кастеева, в других художественных музеях Казахстана и странах СНГ. Ким Хен Нюн приехал в Казахстан в период становления изобразительного искусства республики. Получив великолепную профессиональную подготовку и обладая природным талантом, художник активно включил в процесс формирования и развития казахстанской национальной школы. Расцвет творчества художника приходится на период его работы в Кызылорде. Его произведения, масштабные по замыслу и размерам, в 1940-1960 годы были явлением на художественных выставках Казахстана. Художник смело брался за многофигурные композиции, в которых отображал развернутые сюжетные и психологические образы, ставил и решал сложные задачи цвета и света. Литература: Ким Хен Нюн //Сырдың сырлы бояулары – Волшебные краски Сыра – Мagic colours of the Kyzylorda: Альбом.- Алматы: Кітап, 2007.- С.32. Ким Хен Нюн //Изобразительное искусство Казахстана: Каталог. Вып. 7. – Москва: Сов. художник, 1971. – С.79 Гольдфарб Ю. Щедрая кисть художника: О творчестве Ким Хен Нюна //Путь Ленина. – 1976. – 3 июня Кошенов Исламхан Шадайулы (1957) Родился в 1957 году в Сырдарьинском районе Кызылординской области. В 1978 году окончил художественное училище им. А. Кастеева в Шымкенте. В 1978-1981 гг. работает главным художником в художественной мастерской зимовья Теренозек. В 1981-1985 гг. работал художником в Кызылординском областном Союзе художников. Член Союза художников Казахстана с 1990 г. Автор памятника первооткрывателю источника нефти Кумколь Саламатина в г. Кызылорда. Композиции И. Кошенова 69

исполнены мастерством широкого, торжественного и монументального пафоса. Работая в различных визуальных художественных видах, художник смело владеет пространственной, пластической и колористической формами. Литература: Кошенов Исламхан Шадайулы //Сырдың сырлы бояулары – Волшебные краски Сыра – Мagic colours of the Kyzylorda: Альбом.- Алматы: Кітап, 2007.- С.158. Кулмамбетов Кудайберген Тагжанулы (1954) Родился 1 февраля 1954 года в городе Аральске. В 1974 -1995 годы работал оформителем в сфере торговли, в районном Союзе потребителей. Член областного "Центра национального прикладного искусства". Член Союза художников РК с 2003 года. Участник городских, республиканских, центрально азиатских международных выставок ООН. Работы хранятся в музеях Казахстана, частных коллекциях, как на Родине, так и за рубежом. Самобытный, многогранный художник с разносторонними дарованиями в области прикладного искусства, приверженец национальных традиций - Кулмамбетов с профессиональным мастерством выполняет женские украшения: тумарша, браслеты, капсырма и другие изделия из металла. Интерес к духовным истокам прошлых поколений отражают работы художника, выполненные из дерева и кожи, в технике тиснения, инкрустации и резьбы. Творческая деятельность художника была отмечена в серии публикаций, а также в документальном фильме областной телекомпании, принятом в 2002 году в "Золотой фонд". В 2003 году открывает ЧП "Атамура". Лауреат Республиканского конкурса по народному прикладному искусству в развитии малого предпринимательства. Стипендиат акима Кызылординской области. Литература: Кулмамбетов Кудайберген Тагжанулы //Сырдың сырлы бояулары – Волшебные краски Сыра – Мagic colours of the Kyzylorda: Альбом.- Алматы: Кітап, 2007.- С.192. Алишерова З. Хозяин серебряной юрты: О ювелирном мастере из Аральска К.Кулмамбетове / З.Алишерова // Кызылорд. вести.- 2013. - 25 апреля Воробьев В. По заветам предков: О мастере прикладного искусства К.Кулмамбетове из Аральска //Кызылорд. вести. – 2014. – 9 января (№2). – С.4 Касимова М. Дар божий - руки золотые! / М.Касимова // Кому что?.- 2013. - 14 ноября (№ 46). - С. 9 Ким Р. Аральский самородок: О мастере прикладного искусства К.Кулмамбетове из Аральска / Р.Ким // ОКО.- 2006.- 7 апр. Кунхожаев Н. Почерк мастера: О мастере прикладного искусства К.Кулмамбетове из Аральска / Н.Кунхожаев //Кызылорд. вести.- 2005.- 10 июня Легкоступ Ф. Фамильный почерк мастера: Об известном ювелире из Аральска К.Кулмамбетове //Казахст. правда. – 2002. – 30 ноября Малахова О. На все руки ювелир: Об аральском мастере К.Кулмамбетове //Казахст. правда. – 2006. – 4 августа. – С.10 Орлова Л. Уста Кудайберген: верен народным традициям: О нар. умельце, мастере Кудайбергене Кулмамбетове / Л.Орлова // Час Пик.- 2006.- 9 марта 70

Работы мастера из Аральска: Выставка мастера прикладного искусства К.Кулмамбетова //Кызылорд. вести. – 2002. – 13 декабря Стипендиаты акима области 2012 года: Кулмамабетов К.Т. // Кызылорд. вести.- 2011. - 29 декабря Шелепова А. Хозяин серебрянной юрты: О творчестве ювелирного мастера нац. каз. изделий К.Кулмамбетове // Новое поколение.- 2006. - 4 авг. (N 31). - С. 7 Ювелирных дел мастер //Кызылорд. вести. – 2005. – 2 ноября Мамаков Койшыбек Искакулы (1945-1992) Родился в 1945 году в Кызылординской области. Еще в 1966 году, находясь в стенах училища, участвует в I Республиканской выставке молодых художников. В 1968 году окончил художественное училище им. Н.Гоголя в Алматы. С 1970 года член Союза художников Казахстана. Живописные произведения художника воссоздают историю Казахстана, повествуют о буднях страны. Мастерство К.Мамакова позволяет создавать полотна, отличающиеся строжайшей точностью общего композиционного построения, поразительные в своей цветонасыщенности. Богатство и изысканность ритмических градаций цвета особенно отчетливо выявляются в пейзажных композициях мастера. Если многие его произведения, такие, как «Амангелді отряды» ("Отряд Амангельды"), «Ғани Мұратбаев», «Қызылдар келді» ("Красные пришли") посвящаются гражданской войне и трудящимся, картины «Қыз қуу» («Погоня за девушкой»), «Көкпар», «Бәйге» переданы в характерной национальной манере. Работы К.Мамакова хранятся в коллекциях ГМИ им. А. Кастеева и других музеев. Литература: Мамаков Койшыбек Искакулы //Сырдың сырлы бояулары – Волшебные краски Сыра – Мagic colours of the Kyzylorda: Альбом.- Алматы: Кітап, 2007.- С.66. Квятковский О. Вместе со своими героями: О художнике К.Мамакове //Ленинская смена. – 1974. – 23 марта Мамакова Оразкуль Кабыкенкызы (1950-2013) Родилась в 1950 году в городе Шемонаиха ВосточноКазахстанской области. В 1971 году окончила Алматинское художественное училище им. Н.В. Гоголя. Участник республиканских, всесоюзных и международных выставок с 1972 года. Член Союза Художников СССР, затем Союза Художников РК с 1986 года. В 1995 году номинант конкурса «лучший предприниматель года области по возрождению национальных костюмов». Произведения хранятся в художественных музеях и частных коллекциях разных стран. С 2002 года председатель Кызылординского областного отделения Союза Художников РК, член правления. У.Мамакова сформировалась как художник в казахстанской среде, учителями и кумирами для нее были «шестидесятники», мощно проявившие себя в становлении национального стиля. Поэтому для нее характерен интерес к казахским традициям и 71

истории. Художница воспевает в своих произведениях как молодых, динамичных людей, так и стариков, умудренных знаниями и опытом. Яркий декоративный цвет привносит в произведения оптимизм и ощущение полноты жизни. Лауреат фестиваля «Жигер» 1985 г, стипендиат акима области 2008 года. Литература: Мамакова Оразкуль Кабыкенкызы //Сырдың сырлы бояулары – Волшебные краски Сыра – Мagic colours of the Kyzylorda: Альбом.- Алматы: Кітап, 2007.- С.70. Абдулова А. Поймать миг. Сделать его вечным: В музее им. А.Кастеева состоялась выставка и презентация каталога "Диалог со Вселенной" художницы О.Мамаковой // Юридическая газета.- 2012. - 27 января. - С. 8 Алборцев К. Вселенная Оркен Мамаковой: О персональной выставке О.Мамаковой / К.Алборцев // Аргументы и факты.Казахстан.- 2012. – 8-14 февр.(№6). – С.20 Алисова Г. Хрупкое равновесие вселенной: О художнице О.Мамаковой / Г.Алисова // Кызылорда таймс.- 2012. -2 марта Воробьев В. Свет женской души: Об открытии персональной выставки и презентации каталога «Диалог со вселенной» известной художницы О.Мамаковой / В.Воробьев // Кызылорд. Вести.- 2012. – 5 января Жакибаева В. Портрет на обложке: О художнице О.Мамаковой / В.Жакибаева // Кызылорда таймс.- 2006. – 20 сент. Жакибаева М. Художник – человек вольный..: О художнице Оркен Мамаковой / М.Жакибаева // Кызылорд. Вести.Семь муз.- 2006.- 17 февр. Казбеков К. Нарисовать зимнюю сказку: О художнице Оркен Мамаковой / К.Казбеков // Кому что?.- 2013. – 17 янв.(№3). – С.7 Казимирчик А. Союз бизнеса и таланта: О модельере О.Мамаковой //Кызылорд. вести. – 1997. – 8 марта Казимирчик А. «Частная лавочка?»: О мастерской художницы О.Мамаковой //Казахст. правда. – 1994. – 6 марта Копеев И. Воспевая красоту родной земли: На берегу Сырдарьи выросло несколько поколений художников… / И.Копеев // Юрид. Газ.- 2012. – 8 ноября Крючкова В. Хрупкое равновесие Вселенной: Его увидела и передает людям казахстанская художница Оркен Мамакова // Литер.- 2012. - 9 августа (№ 147). - С. 23 Кыдырова Г. Биоритмы степи: В гос. Музее искусств РК им.А.Кастеева была организована выставка художницы О.Мамаковой / Г. Кыдырова // Страна и мир.- 2012. – 30 января Лебедева Е. Предчувствие: О худ. О.Мамаковой //Путь Ленина. – 1982. – 9 июня Малахова О. Арал, Берель и вся Вселенная: В Гос. музее искусств им.Кастеева прошла персональная выставка О.Мамаковой / О.Малахова // Казахст. Правда.- 2012. – 25 января Мамакова О. Космический эрмитаж: Беседа с худ., пред. Обл. отд. Союза художников Казахстана / Записала Л.Орлова // Час Пик.- 2006.- 9 февр. Оркен, открой личико!: В музее искусств им.Кастеева открылась выставка О.Мамаковой / Подг. К.Евдокименко // Время.- 2012. – 25 янв.(№11). – С.12 Птицина Е. Все краски солнца: О картине художницы О.Мамаковой //Путь Ленина. – 1978. – 8 марта Тохтабаева Ш. Величие уходящего Арала: О худож. О.Мамаковой //Новое поколение. – 1997. – 31 июля Хижняк В. Нарисовать зимнюю сказку: настоящую стужу мечтает показать кызылординка Оркен Мамакова // Аргументы и факты. Казахстан.- 2013. - 9-15 января (№ 1/2). - С. 17

Мырзахметов Жумахмет (1947) Родился в 1947 году в селе Балаби Шиелийского района Кызылординской области. В 1972 году окончил художественное училище им. О.Тансыкбаева. С 1988 года член Союза художников РК. Своими пейзажами художник утверждает прелесть бытия, извлекаемую из повседневности. Сюжет, композиция, цветовая гамма - все указывает на активную жизненную и творческую позицию живописца. Художник проявляет большое мастерство, используя точные цветовые соотношения, свойственные естественной природе. Для всех работ характерно стремление к раскованности и острая наблюдательность. Каждое новое произведение открывает необъятный мир красоты и духовности. Участник республиканских и международных выставок. Работы художника хранятся в художественных музеях и частных коллекциях страны. Литература: Мырзахметов Жумахмет //Сырдың сырлы бояулары – Волшебные краски Сыра – Мagic colours of the Kyzylorda: Альбом.- Алматы: Кітап, 2007.- С.134. Нурекеев Рашид (1964) Родился в 1964 году в поселке Жосалы Кызылординской области. Окончил Алматинское художественное училище им. Н. Гоголя. Член Союза художников Республики Казахстан с 1998 года. Р.Нурекеев выработал глубоко личный, узнаваемый живописный язык. Образы, созданные художником, проникнуты душевным теплом и противостоят агрессии окружающего мира. Техника коллажа позволяет внедрить на живописной поверхности холста знакомые фигуры людей, отдельные рисунки, литературные странички, документы. Композиции художника «обращают» зрителя в состояние утраченной гармонии, позволяя оценить истинные ценности человеческого бытия. Работы хранятся в ГМИ им. А. Кастеева, художественном фонде Министерства культуры России, художественных музеях Семипалатинска и Павлодара, в галерее «Lаng» (Вена), в частных коллекциях Казахстана и за рубежом. Участник международных и республиканских выставок с 1988 года. Лауреат Международного фестиваля «Жигер-98», Президентский стипендиат. Литература: Нурекеев Рашид //Сырдың сырлы бояулары – Волшебные краски Сыра – Мagic colours of the Kyzylorda: Альбом.- Алматы: Кітап, 2007.- С.98

Ордабаев Аралбай Асанулы (1949-1998) Родился 17 ноября 1949 года в Абайском районе (бывш. Сырдарьинский). В 1973 году окончил Алматинское художественное училище. С 1990 года член Союза Художников СССР, впоследствии член Союза Художников РК. Долгое время работал в Кызылординском Союзе художников, одновременно исполняя обязанности председателя профсоюзного комитета. Основным жанром в творчестве художника является портрет. Живописец воссоздает целую галерею образов своих современников. Своеобразие облика и характер моделей выявляет сумма образно выразительных средств, используемых художником. Сосредоточенные и углубившееся в себя, его герои, открыты для общения со зрителем, у которого невольно возникает ощущение внутренней духовной близости автора и модели. В своих произведениях художник предстает тонким психологом, постигающим мир человеческой души. Участник республиканских и международных выставок. Работы художника хранятся в художественных музеях и частных коллекциях страны. Умер 26 августа 1998 года. Литература: Ордабаев Аралбай Асанулы //Сырдың сырлы бояулары – Волшебные краски Сыра – Мagic colours of the Kyzylorda: Альбом.- Алматы: Кітап, 2007.- С.62. Осымбетов Жанаберген (1953) Родился в 1953 году в селе Каратерен Аральского района Кызылординской области. В 1981 году окончил художественное училище имени А.Кастеева в Шымкенте. С 1981 года работает в Кызылординской областной организации художников. Участник областных и республиканских выставок. С 2006 года член Союза художников Казахстана. В своих пейзажных произведениях Ж.Осымбетов хорошо передает различные состояния природы, вечернее солнце угасающего дня, утопающие в дымке степного ветра силуэты юрт и людей. Каждая картина художника подобна поэтическому сказанию, повествующему о красоте и гармонии человека и природы. Литература: Осымбетов Жанаберген //Сырдың сырлы бояулары – Волшебные краски Сыра – Мagic colours of the Kyzylorda: Альбом.- Алматы: Кітап, 2007.- С.146.

Пирмаханов Серик (1940) Родился 11 ноября 1940 года в Жалагашском районе Кызылординской области. В 1964 году окончил Алматинское художественное училище по специальности «Художник театра». Член Союза театральных деятелей Казахстана. Член Союза Художников РК с 2004 года. Участник многих областных выставок и смотров. В 1998 году за заслуги в казахском театральном искусстве удостоен почетного звания «Заслуженный деятель Казахстана». Лауреат VIII Республиканского театрального фестиваля в номинации «Лучший художник» за спектакль Д.Исабекова «Аққу - Жібек», призер XI Республиканского театрального фестиваля и международного фестиваля «Наурыз», главный призер XIII Республиканского театрального фестиваля за оформление спектакля У.Шекспира «Макбет», а также победитель смотра «Лучшая сценография», объявленного фондом Сорос-Казахстан. Работы получили широкое распространение среди народа, находятся в музеях и частных коллекциях за рубежом. Творческая деятельность С. Пырмаханова сопряжена с напряженной и плодотворной работой в Кызылординском драматическом театре в качестве главного художника. Яркое дарование художника проявилось здесь с особым темпераментом и выразительностью. Он создал декорации и макеты более 100 спектаклей, а инсценировки мировых, казахских и русских классиков выдвинули его в ряд с наиболее талантливыми театральными художниками страны. О профессионализме художника свидетельствуют специальные приглашения для постановки спектаклей в театрах Семипалатинска, Шымкента, Жетысай и др. Стипендиат акима области 2008 года. Литература: Пирмаханов Серик //Сырдың сырлы бояулары – Волшебные краски Сыра – Мagic colours of the Kyzylorda: Альбом.- Алматы: Кітап, 2007.- С.54. Воробьев В. Когда главный "цензор" - зритель: О творческом коллективе Кызылорд. муз.-драм. Театра им.Н.Бекежанова / В.Воробьев // Кызылорд. вести.- 2012. 18 авг. - С.8 Воробьев В. Краски театральной фантазии: О художнике Кызылорд. обл. театра им.Н. Бекежанова С.Прмаханове / В.Воробьев // Кызылорд. вести.- 2011. - 17 ноября Лебедева Е. Здесь будут жить, любить, бороться люди: О декораторе-художнике С.Прмаханове //Путь Ленина. – 1970. – 1 сентября Прмаханов С. Когда оживает сцена: Беседа с заслуж. работником РК, гл. худ. Кызылорд. обл. муз-драм. Театра им.Н.Бекежанова / Беседовал В.Воробьев //Кызылорд. вести.- 2009. - 28 апр. Романов Сахи (1926-2002) Романов Сахи родился в 1926 г. 1 августа в Казалинском районе Кызылординской области. Народный художник Республики Казахстан, Заслуженный деятель искусств Республики Казахстан. В 1955 году окончил художественный факультет Всесоюзного института кинематографии в Москве. С 1958 года член СХ СССР, затем СХ РК. Член Союза кинематографистов СССР с 1959 года. Участник республиканских, всесоюзных и международных выставок с 1949 года. Работал в Алма-Ате с 1955 г. Имя Сахи Романова стоит у истоков казахстанской школы 75

изобразительного искусства. Он создал ряд произведений, ставших вехами в истории казахского изобразительного искусства, в которых личность автора, своеобразие и уникальность его видения воплощались в предельно емких и выразительных образах. Основываясь на реальном видении окружающего мира, художник создал свой эпический образ родной земли. "Под небом Родины", "Автопортрет" и многие другие произведения художника получили всеобщее признание и заставили говорить о творчестве художника не только в Казахстане, но и за его пределами. "Под небом Родины", созданное в 1970х годах, можно по праву считать лучшим, как в творчестве самого художника, так и в общем движении современной живописи Казахстана. Живопись, в которую он пришел прежде всего как рисовальщик, стала для него основной сферой познания, сформировала и определила его художественное видение. С.Романов является также художникомпостановщиком ряда известных кинофильмов, созданных на киностудии «Казахфильм». Высокий профессионализм, неутомимая энергия, изобразительная яркость, пластическая точность, которые отличают все произведения мастера, заслужили всеобщее признание. Произведения художника находятся в ГМИ им. А. Кастеева, других художественных музеях Казахстана и странах СНГ. За свой вклад в изобразительное искусство Казахстана Сахи Романов награжден Орденом "Знак почета", Орденом "Трудового Красного Знамени" и Орденом "Парасат". Умер в 2002 г. в Алматы. Литература: Копбосинова Р.Т. Сахи Романов: Альбом / Р.Т.Копбосинова.- Москва: Сов. художник, 1975.- 142 стр.: Рисунки.- (Жизнь в искусстве) Романов Сахи //Казахская ССР: Краткая энциклопедия. – Алма-Ата,1991. – Т.4. – С.471 Романов Сахи //Сырдың сырлы бояулары – Волшебные краски Сыра – Мagic colours of the Kyzylorda: Альбом.- Алматы: Кітап, 2007.- С.26. Романов Сахи //Изобразительное искусство Казахстана: Каталог. Вып. 7. – Москва: Сов. художник, 1971. – С.117-118,119 Романов Сахи // Мастера изобразительного искусства Казахстана.- Алма-Ата: Наука, 1984. - С.69-82 Сахи Романов. Иллюстрации к казахской народной сказке «Сорок небылиц» //Каталог выставки изобразительного искусства Казахстана. – Москва, 1958. – С.37 Ажарбаева Б. Под небом Родины : 80 лет со дня рожд. нар. художника РК, засл. деятеля искусств РК Сахи Романова // Кызылорд. вести.- 2006. - 22 нояб. - С. 1, 4 Беккулова С. Солнечная палитра веры: [70 лет нар. художнику РК Сахи Романову] // Казахст. правда.- 1996.- 14 декабря Егоров А. Подвиг в полотнах: О работах художника Сахи Романова //Казахст. правда. – 1980. – 21 октября Енисеева Л. Поистине щедрый: О казахст. художнике С.Романове //Простор. – 1976. №5. – С.110 Енсеген А. Улица имени живописца: В м/р "Акмешит" появилась улица имени Сахи Романова / А.Енсеген //Кызылорд. вести.- 2011. - 5 мая Мацкевич О. Ступени мастерства: О нар. худож. КазССР С.Романове //Казахст. правда. – 1986. – 30 июля Романов С. Гражданское предназначение художника: Беседа с нар. худож. КазССР /Записала И.Юферова //Парт. жизнь Казахстана. – 1986. - №11. – С.59-63 Романов С. И в 70 лет человек чувствует свое сиротство: Беседа с худож. //Казахст. правда. – 1996. – 18 сентября Романов С. «Я пристрастен...»: Беседа с нар. худ. /Записала С.Беккулова //Новое поколение. – 1994. – 8 апреля Сахи Романов (1926-2002): (Нар. художник РК):Некролог // Казахст. правда.- 2002.- 7 дек.- С.8 76

Шашкова Л. Щедрый талант Сахи: О творчестве нар. художника РК Сахи Романова. // Казахст. правда.- 2009.- 17 янв.- С.7 Шимырбаева Г. "И в 70 лет человек чувствует свое сиротство": [Казахст. худож. С.Романову исполнилось 70 лет] // Казахст. правда.- 1996.- 18 сент. Сагинтай Алимбет (1953) Родился в 1953 году в совхозе «Красная звезда» Жанакорганского района Кызылординской области. В 1977 году окончил художественное училище им. Н.Гоголя, а в 1990 году - КазПИ им. Абая. С 1987 года член Союза художников СССР, затем - Союза художников РК. В 1977-1984 годы - преподаватель художественного отделения Актюбинского культпросветучилища. В 1990-1992 годы председатель правления Актюбинской областной организации Союза художников Казахстана. В 1993-1995 годы - декан художественного факультета педагогического института им. К.Жубанова. Участник республиканских и международных выставок. Произведения художника находятся в художественных музеях и в частных коллекциях. Литература: Сагинтай Алимбет //Сырдың сырлы бояулары – Волшебные краски Сыра – Мagic colours of the Kyzylorda: Альбом.- Алматы: Кітап, 2007.- С.126. Саменов Шакирбек Абдыгаппарулы (1950) Родился 1 марта 1950 года на станции Теренозек. В 1969 году поступил на факультет художественной графики КазПИ им. Абая. С 1972 года по сегодняшний день работает в Кызылординской художественной мастерской. В этом учреждении занимал общественные должности, как председатель профсоюзного комитета, творческой секции, Художественного совета. С 1974 года принимает участие на республиканских, всесоюзных выставках и выставках за рубежом. В 1975 г. вступил в члены Союза молодых художников СССР. С 1981 года член Союза художников СССР. В 1988 году на XII съезде Союза художников Казахстана был избран членом правления Союза художников Казахстана. На этом съезде назначен представителем Союза художников Казахстана в Кызылординской областной художественной мастерской. В 1990 году был избран первым председателем Кызылординского отделения Союза художников Казахстана. В 1989-90 гг. руководил Всесоюзной творческой группой «Арал». Стипендиат акима области 2008 года. Произведения хранятся в Государственном музее искусств им. А.Кастеева, фондах Министерства культуры Казахстана и выставочной дирекции «Өнер», частных фондах коллекционеров в Германии, Канаде и других стран. Литература: Саменов Шакирбек Абдыгаппарулы //Сырдың сырлы бояулары – Волшебные краски Сыра – Мagic colours of the Kyzylorda: Альбом.- Алматы: Кітап, 2007.- С.110. 77

Бижанов С. В мире фантазий и иллюзий: О худ. Ш.Саменове / С. Бижанов // Кызылорд. вести.- 2006. – 2 авг. Воробьев, В. Частичка большого полотна: О художнике Шакирбеке Саменове / В. Воробьев // Кызылординские вести.- 2014. - 27 февраля (№29). - С.4. Джикибаев Е. История в камнях и меди: Об известном кызылординском художнике Ш. Саменове / Е.Джикибаев //Караван.- 2011. - 14 октября (№41). - С.34 Сарсенбаев Абилкасым (1955) Родился в 1955 году в Шиелийском районе Кызылординской области. В 1979 году окончил Алматинское художественное училище им. Н.Гоголя, по специальности «Рисование и черчение». В 1986 г. окончил Алматинский государственный институт театра и кино по специальности «Интерьер и оборудование». В 1989 году в Шиелийском районе под руководством А.Сарсенбаева была открыта первая художественная школа. До 1996 года работал директором школы. В 1996 году переехал в Алматы, преподавал на кафедре «Художественный текстиль (вязание)» Казахского государственного института театра и кино. С 2004 года - заместитель декана по воспитанию и творчеству на факультете «Искусство моды и дизайн». С 1990 года - член Союза художников Казахстана. Живописный образ природы, пространства, вещей, цветовое решение композиций в живописи и гобеленах представлены художником как установившееся целое, преобразившее прошлое в настоящее. Литература: Сарсенбаев Абилкасым //Сырдың сырлы бояулары – Волшебные краски Сыра – Мagic colours of the Kyzylorda: Альбом.- Алматы: Кітап, 2007.- С.130. Воробьев, В. Художники родной земли: О Кызылординских художниках А.Кененбаеве, А.Сарсенбаеве // Кызылорд. вести.- 2013. - 20 июля. Копеев И. Экспрессионист из далеких степей: О художниках Приаралья / И.Копеев // Юрид. газ.- 2013. - 25 июля (№109). - С.8 Сундетбаев Сайлаубай Калданулы (1949) Родился в 1949 году в Жалагашском районе Кызылординской области. Окончил художественное училище имени Н.Гоголя в 1974 г. С 1974 года член Объединения молодых художников СССР. В настоящее время работает художником художественной мастерской. Участник различных городских и республиканских выставок. Дипломант VIII выставки художников Республики Казахстан 1979 года. Награжден Почетной грамотой ЛКСМ Казахстана. Статья о его произведениях опубликована во Всесоюзном журнале «Творчество». Член Союза художников Казахстана. Картины С.Сундетбаева заключают в себе осмысление простых, но вечных истин. Связь времен и поколений людей мыслятся им как воплощение смысла жизни и творчества. Его пейзажи обладают тонким лирическим настроением, в них 78

выражена искренняя любовь автора ко всему, что он изображает. Произведения находятся в различных собраниях ближнего и дальнего зарубежья. Литература: Сундетбаев Сайлаубай Калданулы //Сырдың сырлы бояулары – Волшебные краски Сыра – Мagic colours of the Kyzylorda: Альбом.- Алматы: Кітап, 2007.- С.150. Турабаев Батырбек Сермаханулы (1946) Родился в 1946 году в Жалагашском районе. В 1983 году окончил Алматинский театрально-художественный институт. С 1985 года работает в Кызылординском отделении Союза художников Казахстана. Иносказательность, метафоричность и психологизм являются основными чертами произведений этого художника. Каждое новое полотно открывает пространство, насыщенное символами, а колорит отличается высокой интенсивностью и звучностью тонов. В своеобразной творческой интерпретации живописца обыденные темы приобретают актуальное значение. В 1998 году награждён Благодарственным письмом акима области за участие на областном фестивале «Развитие национального искусства и спорта главный долг». Участник республиканских и международных выставок. Работы художника хранятся в художественных музеях и частных коллекциях страны. Литература: Турабаев Батырбек Сермаханулы //Сырдың сырлы бояулары – Волшебные краски Сыра – Мagic colours of the Kyzylorda: Альбом.- Алматы: Кітап, 2007.- С.82. Баранова В. Батырбек Турабаев - художник сам по себе / В.Баранова // Час Пик.2004.- 3 дек. Денисова Н. ...И оживает белый холст: О художнике Б.Турабаеве / Н. Денисова // Кызылорд. вести.- 2005.- 3 сент. Джикибаева Н. Когда призвание - художник: О художнике Батырбеке Турабаева / Н.Джикибаева //Кызылорд. вести.- 2006. - 23 ноября Легкоступ Ф. С мечтой о море: О худ. Б.Турабаеве / Ф.Легкоступ // Казахст. правда.- 2004.- 15 дек. На картинах – отчий край: В Жалагашском районе сост выставка художника Б.Турабаева //Кызылорд. вести. Семь муз. – 2006. – 31 марта Художник по призванию: О художнике Б.Турабаеве //Кызылорд. вести. – 2005. – 17 июня Чудо на белом холсте: В Доме культуры им.А.Токмагамбетова сост. выставка работ художника Б.Турабаева //Кызылорд. вести. – 2004. – 28 августа

Умбетов Аскар Муратбайулы (1972) Родился в 1972 году. В 1994 году окончил Государственный университет им. Абая. В 1999-2000 гг. - преподаватель в Кызылординском Гуманитарном университете им. Коркыт Ата. С 2000 года работает ведущим мастером-скульптором в общественном объединении " Областной центр развития национального прикладного искусства". Для художника А.Умбетова приоритетны традиционные направления, которые четко выразились в работах по дереву и коже. Ассортимент творческого диапазона достаточно разнообразен: музыкальные инструменты, предметы домашней утвари - посуда, мебель и многое другое. Этнографически воспроизведенные формы, бытовавшие в прошлом, находят второе рождение в руках умелого мастера, владеющего на профессиональном уровне разнообразной техникой резьбы и тиснения. Дипломант II республиканского фестиваля творческой молодежи "Шабыт". Награжден похвальными грамотами. Литература: Умбетов Аскар Муратбайулы //Сырдың сырлы бояулары – Волшебные краски Сыра – Мagic colours of the Kyzylorda: Альбом.- Алматы: Кітап, 2007.- С.204. Бижанов С. Так рождается скульптура: О скульпторах Умбетовых / С.Бижанов // Кызылорд. вести.Семь муз.- 2006.- 24 февр. Умбетов А. Легенда, воплощенная в металле: Беседа с художником-скульптором /Беседовал Д.Пак //Кызылорда таймс. – 2005. – 28 июля Умбетов Жангир (1947) Родился в 1947 году в городе Аральске Кызылординской области. В 1973 году окончил Республиканское художественное училище им. Н.Гоголя. В 1980 году окончил Государственный институт им. Акимова. С 1991года член Союза художников Казахстана. С 1996 года почетный член Союза художников Украины. Участник республиканских, всероссийских и международных выставок. Автор техники "Кушкон", запатентованной в 1994 году Национальным патентным ведомством РК. В 1998 году за выдающиеся заслуги в развитии искусства Казахстана был удостоен звания "3аслуженный деятель культуры Республики Казахстан". Как выдающийся деятель культуры был внесен в Книгу рекордов "КИНЭС" - Казахстанский информационный энциклопедический справочник в 2001 году. В 2004 году удостоен премии "Союза художников Европы" Литература: Умбетов Жангир //Сырдың сырлы бояулары – Волшебные краски Сыра – Мagic colours of the Kyzylorda: Альбом.- Алматы: Кітап, 2007.- С.180. Тусупекова Х. Амангуль Иханова и Жангир Умбетов // Мастера изобразительного искусства Казахстана/ Отв. ред. С.А.Каскабасов.- Алматы: Жiбек жолы, 2004.- Вып. 3. С.102-110

Умбетов Муратбай Ембергенулы (1944) Родился 8 марта 1944 года в ауле Мустафа Шокай Шиелийского района Кызылординской области. В 1973 г. окончил Алматинское художественное училище им. Н.Гоголя. В 1985 году окончил КазПИ им. Абая, художественно-графический факультет. С 1975 года участник республиканских и международных художественных выставок. С 1981 года член Союза художников СССР, затем Союза художников Казахстана. С 2000 года исполняет обязанности председателя общественного объединения «Областной центр развития национального прикладного искусства (ремесла)». Четкое композиционное построение, великолепное знание техники отличают графические произведения художника, посвященные будням жителей Казахстана. Интерес к личности человека мастер продолжает в монументальной скульптуре. Изображая конкретных персонажей, М.Умбетов, не ограничиваясь портретным сходством, находит художественные решения, где непринужденность или официальность подчинены каждому конкретному характеру портретируемых. Профессионализм исполнения вкупе с богатой духовной насыщенностью придает произведениям художника, наряду с монументальностью, внутреннюю содержательность и образность. Литература: Умбетов Муратбай Ембергенулы //Сырдың сырлы бояулары – Волшебные краски Сыра – Мagic colours of the Kyzylorda: Альбом.- Алматы: Кітап, 2007.- С.168. Бижанов С. Каменные гости из прошлого: О памятнике Кобыланды батыру и его авторе М.Умбетове / С. Бижанов //Кызылорд. вести.- 2009. - 30 дек. Бижанов С. Так рождается скульптура: О скульпторах Умбетовых / С. Бижанов // Кызылорд. вести.Семь муз.- 2006.- 24 февр. Манабаева А. Звания и грамоты: Звания "Почетный деятель культуры РК" удостоены А.Садыбекулы, А.Сагымбай, А.Койшыгулова, Б.Култанова, Б.Узакбаев, Почетной грамотой Мин. культуры и инф. РК награждены К.Абдуов, М.Умбетов, А.Кененбаев / А.Манабаева //Кызылорд. вести.- 2009. - 30 дек. Хижняк В. Просто отсечь лишнее: О скульпторе М.Умбетове //Аргументы и факты. Казахстан. – 2010. – 3-9 марта (№9). – С.28 Ходжиков Кожахмет Коныркожаулы (1910-1953) Ходжиков Кожахмет Коныркожаулы (1910, Кызылорда – 10.9.1953, Алматы) – художник, один из основоположников казахского народного изобразительного искусства, карикатурист, график. В 1926-1928 годах учился в Московской государственной изобразительной технической мастерской. В 1931-1938 гг. художник Центрального музея Казахстана, Института национальной культуры, главный художник-постановщик Казахского театра драмы; в 19381944 годах репрессирован; с 1944-1953 годах декоратор киностудии «Казахфильм». Тема станковых произведений К.Ходжикова – человек труда, образы сельских тружеников («Жатва», «Доение кобылиц», «Молотьба» и др.). В лирических полотнах «Ночь в рыбацком колхозе», «Лодки на берегу», «Пейзаж с горами» поэтически воспевал жизнь казахского аула. 81

Написал более 100 сатирических линогравюр на злободневные темы. Как книжный график оформил поэму «Ер-Таргын» (1944), сатирический роман Н.И.Анова «Ак-Мечеть» (1953) и другие. Автор картин «Жайлауда» («На жайлау», 1948), «Кешқұрым» («Вечером», 1949), «Қызыл көш» («Красный караван», 1950), «Асы жайлауына барарда» («По дороге на жайлау Асы», 1952) и другие. Произведения К.Ходжикова хранятся в изобразительном музее им.А.Кастеева, в Музее искусств Казахстана, в музее изобразительного искусства Каракалпакстана и других фондах. Литература: Ходжиков Кожахмет Коныркожаулы //Казахстан. Национальная энциклопедия / Гл. ред. Б.Аяган. – Алматы, 2006. – Т.5. – С.360-361 Ходжиков Кожахмет //Сырдың сырлы бояулары - Волшебные краски Сыра - Мagic colours of the Kyzylorda: Альбом.- Алматы: Кітап, 2007.-С.20 Ходжиков Кожахмет. Кокпар; Жатва; Молотьба; Доение коров: Цветные репродукции //Акварель Казахстана: Альбом. – Алма-Ата: Өнер, 1989. – С.58-61 Ходжиков Ходжа-ахмет Конгыр Ходжаевич //Изобразительное искусство Казахстана: Каталог. Вып. 7. – Москва: Сов. художник, 1971. – С.150 Абдуали Р.М. Отражение биографии Конгыр-Ходжи Ходжикова в документах и работах Архива Президента РК // Ұлттық кiтапхана.- 2010.- № 2.- С. 48-49 В картинах – душа народа: В Доме культуры им.А.Токмагамбетова открылась выставка картин художников Латипы и Кожахмета Ходжиковых //Кызылорд. вести. – 2004. – 24 декабря Денисова Н. Ходжиковы-Лапины: сплетение легендарных судеб / Н.Денисова // Кызылорд. вести.- 2005. – 15 ноября (№ 206). - С.2 Джикибаева Н. Легендарные имена: О каз. художниках Кожахмете и Кулахмете Ходжиковых // Кызылорд. вести.- 2006. - 23 нояб. - С. 3 Койшибаев Б. Воскрешение имен национальных деятелей: О жизни и деятельности библиотекаря К.Ходжикова // Ұлттық кiтапхана.- 2010.- № 2.- С.28-33 Ходжиков С.К. Новометодная школа Конгыр-Ходжи Ходжикова // Ұлттық кiтапхана.- 2010.- № 2.- С.40-47 Шулембаева Р. От букваря до движения "Алаш": Дню памяти жертв полит. репрессий и 130-летию со дня рождения обществ. деятеля, просветителя и ученого К.Ходжикова было посвящено заседание "круглого стола", организован. Нац. библиотекой РК совместно с о-вом "Адилет" // Казахст. правда.- 2010.- 11 июня.- С.15 Ходжиков Кулахмет Коныркожаулы (1914-1986) Ходжиков Кулахмет Коныркожаулы (22.11.1914, Туркестан – 22.8.1986, Алматы) – художник театра и кино, график, сценарист. Заслуженный деятель искусства Казахстана (1966). Участник Великой Отечественной войны. Закончил художественную студию при Большом театре Санкт-Петербурга (1936). В 1936-1938 годах служил в Красной Армии. С 1938 в Алматы: в 1938-1941 и 19421948 гг. художник Центральной Объединенной киностудии, в 19541969 гг. на творческой работе, в 1970-1986 гг. директор Республиканского музея прикладного искусства. Основные работы К.Ходжикова: оформление спектаклей «Енлик-Кебек» М.Ауэзова, «Мстислав Удалой» И.Л.Ируга (1934), «Не все коту масленица» А.Н.Островского (1940), «Абай» М.Ауэзова и Л.С.Соболева (1940) и другие; кинофильмов «Песнь о великане» (1942), «Под звуки домбры» (1943), «Песни Абая» (1945) и другие; книг «Абая, 82

М.Ауэзова, Т.Г.Шевченко, эпосов «Ер Таргын», «Кыз Жибек» и другие. Широко известны графические работы К.Ходжикова, посвященные казахскому пейзажу: «Лес в клину» (1954), «Ели» (1960), «Джайляу Ушконыр» (1969) и другие. Автор научно-популярного фильма «Народные ремесла казахов» (1958). Литература: Ходжиков Кулахмет Коныркожаулы //Казахстан. Национальная энциклопедия / Гл. ред. Б.Аяган. – Алматы, 2006. – Т.5. – С.361 Ходжиков Кулахмет //Сырдың сырлы бояулары - Волшебные краски Сыра - Мagic colours of the Kyzylorda: Альбом.- Алматы: Кітап, 2007.-С.22 Ходжиков Кулахмет Конгыр Ходжаевич //Изобразительное искусство Казахстана: Каталог. Вып. 7. – Москва: Сов. художник, 1971. – С.149 Ходжиков Кулахмет: Рисунки к поэме-сценарию А.Тажибаева «Джамбул»; эскизы декораций и костюмов к кинофильму «Заре навстречу» //Каталог выставки изобразительного искусства Казахстана. – Москва, 1958. – С.44 Ходжиков Кулахмет. Полдень в горах; Вечер в предгорьях : Цветные репродукции //Акварель Казахстана: Альбом. – Алма-Ата: Өнер, 1989. – С.86-87 Денисова Н. Ходжиковы-Лапины: сплетение легендарных судеб / Н.Денисова // Кызылорд. вести.- 2005. – 15 ноября (№ 206). - С.2 Джикибаева Н. Легендарные имена: О каз. художниках Кожахмете и Кулахмете Ходжиковых // Кызылорд. вести.- 2006. - 23 нояб. - С. 3 Исмагулова С. Слово о художнике: О худож. Кулахмете Ходжикове // Известия.2009.- 20-22 нояб.- С. 1,8 Ходжикова Латипа Мунайтпасовна (1892-1960) Ходжикова Латипа Мунайтпасовна (1892, Кармакшинский район Кызылординской области – 1.4.1960, Алматы) - мастер декоративного и прикладного искусства, член Союза художников Казахстана (1957). Училась в Ташкентском педагогическом училище. Работала в театрах Казахстана. В течение одиннадцати лет являлась модельером национальной одежды и оформителемпостановщиком сцены в театре М.Ауезова с 1925 года и в театре оперы и балеты им.Абая. Член Союза художников Казахстана с 1957 года. Изготовленные ею убранства юрты и национальные костюмы демонстрировались в дни Декады казахской литературы и искусства в Москве (1936,1958). Ее произведения, национальные костюмы, предметы убранства юрты и интерьеров отличаются творческим подходом в применении лучших образцов традиций прикладного искусства казахского народа. Ряд работ хранятся в Государственном музее искусств им.А.Кастеева, Будапештском музее прикладного искусства, один из образцов национального мужского костюма – в музее им.Ф.Рузвельта (США). Литература: Ходжикова Латипа Мунайтпаскызы //Казахстан. Национальная энциклопедия / Гл. ред. Б.Аяган. – Алматы, 2006. – Т.5. – С.361 Ходжикова Латипа //Сырдың сырлы бояулары - Волшебные краски Сыра - Мagic colours of the Kyzylorda: Альбом.- Алматы: Кітап, 2007.-С.18 Ходжикова Латифа //Изобразительное искусство Казахстана: Каталог. Вып. 7. – Москва: Сов. художник, 1971. – С.150 83

Ходжикова Латипа // Мастера изобразительного искусства Казахстана.- Алма-ата: Наука, 1984. - С.154-165 Брусиловская Е. Свобода и любовь Латифы Ходжиковой: К 120 летию со дня рождения первой казахской художницы Латифы Ходжиковой / Е.Брусиловская // Казахст. правда.- 2013. - 3 мая. - С.12 В картинах – душа народа: В Доме культуры им.А.Токмагамбетова открылась выставка картин художников Латипы и Кожахмета Ходжиковых //Кызылорд. вести. – 2004. – 24 декабря Воробьев В. Многоцветье красок родного края: В 1926 году сост.первая Всеказахстанская республиканская выставка художников / В.Воробьев // Кызылорд. вести.- 2012. - 21 февраля Денисова Н. Ходжиковы-Лапины: сплетение легендарных судеб / Н. Денисова // Кызылорд. вести.- 2005. – 15 ноября (№ 206). - С.2 Исмагулова С. Дочь степей: В Гос. музее им. Кастеева открывается экспозиция, посвященная 120-летию Латипы Лапиной-Ходжиковой // Известия.- 2013. - 12-14 апреля (№ 67/68). - С. 11 Копеев И. Воспевая красоту родной земли: На берегу Сырдарьи выросло несколько поколений художников... / И.Копеев // Юрид. газ.- 2012. - 8 ноября Кыдырова Г. Взращенная Великой степью: К 120-летию Латифы Ходжиковой / Г.Кыдырова // Страна и мир.- 2013. - 13 мая. - С.14 Лизогуб М. Слово о мастере Лятифе: Л.Ходжиковой //Простор. – 1994. - №2. – С.199212 Шегебаев Рахым Карташулы (1947) Родился 1 января 1947 года в Кармакшинском районе Кызылординской области. В 1971 году окончил Алматинское художественное училище имени Н.Гоголя. В 1975 году окончил КазПИ имени Абая. С 1981 года член Союза художников СССР, впоследствии член Союза художников РК. В 1982-1996 гг. работал заведующим Кызылординского выставочного зала Дирекции художественных выставок РК, а в 1992-1996 гг. преподавал в государственном университете им. Коркыт Ата. С 1996 года работает в Кызылординском областном историко-этнографическом музее. Для его произведений характерно гармоничное сочетание жанра и пейзажа. Воссозданные образы казахстанской природы прекрасны и лиричны. Умело передавая то или иное состояние природы, живописец наделяет ее богатейшей гаммой чувств, присущих его героям. Созерцательность, философская мудрость и лаконичность художественного языка - основные черты творчества этого художника. Его полотна нерасторжимы с культурными традициями казахов, в них живет вековая память народа. Награжден дипломами Союза художников СНГ, грамотами Министерства культуры РК. Участник республиканских международных выставок. Стипендиат акима области 2008 года. Работы художника хранятся в художественных музеях и частных коллекциях. Литература: Шегебаев Рахым Карташулы //Сырдың сырлы бояулары – Волшебные краски Сыра – Мagic colours of the Kyzylorda: Альбом.- Алматы: Кітап, 2007.- С.74. Баранова В. Мир глазами художника: Р.Шегебаев //Казахст. правда. – 2002. – 12 февр. – С.6 84

Воробьев В. Картинам нужен свой дом: Обращение художников Кызылорды о необходимости открытия постоянной картинной галереи / В.Воробьев // Кызылорд. вести.- 2013. - 31 января Воробьев В. Кистью водит сердце: О художнике Р.Шегебаеве / В.Воробьев // Кызылорд. вести.- 2007. – 29 декабря.- С.3 Лебедева Е. Ключи к открытию. Энтузиасты культурного фронта: О художнике Р.Шегебаеве //Путь Ленина. – 1979. – 29 июня Палитра весеннего настроения: О творчестве известного художника Р.Шегебаева / Подг. В.Воробьев //Кызылорд. вести.- 2013. - 27 марта Шегебаев Р. Цветок в степи: Беседа с художником Р.Шегебаевым / В. Воробьев // Кызылорд. вести.- 2009. -21 марта. – С.4 Шолаков Олжабай Жалгасбайулы (1963) Родился 9 мая 1963 году в Кармакшинском районе Кызылординской области. В 1992 году окончил Алматинское художественное училище по специальности «Художник-керамист». В 1992 году обучал детей в кружке «Художник-керамист» при Дворце школьников г. Кызылорды. С 2003 года работает художником реставратором в Кызылординском областном историко-этнографическом музее. О. Шолаков - один из немногих художников, который занимается древним и, вместе с тем, сравнительно молодым для нашей республики видом декоративно-прикладного искусства керамикой. Своеобразным образцом подражания искусным мастерам гончарного дела являются его кувшины и вазы, рациональные и удобные в повседневности, лишенные всякого декора и притягивающие взгляд «изысканной» простотой форм. Именно они, по мнению художника, сохраняют теплоту первозданного творчества. Экспериментируя с материалом, О. Шолаков моделирует другие формы, придавая изделиям удлиненные и стройные силуэты, пытаясь достичь пластической и художественной завершенности благодаря применению лепнины, сквозной резьбы и орнаментации рельефными узорами. Литература: Шолаков Олжабай Жалгасбайулы //Сырдың сырлы бояулары – Волшебные краски Сыра – Мagic colours of the Kyzylorda: Альбом.- Алматы: Кітап, 2007.- С.200. Даткин А. Мастер: О мастере керамической мастерской при Дворце школьников Олжабае Шолакове //Кызылорда. – 1996. – 17 февраля Жакибаева М. Не потерять бы гончарное искусство: О художнике-реставраторе О.Шолакове //Кызылорд. вести.Семь муз.- 2006.- 10 марта Казимирчик А. Очарованный Отраром: О керамике Олжабая Шолакова //Кызылорда. – 1995. – 14 октября

Абденова З. - 55 Абдуали Р.М. - 82 Абдулова А. - 72 Ажарбаева Б. - 76 Аладьина Т. - 63 Алборцев К.- 72 Алдамжарова С. - 60 Алдашева И. - 53 Алисова Г. – 64,72 Алишерова З. - 70 Аюпкызы П. – 57,58,59,67

ИМЕННОЙ УКАЗАТЕЛЬ Квятковский О. - 71 Ким Р. - 70 Койшибаев Б. - 82 Копбосинова Р.Т. – 55,76 Копеев И. – 53,72,78,84 Крючкова В. - 72 Кунхожаев Н. – 53,70 Кыдырова Г. – 65,72,84

Баранова В. – 79,84 Беккулова С. – 55,68,76 Бижанов С. – 53,54,64,78,80,81 Брусиловская Е. - 84 Бурдин В. – 58,59 Вержбицкая Н. - 66 Воркова В. - 55 Воробьев В. – 53,54,64,65,68,70,72,75, 78,84,85 Вулл Н. – 58,59

Лебедева Е. – 56,62,65,67,72,75,85 Левашов Д. - 59 Легкоступ Ф. – 70,79 Лизогуб М. - 84 Малахова О. – 65,70,72 Мамакова О. - 72 Манабаева А. – 69,81 Мацкевич О. - 76 Медетов С. - 56 Михайлова М. - 56 Надейкина Н. - 56 Орлова Л. - 70

Галимжанова А. - 55 Гольдфарб Ю. - 69

Потахина И. - 56 Птицина Е. - 72

Даткин А. - 85 Денисова Н. – 58,59,79,82,83,84 Джикибаев Е. – 69,78 Джикибаева Н. – 79,82,83 Джилкибаев Э.- 56

Сарсенбай К. - 67 Сисекенова Ж. – 58,59 Смирнова Т. - 52 Степанов Ю. – 58,59

Егоров А. - 76 Енисеева Л. - 76 Енсеген А. - 76

Титенок И. - 65 Тохтабаева Ш. - 72 Тусупекова Х. – 66,80

Жакибаева В. – 57,72 Жакибаева М. – 72,85 Жумагулова М. – 58,59 Жусупова Р.- 61

Умбетов А. - 80 Усова Ю. - 54

Ибраева А. - 56 Исмагулова С. - 83,84 Исмаилов Б. - 60

Хан С. - 56 Хижняк В. – 65,72,81 Ходжиков С.К. - 82

Кадыров Б. – 58,59 Казбеков К. – 65,72 Казимирчик А.- 72,85 Каргабекова Р.- 57,59 Касимова М. - 70

Шашкова Л. – 56,77 Шегебаев Р. – 67,85 Шелепова А. - 71 Шимырбаева Г. - 77 Шулембаева Р. - 82

Филатов В. - 56

СОДЕРЖАНИЕ От составителя....................................................................................................................51 1. Абдраман Женисбек......................................................................................................52 2. Абдуханов Зейнолла......................................................................................................52 3. Абишев Абай..................................................................................................................53 4. Абызбеков Абдильда Кырбайулы..............................................................................53 5. Агитаев Йассауи Калдашулы.....................................................................................54 6. Айтбаев Бакытбек Ералыулы....................................................................................54 7. Айтбаев Салихитдин Абдысадыкулы.......................................................................55 8. Ахметов Токтарбай.......................................................................................................56 9. Байсалов Жайлаубай Жумамуратулы......................................................................57 10. Бапанов Алибай Калтайулы.......................................................................................57 11. Бапанова Сауле Сыздыкызы......................................................................................58 12. Бекшорин Сердалы.......................................................................................................59 13. Биманов Ермахан Абдилулы.......................................................................................60 14. Бортников Алексей Ильич..........................................................................................60 15. Дузельханов Агимсалы................................................................................................60 16. Ембергенов Куанышбай Ембергенулы.....................................................................61 17. Есиркепов Баймагамбет...............................................................................................62 18. Жакыпов Бекзат Анесулы...........................................................................................62 19. Жубаниязов Умирбек Орынбасарулы......................................................................63 20. Закиров Кайырбай Конысбайулы.............................................................................63 21. Исмагулов Жаркен Суиндыкулы...............................................................................64 22. Иханова Амангуль.........................................................................................................65 23. Казыгулов Алпысбай Нагметович.............................................................................66 24. Калназаров Борис Молдабекулы................................................................................67 25. Каметов Кадырбек Абдыкадырулы..........................................................................67 26. Кененбаев Амангельды Кененбайулы.......................................................................68 27. Ким Хен Нюн..................................................................................................................69 28. Кошенов Исламхан Шадайулы...................................................................................69 29. Кулмамбетов Кудайберген Тагжанулы.....................................................................70 30. Мамаков Койшыбек Искакулы..................................................................................71 31. Мамакова Оразкуль Кабыкенкызы..........................................................................71 32. Мырзахметов Жумахмет..............................................................................................73 33. Нурекеев Рашид.............................................................................................................73 34. Ордабаев Аралбай Асанулы........................................................................................74 35. Осымбетов Жанаберген...............................................................................................74 36. Пирмаханов Серик........................................................................................................75 37. Романов Сахи..................................................................................................................75 38. Сагинтай Алимбет.........................................................................................................77 39. Саменов Шакирбек Абдыгаппарулы........................................................................77 40. Сарсенбаев Абилкасым................................................................................................78 41. Сундетбаев Сайлаубай Калданулы............................................................................78 42. Турабаев Батырбек Сермаханулы.............................................................................79 43. Умбетов Аскар Муратбайулы.....................................................................................80 44. Умбетов Жангир............................................................................................................80 45. Умбетов Муратбай Ембергенулы...............................................................................81 46. Ходжиков Кожахмет Коныркожаулы.......................................................................81 47. Ходжиков Кулахмет Коныркожаулы........................................................................82 48. Ходжикова Латипа Мунайтпасовна .........................................................................83 49. Шегебаев Рахым Карташулы.....................................................................................84 50. Шолаков Олжабай Жалгасбайулы............................................................................85 87